Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Qızılüzən(Qızılözən) çayı — uzunluğuna görə İranın ikinci çayı, əsasən Cənubi Azərbaycan ərazisindən axır.
| Qızılüzən | |
|---|---|
| azərb. Qızılüzən, fars. Sefid Rud | |
 Qızılüzən çayının hövzəsi | |
| Ölkə |  İran İran Kürdüstan ostanı Şərqi Azərbaycan ostanı Ərdəbil ostanı Zəncan ostanı Qəzvin ostanı Gilan ostanı |
| Mənbəyi | Qırxbulaq dağı |
| Mənsəbi | Şabanau |
| • Yüksəkliyi | 0 m |
| Uzunluğu | Səfidrudla birlikdə 720 km |
| Hövzəsinin sahəsi | 56,2 min. km². |
| Qızılüzən çayı Şimal-Qərbi İrannın fiziki xəritəsində: | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Azərbaycan türkcəsindəki adı olan "Qızılüzən" adı "qızıl" (qırmızı rəng) və "özən" (çay, axar su) sözlərindən ibarətdir. Həmçinin bu addakı "qızıl" (qırmızı rəng) hissəsini tarixən coğrafi məkan adlarında kompas yönlərini bildirən rəng adlarıyla əlaqələndirib, adı "cənubi çay" (qırmızı rəng vaxtilə cənub yönünü bildirmək üçün istifadə olunub) şəklində açıqlamaq olar. Çayın farsca adı olan "Səfidrud" adı isə "ağ çay" deməkdir ("səfid" sözü farsca "ağ rəng", "rud" isə "çay, axar su" deməkdir).
Çayın hövzəsi
Bu çay Bicarın Qırxbulaq adlı dağlarından başlanır. Məncilə qədər çay Qızılözən adlanır, Məncildən Xəzərə qədər farsca adı olan Səfidrud adıyla adlanır.
Aşağı hissəsində çay, sıldırımlı dar dağ qobularından keçdiyinə görə sürətlə axır. Məncildən sonra Qızılözən dağ silsiləsini çərtərək və dənizqırağı düzənliyə çıxaraq, suvarma kanalların başlanğıc götürdüyü və çoxsaylı qolları olan mənsəb yaradır.
Çayın ən böyük qolu Gilan ostanının mərkəzi şəhəri olan Rəşt şəhərindən keçərək dənizə tökülür. Çay lil kütləsi gətirdiyinə görə mənsəbi getdikcə dənizə tərəf genişlənir. Mənsəbin sahəsi 3600 kv km, eni 110 km. Qızılözənin qolları müxtəlif yüksəkliklərdə su ilə qidalanır, bu isə suyun il ərzində bərabər daxil olmasına və çayın çox sulu olmasını təmin edir.
Coğrafiyası və geoloqiyası
Pliosendən sonrakı dövrdə qatyaradılma prosesi fəallaşdı. Qədim çay şəbəkəsinə malik müasir İran ərazisi yeni qalxmaya məruz qaldı ki bu bəzi yerlərdə çayların burulmasını şərtləndirdi. Başqa hallarda qədim qabıq dağların tədrici qalxması ilə mövcud çaylar tərəfindən çərtildi və bunun nəticəsində onların vadiləri dağ silsilələri ilə kəsişdi. Qızılözən və Səfidrud çayları da belələrindəndir.
İqtisadiyyat
Dəndi, (Mahnişan), Miyanə, Açaçı, Xalxal (Givi, , Ağkənd ), Zəncan (Tarım və ) bölgələrindən axıb Məncil də Şahrud çayına qovuşur və Xəzər dənizinə tökülür.
İstinadlar
- [М.П.Петров, Иран, Физико-географический очерк. М. 1955 səh. 70
- [М.П.Петров, Иран, Физико-географический очерк. М. 1955 səh. 14
Xarici keçidlər
-Geography and History, Zanjan — Tebyan-English — تبیان
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qiziluzen Qizilozen cayi uzunluguna gore Iranin ikinci cayi esasen Cenubi Azerbaycan erazisinden axir Qiziluzenazerb Qiziluzen fars Sefid Rud Qiziluzen cayinin hovzesiOlke Iran Iran Kurdustan ostani Serqi Azerbaycan ostani Erdebil ostani Zencan ostani Qezvin ostani Gilan ostaniMenbeyi Qirxbulaq dagiMensebi Sabanau Yuksekliyi 0 mUzunlugu Sefidrudla birlikde 720 kmHovzesinin sahesi 56 2 min km menbeyi mensebiQiziluzen cayi Simal Qerbi Irannin fiziki xeritesinde Vikianbarda elaqeli mediafayllarQizil Uzen cayi Xelxal Azerbaycan turkcesindeki adi olan Qiziluzen adi qizil qirmizi reng ve ozen cay axar su sozlerinden ibaretdir Hemcinin bu addaki qizil qirmizi reng hissesini tarixen cografi mekan adlarinda kompas yonlerini bildiren reng adlariyla elaqelendirib adi cenubi cay qirmizi reng vaxtile cenub yonunu bildirmek ucun istifade olunub seklinde aciqlamaq olar Cayin farsca adi olan Sefidrud adi ise ag cay demekdir sefid sozu farsca ag reng rud ise cay axar su demekdir Cayin hovzesiBu cay Bicarin Qirxbulaq adli daglarindan baslanir Mencile qeder cay Qizilozen adlanir Mencilden Xezere qeder farsca adi olan Sefidrud adiyla adlanir Asagi hissesinde cay sildirimli dar dag qobularindan kecdiyine gore suretle axir Mencilden sonra Qizilozen dag silsilesini certerek ve denizqiragi duzenliye cixaraq suvarma kanallarin baslangic goturduyu ve coxsayli qollari olan menseb yaradir Cayin en boyuk qolu Gilan ostaninin merkezi seheri olan Rest seherinden kecerek denize tokulur Cay lil kutlesi getirdiyine gore mensebi getdikce denize teref genislenir Mensebin sahesi 3600 kv km eni 110 km Qizilozenin qollari muxtelif yuksekliklerde su ile qidalanir bu ise suyun il erzinde beraber daxil olmasina ve cayin cox sulu olmasini temin edir Cografiyasi ve geoloqiyasiPliosenden sonraki dovrde qatyaradilma prosesi feallasdi Qedim cay sebekesine malik muasir Iran erazisi yeni qalxmaya meruz qaldi ki bu bezi yerlerde caylarin burulmasini sertlendirdi Basqa hallarda qedim qabiq daglarin tedrici qalxmasi ile movcud caylar terefinden certildi ve bunun neticesinde onlarin vadileri dag silsileleri ile kesisdi Qizilozen ve Sefidrud caylari da belelerindendir IqtisadiyyatDendi Mahnisan Miyane Acaci Xalxal Givi Agkend Zencan Tarim ve bolgelerinden axib Mencil de Sahrud cayina qovusur ve Xezer denizine tokulur Istinadlar M P Petrov Iran Fiziko geograficheskij ocherk M 1955 seh 70 M P Petrov Iran Fiziko geograficheskij ocherk M 1955 seh 14Xarici kecidler Geography and History Zanjan Tebyan English تبیانHemcinin baxSerqi Azerbaycan ostaninin caylari Qerbi Azerbaycan ostaninin caylari