Yaponiyateatrının tarixi, tanınmış dahi şərqşünas Nikolay Konradın fikrincə, mərhələ-mərhələ üç teatr janrı ilə əlaqədar olub öz xarakterini onların təbiətində, hüsnündə, xislətində eyhamlaşdırmış, obrazlaşdırmışdır. Qədim Nara (VIII-IX əsrlər) dövrü bu nisbi bölgüdən kənarda qalır. Teatrşünaslar Yaponiyateatrının ənənəvi formalarının inkişaftarixini beş mərhələ üzrə paylaşdırırlar. Belə ki, onların hər biri özünə uyğun teatr forması, teatr janrı yaratmışdır.
Yapon teatrının inkişaf mərhələləri
Nara çağlarından sonra başlayan xronologiyada 1-ci dövr Yaponiya siyasi tarixinin Xəyan (IX-XII əsrlər) mərhələsidir, zatən kübar olanların yaşayış tərzini, hakimiyyətini və mədəniyyətini 'ks etdirir. Qaqaku janrı bu tarixi zamanın törəməsidir. Milli rəqslərə köklənmiş musiqili tamaşalara Yaponiyada “Qaqaku” deyirdilər. Sonrakı əsrlərdə qaqaku artıq musiqi janrı kimi təşəkkül tapacaq. Bu məqamlarda ilkin teatr formaları daha çox musiqi və rəqs elementləri ilə müşahidə olunurdu. Qaqaku yalnız kübar zadəganların zövqünü oxşaya bilərdi.
Kamakura (XIII-XIV əsrlər) 2-ci dövrdür, Yaponiya tarixində feodalizmin təşəkkül çağlarıdır, zadəganların sosial pilləkəndən aşırılması məqamıdır. Bu əsrlərdə “təmiz” teatr janrlarının bünövrəsi müəyyənləşib formalaşır, dramatik mətnlər sujetli pyeslər şəklinə düşür.
3-cü dövr Yaponiya feodalizminin ikinci həddi “Muromati” və ya “Asikaqa” adlanır. Bu mərhələ tarixin XIV-XVI əsrlərini əhatə edir. Tarix səhnəsində yeni tipli zadəganlar aşkara çıxır. Bunlar samuraylardır. Samuraylar Noh teatr janrının qeyri-rəsmi müəllifləridir, bu janrın ideoloqlarıdır. Noh teatrının yaranması, təşəkkülü və inkişafı Muromati mərhələsinin zaman hüdudlarında gerçəkləşir.
4-cü mərhələ, Tokuqava (XVII-XIX əsrlər), - yapon feodalizminin üçüncü həddidir, Yaponiyanın mədəni həyatında şəhərlilərin təşəbbüsünün və ümumi sosial “çəkisinin” artdığı bir vaxtdır. Şəhər tacirləri, baqqallara və sənətkarlara mənsubdur. Məhz Kabuki janrı da onların zövqünün təcəssümüdür. Noh janrı isə nüfuzdan düşməkdə olan samurayların dəbdəbəli, təmtəraqlı, mərasim xislətli ciddi əyləncəsidir.
5-ci mərhələ yapon teatr mədəniyyətinin formaları ilə Avropa teatr nümunələrinin paralel şəkildə, yanaşı yaşadığı Meys(dz)i (1868-1912) dövrüdür. Bu, yapon teatr tarixinin keçid və sintez mərhələsidir. Sanki zamanın bu kəsimində Avropa mədəniyyət örnəklərilə Yaponiyanın milli teatr ənənələri qarşılaşıb müxtəlif çeşidli, maraqlı formalar və teatr oyunları meydana gətirir, sənət hadisələri yaradırdı.
1912-ci ildən isə Yaponiyanın siyasət və mədəniyyət tarixinin Syova mərhələsi başlayır. Bu, artıq Yaponiyada avropatipli teatrın tarixini özündə əks etdirir. XX əsrin 60-cı illərində isə hətta U.Şekspirin “Kral Lir” faciəsi Noh teatrının səhnəsinə adlayır və bu janr onu özünəməxsus bir şəkildə, “aranjeman” edir. Təbii ki, heç bir bölgü yapon teatr mədəniyyətinin bütövlüyünü və inkişaf mənzərəsini, inkişaf ahəngini parçalaya bilməz, qıra bilməz.
