fbpx
Wikipedia

Xristian esxatologiyası

Avqust 05, 2021

Xristianlıq

İsa
Erkən Dövr
Bibliya
Teologiya
Tarix və Ənənələr
Məzhəblər və Hərəkatlar
Əsas mövzular

Xristianlıq

Xristian esxatologiyası (yunan. ἔσχατος, esxatos, "son", "axırıncı", + yunan. λογος, logos, "elm") – xristian teologiyasının Bibliya əsasında dünyanın sonu, bəşəriyyətin aqibəti kimi məsələləri tədqiq edən sahəsidir.

Xristian esxatologiyasının tədqiq etdiyi başlıca mövzular bunlardır: ölüm və axirət, cənnət və cəhənnəm, İsa Məsihin ikinci gəlişi, ölülərin dirilməsi, böyük əziyyət, minillik padşahlıq, dünyanın sonu, əbədi məhkəmə, yeni göy və yeni yer. Esxatologiya ilə bağlı olan kəlamlara Bibliyanın müxtəlif yerlərində, habelə Bibliyaya daxil olmamış yazılarda və kilsə atalarının əsərlərində rast gəlinir.

İsanın esxatoloji görüşləri

Y. Vays (J. Weiss) və A. Şveytser (A. Schweitzer) XX əsrin əvvəllərində iddia etmişlər ki, İsa hökm gününün tezliklə olacağını gözləyən və xalqı tövbəyə çağıran bir vaiz idi. İsanın bu cür “aldanmış” bir müəllim olduğunu inkar edən Ç. Dodd (С. Н. Dodd) «gerçəkləşmiş esxatologiya» nəzəriyyəsini yaratmışdır. Dodda görə, “hökm” müəyyən mənada artıq gerçəkləşmişdir. Dodd İncildəki tarix təsvirində Allahın hökmünü görür və İsanın Yəhya Müjdəsində yazılmış “İndi isə bu dünyaya hökm veriləcək” sözlərində özünün bu fikri üçün əsas tapırdı.

Müasir alimlərin əksəriyyəti hesab edir ki, bir yandan Vays və Şveytser, digər yandan isə Dodd iki ifrat baxışı təmsil edirlər. Bu ifratların arasındakı üçüncü baxış daha inandırıcı görünür. İsa düşünürdü ki, Allahın Padşahlığı müəyyən mənada artıq gəlmişdir. Lakin eyni zamanda O, esxatoloji olaylardan gələcəkdə baş verəcək olaylar kimi bəhs edirdi. Beləliklə, müasir Əhdi-Cədid tədqiqatçıları Əhdi-Cədid esxatologiyasını “artıq gəlmiş, lakin hələ tam gəlməmiş” şəklində şərh edirlər.

İsanın gələcəyə dair inancları ilk əvvəl Əhdi-Ətiqə və yəhudi ənənəsinə əsaslanırdı. İsa ölülərin dirilməsini və qorxunc hökm gününü gözləyirdi. O, salehlərin mükafatlandırılacağına və günahkarların cəzalandırılacağına əmin idi, axır zamanlarda möminlərin əziyyət çəkəcəyini və təbii fəlakətlərin baş verəcəyini öyrədirdi.

Müasir alimlər razılaşırlar ki, İsa hökm gününün yaxın olduğunu düşünürdü. Bəzi ilahiyyatçılarının bunu imkar etmək cəhdləri inandırıcı deyildir. Bununla belə, İsa bunun nə vaxt olacağına dair hər hansı təxminləri rədd edir və “o günü və o saatı” bilmədiyini etiraf edirdi..

Erkən kilsənin esxatologiyası

Həvarilərin vəzlərində esxatologiya mühüm yer tutur. Həvarilərin İşləri Kitabı həvarilərin dirilmiş İsa Məsihlə söhbət edərkən “Ya Rəbb, İsraildə Padşahlığı indimi bərpa edəcəksən?” suallarına, Məsihin “Atanın hökmü ilə təyin olunan vaxtları və tarixləri bilmək sizin işiniz deyil” deyə cavab verdiyini nəql edir. Beləliklə, ilk xristianlar üçün dünyanın sonunun vaxtı haqqında sual açıq qalırdı. Bununla belə, şübhəsiz ki, onlar Səmavi Padşahlığın tezliklə gələcəyini gözləyirdilər. Buna görə də bəzi möminlər öz işlərini tərk edərək dünyanın sonunu günü-günə gözləyirdilər. Həvari Pavel buna qarşı etiraz edirdi, həvari Pyotr da o gün haqqında belə deyirdi: “...Rəbb üçün bir gün min il kimidir, min ilsə bir gün kimidir... Rəbb vədini yerinə yetirməkdə gecikməz, lakin sizə görə səbir edir. Çünki O heç kəsin həlak olmasını istəmir, amma hər kəsin tövbə etməsini istəyir. Rəbbin günü isə oğru kimi gələcək. O gün göylər böyük gurultu ilə aradan qalxacaq. Ünsürlər yanaraq məhv olacaq. Yer üzü və onun üstündə hər şey ifşa olunacaq... Amma biz Allahın vədinə əsasən salehliyin sakin olacağı yeni göyləri və yeni yeri gözləyirik...”

İsanın ikinci gəlişi

Əsas məqalə: Parusiya

Xristian esxatologiyasına görə, İsa gözlənilmədən, gözlə görünən şəkildə ikinci dəfə yer üzünə gələcəkdir.

Buna görə siz də hazır olun, çünki Bəşər Oğlu gözləmədiyiniz vaxt gələcək.

Rəbbin günü oğru gecə gəldiyi kimi gələcək.

Hər kəs İsanın zühurunu görəcəkdir:

Budur, O, buludlarla gəlir!

