İsland dili (íslenska) İslandiyada danışılır. İsland dilinə ən yaxın olan dillər, Farer adalarında yerli əhali tərəfindən danışılan Farer dili və Norveçin qərbində danışlan Sogonamal ləhçəsidir. İslandiyanın mərkəzi Avropadan kənarda yerləşməsi nəticəsində, island dili ciddi dəyişikliklərə məruz qalmamışdır. Bu səbəbdən island dilində digər dillərdən söz az sayda keçmişdir. İsland dilinin əsas cəhətlərindən biri, dilin öz qədimiliyini qorumasdır. Orta əsrlərə aid sagalar bu gün İslandlar tərəfindən rahat şəkildə oxunur və məna başa düşülür.
İsland dili Hind-Avropa dillərininGerman dilləri bölməsinin Şimali German dilləri qoluna daxildir. İsland dilinə ən yaxın dil Farer dili hesab olunur. Skandinaviyada əhalinin böyük bir qismi tərəfindən istifadə olunan Norveç dili və İsveç dili ilə İsland dilinin yaxınlığı azdır. Bunun əsas səbəbi kimi bu dillərinin şərq skandinav dilləri qrupuna daxil olmasıdır.
Yaxın illər ərzində aparılan araşdırmalara əsasən German dillərinin Şimali German qolu, Adada danışılan skandinavca və mərkəzdə danışılan skandinavca olmaqla iki hissəyə bölünür. Mərkəzdə danışılan skandinavca dillərinə Dan dili, İsveç dili və Norveç dili daxildir. Norveç dilinin X əsrdə island və farer dillərinə çox bənzədiyi məlumdur. Hər iki dilin təsir dairəsində olan Norveç dili, XI əsrdən etibarən Dan dilinin təsir dairəsinə düşmüşdür.
Dilin danışıldığı ərazilər
İslan dilində danışan insaların böyük bir qismi İslandiyada yaşayır. Təxminən 3 min nəfər şagirdi olmaqla 9 min nəfər insan Danimarkada island dilində danışır. ABŞ-da 8 min şəxsin ana dili şəklində island dilindən istifadə etməsi, aparılan araşdırmalardan sonra məlum olmuşdur. Kanadada island dilindən 3 minlik island icması istifadə edir. İslandiyada yaşayan 300 minlik əhalinin 97% island dilini gündəlik həyatında istifadə edir.
Xarici ölkələrdə isə bu say hər il azalır. İslandiya konistutsiyasında island dili, dövlət dili kimi göstərilməmişdir. İsland dilinin qorunması və bu dildə danışan şəxslərin sayının artılması məqsədi ilə İslandiya dövləti hər il müxtəlif işlər görür. 1995-ci ildən bəri, noyabr ayının 16-sında XIX əsr island şairi Yones Hallgrimsonun doğum günü İsland dili günü kimi qeyd olunur. İsland dilinin qəribə cəhətlərindən biridə, bu dildə ləhçələrin mövcud olmamasıdır.
Dilin tarixi
Orta əsrlərə aid island dilində yazılmış yazı.
İsland dilinin dəqiq tarixi haqqında məlumat yoxdur. Bu dildə tapılmış ən qədim yazılar XI əsrə aiddir. Əsasən Şifahi xalq ədəbiyyatının yazıya köçürülməsindən ibarət olan bu yazılarda muasir island dilindən ciddi fərqlənməyən qədim island dilindən istifadə olunmuşdur. XII əsrdən etibarən yazılmağa başlanılmış island sagaları island dilinin əsas göstəricilərindən biri hesab olunur. Sagalarda kralların tərifi, dənizçilik əhvalatları, gündəlik həyat və digər məsələrlər haqqında məlumatlar verilmişdir.
Sagalar bir qayda olaraq təhkiyə üslubunda yazılmışdır. Orta əsrlərə aid məskunlaşma kitabı adlanan və island dilində yazılmış əsərdə, bu dildə yazılmış ən dəyərli tarixi əsər hesab olunur. Bu əsərdə İslandların XIV - XV əsrlərdə gündəlik həyatları haqqında məlumat verilir. İsland dilindən istifadə edərək, ədəbi fəaliyyət göstərmiş Snorri Sturlusona məxsus əsər və yazılarda XII əsr İslandiyası təsvir olunmuşdur.
