Kartli–Kaxeti çarlığı — 19 yanvar 1762-ci ildə Kartli çarlığı ilə Kaxeti çarlığının Kaxeti çarı II İrakli tərəfindən birləşdirilməsi nəticəsində yaranmış dövlət.
ქართლ-კახეთის სამეფო (latın. kartl-kaxetis samepo)
Rusiyada səfərdə olan Kartli çarı II Teymuraz 8 yanvar 1762-ci ildə Sankt-Peterburqda vəfat etdi. Bundan sonra Kartli taxtını da ələ keçirən Kaxeti çarı, II Teymurazın oğlu II İrakli 19 yanvar 1762-ci ildə Kartli və Kaxetini birləşdirərək vahid Kartli-Kaxeti çarı oldu.
1762-ci ildə atasının ölümündən sonra Kartli-Kaxeti çarı elan olundu və 300 il sonra ilk dəfə iki Gürcü dövləti birləşdirildi. 1783-cü ildə Georgiyevsk traktatını imzalayaraq Rusiya imperiyası tərəfindən himayəyə alınmaq hədəfinə nail oldu. Lakin Ağa Məhəmməd şah Qacarın ordusunun hücumu qarşısında Rusiya ona kömək etmədi və Krtsanisi döyüşündə 5000 nəfərlik gürcü bölüyü 35000 əsgərdən ibarət Qacar ordusuna çox ağır şəkildə məğlub oldu. Yeni bir İran hücumunun qarşısını isə Qacarın öldürülməsi aldı. Ondan sonrakı il çar özü də vəfat etdi. Yohan Anton Güldenştedt yazır:
Hazırda Yuxarı və Aşağı Kartli, Kaxetiya və Somxeti əyalətləri II İraklinin simasında vahid hökmdara sahibdirlər.
Avar xanı Ümmə xanın hücumu
Gürcülər Dağıstana Lekianoba deyirdilər. 1785-ci ildə gürcü çarı II İrakli Ümmə xanın növbəti hücumlarından birinin qarşısını almaq üçün rus-gürcü qoşunları ilə Sığnaq qalasına gəlmiş və rus batalyonlarının komandanı polkovnik Burnaşov çar İrakliyə Qanığın keçidində Ümmə xanın qoşununa zərbə endirməyi təklif etmişdi. Lakin İrakli Kaxetinin hərbi əməliyyat üçün əlverişli olmayan yerlərində müdafiə olunmağa qərar vermişdi Həmin il yaz-yay aylarında Ümmə xan gürcü kralına tabe olan ərazilərə aramsız hücumlar edirdi. Bu hücumları dayandırmaq üçün II İrakli sentyabrın 29-da hər il 10 min rubl bac ödəməsini, həmçinin döyüşlərdə əsir götürülmüş gürcü döyüşçülərinin hər birinə 50 rubl ödəməsini təklif etmişdi. Daha sonra əsirləri satın alacağını bildirən İrakli Ümmə xandan təzminat məsələsi həll edilənədək Qanığın o tayına, yəni sol sahilinə keçməsini xahiş edir. Lakin Ümmə xan geri qayıtmır. Oktyabrın 3-də Osmanlı imperiyasının hüdudlarına daxil olur və oradan İmereti-Kartli sərhədlərinə aramsız hücumlar edir. 1785-ci il noyabrın 29-da general Potyomkin Ümmə xanın bütün Gürcüstanı iflic vəziyyətinə salmış hücumlarının qarşısını almaq üçün ona 1000 çervon və bahalı tütün qutusu hədiyyə göndərir.
1800-cü ilin avqustunda Ümmə xan növbəti dəfə böyük bir qüvvə ilə Gürcüstana yürüş edir. Ümmə xanın qüvvələri Balakəndə ikən bundan xəbər tutan XII Georgi rus generalı Lazarevə iki batalyonla Kaxetiyə hərəkət etməsi üçün xəbər göndərir. Lakin general Lazarev bu xəbərə əhəmiyyət verməyərək kral Georgiyə ləzgilərə qarşı gürcü qoşununu yollamağı tövsiyə edir.
Gürcülər Sığnağın kəndlərinin əhalisi müdafiə etmək üçün Sığnaq qalsına toplayırlar. Lakin Ümmə xan Qanıxın sağ sahilinə keçməyə tələsmirdi. Oktyabr ayınadək Balakəndə qalan Ümmə xan dəstələrinə gürcü şahzadəsi – taxta iddiaçı Aleksandr Baqrationi və Qarabağlı İbrahimxəlil xan da öz dəstələri ilə qoşulurlar. Oktyabr ayının sonlarında Ümmə xan nəhayət ağır məğlubiyyətə uğradılır.
Ağa Məhəmməd şah Qacarın hücumu
Qacarlarla zəndlər arasında son qanlı döyüş, 1794-cü ilin yayında Kirman yaxınlığında baş verir və Ağa Məhəmməd şah Qacarın tam qələbəsi ilə nəticələnir. Burada Ağa Məhəmməd şah II İraklinin və Qarabağ xanı İbrahimxəlil xanın Rusiya himayəsinə keçmək niyyətində olduqlarını eşidir. İbrahimxəlilin sözsüz razılığı ilə İrakli Qacarların dədə-baba torpaqlarını – Qarabağ, İrəvan xanlıqlarını və Gəncəni rus çarına vermək istəyirdi. İraklinin bu niyyətini Qacar İranın tabeçiliyində olan bir şəxsin xəyanəti və İranın daxili işinə qarışmaq kimi qəbul edirdi. Üstəlik Qacar buna əsaslanırdı ki, bir neçə əsr qabaq onun tayfasından olan çox sayda adam bu yerlərə köçürülmüş və həmin torpaqların idarəçiliyində fəal iştirak etmişdi. 1795-ci ildə Ağa Məhəmməd şah Qacar özünün 60 minlik qoşununu Cənubi Qafqaza yeridir. Qoşun üç yerə bölünür: kiçik bir hissəsi Dağıstan üzərinə keçmək üçün Muğana, əksər hissəsi Ağa Məhəmməd şahın öz başçılığı altında Şuşanı almaq məqsədilə Qarabağa, üçüncü dəstəsi isə şahın qardaşlarının rəhbərliyi altında İrəvan xanlığına doğru yollanır. Keçilməz Şuşa qalasını xüsusi hazırlıq olmadan tutmaq mümkün deyil və bunu anlayan Ağa Məhəmməd şah qoşunun ağzını Tiflisə tərəf döndərir. Onun dəstəsi güclü müqavimət görmədən İraklinin ordusunu darmadağın edərək, Tiflisə girir.r İrakli qaçıb dağlara çəkilir. 22 min dinc sakin qul və kəniz kimi satılır. Tiflis yağmalanıb, dağıdılır. Qacarın dəstəsi Şuşanı mühasirəyə alarkən II İrakliGəncəyə hücuma keçmişdi. Və görünür, Şuşanın mühasirəsinin belə tezliklə götürülməsinə və Tiflis üzərinə hücuma bunun da müəyyən təsiri olmuşdu. Gəncə xanı Cavad xan Ziyadoğlunun Ağa Məhəmmədə fəal köməklik göstərməsi də müəyyən dərəcədə Gəncə üzərinə talançı basqınların müqabilində II İraklidən hayıf çıxmaq məqsədi güdürdü.