Hər göz Onu görəcək,
Hətta Onun bədənini deşənlər də
Onu görəcək.
Yer üzünün bütün tayfaları
Onun üçün ah-nalə edəcək.

Bəli, belə olacaq. Amin.

Xristianların böyük əksəriyyəti inanır ki, Məsihin ikinci gəlişinin nəticəsində imansız adamlar mühakimə ediləcək, sadiq və mömin olanlar isə mükafat alıb yeni göylərdə və yeni yerdə Məsihlə birlikdə yaşayacaqlar:

Mən yeni bir göy və yeni bir yer gördüm. Çünki əvvəlki yerlə əvvəlki göy keçib getmişdi, dəniz də artıq yox idi.

Taxtdan belə deyən uca bir səs eşitdim: «Budur, Allahın məskəni insanların arasındadır. Allah onlarla birgə məskən salacaq; onlar Onun xalqı olacaq, Allah Özü onların Allahı olaraq aralarında yaşayacaq.

Allah onların bütün göz yaşlarını siləcək. Artıq ölüm olmayacaq. Yas, nalə və ağrı bir daha olmayacaq. Çünki əvvəlki şeylər keçib getdi».

İsa Məsih gəlişindən əvvəl xüsusi əlamətlər olacaq: Məsihin Müjdəsi bütün dünyada vəz ediləcək , böyük əziyyət olacaq , möcüzələr göstərən yalançı peyğəmbərlər törəyəcəklər , səmada əlamətlər olacaq . Bundan əlavə, Həvari Pavel öyrədirdi ki, qanunsuz adam meydana çıxmayınca Məsih gəlməyəcək. Məsih Öz qəlişində bu qanunsuz adamı məhv edəcək. Sözügedən qanunsuz adam bir qayda olaraq Vəhy Kitabındakı “vəhşi heyvan” kimi qəbul edilir və “Məsihin Əleyhdarı” yaxud “Antixrist” adlandırılır.

Ölülərin dirilməsi

Ölülərin dirilməsi təlimi hələ xristianlıqdan qabaq da mövcud idi. Əhdi-Ətiqdə Daniel Peyğəmbərin Kitabında belə ayə vardır: “Torpağın altında yatanların çoxu əbədi həyat, bəzisi isə əbədi xəcalət və rüsvayçılıq üçün oyanacaq.”

Əhdi-Cədid müntəzəm olaraq ölülərin diriləcəklərindən bəhs edir. Məsih gələcəyi anda Ona sadiq qalmış mərhum möminlər diriləcəklər, Məsihin gəlişinədək sağ qalanlar isə bundan dərhal sonra dəyişiləcəklər. Bu təlim “sirr” adlandırılır.

Lakin Əhdi-Cədidə görə, ölülərin dirilməsi iki mərhələdə baş verəcək. Birinci dirilmədə yalnız cənnətə gedənlər iştirak edəcəklər. İkinci dirilmədə isə məhkum olub əbədi olaraq məhv olanlar iştirak edəcəklər:

Birinci dirilmədə iştirak edənlər bəxtiyar və müqəddəsdir. İkinci ölümün onlar üzərində səlahiyyəti yoxdur. Əksinə, onlar Allahın və Məsihin kahinləri olub Onunla birgə min il padşahlıq edəcək.

İkinci dirilmə isə son dərəcə qorxunc obrazlarla təsvir olunur:

Mən gördüm ki, böyükdən kiçiyə qədər ölülər taxtın önündə dayanıb. Kitablar açıldı və həyat kitabı olan başqa bir kitab da açıldı. Ölülər kitablarda yazılanlara əsasən öz əməllərinə görə mühakimə olundu.

Dəniz öz içində olan ölüləri, ölüm və ölülər diyarı da öz qoynunda olan ölüləri təslim etdi. Hər biri öz əməlinə görə mühakimə olundu.
Ölüm və ölülər diyarı odlu gölə atıldı. Bu odlu göl ikinci ölümdür.

Kimin adı həyat kitabına yazılmayıbsa, o, odlu gölə atıldı.

Xristian inancına görə, qiyamət günündə ölümdən dirilənlərin bədənləri “çürüməz”, “izzətli”, “ruhani” olacaqdır. Həvari Pavel bu inancı əkilən toxum məsəli ilə açıqlamışdır:

Ölülərin dirilməsi də belədir. Əkilən toxum çürüyər, ondan əmələ gəlib dirilən bədən çürüməz; əkilən toxum hörmətsiz, dirilən bədən izzətlidir; əkilən toxum zəif, dirilən bədən qüvvətlidir; əkilən toxum təbii, dirilən bədən ruhanidir. Təbii bədən varsa, ruhani bədən də var.

“Çürüməz” bədən ölümə, xəstəliyə, qocalmağa məruz qalmayacaqdır. “İzzətli” bədən dedikdə, Allahın əzəli məqsədinə uyğun olaraq bütün yaradılışın üzərində hökmran olan, Allahın surətini əks etdirən, nur saçan varlıq kimi insan nəzərdə tutulur:

O zaman salehlər Atalarının Padşahlığında günəş kimi parlayacaqlar.

Ağıllı adamlar göy qübbəsinin parıltısı kimi, çoxunu salehliyə döndərənlər ulduzlar kimi əbədi və daim parlayacaq.

“Ruhani bədən” heç demək deyil ki, dirilmiş bədən fiziki yaxud maddi olmayacaqdır. Lakin əbədi həyatda dirilmiş bədən artıq “cismani” arzularla iradə olunmayacaqdır:

İnsanlar ölülər arasından diriləndə nə evlənir, nə də ərə gedirlər. Ancaq səmadakı mələklər kimi olurlar.

