Vikipediya azad ensiklopediya şəcərəyi tərakiməərəb شجره تراکمه Müəllif əbülqazi Bahadır xanOrijinal dili Türki diliYazı

Vikipediya azad ensiklopediya Secereyi terakimeereb شجره تراکمه Muellif Ebulqazi Bahadir xanOrijinal dili Turki diliYazilma ili XVII esr Secereyi terakime Cagatayca شجره تراکمه Turkmenlerin soy agaci Xive xani Ebulqazi Bahadir xan terefinden 1659 cu ilde tamamlanan Cagatay dilinde yazilmis tarixi eser Secereyi terakime qedim dovrlerden baslayaraq turkmenlerin tarixini tesvir edir Eserde butun turkmenlerin ve umumilikde butun turkdilli xalqlarin efsanevi ecdadi ve qehremani olan Oguz Xaqanin heyati onun Avrasiya olkelerini feth etmek ucun apardigi yurusler ve orta esrlerde Oguz turkmen xanlarinin hakimiyyeti haqqinda melumatlar yer alir Eser zengin xalq nagillari etnonimlerin menseyi atalar sozleri ve deyimlerle doludur Ebulqazi Bahadir xan span Ebulqazi Bahadir xan 1603 cu ilde Urgencde anadan olmus Xive xani ve turk tarixinin taninmis muelliflerinden biri olmusdur Genc yaslarindan siyasi cekismelere qatilmis atasinin olumunden sonra Buxaraya siginmis daha sonra ise Sefevi sarayinda Isfahanda on il yasamisdir Burada turk tarixinin ereb ve fars menbelerini oyrenmis sonradan Secereyi terakime eserini qeleme almisdir 1643 cu ilde Xive xani olmus ve 21 il hakimiyyetde qalmisdir Hokmdarligi dovrunde xususile turkmen tayfalari ile munasibetlerde ciddi qarsidurmalar yasamisdir 1663 cu ilde vefat etmisdir Ebulqazi Bahadir xanin iki ehemiyyetli eseri var Bunlardan biri Secereyi Turk digeri ise Secereyi Terakime dir Eser haqqinda span Ebulqazi Bahadir xan terefinden 1659 1660 ci illerde qeleme alinmis Secereyi terakime adli eser muellifin tarixi felsefi dunyagorusunu eks etdiren muhum menbelerden biri hesab olunur Eserin mezmununu formalasdiran esas qaynaqlar turkmen tayfalari arasinda dolasan sifahi revayetler bezi din ve tayfa bascilarinin elinde qorunan secere senedleri elece de yazili tarixi menbelerdir Ebulqazinin bu baximdan xususile Resideddin Fezlullah Hemedaninin Cemi et tevarix eserinde yer alan Oguzname metninden istifade etdiyi arasdirmacilar terefinden xususi qeyd olunur Ebulqazi Bahadir xanin muellifi oldugu Secereyi terakime adli eserin mezmunu esasen uc hisseye bolunur Qurani motivli melumatlar Adem peygember haqqinda efsaneler ve insanligin menseyi ile bagli dini menbelere soykenen melumatlar Turkmen epik enenelerine esaslanan melumatlar Oguz xanin ve onun neslinin hekayetleri xususile Oguzname motivleri Sifahi xalq yaddasindan gelen etnoqrafik melumatlar turklerin ve turkmen tayfalarinin menseyi bolgusu yerlesmesi elece de tamga onqon ve diger qedim simvollar haqqinda melumatlar Efsaneye gore insan neslinin baslangici Ademden baslayir ve Nuh peygembere qeder davam edir Nuh Tufanindan sonra uc oglu Ham Sam ve Yafes yer uzune yayilirlar Ham Hindistana Sam Irana Yafes ise Idil Volqa ve Yayik Ural caylari sahesine gonderilir Yafesin sekkiz oglu olur Turk Xezer Seqlab Rus Minq Cin Kemeri ve Tarix Olumunden evvel Yafes Turku oz varisi elan edir Secereyi terakime