Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Toksoplazmoz — insanlarda və heyvanlarda Toksoplasma gondii tərəfindən törədilən parazitar xəstəlik. Toksoplazmoz infeksiyaları müxtəlif neyropsixiatrik və hərəkət vəziyyətləri ilə əlaqələndirilir. Əksər hallarda xəstəlik simptomsuz keçir.
| Toksoplazmoz | |
|---|---|
 Optik mikroskopda toksoplazma | |
| XBT-10 | B |
| XBT-10-KM | B58.9, B58 |
| XBT-9 | |
| XBT-9-KM | 130.9, 130, 130.7 |
| DiseasesDB | 13208 |
| MedlinePlus | 000637 |
| eMedicine | med/2294 |
| MeSH | D014123 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İnfeksiyanın mənbəyi ev və vəhşi heyvanların müxtəlif növləridir (180-dən çox) (pişiklər, itlər, dovşanlar, yırtıcılar, ot yeyənlər, gəmiricilər).
Epidemiologiyası
Toksoplazmoz infeksiyası bütün dünyada geniş yayılıb, lakin infeksiya nisbətləri ölkələrə görə əhəmiyyətli dərəcədə dəyişir. Reproduktiv yaşda olan qadınlar üçün 44 ölkədə aparılan 99 tədqiqatın nəticələrinə görə, ən çox yayılma zonaları Latın Amerikası (təxminən 50–80%), Şərqi və Mərkəzi Avropanın bir hissəsidir (təxminən 20–60%), Yaxın Şərq (təxminən 20–60%), Cənub-Şərqi Asiyanın bir hissəsi (təxminən 20–60%) və Afrikanın bir hissəsidir (təxminən 20–55%).
Parazit, hamiləlik vaxtı yoluxduğu zaman döl üçün xüsusi təhlükə yaratdığından T. gondii ilə bağlı qlobal epidemioloji məlumatların əksəriyyəti reproduktiv yaşda olan qadınlarda aparılan seropozitiv testlərdən əldə edilir. Seropozitiv testlər qanda T. gondii-yə qarşı antitellərin olub-olmamasını müəyyən edir, buna görə də seropozitivlik insanın parazitə məruz qalmasına zəmanət versə də, onların xroniki yoluxmasına zəmanət vermir.
Yoluxma yolları
İnsanın infeksiyaya yoluxması çiy ət məhsulları və yumurta yeyərkən baş verir. Ətdəki toksoplazma ət 67 °C-ə qədər qızdırıldıqda və ya −13 °C-ə qədər soyuduqda ölür. Patogen selikli qişalara və zədələnmiş dəriyə daxil olduqda yoluxma istisna edilmir. Hamilə vaxtı infeksiyaya yoluxma şansı çoxdur.
Bədəndə parazitin yaranmasına kömək edən və toksoplazmoz riskini artıran amillər:
- pişik zibilini təmizlədikdən və ya pişik nəcisi ilə hər hansı digər təmasdan sonra yuyulmamış əllərin məişətdə istifadəsi;
- çiy və ya az bişmiş ət, xüsusilə donuz, inək, quzu ətləri yemək;
- çiy və ya az bişmiş (az qızarmış) ətlə təmasda olmaq;
- orqan transplantasiyası və ya qanköçürmədən sonra (çox nadir);
- valideynlərdə toksoplazmozun olması.
Klinik şəkili
Toksoplazmoz anadangəlmə və qazanılmış (kəskin və xroniki) olur. Anadangəlmə toksoplazmoz zamanı ana bətnində dölün ölümü, yeni doğulmuş uşağın ümumi infeksiya nəticəsində ölümü və ya (sağ qalanlarda) sinir sisteminin, gözlərin və digər orqanların zədələnməsi, əqli gerilik, oliqofreniya olur. Anadangəlmə toksoplazmozda oliqofreniya ağır dərəcəyə çatır və həyatın ilk aylarından özünü büruzə verir.
Kəskin qazanılmış formasında xəstəlik yüksək hərarət, qaraciyərin, dalağın böyüməsi, sinir sisteminin ilkin zədələnməsi (baş ağrısı, qıcolmalar, qusma, iflic və s.) ilə davam edir. Toksoplazmoz latent (gizli) formada da baş verə bilər.
Diaqnostikası
İnsanlarda toksoplazmozun diaqnozu bioloji, seroloji, histoloji və ya molekulyar üsullarla qoyulur.
