Andreas Vezali bəzən Andrey Vezaliy (nid.Andries van Wesel, lat.Andreas Vesalius; 31.12.1514 , Brüssel, — 15.10.1564, Zakinf, Venesiya respublikası) — anatom-həkim, V Karlın və sonralar II Filippin şəxsi həkimi. Yatro kimyanın banisi əlkimyaçı-həkim, anatomiya elminin əsasını qoyan Paraselsin kiçik yaşlarında ikən müasiri, zəmanəsinin böyük humanist insanlarından biri olmuşdur.
Vezali Andris van Vezel Vitink adı ilə (yaş kağızına əsasən) 31 dekabr 1514 ci ildə Brüsseldə doğulmuşdur. Onun babası Reyn çayı sahilindəki Vezel şəhərində dünyaya gəlmişdir. Vezalinin atası tərəfindən olan ulu babası və babası saray təbibləri olmuşlar. Atası imperator Maksimilyanın sarayında əczaçılıq etmişdir. 1530 cu ildə Vezali Müqəddəs Roma imperiyası Lyoven universutetində dilçilik və humanitar elmlər üzrə dərs alır. 1531 ci ildə təhsilini tibb üzrə davam etdirir. 1533 cü ildə Parisə gələrək Monpele universitetində o, Migel Servet, Jak Dübua və Yohan Vinter ilə birlikdə Qalenin təbabət və fəlsəfəsini öyrənir. Əsasən İtaliyada Padova, Bolonya və Piza universitetlərində professor kimi çalışmış və dərs demişdir. Meyiti yararaq insan orqanizmini öyrənən ilk anatomlardan sayılır. Sözün həqiqi mənasında Vezali müasir anatomiya elminin əsasını qoyanlardan biri və birincisidir. 1536 cı ildə imperator V Çarlz Fransaya hücum edir. Müharibənin başlanması onun Parisdə bakalavr dərəcəsi almağına mane olur və məyus halda Lyoven universitetinə geri dönərək təhsilini orada bitirir. Antik müəllif Qalenin təbabətdə o zaman qəbul edilmiş işləri ilə xüsusən onun insanın quruluşu haqqındakı fikirləri ilə tanış olduqdan sonra, Vezali onun 200-dən artıq səhvini düzəldərək, doqmatik anatomiyaya kökündən zərbə vurmuş olur. O, dişlərin kəsici, azı və çeynəmə təsnifatını verərək, Aristotelin kişinin 32 qadının isə 28 dişə malik olduğu mülahizəsinin səhv olduğunu göstərmişdir. O dövrdə meyitin yarılması qəti qadağan olunduğundan öz işi üçün meyitləri gizlin yolla qəbirstanlıqdan əldə edirdi. 1537 ci ildə ilk dəfə meyitin yarılmasını nümayiş etdirir. Elə həmin il 860 — 925 ci illərdə yaşayıb yaratmış fars alimi təbib Məhəmməd ibn Zəkəriyə əl-Razinin əsərləri haqqında özünün ilk elmi mülahizə və düşüncələrini: “Paraphrasis ad nonum librum Rhazae” və ya “Başdan topuğadək olan xəstəliklərin müalicəsi” adlı ilk broşürünü yazır. Şimali İtaliyaya gələn Vezali 3 dekabr 1537 ci ildə Padava universitetində doktor dərəcəsi alaraq orada cərrahlıq və anatomiya üzrə professor seçilir.
1537 ci ildə Venesiyaya gələn Vezali ilk dəfə plevrit xəstəsini müalicə edir. Bu uğurdan sonra Venesiya senatı onunla şəhər hospitalında işləmək üçün beş illik cərrahlıq üzrə professorluq müqaviləsi bağlayır.