Minillik padşahlıq (Millenium, xiliazm)

Vəhy Kitabında göydən enən bir mələyin Şeytanı min il müddətinə zəncirlədiyi təsvir edilir:

Onu dibsiz dərinliyə atdı və qapısını bağlayıb möhürlədi ki, min il bitənə qədər millətləri daha aldada bilməsin. Bundan sonra isə o, qısa bir müddətə azad edilməlidir.

Taxtları və onların üzərində oturanları da gördüm. Onlara hökm etmək ixtiyarı verildi. İsa barədə şəhadət və Allahın kəlamı uğrunda boynu vurulmuş canları da gördüm. Vəhşi heyvana və onun surətinə səcdə etməyib alınlarına və əllərinə damğanı qəbul etməmişdilər. Onlar dirilib Məsihlə birgə min il padşahlıq etdi.
Bu, birinci dirilmədir. Qalan ölülərsə min il bitməyincə dirilmədi…

onlar Allahın və Məsihin kahinləri olub Onunla birgə min il padşahlıq edəcək.

Xristian kilsəsinin tarixində millenium adlanan bu minillik padşahlıq barəsində üç əsas inanc olmuşdur:

  • Amillenializm (latın dilindən – “min il yoxdur”) minillik padşahlığı məcazi mənada qəbul edir. Katolik kilsəsi Avqustinin təfsirinə əsasən amillenializm təlimini qəbul etmişdir. Pravoslav kilsəsində bu inanca üstünlük verildiyi halda, pravoslav ilahiyyatı bu məsələni açıq hesab edir. Protestantlar arasında lüteran, reformat, anqlikan, metodist və b. kilsələr amillenializm inancını qəbul edirlər.
  • Postmillenializm (latın dilindən – “min ildən sonra”) Məsihin minillik padşahlığından sonra təkrar gələcəyini öyrədir.
  • Premillenializm (latın dilindən – “min ildən öncə”) Məsihin minillik padşahlığından öncə təkrar gələcəyini öyrədir.

Bir sıra protestant kilsələri postmillenializm və ya premilenializm təliminə üstünlük verirlər.

Əbədi məhkəmə

Əbədi məhkəmə barəsində təlimə Əhdi-Cədidin müxtəlif yerlərində rast gəlmək olar.Həvarilər öyrədirdilər ki, dirilərlə ölüləri mühakimə edəcək Şəxs Məsih olacaqdır. Bütün dünyanın Hakimi olmaq hüququnu Məsihə Ata Allah vermişdir:

Çünki Atanın Özündə həyat olduğu kimi Oğula da Özündə həyat olmağı bəxş etdi.
Hökm çıxarmaq səlahiyyətini də Ona verdi, çünki O, Bəşər Oğludur.

Xristian inancına görə, əbədi mühakimədə İlahi haqq-ədalətin təntənəsi gerçəkləşəcəkdir.

Vəhy Kitabında əbədi məhkəmə belə təsvir olunur:

Mən gördüm ki, böyükdən kiçiyə qədər ölülər taxtın önündə dayanıb. Kitablar açıldı və həyat kitabı olan başqa bir kitab da açıldı. Ölülər kitablarda yazılanlara əsasən öz əməllərinə görə mühakimə olundu.
Kimin adı həyat kitabına yazılmayıbsa, o, odlu gölə atıldı.

Adları həyat kitabında yazılan möminlər də mühakimə olunacaqlar, lakin onlara hökm çıxarılmayacaq, əksinə, bəraət veriləcək:

Biz hamımız Allahın hökm kürsüsünün qarşısında dayanacağıq... hər birimiz özü üçün Allaha hesabat verəcək

Çünki hər birimiz bu bədəndə olanda etdiyimiz əməllər pis də olsa, yaxşı da olsa, onların əvəzini almaq üçün Məsihin hökm kürsüsü önünə çıxmalıyıq.

Doğrusunu, doğrusunu sizə deyirəm: Mənim sözümə qulaq asıb Məni Göndərənə inanan şəxs əbədi həyata malikdir və ona hökm çıxarılmayacaq, əksinə, ölümdən həyata keçib.

Yeni göylər və yeni yer

Xristianlar Allah ilə birlikdə “göylərdə” yaşayacaqlarından tez-tez danışırlar. Lakin xristian inancına görə həm yeni göylər, həm də yeni yer olacaq. Kainat büsbütün təzələnəcək. “Yeni göylər və yeni yer” haqqında hələ Əhdi-Ətiq xəbər verir:

Budur, Mən yeni göylər və yeni yer yaradıram.

Əvvəlki işlər bir daha xatırlanmayacaq,
Heç yada düşməyəcək.
Yaratdığımla əbədilik sevinin, şadlanın.
Çünki sevinc üçün yeni Yerusəlimi,

Sakinlərini xoşbəxtlik üçün yaradacağam.

Əhdi-Cədiddə bu inancın davamını görürük:

Amma biz Allahın vədinə əsasən salehliyin sakin olacağı yeni göyləri və yeni yeri gözləyirik.

Mən yeni bir göy və yeni bir yer gördüm. Çünki əvvəlki yerlə əvvəlki göy keçib getmişdi, dəniz də artıq yox idi.

Mən müqəddəs şəhərin – yeni Yerusəlimin göydən, Allahın yanından endiyini gördüm. Şəhər öz bəyi üçün bəzədilmiş gəlin kimi hazırlanmışdı.
Taxtdan belə deyən uca bir səs eşitdim: «Budur, Allahın məskəni insanların arasındadır. Allah onlarla birgə məskən salacaq; onlar Onun xalqı olacaq, Allah Özü onların Allahı olaraq aralarında yaşayacaq.
Allah onların bütün göz yaşlarını siləcək. Artıq ölüm olmayacaq. Yas, nalə və ağrı bir daha olmayacaq. Çünki əvvəlki şeylər keçib getdi».

