Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xəzər parandrası (lat. Caspian parandra) — Azərbaycan Respublikasının qırmızı kitabına düşmüş böcək, Sərtqanadlılar dəstəsinə, fəsiləsinə aid növ. Təhlükə həddinə yaxınlaşır, yaxın gələcəkdə təhlükəli vəziyyətə düşə bilər. Cinsin yeganə nümayəndəsidir. Azərbaycanın endemikidir.
| Xəzər parandrası | ||||
|---|---|---|---|---|
| Elmi təsnifat | ||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Tipüstü: Ranqsız: Ranqsız: Tip: Klad: Yarımtip: Sinif: Ranqsız: Yarımsinif: Budaq: İnfrasinif: Ranqsız: Dəstə: ???: Xəzər parandrası | ||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||
| ||||
| ||||
Qısa təsviri
və ya qırmızımtıl – qəhvəyi rəngdədir, qanadüstlükləri çox parlaqdır. Bədəni bir qədər yastılaşmış formada olub, uzunluğu 12 –36 mm-dir. Bığcıqları qısadır, mandibulaları erkək fərdlərdə dişilərinkinə nisbətən daha irirdir və çox əyilmişdir. Pəncələri 5 buğumludur, 3-cü buğum enliləşməmiş və parçalanmamışdır. Bu da primitivlik xüsusiyyətidir.
Yayılması
Talış, Şimali - Qərb İran (Elburus dağı), Lənkəran bölgəsinin dağları (dəniz səviyyəsindən 35 m-dən – 1000 m-dək yüksəkliklərdə) və Xəzər dənizi sahili boyunadakı ovalıqları.
Sayı
1916-cı ildə M.Şidlovski tərəfindən Lənkəranda 8 fərd, 1926-cı ildə V.Nazarova tərəfindən 4 fərd, 1929-cu ildə K.Predum tərəfindən 10 fərd, 1936-cı ildə A.V.Boqaçev tərəfindən 15 fərd, həmin ildə K.Predum tərəfindən 7 fərd, 2010-cu ildə İ.Q.Kərimova tərəfindən Hirkan Milli Parkında 2 fərd qeydə alınmışdır.
Həyat tərzi
Söyüd, qovaq, cökə, palıd, qızılağac və s. Ağaclar bitən meşə sahələri. Generasiyası 3 illikdir. Yetkin fərdlər həm dağlıq meşələrdə, həm də Xəzəryanı ovalığın meşə sahələrinə rast gəlinir. Müxtəlif çürümüş ağacların nəm, ölü oduncağı içərisində yaşayır, gecələr buranı tərk edir. Böcəklərin uçuşu maydan avqustadək olur. Yumurtalarını çıxdıqları yolların divarlarına qoyurlar. Yumurtanın inkişafı iki həftəyə qədər davam edir. Sürfələri zəifləmiş oduncaq qatlarında yaşayır. Təbii düşmənləri və xəstəlikləri məlum deyil.
Məhdudlaşdırıcı amillər
Hirkan Milli Parkına daxil edilməmiş ərazilərdə böcəyin yaşayış yerlərində qurumuş, çürümüş ağacların kəsilməsi məhdudlaşdırıcı amillərdəndir. Kolleksiyaçılar tərəfindən tutulması da Xəzər parandrasının sayına mənfi təsir göstərir.
Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər
Xəzər parandası Hirkan Milli Parkında qorunur.
Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər
Hirkan Milli Parkına daxil edilməmiş ərazilərdə də böcəyin yaşayış yerlərini qorumaq lazımdır. Xəzər parandrası çürümüş kötüklərin içərisində yaşadığına görə həmin ərazilərdən belə kötükləri çıxarmaq qadağan edilməlidir. Yaşayış ərazilərində say uçotu aparmaq üçün hər il monitorinqlər təşkil etmək lazımdır.
İstinadlar
- Плавильщиков Н.Н. Жуки-дровосеки. Фауна СССР. Насекомые-жесткокрылые, т. XXI, ч. 1, М.-Л., Изд-во АН СССР, 1936, 611 с.;
- Azərbaycan Qırmızı Kitabı II cild, 2013
Ədəbiyyat
- Плавильщиков Н.Н. Жуки-дровосеки. Фауна СССР. Насекомые-жесткокрылые, т. XXI, ч. 1, М.-Л., Изд-во АН СССР, 1936, 611 с.;
- Плавильщиков Н.Н. Жуки-дровосеки. Фауна СССР, Жесткокрылые, ч. 23, вып. 1, М.-Л., Изд-во АН СССР,1958, 591 с.;
- Богачев А.В.Животный мир Азербайджана. Академия Наук Азербайджанской ССР, Баку, 1951, с. 271 - 373; 4. Данилевский М.Л., Мирощников А.И. Жуки-дровосеки Кавказа (Coleoptera, Cerambycidae). Опеделитель. Краснодар, 1985, с. 94.
