Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Nelson Qeorqiyeviç Stepanyan (erm. Նելսոն Գևորգի Ստեփանյան; rus. Нельсон Георгиевич Степанян; 15 (28) mart 1913, Şuşa – 14 dekabr 1944, Liepaya) — İkinci Dünya müharibəsinin iştirakçısı olmuş, erməni əsilli sovet pilotu. Polkovnik-leytenant rütbəsi daşımış Nelson Stepanyan müharibə dövründə göstərmiş olduğu xidmətlərə görə, iki dəfə SSRİ-nin ali qəhrəmanlıq medalı olan Sovet İttifaqı Qəhrəmanı mükafatına layiq görülmüşdür.
| Nelson Stepanyan | |
|---|---|
 Nelson Stepanyanın 1944-cü ildə çəkilmiş fotosu. | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Ləqəbi | Baltik dənizinin fırtınaquşu |
| Doğum tarixi | 15 (28) mart 1913 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 14 dekabr 1944(31 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | döyüşdə ölüm |
| Vətəndaşlığı | |
| Təhsili |
|
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Mənsubiyyəti | Sovet ordusu |
| Qoşun növü | Sovet Hərbi Hava Qüvvələri[d] |
| Hərbi hissə | |
| Xidmət illəri | 1930–1944 |
| Rütbəsi | podpolkovnik[d] |
| Döyüşlər | |
| Təltifləri |  |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
47-ci döyüş diviziyasına komandiri olmuş Nelson Stepanyanın rəhbərlik etdiyi hərbi birləşmə Feodosiya səmalarında göstərmiş olduqları xidmətlərə görə SSRİ rəhbərliyi tərəfindən Feodosiyanın Şərəf Nişanı fəxri medalı ilə mükafatlandırılmışdır.
1944-cü ilin 14 dekabr tarixində Latviya Sovet Sosialist Respublikasının Liepaya şəhəri yaxınlığında aparılan şiddətli döyüş zamanı, idarə etdiyi döyüş təyyarəsinin vurulmasına baxmayaraq, pilot öz təyyarəsini düşmənə məxsus hərbi gəmi ilə toqquşdurmağa nail olmuşdur. Nelson Stepanyana ikinci Sovet İttifaqı Qəhrəmanı mükafatı, ölümündən sonra 1945-ci ilin 6 mart tarixində verilmişdir.
Həyatı
Təhsili
Nelson Stepanyan 1913-cü ilin 28 mart tarixində Rusiya imperiyasının Yelizavetpol quberniyasına bağlı olan Şuşa şəhərində anadan olmuşdur. Ailəsi Nelson gənc yaşlarında olarkən İrəvan şəhərində məskunlaşmışdır. Nelsonun atası Qevorq Stepanyan əslən İrəvan şəhərindən olmuş ata evləri Yekmalyan küçəsində yerləşməkdə idi. Nelsonun anası əslən Dağlıq Qarabağın Şuşa şəhərindən idi. Qarabağ ermənilərindən olan anasının ailəsi Şuşa şəhərində yaşamışdır. 1911-ci ildə Nelson Stepanyanın atası Qevorq Stepanyan Şuşa şəhərində yerləşən toxuculuq fabrikində işləmək üçün ailəsi ilə birlikdə buraya yerləşmişdir. Şuşada olduğu müddətdə, Nelson Stepanyan anadan olmuş və ailə yenidən İrəvana qayıtmışdır.
Gənc yaşlarında hərbçi olmaq qərarına gələn Nelson, 1930-cu ildə Zaqafqaziya Hərbi Hazırlıq Məktəbini bitirmişdir. Hərbi təhsilini davam etdirmək üçün hal-hazırda Rostov vilayətində yerləşən Bataysk şəhərindəki Hərbi Aviasiya Məktəbinə daxil olmuş və 1935-ci ildən oradan məzun olmuşdur. Nelson, 1938-ci ilə qədər Bataysk şəhərində, məzun olduğu hərbi məktəbdə uçuş mühəndisi kimi fəaliyyət göstərmişdir.