Vezalinin aponentləri onun Qalenin işlərinə kölgə saldığına görə Padova universitetindən kənarlaşdırmağa nail olurlar. Vezalinin müəllimi olmuş Yakob Silviy onu “Vezanus” — ağılsız adlandırırdı. Yakob Silviy “Hipokrat və Qalenin anatomik işlərini ağılsızın təhriflərdən qorumaq” platforması ilə ona qarşı çıxır. Əsərə mənfi rəy verməsinə və onu Qalendən üzr istəməyə çağırmasına qarşı Vezalinin Yakob Silviyaya yazmış olduğu qətiyyətli məkubu arxivdə saxlanılmaqdadır.
“Mən sözümdən dönən deyiləm. Mən yalan danışmağı öyrənməmişəm. Heç kim yaxşılığa görə artıq məni Qalen qədər qiymətləndirmir, səhv edib mən də düzəltmişəm. Mən Silviya ilə meyit yanında görüşməyi təkid edirəm, onda o görər ki, həqiqət kimin tərəfindədir”.
Sonra o, İspaniya kralının sarayında cərrahlıq edir. Qüdsə etdiyi zəvvar səfərindən dönərkən gəminin Zakinf adası yaxınlığında qəzaya uğraması nəticəsində həlak olmuşdur.
Belə təxmin edilir ki, meyid adı ilə letargiya vəziyyətində olan xəstəni yararkan öldürdüyünə görə Vezali ispan inkvizisiyası tərəfindən ölümə məhkum edilmişdir. II Filippin işə qarışması nəticəsində onun cəzası zəvvar səyahəti ilə əvəz edilmişdir. Müasir tarixçilər bu tarixçənin uydurma olduğunu deyirlər.
1539 — 1540 cı illərdə Vezali Bolonyada Şolar universitetində meyitin yarılaraq təftişini təşkil edir. İlk mühazirəni isə San Salvador kilsəsində edir. Bundan sonra San Fransisko kilsəsinin dəstəyi ilə ilk meyid təftişlərini geniş auditoriyaya təqdim etmək məqsədilə anatomiya səhnələri təşkil edir. Mühazirələrdə iştirak etmiş leginçalı alman tələbə Baltazar Heseler (1508/9–1567) yazırdı ki, Vezali 200 nəfər dinləyici qarşısında yarılmış meyitin 150 saatlıq təftişini təşkil etmişdir.
“İnsan çanağını yarmaq məqsədilə kəndiri meyitin çənəsinə bərkidib və almacıq dəliklərindən keçırdərək ilgəyə götürməklə çarxlı lingdən otağın ortasından asıram ki, meyiti qaldırıb endirmək və istənilən tərəfə çevirmək mənə asand olsun. Bu zaman ilgəyi meyitin boğazına keçirtməkdən çəkinmək lazımdır ki, ənsəyə bitişik əzələlərin lifləri didilib kəsilməsin. ...”
Orijinal mətn(ing.)
"When I undertake the dissection of a human pelvis I pass a stout rope tied like a noose beneath the lower jaw and through the zygomas up to the top of the head... The lower end of the noose I run through a pulley fixed to a beam in the room so that I may raise or lower the cadaver as it hangs there or turn around in any direction to suit my purpose; ... You must take care not to put the noose around the neck, unless some of the muscles connected to the occipital bone have already been cut away. ..."
— Andreas Vezali, İnsan orqanizminin quruluşu haqqında[en]
Vezali hesa edirdi ki, anatomiyanı öyrənmək üçün düzgün yol cahil bərbələrin mülahizələrinə qulaq asmaqdan deyil, meyit üzərində praktik müayinələr, təftişlər aparmaqdan keçir. Bu məqsədlə o, latınca olan sevimli ifadəsini işlədirdi.
“Öz əllərinizlə toxunun və əmin olun”
Orijinal mətn(lat.)
"Tangitis res vestries minibus, et his credit”
“İnsan orqanizminin quruluşu haqqında yeddi kitab”
Vezali 1538—1543 cü illərdə üzərində işlədiyi “De corpore humani fabrica libri septem” (“İnsan orqanizminin quruluşu haqqında yeddi kitab”) əsərini nəhayət 1543 cü ildə Bazeldə Yohann Herbstin tipoqrafiyasında çap etdirir. Bu əsərdə o, anatomiya elminin naliyyətlərini sistemləşdirmişdir. Əsər yeddi cilddən (kitabdan) ibarətdir.
