fbpx
Wikipedia

Zəncan

ZəncanAzərbaycanın ən böyük mahallarından biri olan Xəmsə mahalının mərkəz şəhəridir. Şəhər dəniz səviyyəsindən 1600 m hündürlükdə yerləşir.

Zəncan
36°40′ şm. e. 48°29′ ş. u.
Ölkə
Tarixi və coğrafiyası
Mərkəzin hündürlüyü 1.638 m
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 433.475 nəf. (2016)
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu +98 241
zanjan.ir
Xəritəni göstər/gizlə
Zəncan
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Zəncanın ətrafında mis, qızıl, civə və sairə qiymətli yataqların olması digər tərəfdən Yaxın, habelə Orta Şərqlə mühüm ticarət yollarının üstündə yerləşməsi onun tarixən ictimai-iqtisadi yüksəlişinə şərait yaratmışdır. Mənbəyini Sultaniyyə dağlarından alan Qızılüzən çayı ilə birləşən Zəncan çayı Xəmsə mahalını bol su ilə təmin edir. Zəncanda olan əkin yerləri, bağ və bostan sahələri bu çaydan başqa bir neçə kiçik çay vasitəsiylə də suvarılır.

Zəncan ərazisi qədim dövrlərdən özünün geniş çəmən əraziləri və otlaqları ilə məşhurdur. Olduqca böyük yeraltı və yerüstü sərvətlərə malik olan bu yerdə, yaşayış üçün lazım olan bütün nemətlər kifayət qədər mövcuddur. Zəncan ətrafında buğda, arpa, düyü və digər dənli bitkilərlə birlikdə müxtəlif növlü, habelə olduqca keyfiyyətli meyvələr də yetişdirilir.

Tarixi

Zəncan şəhərinin bina edilməsi tarixi hələlik dəqiq müəyyənləşdirilməmişdir. İran alimləri buna cəhd etməmişlər. Azərbaycan alimlərinin isə bu şəhərin tarixini yerindəcə araşdırmağa imkan verilməmişdir. Lakin bir sıra yazılı mənbələrdə bu şəhərin qədim adına təsadüf olunur. Belə ki, Ptolomey Atropatena ərazisində olan bir sıra qədim şəhərlərlə (Qazaka, Fraaspa, Fanaspa) yanaşı Aqnazana şəhərinin də adını çəkir. Aqnazana Zəncan şəhərinin qədim adıdır. Şəhər Atropatenanın müstəqilliyi, həmçinin ParfiyaSasanilər dövlətindən asılılıq dövründə Azərbaycanın görkəmli şəhərlərindən olub.

Zəncan şəhəri ərəb işğalı dövründə də öz strateji əhəmiyyətini saxlaya bilmişdi. Şəhərin abadlığı və aktiv ticarət həyatı haqqında ərəb mənbələri qiymətli məlumatlar verirlər.

Ərəblər Babəkə qarşı vuruşarkən Zəncanın strateji mövqeyindən istifadə etmişlər. Bu dövrün ən mühüm ticarət yollarından biri Zəncan şəhərini Ərdəbil vasitəsiylə Muğan, ŞabranDərbəndlə, digəri isə Ərdəbil vasitəsiylə Bərzand, Varsan, Beyləqan, Bərdə, Gəncə, Tiflis şəhərləri ilə birləşdirirdi. Zəncanı Xəzər dənizi rayonları və Həmədanla birləşdirən yollar da əhəmiyyətli ticarət yolları idi.

Ərəb coğrafiyaşünası İstəxri yazır ki, Zəncandan Tus səhrasına bir, oradan Xunəyə bir , Xunədən Qızılüzən körpüsünə iki, oradan Ərdəbilə qədər olan yolun uzunluğu isə iki mərhələdir.

Azərbaycanın başqa qədim şəhərlərində olduğu kimi, Zəncanda da vaxtilə qala divarları olmuşdur. Həmin qala divarlarının qalıqları hazırda da qalmaqdadır.

Monqolların Azərbaycan yürüşü zamanı Zəncan şəhəri əvvəlki əhəmiyyətini itirir.Bu dövrdə Elxanilər tərəfindən Sultaniyyə şəhərinin salınması, istər-istəməz Zəncan şəhərinin ictimai-iqtisadi əhəmiyyətini azaldır.