Müharibədə iştirakı
1941-ci ilin iyun ayında Nasist Almaniyasının SSRİ üzərinə hücuma keçdiyi zaman Nelson Stepanyan hərbi aviasiya məktəbində uçuş mühəndisi vəzifəsində çalışırdı. Üçüncü Reyxin hücumu barədə xəbər alan kimi cəhbə bölgəsinə könüllü formada yollanmaqla bağlı ərizə vermişdir və İlyuşin İl-2 qırıcı-bombardmançı təyyarəsi ilə birlikdə onlarla hava döyüşlərinə qatılmışdır. Stepanyan öz təyyarəsi ilə birlikdə Poltava, Zaporojya, Odessa və Nikolayev şəhərlərinin səmalarında onlarla döyüş tapşırığını icra etmişdir. Sayca 20-ci uçuşu zamanı şrapnel şüşəsi ilə yaralanmışdır. Həmin vaxtı pilot Leninqrad səmalarında uçurdu və texniki baxımından 2-ci Eskadra, 8-ci Hava Briqadası, 57-ci şöbəsinin üzvü olmuşdur.
1943-cü ilin əvvəllərində müharibədə göstərmiş olduğu xidmətlərə görə mayor hərbi rütbəsi ilə mükafatlandırılmışdır. Həmin ildə, 47-ci döyüş diviziyasının komandiri vəzifəsinə də təyin olunmuşdur. Rəhbərlik etdiyi diviziya ilə birlikdə Krım Muxtar Respublikasının liman şəhərlərindən olan Sevastopol, Feodosiya və Sudak ətrafında Sovet ordusu tərəfindən təşkil edilmiş hava hücumlarında iştirak etmişdir. Xüsusi ilə Feodosiya səmalarında göstərmiş olduqları fəaliyyətlərə görə SSRİ rəhbərliyi tərəfindən 47-ci döyüş diviziyasına Feodosiyanın Şərəf Nişanı fəxri medalı verilmişdir.
1944-cü ilin mayında Stepanyanın rəhbərliyi etdiyi 47 nömrəli döyüş diviziyası Baltik ölkələrinə göndərilmiş və hava donanması burada alman və fin birləşmələrinə qarşı bir uğurlu döyüşlərdə iştirak etmişdir.1942-ci ilin 23 oktyabr tarixində Nelson Stepanyana SSRİ Ali Sovetinin qərarına əsasən SSRİ-nin ən ali qəhrəmanlıq medalı sayılan Sovet İttifaqı Qəhrəmanı fəxri adı verilmişdir. Həmin ilin noyabr ayında bombardmancı pilot 57-ci hücum alayının komandiri təyin edilmişdir. Stepanyan sonrakı aylarda Baltik Donanmasının Hava Qüvvələri kurslarında komandir olaraq iştirak etmiş və Yüksək Dəniz Hava Qüvvələrinin zabiti kimi aviasiya üzrə müxtəlif bacarıq təlimlərində iştirak etmişdir.
1942-ci ilin noyabr ayına olan məlumata əsasən təkcə Nelson Stepanyan tərəfindən 78 alman döyüş maşını, 67 tank, 63 hava hücumundan müdafiə sistemi, 19 minaatan, 36 dəmir yolu avtomobili və 20-dən çox döyüş və nəqliyyat gəmiləri dəqiq bombardman zərbələri ilə sıradan çıxarılmışdır. Hava döyüşləri zamanı bir necə dəfə partizanların arxa xəttdən çıxmasına köməklik etdiyi üçün pilot Baltik ölkələrində döyüşmüş partizanların arasında da, məşhurluq qazanmışdır. Nelson Stepanyana partizanlar tərəfindən Baltik dənizinin fırtınaquşu ləqəbi verilmişdir.