Yaponiyada teatr janrları
Yaponiyada Noh və Kabuki teatrlarına qədər “C(dz)usi” (“cadugərlər” mənasında anlaşılır) adlanan tamaşalar geniş yayılmışdı. Cusi bir növ xalq təbabətçisidir, ovsunçudur. Haradasa onun Sibir şamanlarına da oxşarlığı var. Xəyan mərhələsində bu cusilər Budda məbədgahının xidmətçilərinə çevrilirlər. Onlar adətən məbədgahlara gələn zəvvarları əyləndirirdilər. Sonralar bu cadugərlər Cusi-saruqaku truppalarında birləşirlər. Bu məbədgah xidmətçilərinin tamaşalarına da “cusi-saruqaku” deyərdilər. Cusi-saruqakular Xəyan dövrünün sonuna kimi yaşayır və XIV əsrdə tamam aradan çıxır.
Budda məbədgahının müqəddəs xidmətçilərinin (aktyorlarının) oyunlarını tədricən sıxışdırmış tamaşalar “Ennen-noh-mai” (“Uzun ömrün rəqsləri” kimi tərcümə edilir) adlanırdı. Artıq ennen-noh-mai tamaşa-rəqslərində Noh teatrı üçün xarakterik sayılan bütün elementlər, dialoq, xorun nəğməsi, mahnı və rəqs özünü göstərirdi. Nara və Kioto şəhərlərində və onların yaxınlığında yerləşən Kobucuki, Xoryuci və Xieycan məbədgahlarında bu tamaşalar geniş miqyas almışdı.
“Denqaku” adlanan “əkinçilik tamaşaları” da vaxt etibarı ilə ennen-noh-mai və cusi-saruqakulardan əvvəl təşəkkül tapmışdır. Sonradan denqaku torpaq və məhsuldarlıq bayramları ilə birbaşa əlaqəsini itirmiş və müstəqil teatr janrı kimi formalaşmışdır. Lakin tarix denqakuların təbiətini dəqiq müəyyənləşdirməyə imkan vermir. Bununla belə bir məsələ tam aydındır ki, Yaponiyateatrmədəniyyəti bu teatr janrlarının inkişafı əsasında formalaşmışdır.
Mənbə
Анарина Н. Г. История японского театра. Древность и средневековье: сквозь века в XXI столетие. — М.: Наталис, 2008. — 336 с. — 1000 экз. — ISBN 978-5-8062-0290-2.
Анарина Г.Н. Японский театр Но. М.: Наука, 1984.
Гришелёва Л. Д. Театр современной Японии. — М.: Искусство, 1977. — 237 с. — 25 000 экз.
Восточный театр. Л.: Академия, 1929.
Глускина А.Е. Заметки о японской литературе и театре. М.: Наука, 1979.
Yaponiya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Avqust 12, 2021
yapon, teatr, tarixi, məqalənin, bəzi, məlumatlarının, mənbəsi, göstərilməmişdir, daha, ətraflı, məlumat, üçün, məqalənin, müzakirə, səhifəsinə, baxa, məqaləyə, uyğun, formada, mənbələr, əlavə, edib, vikipediyanı, zənginləşdirə, bilərsiniz, avqust, 2021, yapon. Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz avqust 2021 Yaponiya teatrinin tarixi taninmis dahi serqsunas Nikolay Konradin fikrince merhele merhele uc teatr janri ile elaqedar olub oz xarakterini onlarin tebietinde husnunde xisletinde eyhamlasdirmis obrazlasdirmisdir Qedim Nara VIII IX esrler dovru bu nisbi bolguden kenarda qalir Teatrsunaslar Yaponiya teatrinin enenevi formalarinin inkisaf tarixini bes merhele uzre paylasdirirlar Bele ki onlarin her biri ozune uygun teatr formasi teatr janri yaratmisdir Yapon teatrinin inkisaf merheleleri RedakteNara caglarindan sonra baslayan xronologiyada 1 ci dovr Yaponiya siyasi tarixinin Xeyan IX XII esrler merhelesidir zaten kubar olanlarin yasayis terzini hakimiyyetini ve medeniyyetini ks etdirir Qaqaku janri bu tarixi zamanin toremesidir Milli reqslere koklenmis musiqili tamasalara Yaponiyada Qaqaku deyirdiler Sonraki esrlerde qaqaku artiq musiqi janri kimi tesekkul tapacaq Bu meqamlarda ilkin teatr formalari daha cox musiqi ve reqs elementleri ile musahide olunurdu Qaqaku yalniz kubar zadeganlarin zovqunu oxsaya bilerdi Kamakura XIII XIV esrler 2 ci dovrdur Yaponiya tarixinde feodalizmin tesekkul caglaridir zadeganlarin sosial pillekenden asirilmasi meqamidir Bu esrlerde temiz teatr janrlarinin bunovresi mueyyenlesib formalasir dramatik metnler sujetli pyesler sekline