Atasının ölümündən sonra 12 yanvar1798-ci ildə kral elan olmuş, I Pavel tərəfindən 22 fevral 1799-cu ildə təsdiq edilmiş, 5 dekabr 1799-cu ildə isə tac qoymuşdu. Atasından fərqli olaraq o çox sevilən və hörmət edilən biri deyildi. Qardaşı Aleksandr Baqrationi onun taxtına iddia edirdi və Dağıstana qaçmışdı. İran şahı Fətəli şah Qacarın təhdidlərindən çəkinən kral Rusiya ilə daha da yaxınlaşmış və taxtdan əl çəkmək fikrində idi. Onsuz da xəstə olan kralın yerinə kimin gələcəyi haqda indidən əyanlar müzakirə edir biri oğlu Davidi, digəri isə İulonu dəstəkləyirdi. 1799-cu ildə I Paveldən kömək istəyən kral Pyotr Kovalenski başçılığında gələn bölüyü xoş qarşılamışdı. Kral 28 dekabr1800-cü ildə vəfat etdi.
Anneksiya
Sinfi bölgü
Hakimiyyət ierarxiyası
Zadəgan nəsilləri
Tavadlar (başçısı "tavad" titulu daşıyan sülalələr):
"5 aprel, 1770-ci ildə Rusiya İmperiyasının İmeretiya və Kartli-Kaxetiyada rezidenti, saray məsləhətçisi knyaz Anton Romanoviç Mouravova II İraklinin sarayı tərəfindən təqdim edilən Şərqi Gürcüstan krallığının demoqrafik arayışı"dan:
Orijinal mətn(rus.)
4000 Хр. Есть город Тбилиси и в нем обитают православные грузины, католики, армяне и татары — четыре тысячи дымов.
500 Хр. Есть город Гори и в нем обитают православные грузины, католики и армяне с хизанами же — пятьсот дымов.
700 Хр. Есть город Кцхилвани и в нем обитают православные грузины, армяне и евреи с хизанами же — семьсот дымов.
200 Хр. Есть малый город Сурами и в нем обитают грузины, армяне и евреи — двести дымов.
750 Хр. Есть город в Кахетии Телави и в нем обитают православные грузины и армяне с хизанами, с селом в конце Телави — семьсот пятьдесят дымов.
100 Хр. Есть малое поселение в Кахети, в Кизики Сигнах и в нем обитают армяне — сто дымов.
100 Хр. Есть малый город на реке Арагви — Ананури и в нем обитают грузины и армяне — сто дымов.
140 Хр. Есть малый город на реке Ксани — Ахалгорд и в нем обитают грузины и армяне — сто сорок дымов, это имение Эристави Давида.
1400 Хр. Есть царские осетины в Нара, Шпа, Кударо — дымов тысяча четыреста.
1200 Хр. Есть арагвские осетины в Закка, Трусо, Чвриви и Хада и Гуда — тысяча двести дымов.
2000 Хр. Есть на Арагве христиане православные, в горах и на низине — две тысячи дымов.
2000 Хр. Есть ксанские осетины — две тысячи дымов.
1600 Хр. Есть в Ксанском эриставстве христиане православные — тысяча шестьсот дымов.
900 Хр. Есть Мачабеловские осетины — восемьсот шестьдесят дымов; евреев суть сорок дымов.
4000 Хр. Есть в Картли православные христиане грузины, помимо хизан, царские, церковные, княжеские и дворянские крепостные — четыре тысячи дымов.
500 Хр. В Картли армян — пятьсот дымов.
1000 Хр. Есть татары, Демурчи-Асаклу — один султанат, и их племена составят тысячу дымов; многие из тамошних рассеялись, ушли в другие края и живут там хизанами.
200 Хр. Есть Байдар один султанат, многие рассеялись по другим краям, а наличествующих теперь двести дымов.
2560 Хр. Есть Ворчали и Памбакское ущелье — целое ханство. Из тамошних людей многие рассеялись по другим волостям, а ныне налицо две тысячи пятьсот шестьдесят дымов, вместе с армянами.
3500 Хр. Есть Казахи — целое ханство и многие из тамошних людей рассеяны по другим краям, а сегодня налицо татар три тысячи пятьсот дымов.
1200 Хр. Есть и армяне казахские — тысяча двести дымов.
2200 Хр. Есть Шамшадилу — целое ханство, в нем обитают татары — две тысячи двести дымов.
1200 Хр. Есть и армяне — тысяча двести дымов; этих мы иногда уступали Гандже, т. к. находятся к ней близко, но ее подданными они не были.
1200 Хр. Есть Хевсурети — сторона христиан, за нашей занятостью и в ходе времен вера у них извратилась — дымов тысячу двести.
1000 Хр. Есть Пшави, православных христиан дымов тысячу.
1400 Хр. Есть Тушети, православных христиан дымов тысячу четыреста.
4000 Хр. Есть Дидоэти, лет сто как отнята у нас леками — четыре тысячи дымов.
7000 Хр. Есть Кахети, христиан православных с хизанами дымов семь тысяч.
450 Хр. Есть кахетинских армян дымов четыреста пятьдесят вместе с хизанами.