1944-cü ilin aprel ayında Krım üzərinə gerçəkləşdirilmiş həlledici döyüş zamanı Stepanyanın rəhbərlik etmiş olduğu 47-ci döyüş diviziyasına Krım və Kuban bölgəsinin havadan müdafiə edilməsi əmri tapşırıldı. Krımın geri alınması zamanı, Sovet ordusunun havadan təşkil edilən hücumlarına, demək olar ki, bu diviziya rəhbərlik etmişdir. Bu hərbi birləşmə təkrar olaraq Sevastopol, Feodosiya və Sudak şəhərləri üzərində düşmən təyyarələrlə döyüşə girmiş və yerdə olan düşmən obyektlərini şiddətli şəkildə bombardmana məruz qoymuşdur. Stepyanın şəxsən iştirak etdiyi hücumların ilk günü zamanı, pilot tərəfdən üç düşmən obyektinin sıradan çıxarıldığı qeyd olunmuşdur.
İdarə etmiş olduğu təyyarə 22 may tarixində ciddi şəkildə zədə almışdır. 47-ci döyüş diviziyasının Krım üzərində aparmış olduğu döyüşlərin nəticəsi olaraq, 3.000 minə yaxın düşmən əsgər və zabitinin öldürüldüyü və 29 ədəd düşmən texnikasının sıradan çıxarıldığı sovet mənbələri tərəfindən raport edilmişdir. Krım bölgəsinin azad edilməsinin ardından, pilotun rəhbərlik etmiş olduğu 47-ci döyüş diviziyası bütün şəxsi heyəti ilə birlikdə Fin körfəzi ərazisində aparılan hərbi əməliyyatlara cəlb olunmuşdur. 1944-cü ilin 22 iyul tarixində pilota mükafatı verilmişdir.
Nelson Stepanyanın son döyüşü 1944-cü ilin 14 dekabr tarixində, Latviya Sovet Sosialist Respublikasının Liepaya şəhərinin səmalarında baş tutmuşdur. Pilotun idarə etmiş olduğu İlyuşin İl-2 qırıcı-bombardmançı təyyarəsi, düşmənin hava hücumundan müdafiə qurğusu tərəfindən vurulmasına baxmayaraq, pilot öz təyyarəsini düşmənə məxsus hərbi gəmi ilə toqquşdurmağa nail olmuşdur. Hadisə anında təyyarənin kabin hissəsində olan 47-cü döyüş diviziyasının naviqatoru Aleksandr Rumyantsevdə həlak olmuşdur. Müharibənin bitməsinə az qalmış, 47-ci döyüş diviziyasının komandiri Nelson Stepanyanın ölümü, diviziyanın digər pilot və əsgərlərini dərindən sarsıtmışdır.
47-ci döyüş diviziyası adından pilotun valideynlərinə göndərilmiş məktubda deyilir;
 | Nelson Stepanyannsadə və təvazökar bir insan idi, O, hamı tərəfindən sevilən və hər kəs üçün bir ata və ya bir müəllim, hər şeydən əvvəl isə bir komandir idi. Nelsonun son uçuş günündə, geri dönmədiyini gördükdə bütün diviziya ağladı. Göz yaşlarımızla rahatlıq tapacağımıza ümüd edirik. Amma bir əsgərin göz yaşları, metalın qırmızı isti damarları kimi, ürəyi yandırır və bizi intiqama səsləyir. |  |
Krım və Baltik ölkələri səmalarında göstərmiş olduğu xidmətlərə görə SSRİ Ali Sovetinin 1945-ci il 6 mart tarixli qərarı ilə ikinci dəfə SSRİ-nin ən ali qəhrəmanlıq medalı sayılan Sovet İttifaqı Qəhrəmanı fəxri adına layiq görülmüşdür. SSRİ mənbələrindən pilot tərəfindən konkret nə qədər düşmən texnikasının sıradan çıxarılması haqqında dəqiq rəqəm yoxdur. Əsas qəbul edilmiş göstəricilərə əsasən Nelson Stepanyan 239 dəfə riskli döyüş tapşırığı icra etmiş və bu tapşırıqlar zamanı 53 düşmən gəmisini batırmış (13 cəhd təkbaşına icra edilmişdir), 80 düşmən tankını, 600-dən çox müxtəlif təyinatlı texnikasını və 27 qırıcı-bombardmançı təyyarəsini sıradan çıxarmışdır.