dusur 3 cu dovr Yaponiya feodalizminin ikinci heddi Muromati ve ya Asikaqa adlanir Bu merhele tarixin XIV XVI esrlerini ehate edir Tarix sehnesinde yeni tipli zadeganlar askara cixir Bunlar samuraylardir Samuraylar Noh teatr janrinin qeyri resmi muellifleridir bu janrin ideoloqlaridir Noh teatrinin yaranmasi tesekkulu ve inkisafi Muromati merhelesinin zaman hududlarinda gerceklesir 4 cu merhele Tokuqava XVII XIX esrler yapon feodalizminin ucuncu heddidir Yaponiyanin medeni heyatinda seherlilerin tesebbusunun ve umumi sosial cekisinin artdigi bir vaxtdir Seher tacirleri baqqallara ve senetkarlara mensubdur Mehz Kabuki janri da onlarin zovqunun tecessumudur Noh janri ise nufuzdan dusmekde olan samuraylarin debdebeli temteraqli merasim xisletli ciddi eylencesidir 5 ci merhele yapon teatr medeniyyetinin formalari ile Avropa teatr numunelerinin paralel sekilde yanasi yasadigi Meys dz i 1868 1912 dovrudur Bu yapon teatr tarixinin kecid ve sintez merhelesidir Sanki zamanin bu kesiminde Avropa medeniyyet orneklerile Yaponiyanin milli teatr eneneleri qarsilasib muxtelif cesidli maraqli formalar ve teatr oyunlari meydana getirir senet hadiseleri yaradirdi 1912 ci ilden ise Yaponiyanin siyaset ve medeniyyet tarixinin Syova merhelesi baslayir Bu artiq Yaponiyada avropatipli teatrin tarixini ozunde eks etdirir XX esrin 60 ci illerinde ise hetta U Sekspirin Kral Lir faciesi Noh teatrinin sehnesine adlayir ve bu janr onu ozunemexsus bir sekilde aranjeman edir Tebii ki hec bir bolgu yapon teatr medeniyyetinin butovluyunu ve inkisaf menzeresini inkisaf ahengini parcalaya bilmez qira bilmez Yaponiyada teatr janrlari RedakteYaponiyada Noh ve Kabuki teatrlarina qeder C dz usi cadugerler menasinda anlasilir adlanan tamasalar genis yayilmisdi Cusi bir nov xalq tebabetcisidir ovsuncudur Haradasa onun Sibir samanlarina da oxsarligi var Xeyan merhelesinde bu cusiler Budda mebedgahinin xidmetcilerine cevrilirler Onlar adeten mebedgahlara gelen zevvarlari eylendirirdiler Sonralar bu cadugerler Cusi saruqaku truppalarinda birlesirler Bu mebedgah xidmetcilerinin tamasalarina da cusi saruqaku deyerdiler Cusi saruqakular Xeyan dovrunun sonuna kimi yasayir ve XIV esrde tamam aradan cixir Budda mebedgahinin muqeddes xidmetcilerinin aktyorlarinin oyunlarini tedricen sixisdirmis tamasalar Ennen noh mai Uzun omrun reqsleri kimi tercume edilir adlanirdi Artiq ennen noh mai tamasa reqslerinde Noh teatri ucun xarakterik sayilan butun elementler dialoq xorun negmesi mahni ve reqs ozunu gosterirdi Nara ve Kioto seherlerinde ve onlarin yaxinliginda yerlesen Kobucuki Xoryuci ve Xieycan mebedgahlarinda bu tamasalar genis miqyas almisdi Denqaku adlanan ekincilik tamasalari da vaxt etibari ile ennen noh mai ve cusi saruqakulardan evvel tesekkul tapmisdir Sonradan denqaku torpaq ve mehsuldarliq bayramlari ile birbasa elaqesini itirmis ve musteqil teatr janri kimi formalasmisdir Lakin tarix denqakularin tebietini deqiq mueyyenlesdirmeye imkan vermir Bununla bele bir mesele tam aydindir ki Yaponiya teatr medeniyyeti bu teatr janrlarinin inkisafi esasinda formalasmisdir Menbe RedakteAnarina N G Istoriya yaponskogo teatra Drevnost i srednevekove skvoz veka v XXI stoletie M Natalis 2008 336 s 1000 ekz ISBN 978 5 8062 0290 2 Anarina G N Yaponskij teatr No M Nauka 1984 Grishelyova L D Teatr sovremennoj Yaponii M Iskusstvo 1977 237 s 25 000 ekz Vostochnyj teatr L Akademiya 1929 Gluskina A E Zametki o yaponskoj literature i teatre M Nauka 1979 Yaponiya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Yapon teatr tarixi amp oldid 3754443, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
