Tao Te Çinq
| Mədəniyyət • Din • Fəlsəfə • Mifologiyası | ||||||
| Dao • Daosizm • Leqizm • Tao Te Çinq • Konfutsiçilik • Kon Fu Dzı • Lao-tszı • Moizm • Mo-tszı • İn və Yan • Li • 36 stratagem • Citkundo • Kunq-fu • Tay çi çuan • Uşu • Vin Çun • Dim Mak • Şaolin | ||||||
| Üç hökmdar və beş imperator | ||||||
| Sya sülaləsi | ||||||
| Şan sülaləsi | ||||||
| Çjou sülaləsi | ||||||
| Şərqi Çjou | Yaz-Payız | |||||
| Döyüşən çarlıqlar | ||||||
| Tsin sülaləsi | ||||||
| Çu sülaləsi — qarışıq dövr | ||||||
| Han sülaləsi | Qərbi Han | |||||
| Sin sülaləsi, Van Man | ||||||
| Şərqi Han | ||||||
| Üç çarlıq | Vey | Şu | U | |||
| Qərbi Çzin | ||||||
| 16 barbar | Şərqi Çzin | |||||
| Cənub və Şimal sülalələri | ||||||
| Suy sülaləsi | ||||||
| Tan sülaləsi | ||||||
| Beş sülalə və on çarlıq | ||||||
| Şimali Sun | ||||||
| Çzin | ||||||
| Çin Respublikası | ||||||
Tao Te Çinq (Dao De Tszin)
Tao Te Çinq, Qədim Çin fəlsəfəsi olan Taoizmə aid kitabdır.
Tao Te Çinqin tarixi
Tao Te Çinq ənənəyə görə eramızdan əvvəl 600-cü illərdə yazılmışdır. Kitabın müəllifi taoist mütəfəkkir [[Lao Tszı]] (və ya Lao Zı, mənası "Qoca Usta") hesab olunur. Rəvayətə görə Lao Tszı sarayda arxiv baxıcısı imiş. Lakin kitabin müəllifliyi və yazılış tarixi tam təyin edilməmiş hesab olunur. Tao Te Çinqin mətninin daha əvvəlki dövrlərə aid olduğu, eramızdan əvvəl 6-cı əsrdə onun sadəcə olaraq qələmə alındığı hesab edilir.
Tao Te Çinq özündən sonra gələn fəlsəfi və dini cərəyanlara, o cümlədən Neo Konfusianizmə və Çin Buddizminə dərin təsir göstərmişdir.
Tao Te Çinq 250 dəfədən çox müxtəlif dillərə tərcümə edilmişdir.
Kitabın adının tərcüməsi
Tao Te Çinq adı müxtəlif formalarda tərcümə oluna bilər.
Tao (Dao) – sözü əsasən "yol" kimi tərcümə olunsa da, "cığır", "kök", "metod" mənalarını da verir.
Te (De) – sözünün Azərbaycan dilinə tərcüməsi daha çətindir: ümumiyyətlə "fəzilət", ya "kəramət", bəzən isə "bərəkət" kimi tərcümə edilə bilər. Əlavə olaraq "daxili potensiya", "daxili qüvvə" kimi izah edilir.
Çinq (Tszin) – sözü "qanun", "norma", "kitab" kimi tərcümə oluna bilər.
Beləliklə, kitabın adını ümumiyyətlə "Yol və Fəzilət Kitabı" kimi tərcümə etmək olar.
Kitabın yazılış qaydası
Tao Te Çinq klassik Çin dilində, şer formasında yazılmışdır. Hətta yaxşı təhsil görmüş müasir çinlilər üçün bu dili başa düşmək çətindir. Kitabın indiyə qədər tapılmış ən qədim versiyası eramızdan əvvəl 300-cü illərə aid edilir. Bu versiya ipək saplarla birləşdirilmiş 800 bambuk lövhəcik üzərinə yazılmış təqribən 13,000 heroqlifdən ibarətdir. Kitabın ipək və kağız üzərinə yazılmış qədim versiyaları da mövcuddur.
Tao Te Çinqin indi istifadə olunan versiyası 81 qisa hissədən – çjanlardan və təqribən 5,000 heroqlifdən ibarətdir.
Kitab iki hissəyə bölünür: 1 – 37 çjanlar Tao Çinqə (Yol Kitabı), 38 – 81 çjanlar isə Te Çinqə (Fəzilət Kitabı) aiddir.
Tao Te Çinq kitabından bəzi nümunələr
1
Yolun istiqaməti müəyyəndirsə – o Haqq yolu deyil
Ad səsləndirilə bilərsə – o əbədi Ad deyil
Göyün və Yerin Atası – Adsızdır
Ad sahibi – saysız-hesabsız cisimlərin (şeylərin) Anasıdır
Ehtirassız halda Onun ecazkar Sirrini duyarsan
Ehtiraslarla dolu olaraq – Onun izhar səthini görərsən
Biri və başqası – adları fərqli, həqiqi mahiyyətləri eynidir
Birgə onlara Sirr Dəryası deyərlər
Dəryanın dibində birindən başqasına keçid var – O Sirrin zərif möcüzələrinin qapısıdır
2
Hamı gözəlliyin gözəlliyini dərk edib – bunun üçün də eybəcərlik peyda oldu
Hamı xeyrin xeyirli olduğunu dərk edib – bunun üçün də şər peyda oldu
Ona görə də Varlıq ilə Yoxluq bir-birini törədir
Çətin və Asan biri-birinə gətirib çıxarır
Uzun və Qısa biri-birlə tutuşdurulur
Hündür və Alçaq bir-birini təyin edir
Səslər bir-birlə həmahəng olur
Əvvəl və Axır bir-birini növbələyir
Buna görə Arif Aqil iş görəndə biəməldir,
öyüd verəndə dinməzdir
Məşğul olduqda iştirak etmir
Yaratdığına yiyəlik etmir
Hərəkətdə cəhd etmir
Zəhmətini yönəltmir məqsədə
Nəticələrlə vaxtını itirmir fəxr edə
Buna görə də ruhu tükənməzdir
3
Qabiliyyətlilər sayılmazsa – eldə mübahisə və rəqabət olmaz.
Cavahiratın dəyəri olmazsa – eldə oğruluq olmaz.
Ehtiras doğuran şeylər görsənməzsə - qəlblər çaxnaşmaz.
Buna görə Arif Aqilin qaydası budur ki,
Ürək boş olmalı, qarın isə dolu;
Şövq olmalı zəif, özək isə möhkəm.
İstək az olmalı – naşükürlük olmasın,
Bilik az olmalı – narahatçılıq olmasın.
Biliyi çox olanlar isə fəaliyyətdən kənar qalmalıdır, çünki
Biəməllik ahəng eylər.
Dao De Cin əsərinin Azərbaycan dilinə tam tərcüməsinə link səhifənin aşağısında verilib.
Mənbə
- Dao De Cin-in Azərbaycan dilinə tərcüməsi.
- 老子道德經: A paragon ebook, LAO ZI most-comprehensive ebook for FREE in PDF & HTM format, contains 50 translations in 6 different layouts, by Sanmayce.
- Антология даосской философии. (1994). Составители: В. Малявин, Б. Виногродский. Москва. Товарищество «Клышников – Комаров и К»
- 老子 Lǎozĭ 道德經 Dàodéjīng – 拼音 Pīnyīn + 王弼 WángBì + 馬王堆 Mǎwángduī + 郭店 Guōdiàn