1380 - 1918-ci illərdə İslandiyada, Danimarka hakimiyyəti dövründə, island dili dan dilindən az təsirlənmişdir. Dan dilininİslandiyada yerli əhali tərəfindən danışılan ikinci olması, Danimarkanın adada yeddi əsr hakimiyyəti ilə əlaqədər olmuşdur. İsland dili German dillərinin ən qədimi və ən dəyişilməzi hesab olunsada, bu dil XII və XVI əsrlərdə, ciddi qrammatik dəyişikliklərə məruz qalmışdır. İsland dilinin əlifbası XIX əsrə qədər island əlifbası olmuşdur. Muasır dövrdə, az sayda insan tərəfindən istifadə olunan əlifba öz yerini XIX əsrdə Danimarkalı dilçi Ramus Rask tərəfindən latın əlifbası əsasında yaradılmış yeni əlifbaya vermişdir. Keçən əsrin ortalarında Rasmus Rask tərəfindən yaradılmış əlifbaya bəzi dəyişikliklər edilmişdir. Buna misal olaraq, k hərfinin c hərfi ilə əvəz olunmasını göstərmək olar.
Əlifba
İsland dilində yazmaq üçün istifadə olunan İsland əlifbası 32 hərfdən ibarətdir. Hərflər aşağıdakı kimi sıralanır:
X əsrdə island dilində istifadə olunan sözlərin böyük bir qismi Qədim Norveç dilindən keçmişdir. XI əsrdə İslandiyadaXristianlıq dinin yayılmağa başlanması nəticəsində dilə bəzi dini terminlər keçmişdir. Buna misal olaraq Kirkja (kilsə) və Biskup (baş keşiş) kimi sözləri misal göstərmək olar. XIV əsrdən etibarən İslandiya ilə Almaniya və Fransa arasında ticarət əlaqələrinin yaranması nəticəsində, İsland dilinə alman və fransız dillərindən sözlər keçmişdir.
XVIII əsrdən etibarən island dilində qrammatik və leksik sadələşmə başlamışdır. XIX əsrdə isə İslandiyada island dilinin digər dillərin təsir dairəsindən çıxartmaq üçün xüsusi işlər aparılmışdır. İsland dilində vurğu bir qayda olaraq, ilk hecaya düşür. Ancaq bəzi mürəkkəb sözlərdə, vurğu digər hecaların üzərinədə düşə bilir. İsland dilində vurğu latın dili və ingilis dilində olduğu kimi qüvvətli səslənmir. İsland dilində digər dillərə az sayda sözlər keçmişdir. Bu sözlərdən yalnız biri bir çox dillərdə istifadə edilir. Azərbaycan dilində də istifadə olunan Qeyzer sözü island dilindən keçmişdir.
İsland dilində şəxs adların oxunuşu və yazılışı bir çox Avropa dillərindən fərqli formadadır. İsland dilində, ailə üzvülərinin hər biri müxtəlif soyadları daşıyır. Belə ki, yeni doğulan uşaqlarda, atanın adıda öz soyadlarına əlavə edilir. Məsələn, atasının adı Stefan olan Yohans adlı bir şəxsin oğlunun adı Fjalar və qızının adı isə Katrindir. Azərbaycan dilində adların sıralanması aşağıdakı formada düzülür.
Yohans Stefánsson (Yohans, Stefanın oğlu)
Fjalar Jónsson (Fjalar, Yohansın oğlu)
Katrín Jónsdottir (Katrín, Yohansın qızı)
Gündəlik şəkildə istifadə olunan bəzi mühüm kəlmələr
İsland dilində istifadə olunan bəzi mühüm kəlmələr:
Azərbacanca
İslandca
Salam
Halló
Gününüz uğurlu olsun
Góðan daginn
Axşamınız xeyr
Gott kvöld
Tanış olmağmıza şad oldum
Gaman að hitta þig
Azərbaycan dilində danışıram
Ég tala aserbaídjönsku
İsland dilində danışmıram
Ég tala ekki íslensku
Hə
Já
Yox
Nei
Necəsən?
Hvað segirðu gott?
Yaxşıyam
Ég segi bara fínt
(çox) təşəkkür edirəm
Takk (fyrir)
Adınız nədir?
Hvað heitir þú?
Mənim adım ...
Ég heiti ...
