10 sentyabr1517-ci ildə, Şah İsmayıl Xətai və Şahbəyim Taclı Bəyimin övladı olaraq dünyaya gəlmişdir. Bəhram Mirzə Səfəvini əvəz edərək iki dəfə Xorasan hakimi və Ərdəbil hakimi olmuşdur. Şah İsmayılın qəfil ölümündən sonra 10 yaşında hakimiyyətə keçən oğlu Təhmasib mirzə feodalların, qızılbaş əmirlərinin əlində oyuncağa çevrilmişdi. İlk on il hədsiz hərcmərclik və qızılbaş tayfa başçıları arasında kəskin qanlı döyüşlər dövrü idi. Əmirlər və tayfa başçıları arasında bu qanlı çəkişmələrlə yanaşı, bir tərəfdən də osmanlılar tez-tez Azərbaycana hücum edirdi. Şahlığının 10-cu ilində — 20 yaşlarında hakimiyyəti möhkəmlətmək, ölkəni daha çox nizama salmaq istərkən Təhmasib daxildə və xaricdə böyük çətinliklərlə üzləşir. Əmirül-üməra Hüseyn xan Şamlı ən yaxşı torpaqları şamlıların əlində toplamağa çalışmaqla yanaşı, vaxtilə lələsi olduğu Sam Mirzəni hakimiyyətə keçirmək üçün Şah Təhmasibi zəhərləmək istəyir. Şah bunu eşidərək Hüseyn xanı yanına çağırtdırıb, tikə-tikə doğratdırır. Elə bu zamanlar Sam Mirzə qardaşına xəyanət edərək özünü Osmanlı sultanı Sultan Süleymanın vassalı sayır. 1534-cü ildə Sultan Süleyman qızılbaş ordusunun Xorasan ətrafında özbəklərlə vuruşduğunu nəzərə alaraq böyük ordu ilə Azərbaycana hücum edir. Bu zaman bir çox qızılbaş əmirləri — Azərbaycanın cənub hissəsinin əmirül-ümərası Musa sultan Mosullu, əyanlardan Məhəmməd xan Zülqədər, Hüseyn xan Təkəli, Qazi xan Təkəli və başqaları sultanın tərəfinə keçirlər. Şah Təhmasib öz ordusu ilə Van və Ərciş torpaqlarına çəkilir, ordu yorğun və Osmanlılara müqayisədə az olduğu üçün ciddi döyüşə girmir. Sultan öz ordusu ilə qışı Bağdadda keçirir və yenidən Təbrizə gəlir, Azərbaycanı talayıb İstanbula qayıdır.
Üsyan
Tarixi kitablarda göstərilir ki, Sam mirzə, oğlanları və Əlqasın oğlanlarının qatili Məhəmməd bəy Qoyunçuoğlu Piri bəyin yanına gedir. Əmirxan Mosullu Vəraminə Piri bəyin üstünə gedib, onu öldürdür. Qoyunçuoğlunu tutub gətirir və həbs edirlər.
Qazı Əhməd Quminin "Xülasətüt-təvarix" əsərində hadisə və tarix daha dəqiq təsvir olunmuşdur: O, yazır ki, Sam mirzə iki oğlu ilə Qəhqəhə qalasına göndərilir. O, qalada həbs olunan İsmayıl mirzəyə bir qəsidə yazıb göndərir.
