Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Putorana — Orta Sibir yaylasının şimalında yerləşən, güçlü şəkildə parçalanmış dağ massivi.
| Putorana | |
|---|---|
| Путорана | |
 Putorana yaylası. Çəkiliş NASA-nındır. | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Mütləq hündürlüyü | 1701 m |
| Hündür nöqtəsi | Kamen dağı |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |  Rusiya |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Platonun şimal və qərb hissəsi üçün hündürlüyü 800 m olan sərt sıldırımlı zirvələr hakim olduğu halda cənub hissəsi hamar təpəli yamaclara sahibdir. Platonun maksimal hündürlüyü 1701 metrdir. Hündür zirvələri: Kamen dağı (1701 m), (1542 m), (1510 m). plato şimaldan taymır yarıması ilə sərhədlənir. Putarana sözü evenk dilindən tərcümədə «sıldırımlı sahilləri olan göl» mənasını verir..
Platonun ümumi sahəsi 250 min km²-dir (Böyük Britaniyanın ərazisinə bərabərdir).
Plato ərazisində yerləşən Putorana qoruğu 2010-cu ilin avqust ayında YUNESCO Ümumdünya irsi siyahısına daxil edilmişdir.
İnzibati cəhətdən plato Krasnoyarsk diyarının Taymır və Evenk rayonları ərazisinə daxildir. Ən yaxın iri yaşayış məntəqəsi Norilsk şəhəridir.
İcmal
Platonun sətgi bazalt suzuerıardan ibarətdir. Belə ki lava axınlarının əmələ gətirdiyi pillələr açıq şəkildə sezilir. Orta Sibir alçaqdağlığında bu tip suxurlar çox yerdə rastlanılır. Ancaq Putarana isə ən böyük sahədir. Bu dünyada Hindistanda yerləşən sahəsinə görə Dəkkən yaylasından sonra ikini belə pilləvarı yayla sayılır.
Relyef baxımından düzən ərazilərdən, yarğan və dərələrdən ibarətdir. Bu çökəkliklərin bir çoxu su ilə dolaraq gölləri əmələ gətirmişdir. İri gölləri — , Keta, Lama.
Plato ərazisində Kureyka, Pyasina, Xeta, Kpotuy çaylarının mənbəyi, həmçinin Aşağı Tunqusun əsas qolunun başlanğıcı yerləşir. Çaylar plato ilə hərəkət edərək özünə yollar açmışdır. Nəticədə dərin kanyonlar, astanalar və şəlalələr əmələ gəlmişdir.
Kanyonlar və göl vadiləri gitkilərlə zəngindir. Putaran yaylasını bəzən «on min göllər və min şəlalələr diyarı» adlandırırlar. Şəlalərin sayına görə Rusiya ərazisində birinci yeri tutur.
Burada Avrasiyanın ən hündür şəlaləsi olan Talnikovıy şəlaləsi yerləşir. Onun hündürlüyü 482 metrdir.
Putarana yaylasında yerləşən Vivi gölünün əsas özəlliyi, onun cənub-şərq sahilinin Rusiyanın Coğrafi mərkəzi hesab olunmasıdır.
Faydalı qazıntıları
Platoda bazalt suzurlar arasında , Hematit, Silikatlar (Prenit, Seolit), Apatit, Fakolitlər aşkar edilmişdir. Burada iri mis-nikel yataqları mövcuddur.
Təbii ehtiyyatlarına su və daş kömür də daxildir.
İqlimi
Yaylanın şimal sərhəddi Şimal Qütb dairəsidir. Bu səbəbdən iqlimi olduqca kontinentaldır. ancaq bəzi vadilərin və göl ətraflarının nisbətən yumşaq mikro iqlimi vardır. Onla əsasən şimal küləklərindən qorunan sahələrdirQütb gündüzləri tədricən qütnb gecələri ilə əvəzlənən ərazilərdəndir. Yaz, yay və payız üç aya sığır: iyun, iyul avqust. Qış ayları temeratur −40°С təşkil edir. ən isti ay olan iyulda temperatur +16°С çatır. İllik yağıntının miqdarı 500—800mm-dir. Yağıntı əsasən yayda düşür. Qarın qalınlığı olduqca az olur.
Fauna və flora
Yayala Subarktik zonada yerləşir. burada tundra və tayqa xətti kəsişir. Dağ zirvələri çılpaq qayalardan ibarətdir Yayla heyvanların miqrasiya yolları üzərində yerləşir. Vaşaq, sığın, qonur ayı, tülkü, dovşan və s iri heyvanların şimal arealını təşkil edir. Burada az miqdarda da olsa Qar qoyunu populyasiyası vardır.
Platonun əsas hissəsini Putorana qoruğu tutur.
Tarixi
Putarana yaylası ilk dəfə rus araşdırmaçısı Aleksandr Middendorf (1815—1894) tərəfindən 1844-cü ildə araşdırılmışdır. Onun şərəfinə 1902-ci ildə silsilələrin birinə onun adı verilmişdir.
Qalereya
-
![image]()
Putarana yaylası və Aşağı Tunqus çayı -
![image]()
Lama gölü -
![image]()
Lama gölü -
![image]()
-
![image]()
Lama gölü -
![image]()
-
![image]()
Mənbə
- Putaran yaylasının çay və təbiəti
- Vasili saran. Putarana yaylası
- Putarana yaylasının fotoları
- Экспедиция в Западные Путораны
İstinadlar
- "Putorana Plateau — UNESCO World Heritage Centre". 2017-07-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-01.