T. gondii polimeraza zəncirvari reaksiyasından istifadə edərək qanda, amniotik mayedə və ya onurğa beyni mayesində də aşkar edilə bilər.
İmmunoqlobulin G səviyyəsi flüoresan reaksiya ilə müəyyən edilir.
Antitellərin səviyyəsi xəstəliyin başlanğıcından 1–2 ay sonra maksimum səviyyəyə çatır və sonradan qeyri-müəyyən müddətə qeydə alınır.
ELISA testi IgM (İmmunoqlobulin G) səviyyəsinin təhlilində seçim üsuludur, onun köməyi ilə onların konsentrasiyasında artım infeksiyadan 2 həftə sonra qeyd olunur.
IgM-nin pik konsentrasiyası bir ay ərzində əldə edilir. Onlar adətən 6–9 aydan sonra yox olur, lakin bəzi hallarda 2 və ya daha çox il ərzində vaxtaşırı aşkarlana bilər, bu da infeksiyanın kəskin və xroniki formalarını ayırd etməyi çətinləşdirir.
Müalicəsi
Adi insanlar toksoplazmozun kəskin formasından dərman müalicəsi olmadan sağalırlar. Hamilə qadınlar və yeni doğulmuş uşaqlar müalicə olunmalıdılar. Lakin başa düşmək lazımdır ki, müalicənin məqsədi yalnız xəstəliyin kəskin mərhələsini və simptomlarını aradan qaldırmaq deyil. İmmuniteti zəif olan şəxslər (məs. HİV olanlar) xəstəliyin əlamətləri aradan qaldırılana qədər müalicə olunmalıdır. QİÇS xəstələri toksoplazmoz üçün ömürlük müalicə alırlar.
İstinadlar
- Disease Ontology (ing.). 2016.
- Monarch Disease Ontology release 2018-06-29. 2018-06-29 2018.
- "Parasites – Toxoplasmosis (Toxoplasma infection) Epidemiology & Risk Factors". March 26, 2015. 23 August 2015 tarixində . İstifadə tarixi: 22 August 2015.
- "Arxivlənmiş surət". 2022-04-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-01-21.
- Milne G, Webster JP, Walker M. "Toxoplasma gondii: An Underestimated Threat?". Trends in Parasitology. 36 (12). December 2020: 959–969. doi:10.1016/j.pt.2020.08.005. PMID 33012669 (#bad_pmid).
Accumulating evidence suggests that latent infection of Toxoplasma gondii is associated with a variety of neuropsychiatric and behavioral conditions.
- Pappas G, Roussos N, Falagas ME. "Toxoplasmosis snapshots: global status of Toxoplasma gondii seroprevalence and implications for pregnancy and congenital toxoplasmosis". International Journal for Parasitology. 39 (12). October 2009: 1385–94. doi:10.1016/j.ijpara.2009.04.003. PMID 19433092.
- "CDC: Parasites – Toxoplasmosis (Toxoplasma infection) – Pregnant Women". 7 March 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 13 March 2013.
- Dubey JP, Frenkel JK. "Toxoplasmosis of rats: a review, with considerations of their value as an animal model and their possible role in epidemiology". Veterinary Parasitology. 77 (1). May 1998: 1–32. doi:10.1016/S0304-4017(97)00227-6. PMID 9652380. 2020-08-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-12-22.
- Topley, 2007. səh. 439
- Исаев Д. Н. Умственная отсталость у детей и подростков. Руководство. СПб: Речь. 2003. 63. ISBN .
- Switaj K, Master A, Skrzypczak M, Zaborowski P. "Recent trends in molecular diagnostics for Toxoplasma gondii infections". Clinical Microbiology and Infection. 11 (3). 2005: 170–6. doi:10.1111/j.1469-0691.2004.01073.x. PMID 15715713.
- "Arxivlənmiş surət". 2023-07-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-20.
- "Parasites - Toxoplasmosis (Toxoplasma infection)" (ingilis). Centers for Disease Control and Prevention. 2013-01-10. 2015-07-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-09-23.
Ədəbiyyatı
- Казанцев, Александр Павлович. Токсоплазмоз. Библиотека практического врача: Инфекционные и паразитарные болезни (20000 nüs.). Л.: Медицина (издательство). Ленингр. отд-ние. 1985.