Qəsidədə xahiş edilirdi ki, əgər hakimiyyət sənə çatsa, məni bir yerə hakim təyin edərsən. Qəhqəhənin qalabəyi Həbib bəy Ustaclu həmin qəsidəni başqa kağızlarla İsmayıl mirzədən alıb, şah Təhmasiba göndərir. Şah Təhmasib qəsidəni görüb, Sam mirzədən bədgüman olur. Məhəmməd bəy Qoyunçuoğlunu 30 nəfər qorçu ilə gizlicə çağırtdırıb deyir ki, mənim qalada 5 düşmənim vardır. Həbib bəyə hökm yazır ki, Məhəmməd bəyin sözü bizim sözümüzdür, əməl edin. Məhəmməd bəy qalaya çatıb deyir ki, Əlqas Mirzənin oğlanları, Sam Mirzə və onun oğlanlarını bir yerə cəm edin. Məhəmməd bəy onların yeməklərinə zəhər qatıb göndərir. Onlar işi başa düşüb, yemirlər və öz mənzillərində olan bəzi ehtiyatda qalmış yeməklərlə dolanırlar. Məhəmməd bəy belə qərara gəlir ki, onları gecə yuxuda olduqları vaxt boğub öldürsünlər. Əvvəl Sam mirzənin oğlundan başlayırlar. Birini yuxuda ikən boğurlar. Digəri isə ayılıb istəyir ki, özünü arxadan atasına çatdırsın, onun da işini bitirirlər. Sam mirzəni öldürmək istədikdə əsasını götürüb onları vurur. Qorçilər ipi onun boğazına salıb boğurlar. 5 nəfəri qalada dəfn edib, məsələni şah Təhmasibə xəbər verirlər. Şah Təhmasib divanxanaya gəlib deyir ki, Sam mirzə, övladları və Əlqasın oğlanları qalada bir mənzildə olarkən zəlzələ olub, tavan onların üstünə uçub və onlar ölüblər. Bir müddətdən sonra şah Təhmasib onların cəsədlərini qaladan gətirtdirib ata-babalarının məqbərələri olan Kəlxuran kəndində dəfn etdirir.
Bu hadisə 975-ci ilin cümadiəs-sani ayında (3.II.1567 – 1.I.1568) baş vermişdir. Sam mirzə öldürülərkən 51 yaşı olmuşdur.
Ədəbi fəaliyyəti
Sam Mirzə "Töhfeyi-Sami"sində Hərfi İsfahani deyilən şairin Gilan əhlinin həcvinə şəhraşub yazdığını, buna görə də müttəhim bilindiyini, dili kəsildiyini yazır.
Sam Mirzənin sözlərindən, gizlətmədiyi köntöy münasibətindən bu da sezilir ki, deyəsən, Hərfinin ustalığı çox da yüksək deyilmiş. Çünki Sam Mirzə kinayə ilə "Hərfinin dili Gilanı həcv etdiyi şəhraşubuna görə deyil, başqa şeirlərinə görə kəsilməli idi" yazır. Yəni, şeirləri o qədər zəifdir ki, müəllifi elə bozluğuna görə ən ağır cəzaya layiq görmək olar.
Sam Mirzə XVI əsrin 2-ci yarısında yaşamış şairlər haqqında məlumat verən farsca yazdığı "Töhfeyi-Sami" təzkirəsini yazarkən "Məcalisün-nəfais"dən örnək kimi istifadə etmişdi. Sadiq bəy Əfşar "Məcməül-xəvas" təzkirəsini tərtib edərkən Nəvai təzkirəsindən əlavə Caminin "Baharistan", Dövlətşah Səmərqəndinin "Təzkirətüş-şüəra", Sam Mirzənin "Töhfeyi-Sami" və başqa əsərlərdən istifadə etmişdir.
Töhfeyi-Sami (Töhfeyi-Sami, Sam Mirzə ibn Şah İsmayıl Səfəvi, AMEA ƏYİ, Б-5778)
İstinadlar
Qazı Əhməd Qumi. Xülasətüt-təvarix, Tehran, 1359 h.ş.,s.550-555
Montgomery, Hugh, ed. (1980). Burke's Royal Families of the World, Volume 2. London: Burke's Peerage. p. 139. ISBN 0850110297.