“De corpore humani fabrica” — V Karla təqdimat üçün kitabın əllə rənglənmiş ilk nüsxəsi.
I kitab: Sümüklər bəhsi
II kitab: Əzələlər, vətərlər və bağlar bəhsi
III kitab: Vena və arteriyalar bəhsi
IV kitab: Sinirlər bəhsi
V kitab: Həzn və tənasül orqanları bəhsi
VI kitab: Ürək və ağciyərlər bəhsi
VII kitab: Beyin və duyğu orqanları bəhsi
Əsərə Vezlinin kitablarının əsas illüstratoru, Tisian Veçellionun tələbəsi olmuş, rəssam Yan Stefan van Kalkarın çəkmiş olduğu 300 rəsm daxil edilmişdir. Kitabın giriş hissəsində Qalenin mülahizələrinin əsassız olduğunu, anatomik təsəvvürlərinin heyvan cəmdəkləri üzərindəki təftişlərə istinad edildiyini və insan üçün heç də qəbul edilməz olduğunu yazır İlk anatomiya kitabı hesab olunan bu əsər əsasən Vezakinin Padava universitetində oxuduğu mühazirələr əsasında yazılmışdır. Vezali öz mühazirələrini əyani olaraq meyid uzərində illüstrativ şəkildə əsaslandırırdı. Kitabda insan bədəninin quruluşu ilə yanaşı orqanlar da tədqiq olunurdu. Kitabda Qalenin kobud səhvlərini düzəltməyə çalışan Vezali göstərirdi ki, qan dövranının mərkəzi Qalenin dediyi kimi qaraciyər deyil məhz ürəkdir. Lakin Vezali də səhvən bu kitabda Qalen kimi arterial və venoz sistemdə olan qanı ayrı-ayrı mayelər olduğunu hesab edirdi. Bu səhv sonralar 1628 ci ildə Uilyam Harvey tərəfindən “venoz qapaqcıqları” əsərində izah edilərək düzəldilmişdir. Vezali ilk olaraq düzgün qaydada piylik haqqında məlumat verərək onun mədə, dalaq, yoğun bağırsaqla əlaqəsini və mədə çıxacağının quruluşunu təsvir etmişdir. Bundan başqa Vezali kor bağırsaq və soxulcanabənzər çıxıntı haqqında, divararalığı üzvləri haqqında düzgün qeydlər etmişdir. Vezali ürək sistolası ilə arteriyalar üzərindəki nəbzin sinxronluq təşkil etdiyini öz əsərində göstərmişdir.
Kitabın ikinci nəşri 1555 ci ildə işıq üzü görür. Braun univeritetində kitabın insan dərisinə cildlənmiş bir nüsxəsi saxlanılmaqdadır. Kitabın üzü qızıla çalan açıq qəhvəyi rəngdə dir. İnsan dərisinin uzlük kimi istifadə olunmsı XIX əsrlərə qədər mövcud olmuşdur. Bu məqsədlə material edam edilmiş insanların cəsədindən əldə edilirdi. Kitabda üskükotu haqqındakı məlumat indiyə qədər aktuallığını itirməmişdir. Üskükotundan alınan qlikozidlər ürək çatışmazlığında hələ də istifadə olunmaqdadır.
Vezali əvvəllər sinir və vətərlər haqqındakı mülahizələri inkar edərək: “Vətərlər bağlara uyğundur, sinirlərə yox, beləki, sinirlər nə əzələlərdə nə də bağlarda yoxa çıxmır”.
Vezali Qalendən fərqli olaraq etiraf edirdi ki, ürək kameraları arasındakı çəpərdə heç bir dəlik yoxdur, amma anlaya bilmirdi ki, qan hansı yolla sağ mədəcikdən sol mədəciyə daxil ola bilər: “Ürəyin bu hissəsinin funksiyası haqqında çox tərəddüd edəirəm”.
