Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Avropa, Yupiter II — Yupiter planetinin Qaliley peykləri arasındaki ən kiçiyi. Günəş sisteminin ən böyük altıncı təbii peyki. Avropa 1610-cu ildə Qalileo Qaliley tərəfindən kəşf edilmişdir. Yunan mifologiyasındakı ekvivalenti Zevs olan Roma tanrısı Yupiter tanrısının məşuqəsi Europa şərəfinə adlandırılmışdır. Aydan bir qədər kiçik olan peyk əsasən silikat daşdan, səthdə su-buz qarışıq qabıqdan və böyük ehtimalla dəmir-nikel nüvədən ibarətdir. Çoxu oksigendən ibarət seyrək atmosferə sahibdir. Avropanın səthi çat və cızıqlarla örtülmüşdür. Kosmosdaki əksər qatı planetlərin əksinə kraterleri çox azdır. Günəş sistemində bilinən obyektlər içərisində ən hamar səthə sahib olan kosmik obyektdir.
 Avropa təbii rəngləri ilə. | |
| Kəşfi | |
|---|---|
| Kəşf edən | Qalileo Qaliley Simon Marius |
| Kəşf yeri |  İtaliya, Padua Universiteti |
| Kəşf tarixi | 8 yanvar 1610 |
| Təyinlər | |
Alternativ adlar | Yupiter II |
| Orbital xarakteristikası | |
| Periapsidi | 664 862 km |
| Apoapsidi | 676 938 km |
Böyük yarımoxu | 671 100 km |
| Orbitinin ekssentrisiteti | 0,009 |
Siderik fırlanma dövrü | 3,551 Yer günü |
Orbital sürəti | 13,740 km/saat |
| Əyilməsi | Yupiterin ekvatoruna 0,470° dərəcə |
| Nəyin peykidir | Yupiter |
Özünə xas | 0,009 |
| Fiziki xarakteristikaları | |
Orta radiusu | 1 560,8±0,5 km |
| Böyük dairəsinin çevrəsi | 9807±3 km |
Səthinin sahəsi | 3,09×107 km2 |
| Həcmi | 1,593×1010 km3 |
| Kütləsi | (4,799844±0,000013)×1022 kg |
Orta sıxlığı | 3,013±0,005 q/sm3 |
| 1,314 m/san2 | |
İkinci kosmik sürəti | 2,026 km/san |
| Albedo | 0,67 ± 0,03 |
| Temperatur | min 50 K orta 102 K (−171.15°C) max 125 K |
| 5,29 | |
| 0.1 µPa (10−12 bar) | |
Aparıcı bir nəzəriyyəyə görə Yupiterin nəhəng cazibə qüvvəsi altında Avropa dövri deformasiyaya uğrayır. Günəşdən çox uzaq olmağına baxmayaraq bu proses nəticəsində yaranan istilik ilə Avropanın okeanı maye halda qalır. Bu qüvvə eyni zamanda Yer kürəsinin tektonik hərəkətlərinə bənzər şəkildə Avropanın buz kütlələrini yerindən oynadaraq həm səthdəki quruluşları, çatları əmələ gətirir, həm də buz layından kimyəvi maddələri qoparıb dərindən okean sularına qarışdırır.