Avqust 10, 2021
mirzə, məqalənin, bəzi, məlumatlarının, mənbəsi, göstərilməmişdir, daha, ətraflı, məlumat, üçün, məqalənin, müzakirə, səhifəsinə, baxa, məqaləyə, uyğun, formada, mənbələr, əlavə, edib, vikipediyanı, zənginləşdirə, bilərsiniz, avqust, 2021, şah, ismayıl, oğlu, . Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz avqust 2021 Sam mirze Sah Ismayil oglu Sefevi 28 avqust 1518 1518 08 28 1567 Sefevi sahzadesi tezkireci edebiyyatsunas Ebul Nasir Sultan Sam MirzeXorasan beylerbeyliyi Herat hakimliyi1521 1529Regent Huseyn xan SamliSelefi Behram Mirze SefeviXelefi Behram Mirze SefeviXorasan beylerbeyliyi1532 1534Regent Agsuvar xan SamliXelefi Behram Mirze SefeviErdebil hakimi1549 1570Sexsi melumatlarDogum tarixi 28 avqust 1518Dogum yeri Surluq yaylagi Maraga SefevilerVefat tarixi 1567Vefat yeri Qehqehe qalasi SefevilerDefn yeri KelxuranSulale SefevilerAtasi Sah Ismayil XetaiAnasi Sah Sultan Mundericat 1 Heyati 2 Usyan 3 Edebi fealiyyeti 4 Ailesi 5 Eserleri 6 IstinadlarHeyati Redakte10 sentyabr 1517 ci ilde Sah Ismayil Xetai ve Sahbeyim Tacli Beyimin ovladi olaraq dunyaya gelmisdir 1 Behram Mirze Sefevini evez ederek iki defe Xorasan hakimi ve Erdebil hakimi olmusdur Sah Ismayilin qefil olumunden sonra 10 yasinda hakimiyyete kecen oglu Tehmasib mirze feodallarin qizilbas emirlerinin elinde oyuncaga cevrilmisdi Ilk on il hedsiz hercmerclik ve qizilbas tayfa bascilari arasinda keskin qanli doyusler dovru idi Emirler ve tayfa bascilari arasinda bu qanli cekismelerle yanasi bir terefden de osmanlilar tez tez Azerbaycana hucum edirdi Sahliginin 10 cu ilinde 20 yaslarinda hakimiyyeti mohkemletmek olkeni daha cox nizama salmaq isterken Tehmasib daxilde ve xaricde boyuk cetinliklerle uzlesir Emirul umera Huseyn xan Samli en yaxsi torpaqlari samlilarin elinde toplamaga calismaqla yanasi vaxtile lelesi oldugu Sam Mirzeni hakimiyyete kecirmek ucun Sah Tehmasibi zeherlemek isteyir Sah bunu esiderek Huseyn xani yanina cagirtdirib tike tike dogratdirir Ele bu zamanlar Sam Mirze qardasina xeyanet ederek ozunu Osmanli sultani Sultan Suleymanin vassali sayir 1534 cu ilde Sultan Suleyman qizilbas ordusunun Xorasan etrafinda ozbeklerle vurusdugunu nezere alaraq boyuk ordu ile Azerbaycana hucum edir Bu zaman bir cox qizilbas emirleri Azerbaycanin cenub hissesinin emirul umerasi Musa sultan Mosullu eyanlardan Mehemmed xan Zulqeder Huseyn xan Tekeli Qazi xan Tekeli ve basqalari sultanin terefine kecirler Sah Tehmasib oz ordusu ile Van ve Ercis torpaqlarina cekilir ordu yorgun ve Osmanlilara muqayisede az oldugu ucun ciddi doyuse girmir Sultan oz ordusu ile qisi Bagdadda kecirir ve yeniden Tebrize gelir Azerbaycani talayib Istanbula qayidir Usyan RedakteTarixi kitablarda gosterilir ki Sam mirze oglanlari ve Elqasin oglanlarinin qatili Mehemmed bey Qoyuncuoglu Piri beyin yanina gedir Emirxan Mosullu Veramine Piri beyin ustune gedib onu oldurdur Qoyuncuoglunu tutub getirir ve hebs edirler Qazi Ehmed Quminin Xulasetut tevarix eserinde hadise ve tarix daha deqiq tesvir olunmusdur O yazir ki Sam mirze iki oglu ile Qehqehe qalasina