ye gore Oguz xanin alti oglu olmusdur Her bir oglu birinci arvadindan dord diger arvadlarindan ise bir nece ogul sahibi olur Belelikle Oguz xanin birinci arvadlarindan olan nevelerinden 24 esas Oguz tayfasi yaranir Bu tayfalar aymaq adlanan sosial birliklerin bascilari sayilir Ikinci arvadlardan dogulan ogullar ise bu esas tayfalara birlesen alt tayfalarin baslangicini qoyur Iki aimak birleserek yuzluk adlanir Yuzlukler ise oz novbesinde iki boyuk qrupa bolunur Bozoxlar boyuk tayfalar ve Ucoxlar kicik tayfalar Her bir qrup 12 yuzlukden ibaret olmusdur ve her yuzluk iki aymaqdan teskil olunurdu Belelikle qedim turkmenler Bozox ve Ucox olmaqla iki esas hisseye bolunurdu Secereyi terakime de qeyd olunan 24 Oguz turkmen tayfasi Bozoxlar Boyuk oxlar Gun xan neslinden Qayi Osmanli ve Cenderiler sulalesi Bayat Qacarlar Dulkedirliler Fuzuli AlkaevliQaraevliYazirDogerDodurgaYaparliEfsar Efsariler Zengiler QiziqBeydili Xarezmsahlar Qargin Ucoxlar Goy xan Dag xan Deniz xanin neslinden Bayandur Agqoyunlu ve Qaraqoyunlu sulalesi PeceneqlerCuvaldur Qazaxlar CepniSalur Qazi Burhaneddin Salqurlular Qaramanlilar AyrimlarAlayuntluYuregir Ramazanogullari IgdirBugduzYiva Qaraqoyunlular Oguz Yabgu dovleti Qiniq Selcuqiler sulalesi Oguz xanin ikinci arvadlarindan olan nevelerinin toretdiyi tayfalar Bu alt tayfalar esasen asagidakilardir Kene Gune Turbetli Gireyli Soltanli Oxlu Goklu Qirgiz Suclu Xorasanli Yurcu Camci Turumci Qumi Sorxi Qurcuk Saraciq Qaraciq Tekin Qaziqurt Lele Merdesuy Sayir ve s Qedim ve orta esr turkmenlerine aid diger tayfa birlikleri Eserde hemcinin Oguz xanin ordusunda muhum vezife dasiyan ona yaxin olan ve turkmen adlandirilan bezi tayfalar da qeyd edilir KengerilerQipcaqlarQarluqlarXelec tayfasiQurulusu span Secereyi terakime eserinin evvelinde sebebi te lif yazilma sebebi bolmesi yer alir Bu bolmede eserin yazilma meqsedi bele izah olunur Turkmen beyleri ve seyxleri bir gun Ebulqazi xana muraciet ederek yeni bir tarix yazmasini rica etmisler Bildirmisler ki ellerinde bir cox Oguzname var lakin bunlarin hec biri bir biri ile uygun gelmir Yeni bir tarix yazilarsa daha faydali olar Ebulqazinin cavabi ise bele olmusdur Bizden evvel de tarix yazanlar olub lakin onlar oz huner ve ustaliqlarini gostermek ucun ereb ve fars sozleri isledib turkce qafiyeli cumleler qurublar Biz bunlarin hec birini etmedik Bu kitabi kim oxusa ve ya dinlese asanliqla anlayar Turklere turkce danismaq lazimdir Bu bolmeni Adem eleyhisselamin zikri adli hisse izleyir Bu hissede Qara xanin oglu Oguzun dunyaya gelisine qeder olan hadiseler tesvir olunur Bu hisseni Oguz xanin dunyaya gelisi bolmesi izleyir Bundan sonra asagidaki bolmeler ardicilliqla verilir Oguz xanin hokmdar olmasi Onun Turan ve Hindistana yurusu Iran Sam ve Misire yurusleri Vetene donerek toy ve senlik teskil etmesi Boyuk oglu Gun xanin taxta cixmasi Ogullarinin ve nevelerinin adlari Gun xanin qardaslarina ve ovladlarina eraziler vermesi On iki yuzluk ve on iki aymaq anlayislari Oguz xanin nevelerinin adlarinin menalari ve damgalari Oguz elinde tetbiq