1000 Хр. Есть кахетинских татар дымов тысячу.
10000 Хр. Есть кахетинские владения помимо разоренных, которые еще в наше время платили нам подать, а с недавних пор вышли из нашего повиновения: Энисели, Падар, Лалали и другие, которые составили бы целую провинцию — христиан православных и армян и татар дымов десять тысяч.
Хр. Есть разоренный и обезлюдевший Триалети, местность обширная и весьма хорошая и большая и множество сел.
Хр. Есть разоренный и обездоливший Каикули, край: весьма хороший и много сел.
Хр. Есть разоренный Ташири.
Хр. Есть разоренный Гуджарети.
Хр. Есть разоренный полностью Сомхити, край большой и обширный; а из переселенных здешних людей едва остались один из сорока, да и те друг у друга ютятся.
Хр. Есть также Сабараташвило, разоренный край большой и богатый; из их людей едва ли сохранились кое-где один из ста, да и те находятся приютившимися друг у друга. А эти Сомхити и Сабаратиано, вместе если сопоставить, равны половине Картли, называются Картли и в настоящее время именуются Нижней Картли.
Хр. Есть разоренный край Кахети вдоль реки Иори, местность большая и весьма богатая, где прежде обитали татары-эли, — двенадцать тысяч дымов, производившие много шелку, хлопка и риса.
"5 aprel, 1770-ci ildə Rusiya İmperiyasının İmeretiya və Kartli-Kaxetiyada rezidenti, saray məsləhətçisi knyaz Anton Romanoviç Mouravovun qraf Nikita İvanoviç Paninə raportun"dan:
Orijinal mətn(rus.)
Во всех же выписанных местечках, также и деревнях, которыми ныне Ираклий в Грузии и Кахетии владеет, считается тридцать тысяч дворов, грузинцов, армян, осетинцев, борчалских татар и несколько жидов.
II İrakliyə tabe olan, Gürcüstan [Kartli] və Kaxetiyada yerləşən qeyd edilmiş bütün yerlərdə [şəhərlərdə] və kəndlərdə gürcülərdən, ermənilərdən, osetinlərdən, borçalı tatarlarından və bir-neçə yəhudidən ibarət otuz min həyət olduğu təxmin edilir.
Rusiya İmperiyasınıngeneral-mayoruqraf Qottlub Heynrix von Tottlibn (alm.Gottlob Heinrich von Tottleben) və Kartli-Kaxetiya kralı II İrakli arasında baş verən anlaşılmazlığı araşdırmaq və münasibətlərə aydınlıq gətirmək üçün Kartli-Kaxetiya krallığına göndərilmiş kapitan Yazıkovun "1770-ci ildə yazdığı Gürcüstan haqqında qeydlər"indən:
Orijinal mətn(rus.)
Сколько в Картлии и Кахетии и в прочих подвластных царю Ираклию местах числом душ или дворов,—тому счету они не знают; царь, извиняя себя, сказывал мне, что у них обыкновения нет душам или дворам иметь перепись. И так когда назначают число, то наугад: в Картлии душ гораздо менее 100.000 душ, а Кахетия люднея Картлии, ибо как Кахетию не столь много Лезгины разоряют, то из Картлии жители в Кахетию уходят и там селятся.
Kral II İrakliyə tabe olan Kartli və Kaxetiyada həmçinin digər yerlərdə canların [insanların] və ya həyətlərin sayı onlara [gürcülərə] məlum deyil. Kral üzrxahlıq edərək dedi ki, onlarda əhalini canlar [insanlar] və ya həyətlər üzrə sayma ənənəsi yoxdur. Demək belə rəqəm müəyyən edəndə bu yalnız təxmin olur: Kartlidə əhalinin sayı 100.000 candan [insandan] çox daha az idi, Kaxetiyada isə əhali Kartliyə nisbətdə daha sıxdır. Çünki ləzgilər Kaxetiyada daha az dağıntı törədirlər və camaat Kartlidən köç edərək Kaxetiyada məskunlaşır.
1800-cü ilin dekabr ayına olan məlumta əsasən Kartli-Kaxetiya krallığında təxminən 40.000 ev var idi və onlarda hər iki cinsdən toplam 160.000 nəfər əhali yaşayırdı.
İnzibati-ərazi bölgüsü
Mənbə
Güldenstädt Johann Anton. Reisen durch Russland und im Caucasischen Gebürge / Auf Befehl der Russisch-Kayserlichen Akademie der Wissenschaften herausgegeben von Peter Simon Pallas. Sankt Petersburg: Russisch-Kayserlichen Akademie der Wissenschaften.1. – İm Jahre 1787, 511 seiten; Band 2. – İm Jahre 1791, 552 seiten)
Dr. J. A. Güldenstädts Reisen nach Georgien und Imerethi. Julius von Claproth: Mit einer Charte. Berlin, 1815, 306 seiten.
Географическое и статистическое описание Грузии и Кавказа из Путешествия г-на академика Иоганн Антон Гюльденштедта через Россию и по Кавказским горам, в 1770, 71, 72 и 73 годах. Издана по повелению Императорской Академии наук в Санкт Петербурге при Императорской Академии наук, 1809 года.
Гильденштедт Иоганн Антон. Путешествие по Кавказу в 1770-1773 гг. Издательство: Петербургское Востоковедение, Место издания: город Санкт Петербург, Год издания: 2002, Перевод с немецкого T. K. Шафрановской.
Дубровин Николай Федорович. Георгий XII последний царь Грузии и присоединение ее к России. Издательство: Санкт-Петербург, типография департамента уделов, Литейный проспект №39, 1867 год.
Акты, собранные Кавказской Археографической комиссией. Архив главного управления наместника Кавказского. Том I. Напечатан под редакцией, представителя комиссии ст.сов. Адольфа Петровича Берже. Тифлис. Типография Главного Управления Наместника Кавказского. 1866 год.
Зураб Давидович Авалов. Присоединение Грузии к России. Санкт-Петербург, : Тип. А.С. Суворина, 1901 год.
