Termonüvə reaksiyası - parçalanmanın əksinə, çox yüngül iki nüvəni birləşdirərək daha ağır nüvə meydana gətirmək və bu şəkildə ortaya çıxan enerjidən istifadə etməkdir. Amma bunu təcrübə ilə meydana gətirmək olduqca çətindir. Çünki nüvələr müsbət elektrik yükü daşıyır və bir-birlərinə yaxınlaşmaq istəyəndə böyük qüvvə ilə bir-birlərini itələyirlər.
Bunların birləşməsini təmin etmək üçün aralarındakı itələmə qüvvəsindən daha böyük qüvvədən istifadə edilməlidir. Lazım olan kinetik enerji 20-30 milyon dərəcəlik temperatura bərabərdir. Bu çox yüksək temperaturdur və termonüvə reaksiyasına girən maddəni daşıyan heç bir bərk məmulat bu temperatura tab gətirə bilməz. Termonüvə reaksiyaları Günəşdə hər an təbii şəkildə baş verir. Günəşin temperaturu və işığı hidrogen nüvələrinin birləşərək heliuma çevrilməsi və nəticədə itən maddənin əvəzinə enerji hasil olması ilə meydana gəlir. Günəş saniyədə 564 milyon ton hidrogeni 560 milyon ton heliuma çevirir. Yerdə qalan 4 milyon ton qaz maddəsi də enerjiyə çevrilir. Yerdəki canlılar aləmi üçün həyati əhəmiyyətə malik günəş enerjisini meydana gətirən bu hadisə milyonlarla ildir ki, fasiləsiz davam edir. Burada belə bir sual çıxa bilər: əgər Günəşdə saniyədə 4 milyon tona qədər külli miqdarda maddə itirilirsə, Günəşin sonu nə vaxt çatacaq?
Günəş saniyədə 4 milyon ton maddə itirir. Günəşin 3 milyard ildən bəri bu sürətlə enerji hasil etdiyini fərz etsək, bu müddət ərzində itirdiyi kütlə 400.000 milyard dəfə milyard ton olacaq ki, bu miqdar da Günəşin indiki ümumi kütləsinin 5000-də biri qədərdir. Bu, 3 milyard ildə 5 kq-lıq daş yığınından 1 qram qum əskilməsi kimidir. Başqa sözlə, Günəşin kütləsinin tükənməsi çox uzun zaman tələb edir.
Reaksiyalar
Hidrogen nüvəsinin və onun izotoplarının xüsusi rabitə enerjisi helium nüvəsinin xüsusi rabitə enerjisindən az olduğundan onların sintezi zamanı böyük enerji ayrılır. Məsələn, deyterium və tritiumun sintezi zamanı helium nüvəsi və neytron yaranır, 17,6 MeV enerji çıxır. Buradan görünür ki, hər nuklonun payına ayrılan enerji təqribən 3,5MeV olur. Müqayisə üçün yadımıza salaq ki, uranın parçalanması zamanı bu enerji 1MeV-ə yaxındır. Deməli, termonüvə reaksiyasında ayrılan enerji uran nüvəsinin parçalanması zamanı çıxan enerjidən təqribən 4 dəfə çoxdur. Ona görə də termonüvə reaksiyası enerji əldə etmək baxımından daha sərfəlidir. Ulduzların tükənməz enerjisi bu reaksiyanın hesabınadır. Məlumdur ki, ulduzların əksəriyyəti, o cümlədən Günəş 80 faizə qədər hidrogendən, 20 faizə qədər heliumdan və 1 faizə qədər karbon, azot və oksigendən ibarətdir. Reaksiya bu mərhələlərdə davam edir. Reaksiyanın ikinci mərhələsində ayrılan enerjiqamma-şüaları şəklində yayılır. Birinci mərhələdə yaranmış pozitron elektronla rastlaşaraq anniqilyasiya edir (zərrəcik halından foton halına keçir) və əlavə enerji yaradırlar.