Həyat ehtimalı
Avropa peyki Günəş sistemində Yer kürəsindən kənarda canlı həyatın mümkün olması ehtimal edilən yerlərin başında gəlir. Beləliklə, Yupiterin bu təbii peykinə astrobioloqların marağı son illərdə artmışdır. 1996-cı ildə Yupiter planetini tədqiq etmək üçün göndərilən Qalilley kosmik gəmisi Avropanın arxa tərəfinin şəklini yerə göndərmişdir. Bu şəkildə buzla örtülü okeanın olduğu aydın görünürdü. Avropanın səthində temperatur Yerdəkinə bənzər həyat forması üçün çox aşağı olmağına baxmayaraq, astrobioloqlar həmin okeanın canlılar üçün həyat məskəni olabiləcəyini söyləyirlər. Yerin özündə bəzən canlıların elə ekosistemlərini aşkar edilmişdir ki, həyatın yalnız Yerdə mümkün olmasını bir daha şübhə altına alır. Məsələn, Yerin çox dərin qatlarında, suxurlarda yalnız silisium elementı ilə qidalanan və inkişaf edən bakteriyalar tapılmışdır. Burada şərait elədir ki, bizə məlum olan canlının varlığı bu süxurlarda qeyri-mümkündür. Başqa bir misal, vulkanoloqlar bəzi hallarda vulkanların kraterlərindən götürülmüş nümunələrdə bakteriyaların olduğunu kəşf edirlər, nüvə reaktorlarında, çox yüksək radiasiyanın olmasına baxmayaraq, bəzi bakteriyaların yaşadığını müəyyən etmişlər. Həyatın Avropa peykinin buzaltı okeanlarında, Yer kürəsinin okean dərinliklərindəki hidrotermal bacaların ətrafında olduğu kimi mövcud olma ehtimalı var. İndi NASA Kaliforniya dağlarında, Ames Tədqiqatlar mərkəzinə məxsus Astrobiologiya İnstitutu təsis etmişdir. NASA-nın digər 11 institutları ilə sıx əməkdaşlıq edən bu institutun alimləri bu yeni sahəni inkişaf etdirmək fikrindədirlər.
İstinadlar
- "Blue, Jennifer (9 November 2009). "Planet and Satellite Names and Discoverers". USGS". 17 November 2015 tarixində . İstifadə tarixi: 30 January 2015.
- . 26 March 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 January 2015.
- "Planetary Satellite Physical Parameters". 2010-05-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-01-30.
- McFadden, Lucy-Ann; Weissman, Paul; and Johnson, Torrence (2007). The Encyclopedia of the Solar System. Elsevier. p. 432. .
- McGrath (2009). "Atmosphere of Europa". In Pappalardo, Robert T.; McKinnon, William B.; and Khurana, Krishan K. Europa. University of Arizona Press. .
- "Arxivlənmiş surət". 2017-04-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-10-11.
- "Arxivlənmiş surət". 2019-04-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-10-12.
- Schulze-Makuch, Dirk; Irwin, Louis N. "Alternative Energy Sources Could Support Life on Europa" (PDF). Departments of Geological and Biological Sciences, University of Texas at El Paso. 2001. 3 July 2006 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 21 December 2007.
- Chandler, David L. . New Scientist. 20 October 2002. 14 May 2008 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 November 2016.
- "Arxivlənmiş surət". 2021-04-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-10-11.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Avropa Yupiter II Yupiter planetinin Qaliley peykleri arasindaki en kiciyi Gunes sisteminin en boyuk altinci tebii peyki Avropa 1610 cu ilde Qalileo Qaliley terefinden kesf edilmisdir Yunan mifologiyasindaki ekvivalenti Zevs olan Roma tanrisi Yupiter tanrisinin mesuqesi Europa serefine adlandirilmisdir Aydan bir qeder kicik olan peyk esasen silikat dasdan sethde su buz qarisiq qabiqdan ve boyuk ehtimalla demir nikel nuveden ibaretdir Coxu oksigenden ibaret seyrek atmosfere sahibdir Avropanin sethi cat ve ciziqlarla ortulmusdur Kosmosdaki ekser qati planetlerin eksine kraterleri cox azdir Gunes sisteminde bilinen obyektler icerisinde en hamar sethe sahib olan kosmik obyektdir AvropaAvropa tebii rengleri ile KesfiKesf edenQalileo Qaliley Simon MariusKesf yeriItaliya Padua UniversitetiKesf tarixi8 yanvar 1610TeyinlerAlternativ adlarYupiter IIOrbital xarakteristikasiPeriapsidi664 