Atom fizikası – atomların quruluş və xassələrini, elektron örtüyünün quruluşunu, və onun dəyişməsi zamanı baş verən fiziki və kimyəvi prosesləri öyrənən fizikanın əsas bölmələrindən biri.
Atomun planetar modeli
Atom fizikasının başlıca vəzifəsi atomun enerji səviyyəsinin düzgün xarakterini, onların incə və ifrat (hədsiz dərəcədə) incə quruluşunu, xarici elektrik və maqnit sahələrində enerji səviyyələrinin parçalanması yaxud hər hansı dəyişməsini öyrənməkdən, hərəkət miqdarı momentinin ala biləcəyi qiymətləri və həyacanlanmış hallarda elektronların orta yaşama müddətini tapmaqdan ibarətdir.
Buna görə də müasir atom fizikasına atomun quruluşunu öyrənən nəzəriyyələr, kimyəvi birləşmələrdə və kristallarda atomların qarşılıqlı təsirini, eləcədə atomun optik və rentgen şüalanma spektrlərini öyrənən fizika bölmələri də daxildir. Atom fizikası XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərində yaranmışdır.
Lakin atomun varlığı və onun bölünməz olması haqqında ilk fikirlər Demokrit və Epikürə məxsusdur. XVII əsrdə fransız filosofu P. Qassendi və ingilis kimyaçısı Robert Boyl bu fikri yenidən söyləmişlər. Kimyanın inkişafı ilə əlaqədar C. Dalton atomlarda həndəsi nisbətlər qanunu kəşf etdi. A. Avoqadro və S. Kannitsaro atomla molekul arasındakı fərqləri tapmışlar.
XIX əsrin sonlarında atomların optik xassələrinin öyrənilməsinə başlanması ilə atom fizikasının əsası qoyuldu. Hər bir atomun xarakterik optik spektrə malik olması məlum olduqdan sonra onların qruplaşdırmağın mümkünlüyü başa düşüldü. 1869-cu ildə D. İ. Mendeleyevin elementlərin atom kütlələrinin artması və kimyəvi xassələrinin periodik dəyişilməsi üzrə qurduğu sistem elm tərəfindən qəbul olundu.
Radioaktivlik, elektronun kəşfi və bundan sonra Ernest Rezerfordun atomun planetar modelini verməsi ilə atom fizikasında inqilab oldu. Lakin planetar modeldə elektronun orbit üzrə təcillə hərəkət edərək öz enerjisini itirməsi və atomun nüvəsi üzərinə düşüb atomu məhv etməsi məsələsi həll olunmadı. Buna məsələni həll etmək üçün Nils Bor aşağıdakı iki postulatı irəli sürdü:
Adi şəraitdə atom, enerjinin yalnız müəyyən (diskret) qiymətləri ilə xarakterizə olunan stasionar hallarda olur. Bu stasionar sistemində elektronlar nüvə ətrafında öz enerjilərinə uyğun energetik səviyyələrdə hərəkət edir və atom şüalanmır (şüa udmur).
Atom yalnız bir stasionar haldan digərinə keçdikdə müəyyən \nu tezlikli şüa buraxa (və ya uda) bilər və buraxılan (və ya udulan) şüanın E enerjisi stasionar halların enerjilərinin fərqinə bərabər olar:
-burada h-Plank sabiti, Em, En-stasionar hallarda atomun enerjisidir. Bu iki postulat klassik fizika qanunlarına ziddir. Lakin, 1913-1914-cü illərdə C. Frank və H. Herts aparılmış təcrübələrin nəticəsində Bor postulatlarının doğruluğunu sübut etdilər. Atomların spektral analizi də Bor postulatlarının bir daha sübut etdilər. Bu postulatlara əsaslanan onların yaradıcısı Bor Hidrogen atomunun yarımkvant nəzəriyyəsini yaratdı.
Sonralar A. Zommerfeld qələvi metalların belə bir nəzəriyyəsini yaratdı və onların atomlarında olan qanunauyğunluqları izah etdi. Sonralar Bor postulatlarından istifadə edilərək Mozli qanunu (tezliyin kvadrat kökü elementin dövri sistemində sıra nömrəsi ilə düz mütənasibliyi qanunu ), hetropolyar molekulların atomları arasındakı qarşılıqlı təsiri izah edildi.
Lakin Bor postulatlarının çatışmamazlıqlarıda var idi. Bu nəzəriyyə ardıcıl kvant nəzəriyyəsi deyildi. Bundan başqa Bor nəzəriyyəsi mürəkkəb atomlarının hətta Hidrogen atomunun spektr xəttinin intensivliyini izah edə bilmədi. Ən əsası bu nəzəriyyə kovalent rabitədə atomların qarşılıqlı təsirini, postulatlar valentliyi, bərk cisimlərdə atomlar arası qarşılıqlı təsir qüvvələrini tapa bilmir. Bütün bunların hamısı sonradan Kvant mexanikası əsasında qurulmuş atom nəzəriyyəsi əsasında izah edildi.