Vezali heyvanlar üzərində eksperiment apararkən icra etdiyi traxeostomiya və ağciyərlərin süni tənəffüsü haqda yazırdı: “Heyvanı həyata qaytarmaq məqsədilə nəfəs borusunda dəlik açmaqla içərisinə qamışdan hazırlanmış boru daxil etməklə onu üfürmək lazımdır ki, ağciyərlər hava ilə dolmuş olsun. Məhz üfürməklə... ürək yenidən qüvvə əldə etmiş olur”.
Vezali özünün “İnsan orqanizminin quruluşu haqqında yeddi kitab”ından başqa məşhur altı anatomik tablo — lat.Tabulae anatomica tərtib etmişdir. Bura müxtəlif üç vəziyyətdə sklet şəkli və üç daxili üzvlərin və damarların şəkilləri daxildir. Dünyada birinci dəfə insan skeletinin (başı kəsilərək edam edilmiş bir qatilin skeletini) 1548 ci ildə Vezali hazırlamışdır.
Qalendən başqa birinci anatomik əsəri XIV əsrin əvvəllərində Baloniya universiteti professoru Mondino de Lyutsi lat.Mandino di Liucci yazmışdır; o, yalnız iki insan meyiti yarmışdır. O, günah etməkdən qorxaraq kəllə sümüklərini müayinə edə bilməmişdir. Yalnız Vezali o vaxta qədər toplanmış bütün məlumatı, Qalendən qalmış irsi təftiş edərək yeni anatomiya tərtib etmiş və sistemə salmışdır.
İstinadlar
Norwich I., Andreas Vesalius. A bio-bibliographic study. S. Afr. Med. J. 41 (1967), pp. 431-440.
Andreas Vesalius Bruxellensis / von M. Roth. Berlin : Reimer, 1892 (alm.)
Simeone F. A., Andreas Vesalius: anatomist, surgeon, Count Palatine, and Pilgrim. Am. J. Surg. 147 (1984), pp. 432-440.
↑ Charles Donald O’Malley: Andreas Vesalius of Brussels, 1514–1564. University of California Press, Berkeley CA u. a. 1964.
↑ Везалий и научная анатомия (rus.)
Андреас Везалий (rus.)
Andreas Vesalius, İnsan bədəninin quruluşu haqqında[en] (1544) Book II Ch. 24, 268. Trans. William Frank Rich son, On the Fabric of the Human Body (1999) Book II, 234. As quoted by W.F. Bynum & Roy Porter (2005), Oxford Dictionary of Scientific QuotationsAndreas Vesalius, 595:2ISBN 0-19-858409-1
Lasky I. I., The martyrdom of doctor Andreas Vesalius. Clin. Orthop. 259 (1990), pp. 304-311.
Der Aufbau der "Fabrica" (alm.)
Menzoian J. O., Lest we forget: the contributions of Andreas Vesalius and Ambroise Pare to my surgical practice. Am. J. Surg. 178 (1999), pp. 85-91.
Johnson, M.L. (2006-01-08). "Libraries own books bound in human skin". The Barre Montpelier Times Argus. The Associated Press. 2006-08-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-10-06.
Андреас Везалий
Mənbələr
Prof. K.Ə. Balakişiyev, İnsanın Normal Anatomiyası, I cild, "MAARİF" Nəşriyyatı, Bakı - 1971
Xarici keçidlər
VikianbardaAndreas Vezali ilə əlaqəli mediafayllar var.
“de humani corporis fabrica” elektron forması
KATALOG DER DEUTSCHEN NATIONALBIBLIOTHEK (alm.)
Əsərləri
The Fabric of the Human Body, the complete English translation of the Fabrica with annotations, stories and images of Vesalius and his work
Andreas Vesalius: Scholae Medicorum Patauinae Professoris, De humani corporis fabrica libri septem
Beispielseiten aus dem Erstdruck seines Hauptwerkes
Teilfaksimile zum Blättern 2010-07-16 at the Wayback Machine
Englische Übersetzung der Fabrica mit Kommentar
VESALIUS Projekt.