Göstərilən reaksiya nəticəsində ayrılan enerji fəzaya yayılır və o cümlədən Yerə də gəlib çatır. Günəş 1 saniyədə 3800*10²³C enerji şüalandırır. Onun kütləsinin təqribən 2.000.000*10²¹ ton olduğunu qəbul etsək vahid kütlənin 1 saniyədə buraxdığı enerji 0,00019 C/kg*s olar. Müqayisə üçün qeyd edək ki, canlı orqanizmin maddələr mübadiləsi nəticəsində ayırdığı enerji bu enerjidən təqribən 100 dəfə böyükdür. Termonüvə reaksiyasının baş verməsi üçün yüklü nüvələr bir-birinə ən azı nüvə qüvvələrinin təsir radiusuna bərabər məsafəyə qədər yaxınlaşmalıdırlar. Bu zaman reaksiyanın nüvəsində 150 milyon selsiyə yaxın istilik alınır.
Yerdə bu temperatur yalnız laboratoriya şəraitində yüksək temperaturlu plazmada alınır. Plazmada cərəyan yaradarkən onun maqnit sahəsi plazmanı sıxır, enerji kiçik radiuslu silindr daxilində toplanır və kənara yayılmır. Digər tərəfdən nazik naqil - plazmada əlavə Coul-Lens istiliyi ayrılır və onun temperaturunu daha da artırır. Belə plazmada termonüvə reaksiyası yaratmaq mümkün olmuşdur. Lakin nüvə reaksiyalarında olduğu kimi idarə olunan termonüvə reaksiyasını hələlik müntəzəm aparmaq və onun enerjisindən istifadə etmək mümkün deyildir. Bu vəziyyət plazma sütununun dayanıqlı olmaması ilə əlaqədardır. Ancaq idarə olunmayan və partlayışla nəticələnən termonüvə reaksiyası nüvə bombalarında yaradılır. Bu bombalarda termonüvə reaksiyasının getməsi üçün lazım olan temperatur atom bombasının partladılması ilə əldə edilir.
Oktyabr 23, 2021
termonüvə, reaksiyası, parçalanmanın, əksinə, çox, yüngül, nüvəni, birləşdirərək, daha, ağır, nüvə, meydana, gətirmək, şəkildə, ortaya, çıxan, enerjidən, istifadə, etməkdir, amma, bunu, təcrübə, ilə, meydana, gətirmək, olduqca, çətindir, çünki, nüvələr, müsbət. Termonuve reaksiyasi parcalanmanin eksine cox yungul iki nuveni birlesdirerek daha agir nuve meydana getirmek ve bu sekilde ortaya cixan enerjiden istifade etmekdir Amma bunu tecrube ile meydana getirmek olduqca cetindir Cunki nuveler musbet elektrik yuku dasiyir ve bir birlerine yaxinlasmaq isteyende boyuk quvve ile bir birlerini iteleyirler Bunlarin birlesmesini temin etmek ucun aralarindaki iteleme quvvesinden daha boyuk quvveden istifade edilmelidir Lazim olan kinetik enerji 20 30 milyon derecelik temperatura beraberdir Bu cox yuksek temperaturdur ve termonuve reaksiyasina giren maddeni dasiyan hec bir berk memulat bu temperatura tab getire bilmez Termonuve reaksiyalari Gunesde her an tebii sekilde bas verir Gunesin temperaturu ve isigi hidrogen nuvelerinin birleserek heliuma cevrilmesi ve neticede iten maddenin evezine enerji hasil olmasi ile meydana gelir Gunes saniyede 564 milyon ton hidrogeni 560 milyon ton heliuma cevirir Yerde qalan 4 milyon ton qaz maddesi de enerjiye cevrilir Yerdeki canlilar alemi ucun heyati ehemiyyete malik gunes enerjisini meydana getiren bu hadise milyonlarla ildir ki fasilesiz davam edir Burada bele bir sual cixa biler eger Gunesde saniyede 4 milyon tona qeder kulli miqdarda madde itirilirse Gunesin sonu ne vaxt catacaq Gunes saniyede 4 milyon ton madde