Xatirəsi
Ölümündən sonra Nelson Stepanyanın xatirəsinin əbədiləşdirilməsi üçün Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının dörd şəhərlərində pilotun xatirəsinə büst qoyulmuşdur. Büstlərin ilki Ermənistan Sovet Sosialist Respublikasının paytaxtı İrəvan şəhərində ucaldılmışdır. Sayca ikinci büst isə pilotun son həlledici döyüşünün baş tutduğu Latviya Sovet Sosialist Respublikasının Liepaya şəhərində, üçüncü büst isə Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin mərkəzi olmuş Xankəndi şəhərində ucaldılmışdır. Liepayada qoyulmuş büst Latviyanın təkrar müstəqillik əldə etməsindən sonra, millətçilik zəmində hədəf kimi göstərilmiş və sovet nişanəsi olaraq qəbul edilmişdir.
Rus donanmasının müdaxilələrindən sonra büst Liepaya şəhərindəki yerindən götürülmüşdür. 1990-cı illərin ortalarına qədər Liepayada yerində qalan büst, yaranmış söz-söhbətlərdən sonra Kalininqrad şəhərində yerləşən Rusiya ordusuna məxsus Baltik Donanmasının Dəniz Aviasiyası mərkəzinin qərargahına aparılmış və buradakı yeni ərazisinə yerləşdirilmişdir. SSRİ dövründə, pilotun adı bir necə axtarış və xilasetmə gəmisinə verilmişdir. SSRİ və Ermənistan Respublikasının dövründə üzərində Nelson Stepanyanın təsvirləri əks olunmuş poçt markaları çap edilmişdir.
2011-ci ilin 8 may tarixində, Böyük Vətən müharibəsinin qələbə ilə başa çatması münasibətilə Rusiya Federasiyasının Ulyanovsk vilayətinə daxil olan Ulyanovsk şəhərində, müharibədə döyüşmüş və Sovet İttifaqı Qəhrəmanı fəxri adı almış pilotların xatirəsinə həsir edilmiş abidənin açılışı baş tutmuşdur. Abidə də, adı qeyd olunan pilotlardan biri də, iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı fəxri adına layiq görülmüş Nelson Stepanyan olmuşdur. Pilotun adı ölümündən sonra, Krım Respublikasındakı Sevastopol və Feodosiya şəhərlərində yerləşən mərkəzi küçələrə və İrəvandakı orta məktəbə verilmişdir.
Mükafatlar
- 2 dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı (23 oktyabr, 1942 və 6 mart 1945)
- 2 dəfə Lenin ordeni (9 iyun, 1942 və 23 oktyabr 1942)
- 3 dəfə (24 oktyabr, 1941, 21 oktyabr, 1942 və 26 iyun, 1944)
- (1943)
- (1943)
İstinadlar
- Erməni Sovet Ensiklopediyası (erm.). / red. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- Степанян Нельсон Георгиевич // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- Stepanyan was conferred with his second Hero of the Soviet Union, posthumously, on March 6, 1945.
- (erm.) Anon. «Ստեփանյան, Նելսոն Գևորգի» [Stepanyan, Nelson Gevorgi]. Ermənistan Sovet Ensiklopediyası. Yerevan: Ermənistan Milli Elmlər Akademiyası, 1985, vol. xi, p. 130.
- (erm.) Khaleyan, Yervand M. "Սովետական Հայաստանը Հայրենական Մեծ Պատերազմի Հաղթական Ավարտի Շրջանում" [Soviet Armenia in the Final Victorious Stage of the Great Patriotic War] in Hay Zhoghovrdi Patmut'yun [History of the Armenian People]. Yerevan: Armenian Academy of Sciences, 1970, vol. 8, p. 126.