Avqust 06, 2021
andreas, vezali, bəzən, andrey, vezaliy, andries, wesel, andreas, vesalius, 1514, brüssel, 1564, zakinf, venesiya, respublikası, anatom, həkim, karlın, sonralar, filippin, şəxsi, həkimi, yatro, kimyanın, banisi, əlkimyaçı, həkim, anatomiya, elminin, əsasını, q. Andreas Vezali bezen Andrey Vezaliy nid Andries van Wesel lat Andreas Vesalius 31 12 1514 Brussel 15 10 1564 Zakinf Venesiya respublikasi anatom hekim V Karlin ve sonralar II Filippin sexsi hekimi Yatro kimyanin banisi elkimyaci hekim anatomiya elminin esasini qoyan Paraselsin kicik yaslarinda iken muasiri zemanesinin boyuk humanist insanlarindan biri olmusdur Andreas Vezalinid Andries van Wesel lat Andreas VesaliusAndreas VezaliDogum tarixi 31 dekabr 1514Dogum yeri BrusselVefat tarixi 15 oktyabr 1564 49 yasinda Vefat yeri Zakinf Venesiya respublikasiVetendasligi NiderlandMilliyyeti HollandElm sahesi AnatomiyaElmi derecesi DoktorElmi adi ProfessorIs yeri Padova universitetiAlma mater Lyovena ve Monpele universitetleriTehsili Padua UniversitetiTaninir De corpore humani fabrica Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Heyati 2 Askar meyityarma 3 Insan orqanizminin qurulusu haqqinda yeddi kitab 3 1 lat Tabulae anatomica 4 Istinadlar 5 Menbeler 6 Xarici kecidlerHeyati RedakteVezali Andris van Vezel Vitink adi ile yas kagizina esasen 31 dekabr 1514 ci ilde Brusselde dogulmusdur Onun babasi Reyn cayi sahilindeki Vezel seherinde dunyaya gelmisdir Vezalinin atasi terefinden olan ulu babasi ve babasi saray tebibleri olmuslar Atasi imperator Maksimilyanin sarayinda eczaciliq etmisdir 1 1530 cu ilde Vezali Muqeddes Roma imperiyasi Lyoven universutetinde dilcilik ve humanitar elmler uzre ders alir 1531 ci ilde tehsilini tibb uzre davam etdirir 1533 cu ilde Parise gelerek Monpele universitetinde o Migel Servet Jak Dubua ve Yohan Vinter ile birlikde Qalenin tebabet ve felsefesini oyrenir Esasen Italiyada Padova Bolonya ve Piza universitetlerinde professor kimi calismis ve ders demisdir Meyiti yararaq insan orqanizmini oyrenen ilk anatomlardan sayilir Sozun heqiqi menasinda Vezali muasir anatomiya elminin esasini qoyanlardan biri ve birincisidir 2 1536 ci ilde imperator V Carlz Fransaya hucum edir Muharibenin baslanmasi onun Parisde bakalavr derecesi almagina mane olur ve meyus halda Lyoven universitetine geri donerek tehsilini orada bitirir 3 Antik muellif Qalenin tebabetde o zaman qebul edilmis isleri ile xususen onun insanin qurulusu haqqindaki fikirleri ile tanis olduqdan sonra Vezali onun 200 den artiq sehvini duzelderek doqmatik anatomiyaya kokunden zerbe vurmus olur O dislerin kesici azi ve ceyneme tesnifatini vererek Aristotelin kisinin 32 qadinin ise 28 dise malik oldugu mulahizesinin sehv oldugunu gostermisdir O dovrde meyitin yarilmasi qeti qadagan olundugundan oz isi ucun meyitleri gizlin yolla qebirstanliqdan elde edirdi 1537 ci ilde ilk defe meyitin yarilmasini numayis etdirir 4 Ele hemin il 860 925 ci illerde yasayib yaratmis fars alimi tebib Mehemmed ibn Zekeriye el Razinin eserleri haqqinda ozunun ilk elmi mulahize ve dusuncelerini Paraphrasis ad nonum librum Rhazae ve ya Basdan topugadek olan xesteliklerin mualicesi adli ilk brosurunu yazir Simali