itirir Gunesin 3 milyard ilden beri bu suretle enerji hasil etdiyini ferz etsek bu muddet erzinde itirdiyi kutle 400 000 milyard defe milyard ton olacaq ki bu miqdar da Gunesin indiki umumi kutlesinin 5000 de biri qederdir Bu 3 milyard ilde 5 kq liq das yiginindan 1 qram qum eskilmesi kimidir Basqa sozle Gunesin kutlesinin tukenmesi cox uzun zaman teleb edir Reaksiyalar RedakteHidrogen nuvesinin ve onun izotoplarinin xususi rabite enerjisi helium nuvesinin xususi rabite enerjisinden az oldugundan onlarin sintezi zamani boyuk enerji ayrilir Meselen deyterium ve tritiumun sintezi zamani helium nuvesi ve neytron yaranir 17 6 MeV enerji cixir Buradan gorunur ki her nuklonun payina ayrilan enerji teqriben 3 5MeV olur Muqayise ucun yadimiza salaq ki uranin parcalanmasi zamani bu enerji 1MeV e yaxindir Demeli termonuve reaksiyasinda ayrilan enerji uran nuvesinin parcalanmasi zamani cixan enerjiden teqriben 4 defe coxdur Ona gore de termonuve reaksiyasi enerji elde etmek baximindan daha serfelidir Ulduzlarin tukenmez enerjisi bu reaksiyanin hesabinadir Melumdur ki ulduzlarin ekseriyyeti o cumleden Gunes 80 faize qeder hidrogenden 20 faize qeder heliumdan ve 1 faize qeder karbon azot ve oksigenden ibaretdir Reaksiya bu merhelelerde davam edir Reaksiyanin ikinci merhelesinde ayrilan enerji qamma sualari seklinde yayilir Birinci merhelede yaranmis pozitron elektronla rastlasaraq anniqilyasiya edir zerrecik halindan foton halina kecir ve elave enerji yaradirlar Gosterilen reaksiya neticesinde ayrilan enerji fezaya yayilir ve o cumleden Yere de gelib catir Gunes 1 saniyede 3800 10 C enerji sualandirir Onun kutlesinin teqriben 2 000 000 10 ton oldugunu qebul etsek vahid kutlenin 1 saniyede buraxdigi enerji 0 00019 C kg s olar Muqayise ucun qeyd edek ki canli orqanizmin maddeler mubadilesi neticesinde ayirdigi enerji bu enerjiden teqriben 100 defe boyukdur Termonuve reaksiyasinin bas vermesi ucun yuklu nuveler bir birine en azi nuve quvvelerinin tesir radiusuna beraber mesafeye qeder yaxinlasmalidirlar Bu zaman reaksiyanin nuvesinde 150 milyon selsiye yaxin istilik alinir Yerde bu temperatur yalniz laboratoriya seraitinde yuksek temperaturlu plazmada alinir Plazmada cereyan yaradarken onun maqnit sahesi plazmani sixir enerji kicik radiuslu silindr daxilinde toplanir ve kenara yayilmir Diger terefden nazik naqil plazmada elave Coul Lens istiliyi ayrilir ve onun temperaturunu daha da artirir Bele plazmada termonuve reaksiyasi yaratmaq mumkun olmusdur Lakin nuve reaksiyalarinda oldugu kimi idare olunan termonuve reaksiyasini helelik muntezem aparmaq ve onun enerjisinden istifade etmek mumkun deyildir Bu veziyyet plazma sutununun dayaniqli olmamasi ile elaqedardir Ancaq idare olunmayan ve partlayisla neticelenen termonuve reaksiyasi nuve bombalarinda yaradilir Bu bombalarda termonuve reaksiyasinin getmesi ucun lazim olan temperatur atom bombasinin partladilmasi ile elde edilir Menbe https az wikipedia org w index php title Termonuve reaksiyasi amp oldid 4789030, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
