Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Lissabon zəlzələsi — 1 noyabr 1755-ci ildə baş vermiş zəlzələ.
| Lissabon zəlzələsi | |
|---|---|
 | |
| Tarix | |
| Episentrin yeri | |
| Xəritədə yeri | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Hadisə 1755-ci ilin noyabrın 1-də, katoliklərin bayramı olan Bütün Müqəddəslərin Günündə baş vermişdir. Zəlzələ 3-5 dəqiqə davam etmişdir. Birinci yeraltı təkandən 40 dəqiqə sonra ikincisi baş vermiş, şəhərin mərkəzində 4 metrdən çox eni olan iri çatlar əmələ gəlmişdi. Limanı təhlükəsiz hesab edərək, oraya axın edən əhali suyun çəkildiyinin şahidi olmuşdu. Bir neçə dəqiqədən sonra baş vermiş, hündürlüyü 15-20 metrə çatan sunami məcrası boyunca hərəkət edərək, böyük bir ərazini su altında qoymuşdu. Sunamidən zərər görməmiş sahələri isə yanğın 5 gün ərzində məhv etdi.
Lissabon bu fəlakətdə zərər çəkən yeganə şəhər deyildi. Ölkənin bütün cənub şəhərlərində, xüsusən əyalətində çox böyük dağıntılar vardı. Təkanlar Finlandiyadan Şimali Afrikaya qədər bütün Avropa ölkələrində hiss edilmişdi. Sunami Şimali Afrikanın sərhədlərinə, Martinika və Barbados adalarına çatmışdı. İngiltərənin də cənub sahillərinə ziyan dəymişdi.
Şəhərin 275 min sakinindən 90 mindən çoxu zəlzələnin qurbanı oldu. Daha 10 mindən artıq insan Mərakeşin Aralıq dənizi sahillərində vəfat etdi. Məşhur saraylar, kitabxanalar, habelə XVII əsr Portuqaliya memarlığının xarakterik nümunələri də daxil olmaqla, ölkədəki tikililərin 85%-dən çoxu dağılmışdı. Zəlzələdən ziyan çəkməyən tikililər isə yanğına bürünmüşdü. Yanğın zamanı V Karl tərəfindən yazılmış və Portuqaliyanın tarixinə həsr edilmiş əlyazmalar, Portuqaliyalı dəniz səyyahları tərəfindən tərtib edilmiş orta əsrlərə aid çoxlu sayda xəritələr, Portuqaliyanın ilk çap kitabları məhv olmuşdu. Yanğın zamanı maarifçilik dövründən qalmış və saxlanılan əlyazmalar da məhv oldu. Sarayla bərabər Vasko da Qamanın səyahətlərinin təsnifatı yerləşən arxiv də yandı. Şəhərdəki monastırın qalıqları bugünədək qalmaqdadır.
Tarixdə ilk dəfə öyrənilmiş bu zəlzələ müasir seysmologiya elminin inkişafı üçün təkan vermişdir. Müasir geoloqlar Lissabon zəlzələsinin gücünü 12 ballıq şkala üzrə 9 balla qiymətləndirir, onun episentrinin Atlantik okeanında, müqəddəs təxminən 200 km cənub-qərbdə olduğunu ehtimal edirlər.
İstinadlar
- Fuad Sultanov, Z.Sultanova. "Zəlzələlər", Bakı, "Azərnəşr", 1958. səh.14
- Lissabon zəlzələsi. 1 noyabr 1755-ci il. 2021-06-13 at the Wayback Machine — Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyinin rəsmi informasiya portalı.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Lissabon zelzelesi 1 noyabr 1755 ci ilde bas vermis zelzele Lissabon zelzelesiTarix 1 noyabr 1755Episentrin yeri Lissabon36 sm e 11 q u Xeritede yeri Vikianbarda elaqeli mediafayllarZelzele sonrasi Hadise 1755 ci ilin noyabrin 1 de katoliklerin bayrami olan Butun Muqeddeslerin Gununde bas vermisdir Zelzele 3 5 deqiqe davam etmisdir Birinci yeralti tekanden 40 deqiqe sonra ikincisi bas vermis seherin merkezinde 4 metrden cox eni olan iri catlar emele gelmisdi Limani tehlukesiz hesab ederek oraya axin eden ehali suyun cekildiyinin sahidi olmusdu Bir nece deqiqeden sonra bas vermis hundurluyu 15 20 metre catan sunami mecrasi boyunca hereket ederek boyuk bir erazini su altinda qoymusdu Sunamiden zerer gormemis saheleri ise yangin 5 gun erzinde mehv etdi Lissabon bu felaketde zerer ceken yegane seher deyildi Olkenin butun cenub seherlerinde xususen eyaletinde cox boyuk dagintilar vardi Tekanlar Finlandiyadan Simali Afrikaya qeder butun Avropa olkelerinde hiss edilmisdi Sunami Simali Afrikanin serhedlerine Martinika ve Barbados adalarina catmisdi Ingilterenin de cenub sahillerine ziyan deymisdi Seherin 275 min sakininden 90 minden coxu zelzelenin qurbani oldu Daha 10 minden artiq insan Merakesin Araliq denizi sahillerinde vefat etdi Meshur saraylar kitabxanalar habele XVII esr Portuqaliya memarliginin xarakterik numuneleri de daxil olmaqla olkedeki tikililerin 85 den coxu dagilmisdi Zelzeleden ziyan cekmeyen tikililer ise yangina burunmusdu Yangin zamani V Karl terefinden yazilmis ve Portuqaliyanin tarixine hesr edilmis elyazmalar Portuqaliyali deniz seyyahlari terefinden tertib edilmis orta esrlere aid coxlu sayda xeriteler Portuqaliyanin ilk cap kitablari mehv olmusdu Yangin zamani maarifcilik dovrunden qalmis ve saxlanilan elyazmalar da mehv oldu Sarayla beraber Vasko da Qamanin seyahetlerinin tesnifati yerlesen arxiv de yandi Seherdeki monastirin qaliqlari bugunedek qalmaqdadir Tarixde ilk defe oyrenilmis bu zelzele muasir seysmologiya elminin inkisafi ucun tekan vermisdir Muasir geoloqlar Lissabon zelzelesinin gucunu 12 balliq skala uzre 9 balla qiymetlendirir onun episentrinin Atlantik okeaninda muqeddes texminen 200 km cenub qerbde oldugunu ehtimal edirler IstinadlarFuad Sultanov Z Sultanova Zelzeleler Baki Azernesr 1958 seh 14 Lissabon zelzelesi 1 noyabr 1755 ci il 2021 06 13 at the Wayback Machine Azerbaycan Respublikasi Fovqelade Hallar Nazirliyinin resmi informasiya portali