Italiyaya gelen Vezali 3 dekabr 1537 ci ilde Padava universitetinde doktor derecesi alaraq orada cerrahliq ve anatomiya uzre professor secilir 1537 ci ilde Venesiyaya gelen Vezali ilk defe plevrit xestesini mualice edir Bu ugurdan sonra Venesiya senati onunla seher hospitalinda islemek ucun bes illik cerrahliq uzre professorluq muqavilesi baglayir Vezalinin aponentleri onun Qalenin islerine kolge saldigina gore Padova universitetinden kenarlasdirmaga nail olurlar Vezalinin muellimi olmus Yakob Silviy onu Vezanus agilsiz adlandirirdi Yakob Silviy Hipokrat ve Qalenin anatomik islerini agilsizin tehriflerden qorumaq platformasi ile ona qarsi cixir 5 Esere menfi rey vermesine ve onu Qalenden uzr istemeye cagirmasina qarsi Vezalinin Yakob Silviyaya yazmis oldugu qetiyyetli mekubu arxivde saxlanilmaqdadir Men sozumden donen deyilem Men yalan danismagi oyrenmemisem Hec kim yaxsiliga gore artiq meni Qalen qeder qiymetlendirmir sehv edib men de duzeltmisem Men Silviya ile meyit yaninda gorusmeyi tekid edirem onda o gorer ki heqiqet kimin terefindedir 6 Sonra o Ispaniya kralinin sarayinda cerrahliq edir Qudse etdiyi zevvar seferinden donerken geminin Zakinf adasi yaxinliginda qezaya ugramasi neticesinde helak olmusdur Bele texmin edilir ki meyid adi ile letargiya veziyyetinde olan xesteni yararkan oldurduyune gore Vezali ispan inkvizisiyasi terefinden olume mehkum edilmisdir II Filippin ise qarismasi neticesinde onun cezasi zevvar seyaheti ile evez edilmisdir Muasir tarixciler bu tarixcenin uydurma oldugunu deyirler Askar meyityarma Redakte1539 1540 ci illerde Vezali Bolonyada Solar universitetinde meyitin yarilaraq teftisini teskil edir Ilk muhazireni ise San Salvador kilsesinde edir Bundan sonra San Fransisko kilsesinin desteyi ile ilk meyid teftislerini genis auditoriyaya teqdim etmek meqsedile anatomiya sehneleri teskil edir Muhazirelerde istirak etmis legincali alman telebe Baltazar Heseler 1508 9 1567 yazirdi ki Vezali 200 nefer dinleyici qarsisinda yarilmis meyitin 150 saatliq teftisini teskil etmisdir Insan canagini yarmaq meqsedile kendiri meyitin cenesine berkidib ve almaciq deliklerinden kecirderek ilgeye goturmekle carxli lingden otagin ortasindan asiram ki meyiti qaldirib endirmek ve istenilen terefe cevirmek mene asand olsun Bu zaman ilgeyi meyitin bogazina kecirtmekden cekinmek lazimdir ki enseye bitisik ezelelerin lifleri didilib kesilmesin Orijinal metn ing When I undertake the dissection of a human pelvis I pass a stout rope tied like a noose beneath the lower jaw and through the zygomas up to the top of the head The lower end of the noose I run through a pulley fixed to a beam in the room so that I may raise or lower the cadaver as it hangs there or turn around in any direction to suit my purpose You must take care not to put the noose around the neck unless some of the muscles connected to the occipital bone have already been cut away 7 Andreas Vezali Insan orqanizminin qurulusu haqqinda en Vezali hesa edirdi ki anatomiyani oyrenmek ucun duzgun yol cahil berbelerin mulahizelerine qulaq asmaqdan deyil meyit uzerinde praktik muayineler teftisler aparmaqdan kecir Bu meqsedle o latinca olan sevimli ifadesini isledirdi Oz ellerinizle