Taxtda Oturan dedi: «Budur, Mən hər şeyi yenidən qururam». Yenə dedi: «Yaz, çünki bu sözlər etibarlı və həqiqidir».

Göydən enən yeni Yerusəlimin, Allahın insanların arasındakı məskənin bu təsviri xristianlarda xoşbəxt əbədiyyətə ümidi əmələ gətirir. Xristianlar əbədi həyatda səma ilə yer üzünün birləşəcəyini gözləyirlər və əbədi olaraq Allahın hüzurunda yaşayacaqlarına inanırlar.

“Göylər” sözü xristian düşüncəsində bir qayda olaraq Allahın məskən saldığı yer mənasında başa düşülür. Yeni göylər və yeni yer haqqında xristianların müxtəlif təlimləri mövcuddur. İndiki yer kürəsinin tamamilə məhv ediləcəyinə inananlar var, bir başqası ilə əvəz ediləcəyini düşünənlər var, həm də sadəcə olaraq təzələnəcəyini öyrədənlər vardır.

Vəhy Kitabında Səmavi Yerusəlimin qiymətli daşlar, mirvarilər, xalis qızıldan küçələr kimi maddi şeylərlə təsvir edilməsi simvolik olaraq başa düşülə bilir, lakin ölülərin fiziki bədəndə dirilməsi inancı xristianları bir qayda olaraq təzələnmiş “yeni yer”də əbədi olaraq yaşayacaqlarına yəqin edir. Bundan əlavə, Vəhy Kitabında təsvir olunan yeni dünya indiki dünyadan tamamilə fərqlidir: “Şəhərin işıqlanması üçün nə günəşə, nə də aya ehtiyacı var, çünki Allahın ehtişamı oranı işıqlandırır... orada gecə olmayacaq” Əbədiyyətdə artıq zaman olmayacaq, zamansız yaşamaq isə indiki vəziyyətdə insan üçün dərkedilməz bir haldır, onu sadəcə olaraq imanla qəbul etmək mümkündür. Mömin xristianlar dərrakədən üstün olan başqa inancları qəbul etdikləri kimi (məsələn, Üç Üqnum), axirətdə zamansız bir gerçəklikdə yaşayacaqlarına da inanırlar.

Mənbə

  • Мень А. протоиерей «Библиологический словарь в 3-х т.». Москва: Фонд имени Александра Меня, 2002. «Эсхатология библейская», «Парусия».
  • Green, Joel B., Scot McKnight, and I. Howard Marshall. Dictionary of Jesus and the Gospels. electronic ed. Downers Grove: InterVarsity, 1997. “Eschatology”.
  • Грудэм Уэйн, Систематическое Богословие: Введение в библейское учение. СПб, «Мирт», 2004. стр. 935-1316.
  • Müqəddəs Kitab (Əhdi-Ətiq və Əhdi-Cədid). Müqəddəs Kitab şirkəti. Bakı, 2009

İstinadlar

  1. Yəhya Müjdəsi 12:31. Bax həmçinin Yəhya Müjdəsi 3:19: “Mühakimə bundan ibarətdir ki, dünyaya nur gəldi, amma insanlar qaranlığı nurdan daha çox sevdi, çünki əməlləri şər idi”.
  2. Mark Müjdəsi 12:18-27
  3. Luka Müjdəsi 10:13-15; 11:31-32
  4. Luka Müjdəsi 6:20-23
  5. Luka Müjdəsi 6:46-49
  6. Luka Müjdəsi 12:49-53
  7. Luka Müjdəsi 21:25-26
  8. Luka Müjdəsi 17:20-21
  9. Mark Müjdəsi 13:32
  10. Həvarilərin İşləri 1:6-7
  11. Bax: 2 Saloniklilərə Məktub 2:1-17
  12. 2 Peter 3:4-15
  13. Matta Müjdəsi 24:44
  14. 1 Saloniklilərə 5:2
  15. Vəhya Kitabı 1:7
  16. Vəhy Kitabı 21:1-4
  17. Matta Müjdəsi 24:14
  18. Mark Müjdəsi 13:7-8, 19-20
  19. Mark Müjdəsi 13:22
  20. Mark Müjdəsi 13:24-26
  21. Bax: 2 Saloniklilərə Məktub 2:1-10
  22. Daniel 12:2
  23. Bax: 1 Korinflilərə Məktub 15:51-52: “Baxın sizə bir sirr açmaq istəyirəm: hamımız vəfat etməyəcəyik, amma son şeypur çalınanda bir andaca, bir göz qırpımındaca hamımız dəyişiləcəyik. Çünki şeypur çalınacaq, ölülər çürüməzliklə diriləcək, bizsə dəyişiləcəyik.”; 1 Saloniklilərə Məktub 4:16-17: “Rəbb Özü əmrini səsləndirməklə, baş mələyin sədası və Allahın şeypuru ilə göydən enəcək. Əvvəlcə Məsihdə olaraq ölənlər diriləcək. Ondan sonra sağ qalan bizlər Rəbbi havada qarşılamaq üçün onlarla birgə buludlar içində götürülüb-aparılacaq və beləcə daim Rəblə olacağıq.”
  24. Vəhy Kitabı 20:6
  25. Vəhy Kitabı 20:12-15
  26. 1 Korinflilərə Məktub 15:42-44
  27. Matta Müjdəsi 13:43
  28. Daniel 12:3
  29. Mark Müjdəsi 12:25
  30. Vəhy Kitabı 20:1-6
  31. Bax: Vəhy Kitabı 20:11-15; Həvarilərin İşləri 17:30-31; Romalılara Məktub 2:5; İbranilərə Məktub 6:2; Yəhudanın Məktubu 7 və s.
  32. Bax: 2 Timoteyə Məktub 4:1; Həvarilərin İşləri 10:42
  33. Yəhya Müjdəsi 5:26-27
  34. Vəhy Kitabı 20:12, 15
  35. Romalılara Məktub 14:10, 12
  36. 2 Korinflilərə Məktub 5:10
  37. Yəhya Müjdəsi 5:24
  38. Yeşaya 65:17-18
  39. 2 Peter 3:13
  40. Vəhy Kitabı 21:5
  41. Vəhy Kitabı 21:21-26
  42. Vəhy Kitabı 21:23, 25