Журнал Министерства народного просвещения. Часть CCXXV. Новые архивные материалы для истории Грузии XVIII столетия 2014-08-08 at the Wayback Machine
Грамоты и другие исторические документы XVIII столетия, относящиеся до Грузии. Том II, выпуск II. С 1769 по 1801 год. Под редакцией Александра Антоновича Цагарели, Ординарного профессора Императорского Санкт-Петербургского университета. Санкт-Петербург. Типография В. Киршбаума в д. Министерства Финансов, на Дворцовой площади. 1902 год, 330 страниц.
История войны и владычества русских на Кавказе. Том I. Книга II (1871). стр. 114-118, 119-212, 279-318
История войны и владычества русских на Кавказе. Том II (1886)
История войны и владычества русских на Кавказе. Том III (1886)
История Царства Грузинского (1976)
Федор Федорович Засс (Автор по информации каталога Российской национальной библиотеки). Описание Кавказа с кратким историческим и статистическим описанием Грузии. Перевод с французского (перевёл Яков Ланген). Напечатано по Высочайшему его Императорского Величества повелению. Санкт-Петербург, в Театральной типографии 1805 года, 72 страниц.
Михаил Виссарионович Хелтуплишвили. Вступление Грузии в состав Российской империи 2014-08-10 at the Wayback Machine. 1901, 103 страниц.
Фадеев А.В. Россия и Кавказ в первой трети XIX века. Издательство Академии наук СССР. Москва, 1961 год.
Гильденштедт Иоганн Антон. Путешествие по Кавказу в 1770-1773 гг. Издательство: Петербургское Востоковедение, Место издания: город Санкт Петербург, Перевод с немецкого T. K. Шафрановской, Год издания: 2002, стр. 159
Бутков П,Я – Материалы для новой истории Кавказа с 1722 по 1803 , 2-ci cild,səh 179
Межкавказские политические и торговые связи Восточной Грузии (конец 60-х - начало 90-х гг. XVIII в.): Документы и материалы: [В 2 вып. / АН ГССР, Комис. по источникам истории Грузии]; Материал подобрал и подгот. к печати Вахтанг Николаевич Гамрекели. - Тбилиси : Мецниереба, 1980, I выпуск, № 6. 1770 апреля 5. Тбилиси. Демографическая ведомость Восточногрузинского царства, представленная двором Ираклия II, российскому резиденту Антону Моуравову
Журнал Министерства народного просвещения, январь, 1883. Пятое десятилетие. Часть CCXXV. Санкт-Петербург, Типография В.С.Балашева, 1883: Содержание –> Новые архивные материалы для истории Грузии XVIII столетия — А.Цагарели, страницы 128-130
№ 251. 1770 г. апреля 5. — Описание Восточной Грузии, составленное кн. А. Моуравовым: города, количество населения и его национальный состав, вероисповедание, образование, плодородие земли, доходы царя.
Qeyd: sənəd 1889-cu ildə Rusiya İmperiyası Xarici İşlər Nazirliyinin Moskvadakı Baş arxivində öyrənilmiş və professor Aleksandr Antonoviç Tsaqareli tərəfindən sözügedən kitaba əlavə edilmişdir.
Переписка грузинскихъ царей и владѣтельныхъ князей съ государями россiйскими въ XVIII столѣтiи. А. А. Цагарели, Профессор Императорского Санкт-Петербургского университета. Санкт-Петербург. Типография В. Киршбаума в д. Министерства Финансов, на Дворцовой площади. 1890 год. 83. P. X. 1770 г.—Записка капитана Языкова о Грузии. стр. 191
Федор Федорович Засс (Автор по информации каталога Российской национальной библиотеки). Описание Кавказа с кратким историческим и статистическим описанием Грузии. Перевод с французского (перевёл Яков Ланген). Напечатано по Высочайшему его Императорского Величества повелению. Санкт-Петербург, в Театральной типографии 1805 года, стр. 53-54
Orijinal mətn(rus.)
Трудно точно определить число жителей Грузии по причине тех неудобств которые встретились тогда когда их считали. Правительство попыталось это сделать в 1792: последствие чуть было не оказалось злополучным; народ готов был умеретвить того, на кого было возложено сия должность почему намерение сия и оставлено было. Впрочем по всей вероятности можно полагать что число домов в Грузии простирается почти до 40.000 .....
Акты, собранные Кавказской Археографической комиссией. Архив главного управления наместника Кавказского. Том I. Напечатан под редакцией, представителя комиссии ст.сов. Адольфа Петровича Берже. Тифлис. Типография Главного Управления Наместника Кавказского. 1866 год. Оглавление: Часть вторая: II. Грузия при царе Георгия XII: 129. Замечания генералом Лазарева в рассуждение всех современных обстоятельств в Грузии, стр. 186
Xarici keçidlər
Avqust 12, 2021