862 kmApoapsidi676 938 kmBoyuk yarimoxu671 100 kmOrbitinin ekssentrisiteti0 009Siderik firlanma dovru3 551 Yer gunuOrbital sureti13 740 km saatEyilmesiYupiterin ekvatoruna 0 470 dereceNeyin peykidirYupiterOzune xas0 009Fiziki xarakteristikalariOrta radiusu1 560 8 0 5 kmBoyuk dairesinin cevresi9807 3 kmSethinin sahesi3 09 107 km2Hecmi1 593 1010 km3Kutlesi 4 799844 0 000013 1022 kgOrta sixligi3 013 0 005 q sm3Serbestdusme tecili1 314 m san2Ikinci kosmik sureti2 026 km sanAlbedo0 67 0 03Temperaturmin 50 K orta 102 K 171 15 C max 125 K5 29Atmosfer tezyiqi0 1 µPa 10 12 bar Avropa nin ve Io ile Laplace rezonansi Aparici bir nezeriyyeye gore Yupiterin neheng cazibe quvvesi altinda Avropa dovri deformasiyaya ugrayir Gunesden cox uzaq olmagina baxmayaraq bu proses neticesinde yaranan istilik ile Avropanin okeani maye halda qalir Bu quvve eyni zamanda Yer kuresinin tektonik hereketlerine benzer sekilde Avropanin buz kutlelerini yerinden oynadaraq hem sethdeki quruluslari catlari emele getirir hem de buz layindan kimyevi maddeleri qoparib derinden okean sularina qarisdirir Heyat ehtimaliAvropa peyki Gunes sisteminde Yer kuresinden kenarda canli heyatin mumkun olmasi ehtimal edilen yerlerin basinda gelir Belelikle Yupiterin bu tebii peykine astrobioloqlarin maragi son illerde artmisdir 1996 ci ilde Yupiter planetini tedqiq etmek ucun gonderilen Qalilley kosmik gemisi Avropanin arxa terefinin seklini yere gondermisdir Bu sekilde buzla ortulu okeanin oldugu aydin gorunurdu Avropanin sethinde temperatur Yerdekine benzer heyat formasi ucun cox asagi olmagina baxmayaraq astrobioloqlar hemin okeanin canlilar ucun heyat meskeni olabileceyini soyleyirler Yerin ozunde bezen canlilarin ele ekosistemlerini askar edilmisdir ki heyatin yalniz Yerde mumkun olmasini bir daha subhe altina alir Meselen Yerin cox derin qatlarinda suxurlarda yalniz silisium elementi ile qidalanan ve inkisaf eden bakteriyalar tapilmisdir Burada serait eledir ki bize melum olan canlinin varligi bu suxurlarda qeyri mumkundur Basqa bir misal vulkanoloqlar bezi hallarda vulkanlarin kraterlerinden goturulmus numunelerde bakteriyalarin oldugunu kesf edirler nuve reaktorlarinda cox yuksek radiasiyanin olmasina baxmayaraq bezi bakteriyalarin yasadigini mueyyen etmisler Heyatin Avropa peykinin buzalti okeanlarinda Yer kuresinin okean derinliklerindeki hidrotermal bacalarin etrafinda oldugu kimi movcud olma ehtimali var Indi NASA Kaliforniya daglarinda Ames Tedqiqatlar merkezine mexsus Astrobiologiya Institutu tesis etmisdir NASA nin diger 11 institutlari ile six emekdasliq eden bu institutun alimleri bu yeni saheni inkisaf etdirmek fikrindedirler Istinadlar Blue Jennifer 9 November 2009 Planet and Satellite Names and Discoverers USGS 17 November 2015 tarixinde Istifade tarixi 30 January 2015 26 March 2014 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 January 2015 Planetary Satellite Physical Parameters 2010 05 27 tarixinde Istifade tarixi 2015 01 30 McFadden Lucy Ann Weissman Paul and Johnson Torrence 2007 The Encyclopedia of the Solar System Elsevier p 432 ISBN 0 12 226805 9 McGrath 2009 Atmosphere of Europa In Pappalardo Robert T McKinnon William B and Khurana Krishan K Europa University of Arizona Press ISBN 0 8165 2844 6 Arxivlenmis suret 2017 04 06 tarixinde Istifade tarixi 2016 10 11 Arxivlenmis suret 2019 04 04 tarixinde Istifade tarixi 2016 10 12 Schulze Makuch Dirk Irwin Louis N Alternative Energy Sources Could Support Life on Europa PDF Departments of Geological and Biological Sciences University of Texas at El Paso 2001 3 July 2006 tarixinde PDF Istifade tarixi 21 December 2007 Chandler David L New Scientist 20 October 2002 14 May 2008 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 7 November 2016 Arxivlenmis suret 2021 04 14 tarixinde Istifade tarixi 2016 10 11 Hemcinin baxYupiterin peykleri