Avqust 05, 2021
xristian, esxatologiyası, xristianlıq, bakirə, məryəmin, doğması, isanın, çarmıxa, çəkilməsi, isanın, dirilməsi, pasxa, xristianlıqda, erkən, dövr, həvari, kilsə, inanc, incil, allahın, padşahlığı, septuaginta, yeni, əhd, bibliya, əhdi, ətiq, əhdi, cədid, xris. Xristianliq Isa Bakire Meryemin dogmasi Isanin carmixa cekilmesi Isanin dirilmesi Pasxa Isa Xristianliqda Erken Dovr Hevari Kilse Inanc Incil Allahin Padsahligi Septuaginta Yeni Ehd Bibliya Ehdi Etiq Ehdi Cedid Xristian kanonlari Apokrif Teologiya Bagislanma Veftiz Xristologiya Ata Ogul Muqeddes Ruh Insan Xilas Esxatologiya Uc uqnum Tarix ve Eneneler Xronologiya Meryem Pyotr Pavel Erken I Konstantin Kilse meclisi Xristianliqda bolunme Xac yurusleri Reformasiya Mezhebler ve Herekatlar QerbiAdventist Anabaptist Anglikan Baptist Kalvinizm Evangelizm Muqeddeslik Luteran Medotist Qedim Kilse Protestant Ellinci Katolik kilsesiSerqiPravoslav Katolik kilsesi Serqi Pravoslav Konstantinopol Pravoslav KilsesiHerekatlarYehovanin Sahidleri Sonuncu gun Unitarianizm Kristafel Birlik pentekostalizmi Esas movzular Medeniyyet Xristianligin tenqidi Ekumenizm Ayin ili Liturgiya Musiqi Veftiz Diger dinler Dua Vez SimvolizmXristianliqbaxmuzakireredakteXristian esxatologiyasi yunan ἔsxatos esxatos son axirinci yunan logos logos elm xristian teologiyasinin Bibliya esasinda dunyanin sonu beseriyyetin aqibeti kimi meseleleri tedqiq eden sahesidir Xristian esxatologiyasinin tedqiq etdiyi baslica movzular bunlardir olum ve axiret cennet ve cehennem Isa Mesihin ikinci gelisi olulerin dirilmesi boyuk eziyyet minillik padsahliq dunyanin sonu ebedi mehkeme yeni goy ve yeni yer Esxatologiya ile bagli olan kelamlara Bibliyanin muxtelif yerlerinde habele Bibliyaya daxil olmamis yazilarda ve kilse atalarinin eserlerinde rast gelinir Mundericat 1 Isanin esxatoloji gorusleri 2 Erken kilsenin esxatologiyasi 3 Isanin ikinci gelisi 4 Olulerin dirilmesi 5 Minillik padsahliq Millenium xiliazm 6 Ebedi mehkeme 7 Yeni goyler ve yeni yer 8 Menbe 9 IstinadlarIsanin esxatoloji gorusleri RedakteY Vays J Weiss ve A Sveytser A Schweitzer XX esrin evvellerinde iddia etmisler ki Isa hokm gununun tezlikle olacagini gozleyen ve xalqi tovbeye cagiran bir vaiz idi Isanin bu cur aldanmis bir muellim oldugunu inkar eden C Dodd S N Dodd gerceklesmis esxatologiya nezeriyyesini yaratmisdir Dodda gore hokm mueyyen menada artiq gerceklesmisdir Dodd Incildeki tarix tesvirinde Allahin hokmunu gorur ve Isanin Yehya Mujdesinde yazilmis Indi ise bu dunyaya hokm verilecek 1 sozlerinde ozunun bu fikri ucun esas tapirdi Muasir alimlerin ekseriyyeti hesab edir ki bir yandan Vays ve Sveytser diger yandan ise Dodd iki ifrat baxisi temsil edirler Bu ifratlarin arasindaki ucuncu baxis daha inandirici gorunur Isa dusunurdu ki Allahin Padsahligi mueyyen menada artiq gelmisdir Lakin eyni zamanda O esxatoloji olaylardan gelecekde bas verecek olaylar kimi behs edirdi Belelikle muasir Ehdi Cedid tedqiqatcilari Ehdi Cedid esxatologiyasini artiq gelmis lakin hele tam gelmemis seklinde serh edirler Isanin geleceye dair inanclari ilk evvel Ehdi Etiqe ve yehudi enenesine esaslanirdi Isa olulerin dirilmesini 2 ve qorxunc hokm gununu 3 gozleyirdi O salehlerin mukafatlandirilacagina 4 ve gunahkarlarin cezalandirilacagina 5 emin idi axir zamanlarda mominlerin eziyyet cekeceyini 6 ve tebii felaketlerin bas vereceyini 7 oyredirdi Muasir alimler razilasirlar ki Isa hokm gununun yaxin oldugunu dusunurdu Bezi ilahiyyatcilarinin bunu imkar etmek cehdleri inandirici deyildir Bununla bele Isa bunun ne vaxt olacagina dair her hansi texminleri redd edir 8 ve o gunu ve o saati bilmediyini etiraf edirdi 9 Erken kilsenin esxatologiyasi RedakteHevarilerin vezlerinde esxatologiya muhum yer tutur Hevarilerin Isleri Kitabi hevarilerin dirilmis Isa Mesihle sohbet ederken Ya Rebb Israilde Padsahligi indimi berpa edeceksen suallarina Mesihin Atanin hokmu ile teyin olunan vaxtlari ve tarixleri bilmek sizin isiniz deyil deye cavab verdiyini neql edir 10 Belelikle ilk xristianlar ucun dunyanin sonunun vaxti haqqinda sual aciq qalirdi Bununla bele subhesiz ki onlar Semavi Padsahligin tezlikle geleceyini gozleyirdiler Buna gore de bezi mominler oz islerini terk ederek