Hələlik
Bless
Təbriklər
Til hamingju
Ad gününüz mübarək
Til hamingju með afmælið
Həmçinin bax
Avqust 16, 2021
island, dili, íslenska, islandiyada, danışılır, yaxın, olan, dillər, farer, adalarında, yerli, əhali, tərəfindən, danışılan, farer, dili, norveçin, qərbində, danışlan, sogonamal, ləhçəsidir, islandiyanın, mərkəzi, avropadan, kənarda, yerləşməsi, nəticəsində, i. Island dili islenska Islandiyada danisilir Island diline en yaxin olan diller Farer adalarinda yerli ehali terefinden danisilan Farer dili ve Norvecin qerbinde danislan Sogonamal lehcesidir Islandiyanin merkezi Avropadan kenarda yerlesmesi neticesinde island dili ciddi deyisikliklere meruz qalmamisdir Bu sebebden island dilinde diger dillerden soz az sayda kecmisdir Island dilinin esas cehetlerinden biri dilin oz qedimiliyini qorumasdir Orta esrlere aid sagalar bu gun Islandlar terefinden rahat sekilde oxunur ve mena basa dusulur Island diliOrijinal adi IslenskaOlkeler Islandiya Danimarka ABS KanadaResmi status IslandiyaTenzimleyen teskilat Islandiya Dil InstitutuDanisanlarin umumi sayi 306 minTesnifatiKateqoriya Avrasiya dilleriHind Avropa dilleri German dilleriSkandinav dilleriAda yarimqrupu dd dd Yazi latin elifbasi island elifbasi Dil kodlariQOST 7 75 97 isl 225ISO 639 1 isISO 639 2 isl iceISO 639 3 islDilin strukturlarinin dunya atlasi iceEthnologue islLinguasphere 52 AAA aaABS ASCL 1502IETF isGlottolog icel1247 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Siniflendirme 2 Dilin danisildigi eraziler 3 Dilin tarixi 4 Elifba 5 Alinma sozler ve dilin bezi normalari 5 1 Gundelik sekilde istifade olunan bezi muhum kelmeler 6 Hemcinin baxSiniflendirme RedakteIsland dili Hind Avropa dillerinin German dilleri bolmesinin Simali German dilleri qoluna daxildir Island diline en yaxin dil Farer dili hesab olunur Skandinaviyada ehalinin boyuk bir qismi terefinden istifade olunan Norvec dili ve Isvec dili ile Island dilinin yaxinligi azdir Bunun esas sebebi kimi bu dillerinin serq skandinav dilleri qrupuna daxil olmasidir Yaxin iller erzinde aparilan arasdirmalara esasen German dillerinin Simali German qolu Adada danisilan skandinavca ve merkezde danisilan skandinavca olmaqla iki hisseye bolunur Merkezde danisilan skandinavca dillerine Dan dili Isvec dili ve Norvec dili daxildir Norvec dilinin X esrde island ve farer dillerine cox benzediyi melumdur Her iki dilin tesir dairesinde olan Norvec dili XI esrden etibaren Dan dilinin tesir dairesine dusmusdur Dilin danisildigi eraziler RedakteIslan dilinde danisan insalarin boyuk bir qismi Islandiyada yasayir Texminen 3 min nefer sagirdi olmaqla 9 min nefer insan Danimarkada island dilinde danisir ABS da 8 min sexsin ana dili seklinde island dilinden istifade etmesi aparilan arasdirmalardan sonra melum olmusdur Kanadada island dilinden 3 minlik island icmasi istifade edir Islandiyada yasayan 300 minlik ehalinin 97 island dilini gundelik heyatinda istifade edir Xarici olkelerde ise bu say her il azalir Islandiya konistutsiyasinda island dili dovlet dili kimi gosterilmemisdir Island dilinin qorunmasi ve bu dilde danisan sexslerin sayinin artilmasi meqsedi ile Islandiya dovleti her il muxtelif isler gorur 1995 ci ilden beri noyabr ayinin 16 sinda XIX esr island sairi Yones Hallgrimsonun dogum gunu Island dili gunu kimi qeyd olunur Island dilinin qeribe cehetlerinden biride bu dilde lehcelerin movcud olmamasidir Dilin tarixi Redakte Orta esrlere aid island dilinde yazilmis yazi Island dilinin deqiq tarixi haqqinda melumat yoxdur Bu dilde tapilmis en qedim yazilar XI esre aiddir Esasen Sifahi xalq edebiyyatinin yaziya kocurulmesinden ibaret olan bu yazilarda muasir island dilinden ciddi ferqlenmeyen qedim island dilinden istifade olunmusdur XII esrden etibaren yazilmaga baslanilmis island sagalari island dilinin esas gostericilerinden biri hesab olunur Sagalarda krallarin terifi denizcilik ehvalatlari gundelik heyat ve diger