kartli, kaxeti, çarlığı, kartli, kaxeti, çarlığı, yanvar, 1762, ildə, kartli, çarlığı, ilə, kaxeti, çarlığının, kaxeti, çarı, irakli, tərəfindən, birləşdirilməsi, nəticəsində, yaranmış, dövlət, ქართლ, კახეთის, სამეფო, latın, kartl, kaxetis, samepo, 1762, 1801b. Kartli Kaxeti carligi 1 19 yanvar 1762 ci ilde Kartli carligi ile Kaxeti carliginin Kaxeti cari II Irakli terefinden birlesdirilmesi neticesinde yaranmis dovlet ქართლ კახეთის სამეფო latin kartl kaxetis samepo Kartli Kaxeti carligi1762 1801Bayragi GerbiKartli Kaxetiya kralligi 1762 ci il serhedleriStatusuCarliqPaytaxtiTelavi gt TiflisIdareetme formasimutleq monarxiyaRehberlik Kartli Kaxetiya cari gurc ქართლ კახეთის მეფე gt latin kartl kaxetis mepe II Irakli 1762 1798 Kartli Kaxeti cari gurc ქართლ კახეთის მეფე gt latin kartl kaxetis mepe XII Georgi 1798 1800 Sahzade gurc ბატონიშვილი gt latin batonisvili Kartli Kaxetiya kralliginin qubernatoru gurc ქართლ კახეთის სამეფოს გამგებელი gt latin kartl kaxetis samepos qamqebeli XII David 1800 1801 de fakto Tarixi Yaranmasi1762 Suqutu1801ErazisiSelefi XelefiKartli kralligiKaxeti carligiEfsarlar imperiyasi Gurcustan quberniyasiQacarlar Mundericat 1 Tarixi 1 1 II Iraklinin hakimiyyeti dovru 1 1 1 Avar xani Umme xanin hucumu 1 1 2 Aga Mehemmed sah Qacarin hucumu 1 2 XII Georginin hakimiyyeti dovru 1 3 Anneksiya 2 Sinfi bolgu 2 1 Hakimiyyet ierarxiyasi 2 2 Zadegan nesilleri 3 Ehalisi 4 Inzibati erazi bolgusu 5 Menbe 6 Istinadlar 7 Xarici kecidlerTarixi RedakteRusiyada seferde olan Kartli cari II Teymuraz 8 yanvar 1762 ci ilde Sankt Peterburqda vefat etdi Bundan sonra Kartli taxtini da ele keciren Kaxeti cari II Teymurazin oglu II Irakli 19 yanvar 1762 ci ilde Kartli ve Kaxetini birlesdirerek vahid Kartli Kaxeti cari oldu II Iraklinin hakimiyyeti dovru Redakte Esas meqale II Irakli1762 ci ilde atasinin olumunden sonra Kartli Kaxeti cari elan olundu ve 300 il sonra ilk defe iki Gurcu dovleti birlesdirildi 1783 cu ilde Georgiyevsk traktatini imzalayaraq Rusiya imperiyasi terefinden himayeye alinmaq hedefine nail oldu Lakin Aga Mehemmed sah Qacarin ordusunun hucumu qarsisinda Rusiya ona komek etmedi ve Krtsanisi doyusunde 5000 neferlik gurcu boluyu 35000 esgerden ibaret Qacar ordusuna cox agir sekilde meglub oldu Yeni bir Iran hucumunun qarsisini ise Qacarin oldurulmesi aldi Ondan sonraki il car ozu de vefat etdi Yohan Anton Guldenstedt yazir Hazirda Yuxari ve Asagi Kartli Kaxetiya ve Somxeti eyaletleri II Iraklinin simasinda vahid hokmdara sahibdirler 2 Avar xani Umme xanin hucumu Redakte Gurculer Dagistana Lekianoba deyirdiler 1785 ci ilde gurcu cari II Irakli Umme xanin novbeti hucumlarindan birinin qarsisini almaq ucun rus gurcu qosunlari ile Signaq qalasina gelmis ve rus batalyonlarinin komandani polkovnik Burnasov car Irakliye Qanigin kecidinde Umme xanin qosununa zerbe endirmeyi teklif etmisdi Lakin Irakli Kaxetinin herbi emeliyyat ucun elverisli olmayan yerlerinde mudafie olunmaga qerar vermisdi 3 Hemin il yaz yay aylarinda Umme xan gurcu kralina tabe olan erazilere aramsiz hucumlar edirdi Bu hucumlari dayandirmaq ucun II Irakli sentyabrin 29 da her il 10 min rubl bac odemesini hemcinin doyuslerde esir goturulmus gurcu doyusculerinin her birine 50 rubl odemesini teklif etmisdi Daha sonra esirleri satin alacagini bildiren Irakli Umme xandan tezminat meselesi hell edilenedek Qanigin o tayina yeni sol sahiline kecmesini xahis edir Lakin Umme xan geri qayitmir Oktyabrin 3 de Osmanli imperiyasinin hududlarina daxil olur ve oradan Imereti Kartli serhedlerine aramsiz hucumlar edir 1785 ci il noyabrin 29 da general Potyomkin Umme xanin butun Gurcustani iflic veziyyetine salmis hucumlarinin qarsisini almaq ucun ona 1000 cervon ve bahali tutun qutusu hediyye gonderir 1800 cu ilin avqustunda Umme xan novbeti defe boyuk bir quvve ile Gurcustana yurus edir Umme xanin quvveleri Balakende iken bundan xeber tutan XII Georgi rus generali Lazareve iki batalyonla Kaxetiye hereket etmesi ucun xeber gonderir Lakin general Lazarev bu xebere ehemiyyet vermeyerek kral Georgiye lezgilere qarsi gurcu qosununu yollamagi tovsiye edir Gurculer Signagin kendlerinin ehalisi mudafie etmek ucun Signaq qalsina toplayirlar Lakin Umme xan Qanixin sag sahiline kecmeye telesmirdi Oktyabr ayinadek Balakende qalan Umme xan destelerine gurcu sahzadesi taxta iddiaci Aleksandr Baqrationi ve Qarabagli Ibrahimxelil xan da oz desteleri ile qosulurlar Oktyabr ayinin sonlarinda Umme xan nehayet agir meglubiyyete ugradilir Aga Mehemmed sah Qacarin hucumu Redakte Qacarlarla zendler arasinda son qanli doyus 1794 cu ilin yayinda Kirman yaxinliginda bas verir ve Aga Mehemmed sah Qacarin tam qelebesi ile neticelenir Burada Aga Mehemmed sah II Iraklinin ve Qarabag xani Ibrahimxelil xanin Rusiya himayesine kecmek niyyetinde olduqlarini esidir Ibrahimxelilin sozsuz raziligi ile Irakli Qacarlarin dede baba torpaqlarini Qarabag Irevan xanliqlarini ve Genceni rus carina vermek isteyirdi Iraklinin bu niyyetini Qacar Iranin tabeciliyinde olan bir sexsin xeyaneti ve Iranin daxili isine qarismaq kimi qebul edirdi Ustelik Qacar buna esaslanirdi ki bir nece esr qabaq onun tayfasindan olan cox sayda adam bu yerlere kocurulmus ve hemin torpaqlarin idareciliyinde feal istirak etmisdi 1795 ci ilde Aga Mehemmed sah Qacar ozunun 60 minlik qosununu Cenubi Qafqaza yeridir Qosun uc yere bolunur kicik bir hissesi Dagistan uzerine kecmek ucun Mugana ekser hissesi Aga Mehemmed sahin oz