dunyanin sonunu gunu gune gozleyirdiler Hevari Pavel buna qarsi etiraz edirdi 11 hevari Pyotr da o gun haqqinda bele deyirdi Rebb ucun bir gun min il kimidir min ilse bir gun kimidir Rebb vedini yerine yetirmekde gecikmez lakin size gore sebir edir Cunki O hec kesin helak olmasini istemir amma her kesin tovbe etmesini isteyir Rebbin gunu ise ogru kimi gelecek O gun goyler boyuk gurultu ile aradan qalxacaq Unsurler yanaraq mehv olacaq Yer uzu ve onun ustunde her sey ifsa olunacaq Amma biz Allahin vedine esasen salehliyin sakin olacagi yeni goyleri ve yeni yeri gozleyirik 12 Isanin ikinci gelisi RedakteEsas meqale ParusiyaXristian esxatologiyasina gore Isa gozlenilmeden gozle gorunen sekilde ikinci defe yer uzune gelecekdir Buna gore siz de hazir olun cunki Beser Oglu gozlemediyiniz vaxt gelecek 13 Rebbin gunu ogru gece geldiyi kimi gelecek 14 Her kes Isanin zuhurunu gorecekdir Budur O buludlarla gelir Her goz Onu gorecek Hetta Onun bedenini desenler de Onu gorecek Yer uzunun butun tayfalari Onun ucun ah nale edecek Beli bele olacaq Amin 15 Xristianlarin boyuk ekseriyyeti inanir ki Mesihin ikinci gelisinin neticesinde imansiz adamlar muhakime edilecek sadiq ve momin olanlar ise mukafat alib yeni goylerde ve yeni yerde Mesihle birlikde yasayacaqlar Men yeni bir goy ve yeni bir yer gordum Cunki evvelki yerle evvelki goy kecib getmisdi deniz de artiq yox idi Taxtdan bele deyen uca bir ses esitdim Budur Allahin meskeni insanlarin arasindadir Allah onlarla birge mesken salacaq onlar Onun xalqi olacaq Allah Ozu onlarin Allahi olaraq aralarinda yasayacaq Allah onlarin butun goz yaslarini silecek Artiq olum olmayacaq Yas nale ve agri bir daha olmayacaq Cunki evvelki seyler kecib getdi 16 Isa Mesih gelisinden evvel xususi elametler olacaq Mesihin Mujdesi butun dunyada vez edilecek 17 boyuk eziyyet olacaq 18 mocuzeler gosteren yalanci peygemberler toreyecekler 19 semada elametler olacaq 20 Bundan elave Hevari Pavel oyredirdi ki qanunsuz adam meydana cixmayinca Mesih gelmeyecek Mesih Oz qelisinde bu qanunsuz adami mehv edecek Sozugeden qanunsuz adam bir qayda olaraq Vehy Kitabindaki vehsi heyvan kimi qebul edilir ve Mesihin Eleyhdari yaxud Antixrist adlandirilir 21 Olulerin dirilmesi RedakteOlulerin dirilmesi telimi hele xristianliqdan qabaq da movcud idi Ehdi Etiqde Daniel Peygemberin Kitabinda bele aye vardir Torpagin altinda yatanlarin coxu ebedi heyat bezisi ise ebedi xecalet ve rusvayciliq ucun oyanacaq 22 Ehdi Cedid muntezem olaraq olulerin dirileceklerinden behs edir Mesih geleceyi anda Ona sadiq qalmis merhum mominler dirilecekler Mesihin gelisinedek sag qalanlar ise bundan derhal sonra deyisilecekler Bu telim sirr adlandirilir 23 Lakin Ehdi Cedide gore olulerin dirilmesi iki merhelede bas verecek Birinci dirilmede yalniz cennete gedenler istirak edecekler Ikinci dirilmede ise mehkum olub ebedi olaraq mehv olanlar istirak edecekler Birinci dirilmede istirak edenler bextiyar ve muqeddesdir Ikinci olumun onlar uzerinde selahiyyeti yoxdur Eksine onlar Allahin ve Mesihin kahinleri olub Onunla birge min il padsahliq edecek 24 Ikinci dirilme ise son derece qorxunc obrazlarla tesvir olunur Men gordum ki boyukden kiciye qeder oluler taxtin onunde dayanib Kitablar acildi ve heyat kitabi olan basqa bir kitab da acildi Oluler kitablarda yazilanlara esasen oz emellerine gore muhakime olundu Deniz oz icinde olan oluleri olum ve oluler diyari da oz qoynunda olan oluleri teslim etdi Her biri oz emeline gore muhakime olundu Olum ve oluler diyari odlu gole atildi Bu odlu gol ikinci olumdur Kimin adi heyat kitabina yazilmayibsa o odlu gole atildi 25 Xristian inancina gore qiyamet gununde olumden dirilenlerin bedenleri curumez izzetli ruhani olacaqdir Hevari Pavel bu inanci ekilen toxum meseli ile aciqlamisdir Olulerin dirilmesi de beledir Ekilen toxum curuyer ondan emele gelib dirilen beden curumez ekilen toxum hormetsiz dirilen beden izzetlidir ekilen toxum zeif dirilen beden quvvetlidir ekilen toxum tebii dirilen beden ruhanidir Tebii beden varsa ruhani beden de var 26 Curumez beden olume xesteliye qocalmaga meruz qalmayacaqdir Izzetli beden dedikde Allahin ezeli meqsedine uygun olaraq butun yaradilisin uzerinde hokmran olan Allahin suretini eks etdiren