- "What Can One Man Do? 2013-08-25 at the Wayback Machine" Time Magazine. November 16, 1942. Retrieved 23 May 2006.
- The pilots who wrote this letter were, among others, airmen Fokin, Lazarev, Klimov, Skayev, Popov, Udaltsov: Khaleyan. "Soviet Armenia", p. 130.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nelson Qeorqiyevic Stepanyan erm Նելսոն Գևորգի Ստեփանյան rus Nelson Georgievich Stepanyan 15 28 mart 1913 Susa 14 dekabr 1944 Liepaya Ikinci Dunya muharibesinin istirakcisi olmus ermeni esilli sovet pilotu Polkovnik leytenant rutbesi dasimis Nelson Stepanyan muharibe dovrunde gostermis oldugu xidmetlere gore iki defe SSRI nin ali qehremanliq medali olan Sovet Ittifaqi Qehremani mukafatina layiq gorulmusdur Nelson StepanyanNelson Stepanyanin 1944 cu ilde cekilmis fotosu Sexsi melumatlarLeqebi Baltik denizinin firtinaqusuDogum tarixi 15 28 mart 1913Dogum yeri Susa Susa qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 14 dekabr 1944 1944 12 14 31 yasinda Vefat yeri Liepaya Latviya SSR SSRIVefat sebebi doyusde olumVetendasligi Rusiya imperiyasi SSRITehsili Serqo Orconikidze adina Baki Piyadalar Mektebi d 1930 Herbi fealiyyetiMensubiyyeti Sovet ordusuQosun novu Sovet Herbi Hava Quvveleri d Herbi hisseXidmet illeri 1930 1944Rutbesi podpolkovnik d Doyusler Boyuk Veten muharibesiTeltifleri Vikianbarda elaqeli mediafayllar 47 ci doyus diviziyasina komandiri olmus Nelson Stepanyanin rehberlik etdiyi herbi birlesme Feodosiya semalarinda gostermis olduqlari xidmetlere gore SSRI rehberliyi terefinden Feodosiyanin Seref Nisani fexri medali ile mukafatlandirilmisdir 1944 cu ilin 14 dekabr tarixinde Latviya Sovet Sosialist Respublikasinin Liepaya seheri yaxinliginda aparilan siddetli doyus zamani idare etdiyi doyus teyyaresinin vurulmasina baxmayaraq pilot oz teyyaresini dusmene mexsus herbi gemi ile toqqusdurmaga nail olmusdur Nelson Stepanyana ikinci Sovet Ittifaqi Qehremani mukafati olumunden sonra 1945 ci ilin 6 mart tarixinde verilmisdir HeyatiTehsili Nelson Stepanyan 1913 cu ilin 28 mart tarixinde Rusiya imperiyasinin Yelizavetpol quberniyasina bagli olan Susa seherinde anadan olmusdur Ailesi Nelson genc yaslarinda olarken Irevan seherinde meskunlasmisdir Nelsonun atasi Qevorq Stepanyan eslen Irevan seherinden olmus ata evleri Yekmalyan kucesinde yerlesmekde idi Nelsonun anasi eslen Dagliq Qarabagin Susa seherinden idi Qarabag ermenilerinden olan anasinin ailesi Susa seherinde yasamisdir 1911 ci ilde Nelson Stepanyanin atasi Qevorq Stepanyan Susa seherinde yerlesen toxuculuq fabrikinde islemek ucun ailesi ile birlikde buraya yerlesmisdir Susada oldugu muddetde Nelson Stepanyan anadan olmus ve aile yeniden Irevana qayitmisdir Genc yaslarinda herbci olmaq qerarina gelen Nelson 1930 cu ilde Zaqafqaziya Herbi Hazirliq Mektebini bitirmisdir Herbi tehsilini davam etdirmek ucun hal hazirda Rostov vilayetinde yerlesen Bataysk seherindeki Herbi Aviasiya Mektebine daxil olmus ve 1935 ci ilden oradan mezun olmusdur Nelson 1938 ci ile qeder