- Topley and Wilson's microbiology and microbial infections. Parasitology. 6. Hodder Arnold. Edited by Francis E. G. Cox, Derek Wakelin, Stephen H. Gillespie, Dickinson D. Despommier. 2007. ISBN .
Xarici keçidlər
- Toxoplasmosis — Recent advances, Open access book published in September 2012 (ing.)
- Валерий Викторович Васильев. Токсоплазмоз: современные научно-практические подходы, 2001
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Toksoplazmoz insanlarda ve heyvanlarda Toksoplasma gondii terefinden toredilen parazitar xestelik Toksoplazmoz infeksiyalari muxtelif neyropsixiatrik ve hereket veziyyetleri ile elaqelendirilir Ekser hallarda xestelik simptomsuz kecir ToksoplazmozOptik mikroskopda toksoplazmaXBT 10 B58 XBT 10 KM B58 9 B58XBT 9 130XBT 9 KM 130 9 130 130 7DiseasesDB 13208MedlinePlus 000637eMedicine med 2294 MeSH D014123 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Infeksiyanin menbeyi ev ve vehsi heyvanlarin muxtelif novleridir 180 den cox pisikler itler dovsanlar yirticilar ot yeyenler gemiriciler EpidemiologiyasiToksoplazmoz infeksiyasi butun dunyada genis yayilib lakin infeksiya nisbetleri olkelere gore ehemiyyetli derecede deyisir Reproduktiv yasda olan qadinlar ucun 44 olkede aparilan 99 tedqiqatin neticelerine gore en cox yayilma zonalari Latin Amerikasi texminen 50 80 Serqi ve Merkezi Avropanin bir hissesidir texminen 20 60 Yaxin Serq texminen 20 60 Cenub Serqi Asiyanin bir hissesi texminen 20 60 ve Afrikanin bir hissesidir texminen 20 55 Parazit hamilelik vaxti yoluxdugu zaman dol ucun xususi tehluke yaratdigindan T gondii ile bagli qlobal epidemioloji melumatlarin ekseriyyeti reproduktiv yasda olan qadinlarda aparilan seropozitiv testlerden elde edilir Seropozitiv testler qanda T gondii ye qarsi antitellerin olub olmamasini mueyyen edir buna gore de seropozitivlik insanin parazite meruz qalmasina zemanet verse de onlarin xroniki yoluxmasina zemanet vermir Yoluxma yollariInsanin infeksiyaya yoluxmasi ciy et mehsullari ve yumurta yeyerken bas verir Etdeki toksoplazma et 67 C e qeder qizdirildiqda ve ya 13 C e qeder soyuduqda olur Patogen selikli qisalara ve zedelenmis deriye daxil olduqda yoluxma istisna edilmir Hamile vaxti infeksiyaya yoluxma sansi coxdur Bedende parazitin yaranmasina komek eden ve toksoplazmoz riskini artiran amiller pisik zibilini temizledikden ve ya pisik necisi ile her hansi diger temasdan sonra yuyulmamis ellerin meisetde istifadesi ciy ve ya az bismis et xususile donuz inek quzu etleri yemek ciy ve ya az bismis az qizarmis etle temasda olmaq orqan transplantasiyasi ve ya qankocurmeden sonra cox nadir valideynlerde toksoplazmozun olmasi Klinik sekiliAnadangelme toksoplazmozlu usaq Toksoplazmoz anadangelme ve qazanilmis keskin ve xroniki olur Anadangelme toksoplazmoz zamani ana betninde dolun olumu yeni dogulmus usagin umumi infeksiya neticesinde olumu ve ya sag qalanlarda sinir sisteminin gozlerin ve diger orqanlarin zedelenmesi eqli gerilik oliqofreniya olur Anadangelme toksoplazmozda oliqofreniya agir dereceye catir ve heyatin ilk aylarindan ozunu buruze verir Keskin qazanilmis formasinda xestelik yuksek heraret qaraciyerin dalagin boyumesi sinir sisteminin ilkin zedelenmesi bas agrisi qicolmalar qusma iflic ve s ile davam edir Toksoplazmoz latent gizli formada da bas vere biler DiaqnostikasiMRI MRT Serebral toksoplazmoz seklin sol ve asagi hissesi QICS xestesi olan 48 yasli qadin Insanlarda toksoplazmozun diaqnozu bioloji seroloji histoloji ve ya molekulyar usullarla qoyulur T gondii polimeraza zencirvari reaksiyasindan istifade ederek qanda