gonderilir O qalada hebs olunan Ismayil mirzeye bir qeside yazib gonderir Qesidede xahis edilirdi ki eger hakimiyyet sene catsa meni bir yere hakim teyin edersen Qehqehenin qalabeyi Hebib bey Ustaclu hemin qesideni basqa kagizlarla Ismayil mirzeden alib sah Tehmasiba gonderir Sah Tehmasib qesideni gorub Sam mirzeden bedguman olur Mehemmed bey Qoyuncuoglunu 30 nefer qorcu ile gizlice cagirtdirib deyir ki menim qalada 5 dusmenim vardir Hebib beye hokm yazir ki Mehemmed beyin sozu bizim sozumuzdur emel edin Mehemmed bey qalaya catib deyir ki Elqas Mirzenin oglanlari Sam Mirze ve onun oglanlarini bir yere cem edin Mehemmed bey onlarin yemeklerine zeher qatib gonderir Onlar isi basa dusub yemirler ve oz menzillerinde olan bezi ehtiyatda qalmis yemeklerle dolanirlar Mehemmed bey bele qerara gelir ki onlari gece yuxuda olduqlari vaxt bogub oldursunler Evvel Sam mirzenin oglundan baslayirlar Birini yuxuda iken bogurlar Digeri ise ayilib isteyir ki ozunu arxadan atasina catdirsin onun da isini bitirirler Sam mirzeni oldurmek istedikde esasini goturub onlari vurur Qorciler ipi onun bogazina salib bogurlar 5 neferi qalada defn edib meseleni sah Tehmasibe xeber verirler Sah Tehmasib divanxanaya gelib deyir ki Sam mirze ovladlari ve Elqasin oglanlari qalada bir menzilde olarken zelzele olub tavan onlarin ustune ucub ve onlar olubler Bir muddetden sonra sah Tehmasib onlarin cesedlerini qaladan getirtdirib ata babalarinin meqbereleri olan Kelxuran kendinde defn etdirir Bu hadise 975 ci ilin cumadies sani ayinda 3 II 1567 1 I 1568 bas vermisdir Sam mirze oldurulerken 51 yasi olmusdur Edebi fealiyyeti RedakteSam Mirze Tohfeyi Sami sinde Herfi Isfahani deyilen sairin Gilan ehlinin hecvine sehrasub yazdigini buna gore de muttehim bilindiyini dili kesildiyini yazir Sam Mirzenin sozlerinden gizletmediyi kontoy munasibetinden bu da sezilir ki deyesen Herfinin ustaligi cox da yuksek deyilmis Cunki Sam Mirze kinaye ile Herfinin dili Gilani hecv etdiyi sehrasubuna gore deyil basqa seirlerine gore kesilmeli idi yazir Yeni seirleri o qeder zeifdir ki muellifi ele bozluguna gore en agir cezaya layiq gormek olar Sam Mirze XVI esrin 2 ci yarisinda yasamis sairler haqqinda melumat veren farsca yazdigi Tohfeyi Sami tezkiresini yazarken Mecalisun nefais den ornek kimi istifade etmisdi Sadiq bey Efsar Mecmeul xevas tezkiresini tertib ederken Nevai tezkiresinden elave Caminin Baharistan Dovletsah Semerqendinin Tezkiretus suera Sam Mirzenin Tohfeyi Sami ve basqa eserlerden istifade etmisdir Ailesi RedakteHuseyn xan Samlinin qizi ile evlenmisdir 2 oglu 1 qizi olmusdur Adlari bilinmir Qizi 1578 ci ilde Seki hakimi Isa xan Baqrationi evlenmisdir 2 Eserleri RedakteTohfeyi Sami Tohfeyi Sami Sam Mirze ibn Sah Ismayil Sefevi AMEA EYI B 5778 Istinadlar Redakte Qazi Ehmed Qumi Xulasetut tevarix Tehran 1359 h s s 550 555 Montgomery Hugh ed 1980 Burke s Royal Families of the World Volume 2 London Burke s Peerage p 139 ISBN 0850110297 Menbe https az wikipedia org w index php title Sam mirze amp oldid 6012832, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