toxunun ve emin olun Orijinal metn lat Tangitis res vestries minibus et his credit 8 Insan orqanizminin qurulusu haqqinda yeddi kitab RedakteVezali 1538 1543 cu illerde uzerinde islediyi De corpore humani fabrica libri septem Insan orqanizminin qurulusu haqqinda yeddi kitab eserini nehayet 1543 cu ilde Bazelde Yohann Herbstin tipoqrafiyasinda cap etdirir Bu eserde o anatomiya elminin naliyyetlerini sistemlesdirmisdir Eser yeddi cildden kitabdan ibaretdir 9 De corpore humani fabrica V Karla teqdimat ucun kitabin elle renglenmis ilk nusxesi I kitab Sumukler behsi II kitab Ezeleler veterler ve baglar behsi III kitab Vena ve arteriyalar behsi IV kitab Sinirler behsi V kitab Hezn ve tenasul orqanlari behsi VI kitab Urek ve agciyerler behsi VII kitab Beyin ve duygu orqanlari behsi Esere Vezlinin kitablarinin esas illustratoru Tisian Vecellionun telebesi olmus ressam Yan Stefan van Kalkarin cekmis oldugu 300 10 resm daxil edilmisdir Kitabin giris hissesinde Qalenin mulahizelerinin esassiz oldugunu anatomik tesevvurlerinin heyvan cemdekleri uzerindeki teftislere istinad edildiyini ve insan ucun hec de qebul edilmez oldugunu yazir 4 Ilk anatomiya kitabi hesab olunan bu eser esasen Vezakinin Padava universitetinde oxudugu muhazireler esasinda yazilmisdir Vezali oz muhazirelerini eyani olaraq meyid uzerinde illustrativ sekilde esaslandirirdi Kitabda insan bedeninin qurulusu ile yanasi orqanlar da tedqiq olunurdu Kitabda Qalenin kobud sehvlerini duzeltmeye calisan Vezali gosterirdi ki qan dovraninin merkezi Qalenin dediyi kimi qaraciyer deyil mehz urekdir Lakin Vezali de sehven bu kitabda Qalen kimi arterial ve venoz sistemde olan qani ayri ayri mayeler oldugunu hesab edirdi Bu sehv sonralar 1628 ci ilde Uilyam Harvey terefinden venoz qapaqciqlari eserinde izah edilerek duzeldilmisdir Vezali ilk olaraq duzgun qaydada piylik haqqinda melumat vererek onun mede dalaq yogun bagirsaqla elaqesini ve mede cixacaginin qurulusunu tesvir etmisdir Bundan basqa Vezali kor bagirsaq ve soxulcanabenzer cixinti haqqinda divararaligi uzvleri haqqinda duzgun qeydler etmisdir Vezali urek sistolasi ile arteriyalar uzerindeki nebzin sinxronluq teskil etdiyini oz eserinde gostermisdir Kitabin ikinci nesri 1555 ci ilde isiq uzu gorur Braun univeritetinde kitabin insan derisine cildlenmis bir nusxesi saxlanilmaqdadir Kitabin uzu qizila calan aciq qehveyi rengde dir Insan derisinin uzluk kimi istifade olunmsi XIX esrlere qeder movcud olmusdur Bu meqsedle material edam edilmis insanlarin cesedinden elde edilirdi 11 Kitabda uskukotu haqqindaki melumat indiye qeder aktualligini itirmemisdir Uskukotundan alinan qlikozidler urek catismazliginda hele de istifade olunmaqdadir Vezali evveller sinir ve veterler haqqindaki mulahizeleri inkar ederek Veterler baglara uygundur sinirlere yox beleki sinirler ne ezelelerde ne de baglarda yoxa cixmir 5 Vezali Qalenden ferqli olaraq etiraf edirdi ki urek kameralari arasindaki ceperde hec bir delik yoxdur amma anlaya bilmirdi ki qan hansi yolla sag medecikden sol medeciye daxil ola biler Ureyin bu hissesinin funksiyasi haqqinda cox tereddud edeirem 5 Vezali heyvanlar uzerinde eksperiment apararken icra etdiyi traxeostomiya ve agciyerlerin suni