Bataysk seherinde mezun oldugu herbi mektebde ucus muhendisi kimi fealiyyet gostermisdir Muharibede istiraki Ermenistan Respublikasinin paytaxti Irevan seherinde yerlesen Nelson Stepanyanin bustu 1941 ci ilin iyun ayinda Nasist Almaniyasinin SSRI uzerine hucuma kecdiyi zaman Nelson Stepanyan herbi aviasiya mektebinde ucus muhendisi vezifesinde calisirdi Ucuncu Reyxin hucumu barede xeber alan kimi cehbe bolgesine konullu formada yollanmaqla bagli erize vermisdir ve Ilyusin Il 2 qirici bombardmanci teyyaresi ile birlikde onlarla hava doyuslerine qatilmisdir Stepanyan oz teyyaresi ile birlikde Poltava Zaporojya Odessa ve Nikolayev seherlerinin semalarinda onlarla doyus tapsirigini icra etmisdir Sayca 20 ci ucusu zamani srapnel susesi ile yaralanmisdir Hemin vaxti pilot Leninqrad semalarinda ucurdu ve texniki baximindan 2 ci Eskadra 8 ci Hava Briqadasi 57 ci sobesinin uzvu olmusdur 1943 cu ilin evvellerinde muharibede gostermis oldugu xidmetlere gore mayor herbi rutbesi ile mukafatlandirilmisdir Hemin ilde 47 ci doyus diviziyasinin komandiri vezifesine de teyin olunmusdur Rehberlik etdiyi diviziya ile birlikde Krim Muxtar Respublikasinin liman seherlerinden olan Sevastopol Feodosiya ve Sudak etrafinda Sovet ordusu terefinden teskil edilmis hava hucumlarinda istirak etmisdir Xususi ile Feodosiya semalarinda gostermis olduqlari fealiyyetlere gore SSRI rehberliyi terefinden 47 ci doyus diviziyasina Feodosiyanin Seref Nisani fexri medali verilmisdir 1944 cu ilin mayinda Stepanyanin rehberliyi etdiyi 47 nomreli doyus diviziyasi Baltik olkelerine gonderilmis ve hava donanmasi burada alman ve fin birlesmelerine qarsi bir ugurlu doyuslerde istirak etmisdir 1942 ci ilin 23 oktyabr tarixinde Nelson Stepanyana SSRI Ali Sovetinin qerarina esasen SSRI nin en ali qehremanliq medali sayilan Sovet Ittifaqi Qehremani fexri adi verilmisdir Hemin ilin noyabr ayinda bombardmanci pilot 57 ci hucum alayinin komandiri teyin edilmisdir Stepanyan sonraki aylarda Baltik Donanmasinin Hava Quvveleri kurslarinda komandir olaraq istirak etmis ve Yuksek Deniz Hava Quvvelerinin zabiti kimi aviasiya uzre muxtelif bacariq telimlerinde istirak etmisdir 1942 ci ilin noyabr ayina olan melumata esasen tekce Nelson Stepanyan terefinden 78 alman doyus masini 67 tank 63 hava hucumundan mudafie sistemi 19 minaatan 36 demir yolu avtomobili ve 20 den cox doyus ve neqliyyat gemileri deqiq bombardman zerbeleri ile siradan cixarilmisdir Hava doyusleri zamani bir nece defe partizanlarin arxa xettden cixmasina komeklik etdiyi ucun pilot Baltik olkelerinde doyusmus partizanlarin arasinda da meshurluq qazanmisdir Nelson Stepanyana partizanlar terefinden Baltik denizinin firtinaqusu leqebi verilmisdir Nelson Stepanyanin serefine Ermenistan Respublikasinda hazirlanmis poct markasi 1998 1944 cu ilin aprel ayinda Krim uzerine gerceklesdirilmis helledici doyus zamani Stepanyanin rehberlik etmis oldugu 47 ci doyus diviziyasina Krim ve Kuban bolgesinin havadan mudafie edilmesi emri tapsirildi Krimin