amniotik mayede ve ya onurga beyni mayesinde de askar edile biler Immunoqlobulin G seviyyesi fluoresan reaksiya ile mueyyen edilir Antitellerin seviyyesi xesteliyin baslangicindan 1 2 ay sonra maksimum seviyyeye catir ve sonradan qeyri mueyyen muddete qeyde alinir ELISA testi IgM Immunoqlobulin G seviyyesinin tehlilinde secim usuludur onun komeyi ile onlarin konsentrasiyasinda artim infeksiyadan 2 hefte sonra qeyd olunur IgM nin pik konsentrasiyasi bir ay erzinde elde edilir Onlar adeten 6 9 aydan sonra yox olur lakin bezi hallarda 2 ve ya daha cox il erzinde vaxtasiri askarlana biler bu da infeksiyanin keskin ve xroniki formalarini ayird etmeyi cetinlesdirir MualicesiAdi insanlar toksoplazmozun keskin formasindan derman mualicesi olmadan sagalirlar Hamile qadinlar ve yeni dogulmus usaqlar mualice olunmalidilar Lakin basa dusmek lazimdir ki mualicenin meqsedi yalniz xesteliyin keskin merhelesini ve simptomlarini aradan qaldirmaq deyil Immuniteti zeif olan sexsler mes HIV olanlar xesteliyin elametleri aradan qaldirilana qeder mualice olunmalidir QICS xesteleri toksoplazmoz ucun omurluk mualice alirlar IstinadlarDisease Ontology ing 2016 Monarch Disease Ontology release 2018 06 29 2018 06 29 2018 Parasites Toxoplasmosis Toxoplasma infection Epidemiology amp Risk Factors March 26 2015 23 August 2015 tarixinde Istifade tarixi 22 August 2015 Arxivlenmis suret 2022 04 24 tarixinde Istifade tarixi 2024 01 21 Milne G Webster JP Walker M Toxoplasma gondii An Underestimated Threat Trends in Parasitology 36 12 December 2020 959 969 doi 10 1016 j pt 2020 08 005 PMID 33012669 bad pmid Accumulating evidence suggests that latent infection of Toxoplasma gondii is associated with a variety of neuropsychiatric and behavioral conditions Pappas G Roussos N Falagas ME Toxoplasmosis snapshots global status of Toxoplasma gondii seroprevalence and implications for pregnancy and congenital toxoplasmosis International Journal for Parasitology 39 12 October 2009 1385 94 doi 10 1016 j ijpara 2009 04 003 PMID 19433092 CDC Parasites Toxoplasmosis Toxoplasma infection Pregnant Women 7 March 2013 tarixinde Istifade tarixi 13 March 2013 Dubey JP Frenkel JK Toxoplasmosis of rats a review with considerations of their value as an animal model and their possible role in epidemiology Veterinary Parasitology 77 1 May 1998 1 32 doi 10 1016 S0304 4017 97 00227 6 PMID 9652380 2020 08 09 tarixinde Istifade tarixi 2022 12 22 Topley 2007 seh 439 Isaev D N Umstvennaya otstalost u detej i podrostkov Rukovodstvo SPb Rech 2003 63 ISBN 5 9268 0212 1 Switaj K Master A Skrzypczak M Zaborowski P Recent trends in molecular diagnostics for Toxoplasma gondii infections Clinical Microbiology and Infection 11 3 2005 170 6 doi 10 1111 j 1469 0691 2004 01073 x PMID 15715713 Arxivlenmis suret 2023 07 08 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2023 07 20 Parasites Toxoplasmosis Toxoplasma infection ingilis Centers for Disease Control and Prevention 2013 01 10 2015 07 27 tarixinde Istifade tarixi 2015 09 23 EdebiyyatiKazancev Aleksandr Pavlovich Toksoplazmoz Biblioteka prakticheskogo vracha Infekcionnye i parazitarnye bolezni 20000 nus L Medicina izdatelstvo Leningr otd nie 1985 Topley and Wilson s microbiology and microbial infections Parasitology 6 Hodder Arnold Edited by Francis E G Cox Derek Wakelin Stephen H Gillespie Dickinson D Despommier 2007 ISBN 9780340885680 Xarici kecidlerToxoplasmosis Recent advances Open access book published in September 2012 ing Valerij Viktorovich Vasilev Toksoplazmoz sovremennye nauchno prakticheskie podhody 2001