olunan qanunlar Gun xanin boyuk oglu Qayinin xan olmasi Oguzlarin yurdlari ve orada nece il hokm surdukleri Duyli Qayinin qardasi Irkinin padsah olmasi ve oglu Tumanin dogulmasi Tumanin oglu Yavlinin ad almasi ve sonradan Qanli Yavli adini almasi Tumanin xan olmasi Qanli Yavlinin xan olmasi Mur Yavinin xan olmasi Onun oglu Qara xanin taxta cixmasi Bugra xanin oglu Qozi Teginin xan olmasi Qozi Teginin oglu Ersalanin xan olmasi Bugra xanin boyuk oglu Il Tegin ve onun oglu Osmanin xan olmasi Il Teginin oglu Isli ve onun oglu Sibanin xan olmasi Sibanin oglu Buranin xan olmasi Elinin xan olmasi Oguz elinin Eli xana qarsi cixmasi Sah Melikin oldurulmesi ve Qara xanin taxta cixaraq dord terefe seferlere getmesi Tugurmusun oglu Tugrulun xan olmasi Tugurmusun kicik oglu Ersalanin xan olmasi Ersalanin oglu Serengin xan olmasi Salur Ogurcuk Alpin ecdadlarinin ve onlarin qardaslarinin ovladlari haqqinda Turkmen eline daxil olan eraziler haqqinda Oguz elinde hakimiyyete gelmis qadin beyler haqqinda Nusxeleri span Eserin ilk dovrlerde yalniz bes nusxesinin movcud oldugu qebul edilmisdir Lakin rus serqsunas A Kononovun apardigi arasdirmalar neticesinde iki yeni nusxe de uze cixarilmis ve belelikle movcud nusxelerin umumi sayi yeddiye catdirilmisdir Turk Dil Qurumu terefinden 1937 ci ilde nesr olunan Leninqrad diger adi ile Nuri Isan nusxesinin girisinde o zamana qeder melum olan elyazmalar haqqinda etrafli melumat verilmisdir Elde olan melumatlara esasen Ebulqazinin heyatda oldugu dovrde yazilmis ilk nusxe Daskend Umumi Kitabxanasinda askar olunmus ve uzun muddet bu nusxenin tek oldugu guman edilmisdir Sonralar Asqabad kitabxanasinda iki yeni nusxe askar olunmusdur ki bunlardan biri 1900 digeri ise 1903 cu ile aiddir Her iki elyazma daha sonraki dovrlerde kocurulmus variantlardir ve mezmun baximindan Daskend nusxesi ile ferqlenirler Bu elyazmalarin her ikisi meshur turkoloq professor Aleksandr Samoylovic terefinden tapilmisdir Tedqiqatci hemin nusxelerden birini Xocali Molla nusxesi digerini ise Nuri Isan nusxesi adlandirmisdir Samoylovic Xocali Molla nusxesinin metnine bir sira efsanevi elementlerin elave olundugunu qeyd etmis ve bu sebeble onu tehrif edilmis metn kimi qiymetlendirmisdir Nuri Isan nusxesi ise Leninqrad nusxesi adi ile taninmis ve Samoylovic terefinden SSRI Elmler Akademiyasina teqdim edilmisdir Hemin nusxenin eynisi Turk Dil Qurumu terefinden 1937 ci ilde cap olunmusdur A Kononov Secereyi terakime eseri uzerinde apardigi elmi tedqiqatda butun melum elyazma nusxeleri haqqinda genis ve sistemli melumat vermisdir Hazirda eserin yeddi nusxesinin movcud oldugu qebul olunur Kononovun teqdim etdiyi melumatlara esasen T Daskend nusxesi Ozbekistan Elmler Akademiyasinin Serq Elyazmalari Institutunda Semyonovun rehberliyi ile tertib olunmus kataloqun birinci cildinde 171 ci nomre ile qeyde alinmisdir Bu nusxe haqqinda ilkin melumat Kal kataloqunda verilmisdir Nusxenin sonunda qeyd edildiyine gore 1071 ci 1661 ci hicri ili tarixinde istinsah edilmisdir Elyazma bir kitab daxilinde 65a 106a