teneffusu haqda yazirdi Heyvani heyata qaytarmaq meqsedile nefes borusunda delik acmaqla icerisine qamisdan hazirlanmis boru daxil etmekle onu ufurmek lazimdir ki agciyerler hava ile dolmus olsun Mehz ufurmekle urek yeniden quvve elde etmis olur 12 Vezali Hamar merevce otundan sifilisin mualicesinde istifade etmisdir Vezali irinin xaric edilmesi ucun cerrahi mudaxilenin vacibliyini gostermisdir lat Tabulae anatomica Redakte Vezali ozunun Insan orqanizminin qurulusu haqqinda yeddi kitab indan basqa meshur alti anatomik tablo lat Tabulae anatomica tertib etmisdir Bura muxtelif uc veziyyetde sklet sekli ve uc daxili uzvlerin ve damarlarin sekilleri daxildir Dunyada birinci defe insan skeletinin basi kesilerek edam edilmis bir qatilin skeletini 1548 ci ilde Vezali hazirlamisdir Qalenden basqa birinci anatomik eseri XIV esrin evvellerinde Baloniya universiteti professoru Mondino de Lyutsi lat Mandino di Liucci yazmisdir o yalniz iki insan meyiti yarmisdir O gunah etmekden qorxaraq kelle sumuklerini muayine ede bilmemisdir Yalniz Vezali o vaxta qeder toplanmis butun melumati Qalenden qalmis irsi teftis ederek yeni anatomiya tertib etmis ve sisteme salmisdir Istinadlar Redakte Norwich I Andreas Vesalius A bio bibliographic study S Afr Med J 41 1967 pp 431 440 Andreas Vesalius Bruxellensis von M Roth Berlin Reimer 1892 alm Simeone F A Andreas Vesalius anatomist surgeon Count Palatine and Pilgrim Am J Surg 147 1984 pp 432 440 1 2 Charles Donald O Malley Andreas Vesalius of Brussels 1514 1564 University of California Press Berkeley CA u a 1964 1 2 3 Vezalij i nauchnaya anatomiya rus Andreas Vezalij rus Andreas Vesalius Insan bedeninin qurulusu haqqinda en 1544 Book II Ch 24 268 Trans William Frank Rich son On the Fabric of the Human Body 1999 Book II 234 As quoted by W F Bynum amp Roy Porter 2005 Oxford Dictionary of Scientific Quotations Andreas Vesalius 595 2 ISBN 0 19 858409 1 Lasky I I The martyrdom of doctor Andreas Vesalius Clin Orthop 259 1990 pp 304 311 Der Aufbau der Fabrica alm Menzoian J O Lest we forget the contributions of Andreas Vesalius and Ambroise Pare to my surgical practice Am J Surg 178 1999 pp 85 91 Johnson M L 2006 01 08 Libraries own books bound in human skin The Barre Montpelier Times Argus The Associated Press 2006 08 10 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2009 10 06 Andreas VezalijMenbeler RedakteProf K E Balakisiyev Insanin Normal Anatomiyasi I cild MAARIF Nesriyyati Baki 1971Xarici kecidler Redakte Vikianbarda Andreas Vezali ile elaqeli mediafayllar var de humani corporis fabrica elektron formasi KATALOG DER DEUTSCHEN NATIONALBIBLIOTHEK alm EserleriThe Fabric of the Human Body the complete English translation of the Fabrica with annotations stories and images of Vesalius and his work Andreas Vesalius Scholae Medicorum Patauinae Professoris De humani corporis fabrica libri septem Beispielseiten aus dem Erstdruck seines Hauptwerkes Teilfaksimile zum Blattern Arxivlesdirilib 2010 07 16 at the Wayback Machine Englische Ubersetzung der Fabrica mit Kommentar VESALIUS Projekt Menbe https az wikipedia org w index php title Andreas Vezali amp oldid 6077986, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