nur sacan varliq kimi insan nezerde tutulur O zaman salehler Atalarinin Padsahliginda gunes kimi parlayacaqlar 27 Agilli adamlar goy qubbesinin pariltisi kimi coxunu salehliye donderenler ulduzlar kimi ebedi ve daim parlayacaq 28 Ruhani beden hec demek deyil ki dirilmis beden fiziki yaxud maddi olmayacaqdir Lakin ebedi heyatda dirilmis beden artiq cismani arzularla irade olunmayacaqdir Insanlar oluler arasindan dirilende ne evlenir ne de ere gedirler Ancaq semadaki melekler kimi olurlar 29 Minillik padsahliq Millenium xiliazm RedakteVehy Kitabinda goyden enen bir meleyin Seytani min il muddetine zencirlediyi tesvir edilir Onu dibsiz derinliye atdi ve qapisini baglayib mohurledi ki min il bitene qeder milletleri daha aldada bilmesin Bundan sonra ise o qisa bir muddete azad edilmelidir Taxtlari ve onlarin uzerinde oturanlari da gordum Onlara hokm etmek ixtiyari verildi Isa barede sehadet ve Allahin kelami ugrunda boynu vurulmus canlari da gordum Vehsi heyvana ve onun suretine secde etmeyib alinlarina ve ellerine damgani qebul etmemisdiler Onlar dirilib Mesihle birge min il padsahliq etdi Bu birinci dirilmedir Qalan olulerse min il bitmeyince dirilmedi onlar Allahin ve Mesihin kahinleri olub Onunla birge min il padsahliq edecek 30 Xristian kilsesinin tarixinde millenium adlanan bu minillik padsahliq baresinde uc esas inanc olmusdur Amillenializm latin dilinden min il yoxdur minillik padsahligi mecazi menada qebul edir Katolik kilsesi Avqustinin tefsirine esasen amillenializm telimini qebul etmisdir Pravoslav kilsesinde bu inanca ustunluk verildiyi halda pravoslav ilahiyyati bu meseleni aciq hesab edir Protestantlar arasinda luteran reformat anqlikan metodist ve b kilseler amillenializm inancini qebul edirler Postmillenializm latin dilinden min ilden sonra Mesihin minillik padsahligindan sonra tekrar geleceyini oyredir Premillenializm latin dilinden min ilden once Mesihin minillik padsahligindan once tekrar geleceyini oyredir Bir sira protestant kilseleri postmillenializm ve ya premilenializm telimine ustunluk verirler Ebedi mehkeme RedakteEbedi mehkeme baresinde telime Ehdi Cedidin muxtelif yerlerinde rast gelmek olar 31 Hevariler oyredirdiler ki dirilerle oluleri muhakime edecek Sexs Mesih olacaqdir 32 Butun dunyanin Hakimi olmaq huququnu Mesihe Ata Allah vermisdir Cunki Atanin Ozunde heyat oldugu kimi Ogula da Ozunde heyat olmagi bexs etdi Hokm cixarmaq selahiyyetini de Ona verdi cunki O Beser Ogludur 33 Xristian inancina gore ebedi muhakimede Ilahi haqq edaletin tentenesi gerceklesecekdir Vehy Kitabinda ebedi mehkeme bele tesvir olunur Men gordum ki boyukden kiciye qeder oluler taxtin onunde dayanib Kitablar acildi ve heyat kitabi olan basqa bir kitab da acildi Oluler kitablarda yazilanlara esasen oz emellerine gore muhakime olundu Kimin adi heyat kitabina yazilmayibsa o odlu gole atildi 34 Adlari heyat kitabinda yazilan mominler de muhakime olunacaqlar lakin onlara hokm cixarilmayacaq eksine beraet verilecek Biz hamimiz Allahin hokm kursusunun qarsisinda dayanacagiq her birimiz ozu ucun Allaha hesabat verecek 35 Cunki her birimiz bu bedende olanda etdiyimiz emeller pis de olsa yaxsi da olsa onlarin evezini almaq ucun Mesihin hokm kursusu onune cixmaliyiq 36 Dogrusunu dogrusunu size deyirem Menim sozume qulaq asib Meni Gonderene inanan sexs ebedi heyata malikdir ve ona hokm cixarilmayacaq eksine olumden heyata kecib 37 Yeni goyler ve yeni yer RedakteXristianlar Allah ile birlikde goylerde yasayacaqlarindan tez tez danisirlar Lakin xristian inancina gore hem yeni goyler hem de yeni yer olacaq Kainat busbutun tezelenecek Yeni goyler ve yeni yer haqqinda hele Ehdi Etiq xeber verir Budur Men yeni goyler ve yeni yer yaradiram Evvelki isler bir daha xatirlanmayacaq Hec yada dusmeyecek Yaratdigimla ebedilik sevinin sadlanin Cunki sevinc ucun yeni Yeruselimi Sakinlerini xosbextlik ucun yaradacagam 38 Ehdi Cedidde bu inancin davamini goruruk Amma biz Allahin vedine esasen salehliyin sakin olacagi yeni goyleri ve yeni yeri gozleyirik 39 Men yeni bir goy ve yeni bir yer gordum Cunki evvelki yerle evvelki goy kecib getmisdi deniz de artiq yox idi Men muqeddes seherin yeni Yeruselimin goyden Allahin yanindan endiyini gordum Seher oz beyi