basciligi altinda Susani almaq meqsedile Qarabaga ucuncu destesi ise sahin qardaslarinin rehberliyi altinda Irevan xanligina dogru yollanir Kecilmez Susa qalasini xususi hazirliq olmadan tutmaq mumkun deyil ve bunu anlayan Aga Mehemmed sah qosunun agzini Tiflise teref donderir Onun destesi guclu muqavimet gormeden Iraklinin ordusunu darmadagin ederek Tiflise girir r Irakli qacib daglara cekilir 22 min dinc sakin qul ve keniz kimi satilir Tiflis yagmalanib dagidilir Qacarin destesi Susani muhasireye alarken II Irakli Genceye hucuma kecmisdi Ve gorunur Susanin muhasiresinin bele tezlikle goturulmesine ve Tiflis uzerine hucuma bunun da mueyyen tesiri olmusdu Gence xani Cavad xan Ziyadoglunun Aga Mehemmede feal komeklik gostermesi de mueyyen derecede Gence uzerine talanci basqinlarin muqabilinde II Irakliden hayif cixmaq meqsedi gudurdu XII Georginin hakimiyyeti dovru Redakte Esas meqale XII GeorgiAtasinin olumunden sonra 12 yanvar 1798 ci ilde kral elan olmus I Pavel terefinden 22 fevral 1799 cu ilde tesdiq edilmis 5 dekabr 1799 cu ilde ise tac qoymusdu Atasindan ferqli olaraq o cox sevilen ve hormet edilen biri deyildi Qardasi Aleksandr Baqrationi onun taxtina iddia edirdi ve Dagistana qacmisdi Iran sahi Feteli sah Qacarin tehdidlerinden cekinen kral Rusiya ile daha da yaxinlasmis ve taxtdan el cekmek fikrinde idi Onsuz da xeste olan kralin yerine kimin geleceyi haqda indiden eyanlar muzakire edir biri oglu Davidi digeri ise Iulonu destekleyirdi 1799 cu ilde I Pavelden komek isteyen kral Pyotr Kovalenski basciliginda gelen boluyu xos qarsilamisdi Kral 28 dekabr 1800 cu ilde vefat etdi Anneksiya RedakteSinfi bolgu RedakteHakimiyyet ierarxiyasi Redakte Zadegan nesilleri Redakte Tavadlar bascisi tavad titulu dasiyan sulaleler Kaxetiyada 1 Cologasvili gur g e ჩოლოყაშვილი l e cologasvili 2 Cerkezisvili gur g e ჩერქეზიშვილი l e cerkezisvili 3 Andronikasvili gur g e ანდრონიკაშვილი l e andronikasvili 4 Tusisvili gur g e ტუსიშვილი l e tusisvili Ehalisi Redakte 5 aprel 1770 ci ilde Rusiya Imperiyasinin Imeretiya ve Kartli Kaxetiyada rezidenti saray meslehetcisi knyaz Anton Romanovic Mouravova II Iraklinin sarayi terefinden teqdim edilen Serqi Gurcustan kralliginin demoqrafik arayisi dan Orijinal metn rus 4000 Hr Est gorod Tbilisi i v nem obitayut pravoslavnye gruziny katoliki armyane i tatary chetyre tysyachi dymov 500 Hr Est gorod Gori i v nem obitayut pravoslavnye gruziny katoliki i armyane s hizanami zhe pyatsot dymov 700 Hr Est gorod Kchilvani i v nem obitayut pravoslavnye gruziny armyane i evrei s hizanami zhe semsot dymov 200 Hr Est malyj gorod Surami i v nem obitayut gruziny armyane i evrei dvesti dymov 750 Hr Est gorod v Kahetii Telavi i v nem obitayut pravoslavnye gruziny i armyane s hizanami s selom v konce Telavi semsot pyatdesyat dymov 100 Hr Est maloe poselenie v Kaheti v Kiziki Signah i v nem obitayut armyane sto dymov 100 Hr Est malyj gorod na reke Aragvi Ananuri i v nem obitayut gruziny i armyane sto dymov 140 Hr Est malyj gorod na reke Ksani Ahalgord i v nem obitayut gruziny i armyane sto sorok dymov eto imenie Eristavi Davida 1400 Hr Est carskie osetiny v Nara Shpa Kudaro dymov tysyacha chetyresta 1200 Hr Est aragvskie osetiny v Zakka Truso Chvrivi i Hada i Guda tysyacha dvesti dymov 2000 Hr Est na Aragve hristiane pravoslavnye v gorah i na nizine dve tysyachi dymov 2000 Hr Est ksanskie osetiny dve tysyachi dymov 1600 Hr Est v Ksanskom eristavstve hristiane pravoslavnye tysyacha shestsot dymov 900 Hr Est Machabelovskie osetiny vosemsot shestdesyat dymov evreev sut sorok dymov 4000 Hr Est v Kartli pravoslavnye hristiane gruziny pomimo hizan carskie cerkovnye knyazheskie i dvoryanskie krepostnye chetyre tysyachi dymov 500 Hr V Kartli armyan pyatsot dymov 1000 Hr Est tatary Demurchi Asaklu odin sultanat i ih plemena sostavyat tysyachu dymov mnogie iz tamoshnih rasseyalis ushli v drugie kraya i zhivut tam hizanami 200 Hr Est Bajdar odin sultanat mnogie rasseyalis po drugim krayam a nalichestvuyushih teper dvesti dymov 2560 Hr Est Vorchali i Pambakskoe ushele celoe hanstvo Iz tamoshnih lyudej mnogie rasseyalis po drugim volostyam a nyne nalico dve tysyachi pyatsot shestdesyat dymov vmeste s armyanami 3500 Hr Est Kazahi celoe hanstvo i mnogie iz tamoshnih lyudej rasseyany po drugim krayam a segodnya nalico tatar tri tysyachi pyatsot dymov 1200 Hr Est i armyane kazahskie tysyacha dvesti dymov 2200 Hr Est Shamshadilu celoe hanstvo v nem obitayut tatary dve tysyachi dvesti dymov 1200 Hr Est i armyane tysyacha dvesti dymov etih my inogda ustupali Gandzhe t k nahodyatsya k nej blizko no ee poddannymi oni ne byli 1200 Hr Est Hevsureti storona hristian za nashej zanyatostyu i v hode vremen vera u nih izvratilas dymov tysyachu dvesti 1000 Hr Est Pshavi pravoslavnyh hristian dymov tysyachu 1400 Hr Est Tusheti pravoslavnyh hristian dymov tysyachu chetyresta 4000 Hr Est Didoeti