vereqleri arasinda yer alir ve 15x20 sm olcusundedir Mezmun baximindan diger nusxelere nisbeten en tam ve orijinala yaxin variant kimi qiymetlendirilir Hazirda hemin nusxenin sureti Rusiya Elmler Akademiyasi Serq Elmleri Institutunun D 109 nomreli fondunda saxlanilir L Leninqrad nusxesi Kononovun verdiyi melumata gore bu nusxe evveller Tumaniskiye mexsus olmusdur Tumaniskinin 1920 ci ilde vefatindan sonra elyazma Asiya Muzeyine tehvil verilmis ve hal hazirda Rusiya Elmler Akademiyasi Serq Elmleri Institutunun A 895 nomreli arxivinde qorunmaqdadir Bu nusxenin bir sureti Turk Dil Qurumuna gonderilmis ve 1937 ci ilde nesr edilmisdir Mavi kagiza Orta Asya nesteliqi ile yazilmis bu nusxe 18x11 5 olcusundedir ve Enstitu 555 nomresinde qeydiyyatdadir Orta Asya nesteliqi ile ag kagiz uzerine qara murekkeble yazilmis gozel bir telebe defterine oxsayir Istinsah tarixi 1347 1928 1929 olaraq gosterilmisdir Istinsah eden sexsin adi melum deyil Bu elyazma Daskend T ve Asqabad A nusxelerine yaxindir ve ferqlilik gostermir Diger elyazmalarla olcusu eynidir Eserin tedqiqi span Secereyi terakime uzerinde ilk tedqiqat Tumanskiy terefinden aparilmisdir Eserin rus diline tercumesinden ibaret olan bu tedqiqat Rodoslovnaya Tyurkmen adi ile 1897 ci ilde Asqabadda nesr olunmusdur Bu eser uzerinde aparilmis diger muhum tedqiqat ise A N Kononova aiddir Rodoslovnaya tyurkmen Sochinenie Abul gazi adli bu is 1958 ci ilde nesr olunmusdur Tedqiqat asagidaki bolmelerden ibaretdir Giris Rusca tercume tercumeye dair qeydler sexsler yerler ve tayfa adlarinin gostericisi eserin dili fonetika ses bilgisi morfologiya formalar sintaksis cumle qurulusu Istinadlar biblioqrafiya bolmesi ise iki hisseden ibaretdir rusca menbeler ve diger menbeler Metn hissesinde yeddi ferqli nusxeye esaslanaraq muqayiseli metn tertib edilmisdir Kononovun bu tedqiqati bir cox baximdan yetkin ve elmi cehetden yuksek seviyyeli hesab edilir Xususile metni hazirlayarken butun movcud nusxelerden istifade etmesi hemin nusxelerin yazi xususiyyetleri barede aydin tesevvur yaratmis ve metnin tamligini temin etmisdir Qeydler hissesinde esasen sexs ve yer adlari uzerinde dayanilmis diger sozlere ayrica izah verilmemisdir Tedqiqatin yegane catismazligi transliterasiyali metnin ve indeksin yer almamasidir Kononovun hazirladigi muqayiseli metnin tercumesini ise Meherrem Ergin heyata kecirmisdir Bu tercume Secereyi terakime Turklerin Soy Kutuyu adi ile Tercuman 1001 Temel Eser nesriyyat seriyasinda cap olunmusdur Meherrem Ergin bu tercumesinde orijinal Cagatayca metnden cox uzaqlasmadan oz ifadesi ile desek muellifin uslubuna cox toxunmadan metnin tercumesini teqdim etmisdir Kitabin arxa hissesinde ise Kononovun hazirladigi ereb elifbasi ile muqayiseli metn yer alir Hemcinin bax span Ebulqazi Bahadir xanIstinadlar span History of Civilizations of Central Asia Volume V Paris UNESCO Publishing 2003 ISBN 92 3 103876 1 Istifade tarixi 31 iyul 2025 Genealogical Tree of the Turks Work of Abul Ghazi Khan of Khiva Proceedings of the Society of Archaeology History and