geri alinmasi zamani Sovet ordusunun havadan teskil edilen hucumlarina demek olar ki bu diviziya rehberlik etmisdir Bu herbi birlesme tekrar olaraq Sevastopol Feodosiya ve Sudak seherleri uzerinde dusmen teyyarelerle doyuse girmis ve yerde olan dusmen obyektlerini siddetli sekilde bombardmana meruz qoymusdur Stepyanin sexsen istirak etdiyi hucumlarin ilk gunu zamani pilot terefden uc dusmen obyektinin siradan cixarildigi qeyd olunmusdur Idare etmis oldugu teyyare 22 may tarixinde ciddi sekilde zede almisdir 47 ci doyus diviziyasinin Krim uzerinde aparmis oldugu doyuslerin neticesi olaraq 3 000 mine yaxin dusmen esger ve zabitinin oldurulduyu ve 29 eded dusmen texnikasinin siradan cixarildigi sovet menbeleri terefinden raport edilmisdir Krim bolgesinin azad edilmesinin ardindan pilotun rehberlik etmis oldugu 47 ci doyus diviziyasi butun sexsi heyeti ile birlikde Fin korfezi erazisinde aparilan herbi emeliyyatlara celb olunmusdur 1944 cu ilin 22 iyul tarixinde pilota Qirmizi Bayraq ordeni mukafati verilmisdir Nelson Stepanyanin xatiresine Qondarma Dagliq Qarabag Respublikasinin paytaxti Stepanakert seherinde ucaldilmis bust Nelson Stepanyanin son doyusu 1944 cu ilin 14 dekabr tarixinde Latviya Sovet Sosialist Respublikasinin Liepaya seherinin semalarinda bas tutmusdur Pilotun idare etmis oldugu Ilyusin Il 2 qirici bombardmanci teyyaresi dusmenin hava hucumundan mudafie qurgusu terefinden vurulmasina baxmayaraq pilot oz teyyaresini dusmene mexsus herbi gemi ile toqqusdurmaga nail olmusdur Hadise aninda teyyarenin kabin hissesinde olan 47 cu doyus diviziyasinin naviqatoru Aleksandr Rumyantsevde helak olmusdur Muharibenin bitmesine az qalmis 47 ci doyus diviziyasinin komandiri Nelson Stepanyanin olumu diviziyanin diger pilot ve esgerlerini derinden sarsitmisdir 47 ci doyus diviziyasi adindan pilotun valideynlerine gonderilmis mektubda deyilir Nelson Stepanyannsade ve tevazokar bir insan idi O hami terefinden sevilen ve her kes ucun bir ata ve ya bir muellim her seyden evvel ise bir komandir idi Nelsonun son ucus gununde geri donmediyini gordukde butun diviziya agladi Goz yaslarimizla rahatliq tapacagimiza umud edirik Amma bir esgerin goz yaslari metalin qirmizi isti damarlari kimi ureyi yandirir ve bizi intiqama sesleyir Krim ve Baltik olkeleri semalarinda gostermis oldugu xidmetlere gore SSRI Ali Sovetinin 1945 ci il 6 mart tarixli qerari ile ikinci defe SSRI nin en ali qehremanliq medali sayilan Sovet Ittifaqi Qehremani fexri adina layiq gorulmusdur SSRI menbelerinden pilot terefinden konkret ne qeder dusmen texnikasinin siradan cixarilmasi haqqinda deqiq reqem yoxdur Esas qebul edilmis gostericilere esasen Nelson Stepanyan 239 defe riskli doyus tapsirigi icra etmis ve bu tapsiriqlar zamani 53 dusmen gemisini batirmis 13 cehd tekbasina icra edilmisdir 80 dusmen tankini 600 den cox muxtelif teyinatli texnikasini ve 27 qirici bombardmanci teyyaresini siradan cixarmisdir Xatiresi Olumunden sonra Nelson Stepanyanin xatiresinin ebedilesdirilmesi