Zəncan haqqında məlumat verərkən Həmdullah Qəzvini yazır: " Zəncan şəhərinin əsası Sasanilər sülaləsinin banisi Ərdəşir Papakan tərəfindən qoyulmuşdur (Lakin bu fikrin tam əksinə olaraq hələ Atropatena dövründə Zəncan artıq sayılıb-seçilən şəhərlərdən biri idi). Vaxtilə Zəncan şəhərinin ətraf divarlarının uzunluğu 10000 addıma brabər idi. Lakin monqolların hücumundan sonra şəhər xeyli dağıdıldı. Zəncan şəhəri yüz para kəndə malik olmaqla 12000 dinar vergi verirmiş. Şəhər bol suya, müxtəlif meyvə ağaclarına malikdir. Burada üzüm, alma, keyfiyyətli pambıq və düyü yetişdirilir."

Görkəmli şəxslərdən Şeyx Əxi Fərəc Zəncani, Usta Əbdülqafar Səkkak və İsa Kaşaninin türbələri bu şəhərdədir.

Zəncan şəhəri XIV əsrin sonundan etibarən yenidən inkişaf etməyə başlayır. Belə ki, Əmir Teymur tərəfindən tutulduqdan sonra Sultaniyyə yavaş-yavaş öz iqtisadi əhəmiyyətini itirməyə başlayır. Elə həmin dövrdən etibarən də Zəncan ikinci həyatını yaşamağa başlayır. Şəhər Səfəvilərin hakimiyyəti dövründə də inkişaf edərək Azərbaycanın əsas ticarət mərkəzlərindən birinə çevrilir. XVII əsr səyyahları qeyd edirlər ki, Zəncan Azərbaycanın əsas ticarət yollarının kəsişdiyi nöqtə idi.

V.V.Bartoldun qeyd etdiyinə görə orta əsrlədə Zəncan şəhərinin 20000 əhalisi vardı.

XIX əsrin ortalarından başlayaraq isə Zəncan Babilər hərəkatının mərkəzinə çevrildi. Güney Azərbaycanın bir çox şəhərlərində olduğu kimi 1847-ci ildə Zəncan əhalisi də ümumxalq hərəkatına qoşularaq şəhər hakimini qovmuşdu.

1850-ci ildə İran dövlət qoşununun şəhəri mühasirəyə almasına baxmayaraq əhali inadla müqavimət göstərirdi. Lakin bir sıra səbəblər nəticəsində digər şəhərlərdə olduğu kimi burada da dövlət əlehinə qarşı baş vermiş xalq hərəkatı məğlubiyyətə uğradı.

Zəncan şəhəri həm də tarixi abidələrlə zəngindir və bu baxımdan da Azərbaycan tarixinin canlı səlnaməsidir. Şəhərdə yüzə yaxın karvansara, 20 hamam, 50-dən artıq məscid, çoxlu türbə və digər tarixi abidələr var.