Ethnography at the Imperial Kazan University Russian Kazan 21 5 6 1906 Gulomov 1959 Qaraoglu Fazil Tarixde iz buraxanlar Ebulqazi Bahadur xan Baki Xeber Istifade tarixi 31 iyul 2025 The Genealogical History of the Tartars Translated into French from the Tartar Manuscript Written in the Mughal Language by Abu al Ghazi Bahadur Khan of Khowarazm Supplemented by a Large Number of Reliable and Curious Notes on the Present State of Northern Asia with the Requisite Geographic Maps and from French into Russian at the Academy of Sciences World Digital Library 22 iyun 2017 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 31 iyul 2025 Ebulqazi Bahadir xan 1996 seh 23 Genealogy of the Turkmens Introduction in Russian M AS USSR 1958 17 oktyabr 2007 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 31 iyul 2025 Kononov A N Genealogy of the Turkmens Introduction in Russian M AS USSR 1958 17 oktyabr 2007 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 31 iyul 2025 O Tumanovich Turkmenistan i turkmeny Turkmenistan and Turkmens World Digital Library Russian Turkmen State Publishing House Ashgabat Turkmenistan 1926 10 iyul 2021 tarixinde arxivlesdirilib Findley 2005 seh 50 Oguzlar Oguz Turkleri Yeni Ansiklopedi turk 18 oktyabr 2019 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 31 iyul 2025 IGDIR Encyclopaedia Iranica ingilis 18 oktyabr 2019 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 31 iyul 2025 Kafesoglu 1977 seh 134 Tumanovich 1926 Ebulqazi Bahadir xan 1996 seh 34 Ebulqazi Bahadir xan 1996 seh 35 Ebulqazi Bahadir xan 1996 seh 24 Ebulqazi Bahadir xan 1996 seh 25 O Tumanovich Turkmenistan i turkmeny Mirovaya cifrovaya biblioteka Turkmenskoe gosudarstvennoe izdatelstvo Ashhabad Poltorack Turkmenistan 1926 10 iyul 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 noyabr 2019 Kononov A N S E Malov ed redaktor The Genealogy of the Turkmens A Work by Abul Ghazi Khan of Khiva Russian Moscow Leningrad Academy of Sciences of the USSR 1958 Category link Category Ebulqazi Bahadir xan 1996 seh 27 Ebulgazi Bahadir Han Secere i Terakime Tercuman 1001 Basic Works Muharrem Ergin terefinden tercume olunub Istanbul Tercuman Publishing 1974 Edebiyyat span Gulomov Y Xorazmning sugʻorilishi tarixi History of Irrigation in Khwarazm ozbek Toshkent 1959 Findley Carter Vaughn The Turks in World History Oxford University Press 2005 Kafesoglu Ibrahim Turk Milli Kulturu turk Turk Kulturunu Arastirma Enstitusu 1977 seh 134 Tumanovich O Turkmenistan i turkmeny Turkmenistan and Turkmens rus Turkmen State Publishing House 1926 Ebulgazi Bahadir Han Zuhal Kargi Olmez redaktor Secere i Terakime Turkmenlerin Soykutugu Ankara 1996 ISBN 975 7172 09 X Elave edebiyyat span Golden Peter B Oghuz Brill 2020 Golden Peter Bosworth C Edmund ḠOZZ Encyclopaedia Iranica Vol XI Fasc 2 2002 184 187 E G Ambros P A Andrews C Balim L Bazin J Cler P B Golden A Gokalp B Flemming G Hazai A T Karamustafa S Kleinmichel P Zieme E J Zurcher Turks Encyclopaedia of Islam Digital Edition Kateqoriya Elifba sirasina gore edebi eserler