ucun Sovet Sosialist Respublikalari Ittifaqinin dord seherlerinde pilotun xatiresine bust qoyulmusdur Bustlerin ilki Ermenistan Sovet Sosialist Respublikasinin paytaxti Irevan seherinde ucaldilmisdir Sayca ikinci bust ise pilotun son helledici doyusunun bas tutdugu Latviya Sovet Sosialist Respublikasinin Liepaya seherinde ucuncu bust ise Dagliq Qarabag Muxtar Vilayetinin merkezi olmus Xankendi seherinde ucaldilmisdir Liepayada qoyulmus bust Latviyanin tekrar musteqillik elde etmesinden sonra milletcilik zeminde hedef kimi gosterilmis ve sovet nisanesi olaraq qebul edilmisdir Rus donanmasinin mudaxilelerinden sonra bust Liepaya seherindeki yerinden goturulmusdur 1990 ci illerin ortalarina qeder Liepayada yerinde qalan bust yaranmis soz sohbetlerden sonra Kalininqrad seherinde yerlesen Rusiya ordusuna mexsus Baltik Donanmasinin Deniz Aviasiyasi merkezinin qerargahina aparilmis ve buradaki yeni erazisine yerlesdirilmisdir SSRI dovrunde pilotun adi bir nece axtaris ve xilasetme gemisine verilmisdir SSRI ve Ermenistan Respublikasinin dovrunde uzerinde Nelson Stepanyanin tesvirleri eks olunmus poct markalari cap edilmisdir 2011 ci ilin 8 may tarixinde Boyuk Veten muharibesinin qelebe ile basa catmasi munasibetile Rusiya Federasiyasinin Ulyanovsk vilayetine daxil olan Ulyanovsk seherinde muharibede doyusmus ve Sovet Ittifaqi Qehremani fexri adi almis pilotlarin xatiresine hesir edilmis abidenin acilisi bas tutmusdur Abide de adi qeyd olunan pilotlardan biri de iki defe Sovet Ittifaqi Qehremani fexri adina layiq gorulmus Nelson Stepanyan olmusdur Pilotun adi olumunden sonra Krim Respublikasindaki Sevastopol ve Feodosiya seherlerinde yerlesen merkezi kucelere ve Irevandaki orta mektebe verilmisdir Mukafatlar 2 defe Sovet Ittifaqi Qehremani 23 oktyabr 1942 ve 6 mart 1945 2 defe Lenin ordeni 9 iyun 1942 ve 23 oktyabr 1942 3 defe Qirmizi Bayraq ordeni 24 oktyabr 1941 21 oktyabr 1942 ve 26 iyun 1944 Leninqradin mudafiesi ugrunda medali 1943 Odessanin mudafiesine gore medali 1943 IstinadlarErmeni Sovet Ensiklopediyasi erm red Վ Համբարձումյան Կ Խուդավերդյան Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն 1974 Stepanyan Nelson Georgievich Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 Stepanyan was conferred with his second Hero of the Soviet Union posthumously on March 6 1945 erm Anon Ստեփանյան Նելսոն Գևորգի Stepanyan Nelson Gevorgi Ermenistan Sovet Ensiklopediyasi Yerevan Ermenistan Milli Elmler Akademiyasi 1985 vol xi p 130 erm Khaleyan Yervand M Սովետական Հայաստանը Հայրենական Մեծ Պատերազմի Հաղթական Ավարտի Շրջանում Soviet Armenia in the Final Victorious Stage of the Great Patriotic War in Hay Zhoghovrdi Patmut yun History of the Armenian People Yerevan Armenian Academy of Sciences 1970 vol 8 p 126 What Can One Man Do 2013 08 25 at the Wayback Machine Time Magazine November 16 1942 Retrieved 23 May 2006 The pilots who wrote this letter were among others airmen Fokin Lazarev Klimov Skayev Popov Udaltsov Khaleyan Soviet Armenia p 130