Həmçinin bax

İstinadlar

zəncan, azərbaycanın, böyük, mahallarından, biri, olan, xəmsə, mahalının, mərkəz, şəhəridir, şəhər, dəniz, səviyyəsindən, 1600, hündürlükdə, yerləşir, ölkə, irantarixi, coğrafiyasımərkəzin, hündürlüyü, msaat, qurşağı, 30əhalisiəhalisi, nəf, 2016, rəqəmsal, ide. Zencan Azerbaycanin en boyuk mahallarindan biri olan Xemse mahalinin merkez seheridir Seher deniz seviyyesinden 1600 m hundurlukde yerlesir Zencan36 40 sm e 48 29 s u Olke IranTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 1 638 mSaat qursagi UTC 03 30EhalisiEhalisi 433 475 nef 2016 Reqemsal identifikatorlarTelefon kodu 98 241zanjan irXeriteni goster gizle Zencan Vikianbarda elaqeli mediafayllarZencanin etrafinda mis qizil cive ve saire qiymetli yataqlarin olmasi diger terefden Yaxin habele Orta Serqle muhum ticaret yollarinin ustunde yerlesmesi onun tarixen ictimai iqtisadi yukselisine serait yaratmisdir Menbeyini Sultaniyye daglarindan alan Qiziluzen cayi ile birlesen Zencan cayi Xemse mahalini bol su ile temin edir Zencanda olan ekin yerleri bag ve bostan saheleri bu caydan basqa bir nece kicik cay vasitesiyle de suvarilir Zencan erazisi qedim dovrlerden ozunun genis cemen erazileri ve otlaqlari ile meshurdur Olduqca boyuk yeralti ve yerustu servetlere malik olan bu yerde yasayis ucun lazim olan butun nemetler kifayet qeder movcuddur Zencan etrafinda bugda arpa duyu ve diger denli bitkilerle birlikde muxtelif novlu habele olduqca keyfiyyetli meyveler de yetisdirilir Tarixi RedakteZencan seherinin bina edilmesi tarixi helelik deqiq mueyyenlesdirilmemisdir Iran alimleri buna cehd etmemisler Azerbaycan alimlerinin ise bu seherin tarixini yerindece arasdirmaga imkan verilmemisdir Lakin bir sira yazili menbelerde bu seherin qedim adina tesaduf olunur Bele ki Ptolomey Atropatena erazisinde olan bir sira qedim seherlerle Qazaka Fraaspa Fanaspa yanasi Aqnazana seherinin de adini cekir Aqnazana Zencan seherinin qedim adidir Seher Atropatenanin musteqilliyi hemcinin Parfiya ve Sasaniler dovletinden asililiq dovrunde Azerbaycanin gorkemli seherlerinden olub Zencan seheri ereb isgali dovrunde de oz strateji ehemiyyetini saxlaya bilmisdi Seherin abadligi ve aktiv ticaret heyati haqqinda ereb menbeleri qiymetli melumatlar verirler Erebler Babeke qarsi vurusarken Zencanin strateji movqeyinden istifade etmisler Bu dovrun en muhum ticaret yollarindan biri Zencan seherini Erdebil vasitesiyle Mugan Sabran ve Derbendle digeri ise Erdebil vasitesiyle Berzand Varsan Beyleqan Berde Gence Tiflis seherleri ile birlesdirirdi Zencani Xezer denizi rayonlari ve Hemedanla birlesdiren yollar da ehemiyyetli ticaret yollari idi Ereb cografiyasunasi Istexri yazir ki Zencandan Tus sehrasina bir oradan Xuneye bir Xuneden Qiziluzen korpusune iki oradan Erdebile qeder olan yolun uzunlugu ise iki merheledir Azerbaycanin basqa qedim seherlerinde oldugu kimi Zencanda da vaxtile qala divarlari olmusdur Hemin qala divarlarinin qaliqlari hazirda da qalmaqdadir Monqollarin Azerbaycan yurusu zamani Zencan seheri evvelki ehemiyyetini itirir Bu dovrde Elxaniler terefinden Sultaniyye seherinin salinmasi ister istemez Zencan seherinin ictimai iqtisadi ehemiyyetini azaldir Zencan haqqinda melumat vererken Hemdullah Qezvini yazir Zencan seherinin esasi Sasaniler sulalesinin banisi Erdesir Papakan terefinden qoyulmusdur Lakin bu fikrin tam eksine olaraq hele Atropatena dovrunde Zencan artiq sayilib secilen seherlerden biri idi Vaxtile Zencan seherinin etraf divarlarinin uzunlugu 10000 addima braber idi Lakin monqollarin hucumundan sonra seher xeyli dagidildi Zencan seheri yuz para kende malik olmaqla 12000 dinar vergi verirmis Seher bol suya muxtelif meyve agaclarina malikdir Burada uzum alma keyfiyyetli pambiq ve duyu yetisdirilir Gorkemli sexslerden Seyx Exi Ferec Zencani Usta Ebdulqafar Sekkak ve Isa Kasaninin turbeleri bu seherdedir Zencan seheri XIV esrin sonundan etibaren yeniden inkisaf etmeye baslayir Bele ki Emir Teymur terefinden tutulduqdan sonra Sultaniyye yavas yavas oz iqtisadi ehemiyyetini itirmeye baslayir Ele hemin dovrden etibaren de Zencan ikinci heyatini yasamaga baslayir Seher Sefevilerin hakimiyyeti dovrunde de inkisaf ederek Azerbaycanin esas ticaret merkezlerinden birine cevrilir XVII esr seyyahlari qeyd edirler ki Zencan Azerbaycanin esas ticaret yollarinin kesisdiyi noqte idi V V Bartoldun qeyd etdiyine gore orta esrlede Zencan seherinin 20000 ehalisi vardi XIX esrin ortalarindan baslayaraq ise Zencan Babiler herekatinin merkezine cevrildi Guney Azerbaycanin bir cox seherlerinde oldugu kimi 1847 ci ilde Zencan ehalisi de umumxalq herekatina qosularaq seher hakimini qovmusdu 1850 ci ilde Iran dovlet qosununun seheri muhasireye almasina baxmayaraq ehali inadla muqavimet gosterirdi Lakin bir sira sebebler neticesinde diger seherlerde oldugu kimi burada da dovlet elehine qarsi bas vermis xalq herekati meglubiyyete ugradi Zencan seheri hem de tarixi abidelerle zengindir ve bu baximdan da Azerbaycan tarixinin canli selnamesidir Seherde yuze yaxin karvansara 20 hamam 50 den artiq mescid coxlu turbe ve diger tarixi abideler var Hemcinin bax RedakteGuney Azerbaycan Guney Azerbaycan Milli Oyanis HerekatiIstinadlar RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Zencan amp oldid 5868657, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.