let sto kak otnyata u nas lekami chetyre tysyachi dymov 7000 Hr Est Kaheti hristian pravoslavnyh s hizanami dymov sem tysyach 450 Hr Est kahetinskih armyan dymov chetyresta pyatdesyat vmeste s hizanami 1000 Hr Est kahetinskih tatar dymov tysyachu 10000 Hr Est kahetinskie vladeniya pomimo razorennyh kotorye eshe v nashe vremya platili nam podat a s nedavnih por vyshli iz nashego povinoveniya Eniseli Padar Lalali i drugie kotorye sostavili by celuyu provinciyu hristian pravoslavnyh i armyan i tatar dymov desyat tysyach Hr Est razorennyj i obezlyudevshij Trialeti mestnost obshirnaya i vesma horoshaya i bolshaya i mnozhestvo sel Hr Est razorennyj i obezdolivshij Kaikuli kraj vesma horoshij i mnogo sel Hr Est razorennyj Tashiri Hr Est razorennyj Gudzhareti Hr Est razorennyj polnostyu Somhiti kraj bolshoj i obshirnyj a iz pereselennyh zdeshnih lyudej edva ostalis odin iz soroka da i te drug u druga yutyatsya Hr Est takzhe Sabaratashvilo razorennyj kraj bolshoj i bogatyj iz ih lyudej edva li sohranilis koe gde odin iz sta da i te nahodyatsya priyutivshimisya drug u druga A eti Somhiti i Sabaratiano vmeste esli sopostavit ravny polovine Kartli nazyvayutsya Kartli i v nastoyashee vremya imenuyutsya Nizhnej Kartli Hr Est razorennyj kraj Kaheti vdol reki Iori mestnost bolshaya i vesma bogataya gde prezhde obitali tatary eli dvenadcat tysyach dymov proizvodivshie mnogo shelku hlopka i risa 4 5 5 aprel 1770 ci ilde Rusiya Imperiyasinin Imeretiya ve Kartli Kaxetiyada rezidenti saray meslehetcisi knyaz Anton Romanovic Mouravovun qraf Nikita Ivanovic Panine raportun dan Orijinal metn rus Vo vseh zhe vypisannyh mestechkah takzhe i derevnyah kotorymi nyne Iraklij v Gruzii i Kahetii vladeet schitaetsya tridcat tysyach dvorov gruzincov armyan osetincev borchalskih tatar i neskolko zhidov 6 II Irakliye tabe olan Gurcustan Kartli ve Kaxetiyada yerlesen qeyd edilmis butun yerlerde seherlerde ve kendlerde gurculerden ermenilerden osetinlerden borcali tatarlarindan ve bir nece yehudiden ibaret otuz min heyet oldugu texmin edilir Rusiya Imperiyasinin general mayoru qraf Qottlub Heynrix von Tottlibn alm Gottlob Heinrich von Tottleben ve Kartli Kaxetiya krali II Irakli arasinda bas veren anlasilmazligi arasdirmaq ve munasibetlere aydinliq getirmek ucun Kartli Kaxetiya kralligina gonderilmis kapitan Yazikovun 1770 ci ilde yazdigi Gurcustan haqqinda qeydler inden 7 Orijinal metn rus Skolko v Kartlii i Kahetii i v prochih podvlastnyh caryu Irakliyu mestah chislom dush ili dvorov tomu schetu oni ne znayut car izvinyaya sebya skazyval mne chto u nih obyknoveniya net dusham ili dvoram imet perepis I tak kogda naznachayut chislo to naugad v Kartlii dush gorazdo menee 100 000 dush a Kahetiya lyudneya Kartlii ibo kak Kahetiyu ne stol mnogo Lezginy razoryayut to iz Kartlii zhiteli v Kahetiyu uhodyat i tam selyatsya 8 Kral II Irakliye tabe olan Kartli ve Kaxetiyada hemcinin diger yerlerde canlarin insanlarin ve ya heyetlerin sayi onlara gurculere melum deyil Kral uzrxahliq ederek dedi ki onlarda ehalini canlar insanlar ve ya heyetler uzre sayma enenesi yoxdur Demek bele reqem mueyyen edende bu yalniz texmin olur Kartlide ehalinin sayi 100 000 candan insandan cox daha az idi Kaxetiyada ise ehali Kartliye nisbetde daha sixdir Cunki lezgiler Kaxetiyada daha az daginti toredirler ve camaat Kartliden koc ederek Kaxetiyada meskunlasir 1800 cu ilin dekabr ayina olan melumta esasen Kartli Kaxetiya kralliginda texminen 40 000 ev var idi ve onlarda her iki cinsden toplam 160 000 nefer ehali yasayirdi 9 10 Inzibati erazi bolgusu RedakteMenbe RedakteGuldenstadt Johann Anton Reisen durch Russland und im Caucasischen Geburge Auf Befehl der Russisch Kayserlichen Akademie der Wissenschaften herausgegeben von Peter Simon Pallas Sankt Petersburg Russisch Kayserlichen Akademie der Wissenschaften 1 Im Jahre 1787 511 seiten Band 2 Im Jahre 1791 552 seiten Dr J A Guldenstadts Reisen nach Georgien und Imerethi Julius von Claproth Mit einer Charte Berlin 1815 306 seiten Geograficheskoe i statisticheskoe opisanie Gruzii i Kavkaza iz Puteshestviya g na akademika Iogann Anton Gyuldenshtedta cherez Rossiyu i po Kavkazskim goram v 1770 71 72 i 73 godah Izdana po poveleniyu Imperatorskoj Akademii nauk v Sankt Peterburge pri Imperatorskoj Akademii nauk 1809 goda Gildenshtedt Iogann Anton Puteshestvie po Kavkazu v 1770 1773 gg Izdatelstvo Peterburgskoe Vostokovedenie Mesto izdaniya gorod Sankt Peterburg God izdaniya 2002 Perevod s nemeckogo T K Shafranovskoj Dubrovin Nikolaj Fedorovich Georgij XII poslednij car Gruzii i prisoedinenie ee k Rossii Izdatelstvo Sankt Peterburg tipografiya departamenta udelov Litejnyj prospekt 39 1867 god Akty sobrannye Kavkazskoj Arheograficheskoj komissiej Arhiv glavnogo upravleniya namestnika Kavkazskogo Tom I Napechatan pod redakciej predstavitelya komissii st sov Adolfa Petrovicha Berzhe Tiflis Tipografiya