ucun bezedilmis gelin kimi hazirlanmisdi Taxtdan bele deyen uca bir ses esitdim Budur Allahin meskeni insanlarin arasindadir Allah onlarla birge mesken salacaq onlar Onun xalqi olacaq Allah Ozu onlarin Allahi olaraq aralarinda yasayacaq Allah onlarin butun goz yaslarini silecek Artiq olum olmayacaq Yas nale ve agri bir daha olmayacaq Cunki evvelki seyler kecib getdi Taxtda Oturan dedi Budur Men her seyi yeniden qururam Yene dedi Yaz cunki bu sozler etibarli ve heqiqidir 40 Goyden enen yeni Yeruselimin Allahin insanlarin arasindaki meskenin bu tesviri xristianlarda xosbext ebediyyete umidi emele getirir Xristianlar ebedi heyatda sema ile yer uzunun birleseceyini gozleyirler ve ebedi olaraq Allahin huzurunda yasayacaqlarina inanirlar Goyler sozu xristian dusuncesinde bir qayda olaraq Allahin mesken saldigi yer menasinda basa dusulur Yeni goyler ve yeni yer haqqinda xristianlarin muxtelif telimleri movcuddur Indiki yer kuresinin tamamile mehv edileceyine inananlar var bir basqasi ile evez edileceyini dusunenler var hem de sadece olaraq tezeleneceyini oyredenler vardir Vehy Kitabinda Semavi Yeruselimin qiymetli daslar mirvariler xalis qizildan kuceler kimi maddi seylerle tesvir edilmesi 41 simvolik olaraq basa dusule bilir lakin olulerin fiziki bedende dirilmesi inanci xristianlari bir qayda olaraq tezelenmis yeni yer de ebedi olaraq yasayacaqlarina yeqin edir Bundan elave Vehy Kitabinda tesvir olunan yeni dunya indiki dunyadan tamamile ferqlidir Seherin isiqlanmasi ucun ne gunese ne de aya ehtiyaci var cunki Allahin ehtisami orani isiqlandirir orada gece olmayacaq 42 Ebediyyetde artiq zaman olmayacaq zamansiz yasamaq ise indiki veziyyetde insan ucun derkedilmez bir haldir onu sadece olaraq imanla qebul etmek mumkundur Momin xristianlar derrakeden ustun olan basqa inanclari qebul etdikleri kimi meselen Uc Uqnum axiretde zamansiz bir gerceklikde yasayacaqlarina da inanirlar Menbe RedakteMen A protoierej Bibliologicheskij slovar v 3 h t Moskva Fond imeni Aleksandra Menya 2002 Eshatologiya biblejskaya Parusiya Green Joel B Scot McKnight and I Howard Marshall Dictionary of Jesus and the Gospels electronic ed Downers Grove InterVarsity 1997 Eschatology Grudem Uejn Sistematicheskoe Bogoslovie Vvedenie v biblejskoe uchenie SPb Mirt 2004 str 935 1316 Muqeddes Kitab Ehdi Etiq ve Ehdi Cedid Muqeddes Kitab sirketi Baki 2009Istinadlar Redakte Yehya Mujdesi 12 31 Bax hemcinin Yehya Mujdesi 3 19 Muhakime bundan ibaretdir ki dunyaya nur geldi amma insanlar qaranligi nurdan daha cox sevdi cunki emelleri ser idi Mark Mujdesi 12 18 27 Luka Mujdesi 10 13 15 11 31 32 Luka Mujdesi 6 20 23 Luka Mujdesi 6 46 49 Luka Mujdesi 12 49 53 Luka Mujdesi 21 25 26 Luka Mujdesi 17 20 21 Mark Mujdesi 13 32 Hevarilerin Isleri 1 6 7 Bax 2 Saloniklilere Mektub 2 1 17 2 Peter 3 4 15 Matta Mujdesi 24 44 1 Saloniklilere 5 2 Vehya Kitabi 1 7 Vehy Kitabi 21 1 4 Matta Mujdesi 24 14 Mark Mujdesi 13 7 8 19 20 Mark Mujdesi 13 22 Mark Mujdesi 13 24 26 Bax 2 Saloniklilere Mektub 2 1 10 Daniel 12 2 Bax 1 Korinflilere Mektub 15 51 52 Baxin size bir sirr acmaq isteyirem hamimiz vefat etmeyeceyik amma son seypur calinanda bir andaca bir goz qirpimindaca hamimiz deyisileceyik Cunki seypur calinacaq oluler curumezlikle dirilecek bizse deyisileceyik 1 Saloniklilere Mektub 4 16 17 Rebb Ozu emrini seslendirmekle bas meleyin sedasi ve Allahin seypuru ile goyden enecek Evvelce Mesihde olaraq olenler dirilecek Ondan sonra sag qalan bizler Rebbi havada qarsilamaq ucun onlarla birge buludlar icinde goturulub aparilacaq ve belece daim Reble olacagiq Vehy Kitabi 20 6 Vehy Kitabi 20 12 15 1 Korinflilere Mektub 15 42 44 Matta Mujdesi 13 43 Daniel 12 3 Mark Mujdesi 12 25 Vehy Kitabi 20 1 6 Bax Vehy Kitabi 20 11 15 Hevarilerin Isleri 17 30 31 Romalilara Mektub 2 5 Ibranilere Mektub 6 2 Yehudanin Mektubu 7 ve s Bax 2 Timoteye Mektub 4 1 Hevarilerin Isleri 10 42 Yehya Mujdesi 5 26 27 Vehy Kitabi 20 12 15 Romalilara Mektub 14 10 12 2 Korinflilere Mektub 5 10 Yehya Mujdesi 5 24 Yesaya 65 17 18 2 Peter 3 13 Vehy Kitabi 21 5 Vehy Kitabi 21 21 26 Vehy Kitabi 21 23 25Menbe https az wikipedia org w index php title Xristian esxatologiyasi amp oldid 4521785, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.