Avqust 25, 2021
atom, fizikası, atomların, quruluş, xassələrini, elektron, örtüyünün, quruluşunu, onun, dəyişməsi, zamanı, baş, verən, fiziki, kimyəvi, prosesləri, öyrənən, fizikanın, əsas, bölmələrindən, biri, atomun, planetar, modeli, nın, başlıca, vəzifəsi, atomun, enerji,. Atom fizikasi atomlarin qurulus ve xasselerini elektron ortuyunun qurulusunu ve onun deyismesi zamani bas veren fiziki ve kimyevi prosesleri oyrenen fizikanin esas bolmelerinden biri Atomun planetar modeli Atom fizikasinin baslica vezifesi atomun enerji seviyyesinin duzgun xarakterini onlarin ince ve ifrat hedsiz derecede ince qurulusunu xarici elektrik ve maqnit sahelerinde enerji seviyyelerinin parcalanmasi yaxud her hansi deyismesini oyrenmekden hereket miqdari momentinin ala bileceyi qiymetleri ve heyacanlanmis hallarda elektronlarin orta yasama muddetini tapmaqdan ibaretdir Buna gore de muasir atom fizikasina atomun qurulusunu oyrenen nezeriyyeler kimyevi birlesmelerde ve kristallarda atomlarin qarsiliqli tesirini elecede atomun optik ve rentgen sualanma spektrlerini oyrenen fizika bolmeleri de daxildir Atom fizikasi XIX esrin sonu XX esrin evvellerinde yaranmisdir Lakin atomun varligi ve onun bolunmez olmasi haqqinda ilk fikirler Demokrit ve Epikure mexsusdur XVII esrde fransiz filosofu P Qassendi ve ingilis kimyacisi Robert Boyl bu fikri yeniden soylemisler Kimyanin inkisafi ile elaqedar C Dalton atomlarda hendesi nisbetler qanunu kesf etdi A Avoqadro ve S Kannitsaro atomla molekul arasindaki ferqleri tapmislar XIX esrin sonlarinda atomlarin optik xasselerinin oyrenilmesine baslanmasi ile atom fizikasinin esasi qoyuldu Her bir atomun xarakterik optik spektre malik olmasi melum olduqdan sonra onlarin qruplasdirmagin mumkunluyu basa dusuldu 1869 cu ilde D I Mendeleyevin elementlerin atom kutlelerinin artmasi ve kimyevi xasselerinin periodik deyisilmesi uzre qurdugu sistem elm terefinden qebul olundu Radioaktivlik elektronun kesfi ve bundan sonra Ernest Rezerfordun atomun planetar modelini vermesi ile atom fizikasinda inqilab oldu Lakin planetar modelde elektronun orbit uzre tecille hereket ederek oz enerjisini itirmesi ve atomun nuvesi uzerine dusub atomu mehv etmesi meselesi hell olunmadi Buna meseleni hell etmek ucun Nils Bor asagidaki iki postulati ireli surdu Adi seraitde atom enerjinin yalniz mueyyen diskret qiymetleri ile xarakterize olunan stasionar hallarda olur Bu stasionar sisteminde elektronlar nuve etrafinda oz enerjilerine uygun energetik seviyyelerde hereket edir ve atom sualanmir sua udmur Atom yalniz bir stasionar haldan digerine kecdikde mueyyen nu tezlikli sua buraxa ve ya uda biler ve buraxilan ve ya udulan suanin E enerjisi stasionar hallarin enerjilerinin ferqine beraber olar E h n E m E n displaystyle E h nu E m E n burada h Plank sabiti Em En stasionar hallarda atomun enerjisidir Bu iki postulat klassik fizika qanunlarina ziddir Lakin 1913 1914 cu illerde C Frank ve H Herts aparilmis tecrubelerin neticesinde Bor postulatlarinin dogrulugunu subut etdiler Atomlarin spektral analizi de Bor postulatlarinin bir daha subut etdiler Bu postulatlara esaslanan onlarin yaradicisi Bor Hidrogen atomunun yarimkvant nezeriyyesini yaratdi Sonralar A Zommerfeld qelevi metallarin bele bir nezeriyyesini yaratdi ve onlarin atomlarinda olan qanunauygunluqlari izah etdi Sonralar Bor postulatlarindan istifade edilerek Mozli qanunu tezliyin kvadrat koku elementin dovri sisteminde sira nomresi ile duz mutenasibliyi qanunu hetropolyar molekullarin atomlari arasindaki qarsiliqli tesiri izah edildi Lakin Bor postulatlarinin catismamazliqlarida var idi Bu nezeriyye ardicil kvant nezeriyyesi deyildi Bundan basqa Bor nezeriyyesi murekkeb atomlarinin hetta Hidrogen atomunun spektr xettinin intensivliyini izah ede bilmedi En esasi bu nezeriyye kovalent rabitede atomlarin qarsiliqli tesirini postulatlar valentliyi berk cisimlerde atomlar arasi qarsiliqli tesir quvvelerini tapa bilmir Butun bunlarin hamisi sonradan Kvant mexanikasi esasinda qurulmus atom nezeriyyesi esasinda izah edildi Menbe https az wikipedia org w index php title Atom fizikasi amp oldid 5804540, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