- Azərbaycan Qırmızı Kitabı II cild, 2013
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xezer parandrasi lat Caspian parandra Azerbaycan Respublikasinin qirmizi kitabina dusmus bocek Sertqanadlilar destesine fesilesine aid nov Tehluke heddine yaxinlasir yaxin gelecekde tehlukeli veziyyete duse biler Cinsin yegane numayendesidir Azerbaycanin endemikidir Xezer parandrasiElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Ranqsiz IlkagizlilarTipustu TuleyenlerRanqsiz PanarthropodaRanqsiz Tip BugumayaqlilarKlad Yarimtip AltiayaqlilarSinif HeseratlarRanqsiz Yarimsinif QanadlilarBudaq Infrasinif YeniqanadlilarRanqsiz Ranqsiz Tam cevrilme ile inkisaf eden heseratlarDeste Sertqanadlilar Xezer parandrasiBeynelxalq elmi adiParandra caspiaSeklin VikiAnbarda axtarisiQisa tesvirive ya qirmizimtil qehveyi rengdedir qanadustlukleri cox parlaqdir Bedeni bir qeder yastilasmis formada olub uzunlugu 12 36 mm dir Bigciqlari qisadir mandibulalari erkek ferdlerde disilerinkine nisbeten daha irirdir ve cox eyilmisdir Penceleri 5 bugumludur 3 cu bugum enlilesmemis ve parcalanmamisdir Bu da primitivlik xususiyyetidir YayilmasiTalis Simali Qerb Iran Elburus dagi Lenkeran bolgesinin daglari deniz seviyyesinden 35 m den 1000 m dek yuksekliklerde ve Xezer denizi sahili boyunadaki ovaliqlari Sayi1916 ci ilde M Sidlovski terefinden Lenkeranda 8 ferd 1926 ci ilde V Nazarova terefinden 4 ferd 1929 cu ilde K Predum terefinden 10 ferd 1936 ci ilde A V Boqacev terefinden 15 ferd hemin ilde K Predum terefinden 7 ferd 2010 cu ilde I Q Kerimova terefinden Hirkan Milli Parkinda 2 ferd qeyde alinmisdir Heyat terziSoyud qovaq coke palid qizilagac ve s Agaclar biten mese saheleri Generasiyasi 3 illikdir Yetkin ferdler hem dagliq meselerde hem de Xezeryani ovaligin mese sahelerine rast gelinir Muxtelif curumus agaclarin nem olu oduncagi icerisinde yasayir geceler burani terk edir Boceklerin ucusu maydan avqustadek olur Yumurtalarini cixdiqlari yollarin divarlarina qoyurlar Yumurtanin inkisafi iki hefteye qeder davam edir Surfeleri zeiflemis oduncaq qatlarinda yasayir Tebii dusmenleri ve xestelikleri melum deyil Mehdudlasdirici amillerHirkan Milli Parkina daxil edilmemis erazilerde boceyin yasayis yerlerinde qurumus curumus agaclarin kesilmesi mehdudlasdirici amillerdendir Kolleksiyacilar terefinden tutulmasi da Xezer parandrasinin sayina menfi tesir gosterir Qorunmasi ucun qebul edilmis tedbirlerXezer parandasi Hirkan Milli Parkinda qorunur Qorunmasi ucun meslehet gorulmus tedbirlerHirkan Milli Parkina daxil edilmemis erazilerde de boceyin yasayis yerlerini qorumaq lazimdir Xezer parandrasi curumus kotuklerin icerisinde yasadigina gore hemin erazilerden bele kotukleri cixarmaq qadagan edilmelidir Yasayis erazilerinde say ucotu aparmaq ucun her il monitorinqler teskil etmek lazimdir IstinadlarPlavilshikov N N Zhuki drovoseki Fauna SSSR Nasekomye zhestkokrylye t XXI ch 1 M L Izd vo AN SSSR 1936 611 s Azerbaycan Qirmizi Kitabi II cild 2013EdebiyyatPlavilshikov N N Zhuki drovoseki Fauna SSSR Nasekomye zhestkokrylye t XXI ch 1 M L Izd vo AN SSSR 1936 611 s Plavilshikov N N Zhuki drovoseki Fauna SSSR Zhestkokrylye ch 23 vyp 1 M L Izd vo AN SSSR 1958 591 s Bogachev A V Zhivotnyj mir Azerbajdzhana Akademiya Nauk Azerbajdzhanskoj SSR Baku 1951 s 271 373 4 Danilevskij M L Miroshnikov A I Zhuki drovoseki Kavkaza Coleoptera Cerambycidae Opedelitel Krasnodar 1985 s 94 Azerbaycan Qirmizi Kitabi II cild 2013