- "Путорана плато, Ср. Сибирь_минералогические находки". geo.web.ru. 2018-03-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-03-21.
- "Плато Путорана". Планета Земля (rus). 2018-04-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-03-21.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Putorana Orta Sibir yaylasinin simalinda yerlesen guclu sekilde parcalanmis dag massivi PutoranaPutoranaPutorana yaylasi Cekilis NASA nindir Umumi melumatlarMutleq hundurluyu 1701 mHundur noqtesi Kamen dagiYerlesmesi69 sm e 93 s u Olke RusiyaPutorana Vikianbarda elaqeli mediafayllar Platonun simal ve qerb hissesi ucun hundurluyu 800 m olan sert sildirimli zirveler hakim oldugu halda cenub hissesi hamar tepeli yamaclara sahibdir Platonun maksimal hundurluyu 1701 metrdir Hundur zirveleri Kamen dagi 1701 m 1542 m 1510 m plato simaldan taymir yarimasi ile serhedlenir Putarana sozu evenk dilinden tercumede sildirimli sahilleri olan gol menasini verir Platonun umumi sahesi 250 min km dir Boyuk Britaniyanin erazisine beraberdir Plato erazisinde yerlesen Putorana qorugu 2010 cu ilin avqust ayinda YUNESCO Umumdunya irsi siyahisina daxil edilmisdir Inzibati cehetden plato Krasnoyarsk diyarinin Taymir ve Evenk rayonlari erazisine daxildir En yaxin iri yasayis menteqesi Norilsk seheridir IcmalPutarana platosu Platonun setgi bazalt suzueriardan ibaretdir Bele ki lava axinlarinin emele getirdiyi pilleler aciq sekilde sezilir Orta Sibir alcaqdagliginda bu tip suxurlar cox yerde rastlanilir Ancaq Putarana ise en boyuk sahedir Bu dunyada Hindistanda yerlesen sahesine gore Dekken yaylasindan sonra ikini bele pillevari yayla sayilir Relyef baximindan duzen erazilerden yargan ve derelerden ibaretdir Bu cokekliklerin bir coxu su ile dolaraq golleri emele getirmisdir Iri golleri Keta Lama Plato erazisinde Kureyka Pyasina Xeta Kpotuy caylarinin menbeyi hemcinin Asagi Tunqusun esas qolunun baslangici yerlesir Caylar plato ile hereket ederek ozune yollar acmisdir Neticede derin kanyonlar astanalar ve selaleler emele gelmisdir Kanyonlar ve gol vadileri gitkilerle zengindir Putaran yaylasini bezen on min goller ve min selaleler diyari adlandirirlar Selalerin sayina gore Rusiya erazisinde birinci yeri tutur Burada Avrasiyanin en hundur selalesi olan Talnikoviy selalesi yerlesir Onun hundurluyu 482 metrdir Putarana yaylasinda yerlesen Vivi golunun esas ozelliyi onun cenub serq sahilinin Rusiyanin Cografi merkezi hesab olunmasidir Faydali qazintilariPlatoda bazalt suzurlar arasinda Hematit Silikatlar Prenit Seolit Apatit Fakolitler askar edilmisdir Burada iri mis nikel yataqlari movcuddur Tebii ehtiyyatlarina su ve das komur de daxildir IqlimiYaylanin simal serheddi Simal Qutb dairesidir Bu sebebden iqlimi olduqca kontinentaldir ancaq bezi vadilerin ve gol etraflarinin nisbeten yumsaq mikro iqlimi vardir Onla esasen simal kuleklerinden qorunan sahelerdirQutb gunduzleri tedricen qutnb geceleri ile evezlenen erazilerdendir Yaz yay ve payiz uc aya sigir iyun iyul avqust Qis aylari temeratur 40 S teskil edir en isti ay olan iyulda temperatur 16 S catir Illik yagintinin miqdari 500 800mm dir Yaginti esasen yayda dusur Qarin qalinligi olduqca az olur Fauna ve floraLama golu Yayala Subarktik zonada yerlesir burada tundra ve tayqa xetti kesisir Dag zirveleri cilpaq qayalardan ibaretdir Yayla heyvanlarin miqrasiya yollari uzerinde yerlesir Vasaq sigin qonur ayi tulku dovsan ve s iri heyvanlarin simal arealini teskil edir Burada az miqdarda da olsa Qar qoyunu populyasiyasi vardir Platonun esas hissesini Putorana qorugu tutur TarixiPutarana yaylasi ilk defe rus arasdirmacisi Aleksandr Middendorf 1815 1894 terefinden 1844 cu ilde arasdirilmisdir Onun serefine 1902 ci ilde silsilelerin birine onun adi verilmisdir QalereyaPutarana yaylasi ve Asagi Tunqus cayi Lama golu Lama golu Lama goluMenbePutaran yaylasinin cay ve tebieti Vasili saran Putarana yaylasi Putarana yaylasinin fotolari Ekspediciya v Zapadnye PutoranyIstinadlar Putorana Plateau UNESCO World Heritage Centre 2017 07 01 tarixinde Istifade tarixi 2018 11 01 Putorana plato Sr Sibir mineralogicheskie nahodki geo web ru 2018 03 10 tarixinde Istifade tarixi 2018 03 21 Plato Putorana Planeta Zemlya rus 2018 04 05 tarixinde Istifade tarixi 2018 03 21