Glavnogo Upravleniya Namestnika Kavkazskogo 1866 god Zurab Davidovich Avalov Prisoedinenie Gruzii k Rossii Sankt Peterburg Tip A S Suvorina 1901 god Zhurnal Ministerstva narodnogo prosvesheniya Chast CCXXV Novye arhivnye materialy dlya istorii Gruzii XVIII stoletiya Arxivlesdirilib 2014 08 08 at the Wayback Machine Gramoty i drugie istoricheskie dokumenty XVIII stoletiya otnosyashiesya do Gruzii Tom II vypusk II S 1769 po 1801 god Pod redakciej Aleksandra Antonovicha Cagareli Ordinarnogo professora Imperatorskogo Sankt Peterburgskogo universiteta Sankt Peterburg Tipografiya V Kirshbauma v d Ministerstva Finansov na Dvorcovoj ploshadi 1902 god 330 stranic Istoriya vojny i vladychestva russkih na Kavkaze Tom I Kniga II 1871 str 114 118 119 212 279 318 Istoriya vojny i vladychestva russkih na Kavkaze Tom II 1886 Istoriya vojny i vladychestva russkih na Kavkaze Tom III 1886 Istoriya Carstva Gruzinskogo 1976 Fedor Fedorovich Zass Avtor po informacii kataloga Rossijskoj nacionalnoj biblioteki Opisanie Kavkaza s kratkim istoricheskim i statisticheskim opisaniem Gruzii Perevod s francuzskogo perevyol Yakov Langen Napechatano po Vysochajshemu ego Imperatorskogo Velichestva poveleniyu Sankt Peterburg v Teatralnoj tipografii 1805 goda 72 stranic Mihail Vissarionovich Heltuplishvili Vstuplenie Gruzii v sostav Rossijskoj imperii Arxivlesdirilib 2014 08 10 at the Wayback Machine 1901 103 stranic Fadeev A V Rossiya i Kavkaz v pervoj treti XIX veka Izdatelstvo Akademii nauk SSSR Moskva 1961 god Istinadlar Redakte Kartli carligi Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasy 10 ҹildde V ҹild Italija Kuba Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksijasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1981 sәһ 285 invisible char invisible char invisible char invisible char invisible char invisible char Gildenshtedt Iogann Anton Puteshestvie po Kavkazu v 1770 1773 gg Izdatelstvo Peterburgskoe Vostokovedenie Mesto izdaniya gorod Sankt Peterburg Perevod s nemeckogo T K Shafranovskoj God izdaniya 2002 str 159 Butkov P Ya Materialy dlya novoj istorii Kavkaza s 1722 po 1803 2 ci cild seh 179 Mezhkavkazskie politicheskie i torgovye svyazi Vostochnoj Gruzii konec 60 h nachalo 90 h gg XVIII v Dokumenty i materialy V 2 vyp AN GSSR Komis po istochnikam istorii Gruzii Material podobral i podgot k pechati Vahtang Nikolaevich Gamrekeli Tbilisi Mecniereba 1980 I vypusk 6 1770 aprelya 5 Tbilisi Demograficheskaya vedomost Vostochnogruzinskogo carstva predstavlennaya dvorom Irakliya II rossijskomu rezidentu Antonu Mouravovu Zhurnal Ministerstva narodnogo prosvesheniya yanvar 1883 Pyatoe desyatiletie Chast CCXXV Sankt Peterburg Tipografiya V S Balasheva 1883 Soderzhanie gt Novye arhivnye materialy dlya istorii Gruzii XVIII stoletiya A Cagareli stranicy 128 130 251 1770 g aprelya 5 Opisanie Vostochnoj Gruzii sostavlennoe kn A Mouravovym goroda kolichestvo naseleniya i ego nacionalnyj sostav veroispovedanie obrazovanie plodorodie zemli dohody carya Qeyd sened 1889 cu ilde Rusiya Imperiyasi Xarici Isler Nazirliyinin Moskvadaki Bas arxivinde oyrenilmis ve professor Aleksandr Antonovic Tsaqareli terefinden sozugeden kitaba elave edilmisdir Perepiska gruzinskih carej i vladѣtelnyh knyazej s gosudaryami rossijskimi v XVIII stolѣtii A A Cagareli Professor Imperatorskogo Sankt Peterburgskogo universiteta Sankt Peterburg Tipografiya V Kirshbauma v d Ministerstva Finansov na Dvorcovoj ploshadi 1890 god 83 P X 1770 g Zapiska kapitana Yazykova o Gruzii str 191 Fedor Fedorovich Zass Avtor po informacii kataloga Rossijskoj nacionalnoj biblioteki Opisanie Kavkaza s kratkim istoricheskim i statisticheskim opisaniem Gruzii Perevod s francuzskogo perevyol Yakov Langen Napechatano po Vysochajshemu ego Imperatorskogo Velichestva poveleniyu Sankt Peterburg v Teatralnoj tipografii 1805 goda str 53 54Orijinal metn rus Trudno tochno opredelit chislo zhitelej Gruzii po prichine teh neudobstv kotorye vstretilis togda kogda ih schitali Pravitelstvo popytalos eto sdelat v 1792 posledstvie chut bylo ne okazalos zlopoluchnym narod gotov byl umeretvit togo na kogo bylo vozlozheno siya dolzhnost pochemu namerenie siya i ostavleno bylo Vprochem po vsej veroyatnosti mozhno polagat chto chislo domov v Gruzii prostiraetsya pochti do 40 000 Akty sobrannye Kavkazskoj Arheograficheskoj komissiej Arhiv glavnogo upravleniya namestnika Kavkazskogo Tom I Napechatan pod redakciej predstavitelya komissii st sov Adolfa Petrovicha Berzhe Tiflis Tipografiya Glavnogo Upravleniya Namestnika Kavkazskogo 1866 god Oglavlenie Chast vtoraya II Gruziya pri care Georgiya XII 129 Zamechaniya generalom Lazareva v rassuzhdenie vseh sovremennyh obstoyatelstv v Gruzii str 186Xarici kecidler RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Kartli Kaxeti carligi amp oldid 5731282, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