meselerler haqqinda melumatlar verilmisdir Sagalar bir qayda olaraq tehkiye uslubunda yazilmisdir Orta esrlere aid meskunlasma kitabi adlanan ve island dilinde yazilmis eserde bu dilde yazilmis en deyerli tarixi eser hesab olunur Bu eserde Islandlarin XIV XV esrlerde gundelik heyatlari haqqinda melumat verilir Island dilinden istifade ederek edebi fealiyyet gostermis Snorri Sturlusona mexsus eser ve yazilarda XII esr Islandiyasi tesvir olunmusdur 1380 1918 ci illerde Islandiyada Danimarka hakimiyyeti dovrunde island dili dan dilinden az tesirlenmisdir Dan dilinin Islandiyada yerli ehali terefinden danisilan ikinci olmasi Danimarkanin adada yeddi esr hakimiyyeti ile elaqeder olmusdur Island dili German dillerinin en qedimi ve en deyisilmezi hesab olunsada bu dil XII ve XVI esrlerde ciddi qrammatik deyisikliklere meruz qalmisdir Island dilinin elifbasi XIX esre qeder island elifbasi olmusdur Muasir dovrde az sayda insan terefinden istifade olunan elifba oz yerini XIX esrde Danimarkali dilci Ramus Rask terefinden latin elifbasi esasinda yaradilmis yeni elifbaya vermisdir Kecen esrin ortalarinda Rasmus Rask terefinden yaradilmis elifbaya bezi deyisiklikler edilmisdir Buna misal olaraq k herfinin c herfi ile evez olunmasini gostermek olar Elifba RedakteIsland dilinde yazmaq ucun istifade olunan Island elifbasi 32 herfden ibaretdir Herfler asagidaki kimi siralanir Boyuk herflerA A B D D E E F G H I I J K L M N O o P R S T U U V X Y Y TH AE OKicik herflera a b d d e e f g h i i j k l m n o o p r s t u u v x y y th ae oAlinma sozler ve dilin bezi normalari Redakte Soyad sisteminin gosteren cedvel X esrde island dilinde istifade olunan sozlerin boyuk bir qismi Qedim Norvec dilinden kecmisdir XI esrde Islandiyada Xristianliq dinin yayilmaga baslanmasi neticesinde dile bezi dini terminler kecmisdir Buna misal olaraq Kirkja kilse ve Biskup bas kesis kimi sozleri misal gostermek olar XIV esrden etibaren Islandiya ile Almaniya ve Fransa arasinda ticaret elaqelerinin yaranmasi neticesinde Island diline alman ve fransiz dillerinden sozler kecmisdir XVIII esrden etibaren island dilinde qrammatik ve leksik sadelesme baslamisdir XIX esrde ise Islandiyada island dilinin diger dillerin tesir dairesinden cixartmaq ucun xususi isler aparilmisdir Island dilinde vurgu bir qayda olaraq ilk hecaya dusur Ancaq bezi murekkeb sozlerde vurgu diger hecalarin uzerinede duse bilir Island dilinde vurgu latin dili ve ingilis dilinde oldugu kimi quvvetli seslenmir Island dilinde diger dillere az sayda sozler kecmisdir Bu sozlerden yalniz biri bir cox dillerde istifade edilir Azerbaycan dilinde de istifade olunan Qeyzer sozu island dilinden kecmisdir Island dilinde sexs adlarin oxunusu ve yazilisi bir cox Avropa dillerinden ferqli formadadir Island dilinde aile uzvulerinin her biri muxtelif soyadlari dasiyir Bele ki yeni dogulan usaqlarda atanin adida oz soyadlarina elave edilir Meselen atasinin adi Stefan olan Yohans adli bir sexsin oglunun adi Fjalar ve qizinin adi ise Katrindir Azerbaycan dilinde adlarin siralanmasi asagidaki formada duzulur Yohans Stefansson Yohans Stefanin oglu Fjalar Jonsson Fjalar Yohansin oglu Katrin Jonsdottir Katrin Yohansin qizi Gundelik sekilde istifade olunan bezi muhum kelmeler Redakte Island dilinde istifade olunan bezi muhum kelmeler Azerbacanca IslandcaSalam HalloGununuz ugurlu olsun Godan daginnAxsaminiz xeyr Gott kvoldTanis olmagmiza sad oldum Gaman ad hitta thigAzerbaycan dilinde danisiram Eg tala aserbaidjonskuIsland dilinde danismiram Eg tala ekki islenskuHe JaYox NeiNecesen Hvad segirdu gott Yaxsiyam Eg segi bara fint cox tesekkur edirem Takk fyrir Adiniz nedir Hvad heitir thu Menim adim Eg heiti Helelik BlessTebrikler Til hamingjuAd gununuz mubarek Til hamingju med afmaelidHemcinin bax RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Island dili amp oldid 5577705, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
