fbpx
Wikipedia

Məhəmməd xan Zülqədər

Məhəmməd xan Zülqədər (Əlbistan, Qəhrəmanmaraş ili1570, Ərzurum) — Səfəvi, sonra Osmanlı sərkərdəsi, Ərzurum əyalətinin ilk bəylərbəyi.

MƏHƏMMƏD XAN ZÜLQƏDƏR
Məhəmməd xan Şahrux xan oğlu Zülqədər
Doğum yeri Əlbistanşəhəri
Vəfat tarixi
Vəfat yeri Ərzurum şəhəri

Həyatı

Məhəmməd bəy Şahrux xan oğlu Əlbistanda anadan olmuşdu. Tarixçi yazır: "O, mühtəmələn ailə üçündəki bir anlaşmazlıqdan dolayı şahın xidmətinə girmiş və Astrabad valiliyi vəzifəsinə təyin edilmişd . Ancaq, onun qızılbaşlığı nə dərəcə mənimsədiyi xüsusunda ətrafındakılar tərəfindən daima şübhəylə yanaşıldığı anlaşılmaqdadır . Qanuni Sultan Süleymanın Iraqeyn səfəri əsnasında I Şah Təhmasibə min nəfərlik Zülqədər əsgəri ilə qatılmış, yasavulluq üçün Osmanlı ordusuna qarşı getdiyi əsnada da səf dəyişdirərək osmanlıların yanına geçmiş, Qanuni də onu, daha öncələri Osmanlı dövlətinə sığınmış Üləma sultan ilə birlikdə Təbriz üzərinə göndərmişdi. Bu hadisə I Şah Təhmasibin qardaşı Sam mirzənin üsyanı ilə eyni dönəmə rastladığından, şahın Vəstam qalasını mühasirəsi əsnasında qala xalqı "Sam mirzə yağı oldu, Rum sultanı onu oğlu bilib İranı ona bağışladı" deyə bağırınca, Şah da "mən də Zülqədəroğlunu oğlum bilirdim o mənə nə qədər vəfalı oldu k,i Sam mirzə, Xudavəndigara o qədər vəfalı olsun. Əğər bizdən əlaqəsıni kəsdi isə onu Allaha həvalə edirəm" deyə cevab vermişdi .

Tarixçi Mehmed Solakzadə yazır: "Uca məqam sahibi padşah həzrətləri, ulduzlar sayında əsgəri ilə 941-ci il rəbiüləvvəlin 19-cu günü (29 sentyabr 1534) Təbrizə gəlib, ertəsi günü Ucanda islam əsgərlərinə çatdı. Bu mənzildən köçərək Sultaniyyə adlı şəhərə çatanda, bəzi hadisələr üzündən Əcəm şahına iltica edən Zülqədər bəyzadələrindən Məhəmməd xan, qızılbaşlar tərəfindən üz çevirərək qaçıb cahanpənah sultanın dərgahına gəlib üz sürdü. (Bax: Mehmed Solakzadə, Tarix,Bakı, "Elm", 1992, səh. 39).

Qeyd etdiyimiz kimi, I Şah Təhmasibə təsir edən hadisə Məhəmməd xan Zülqədərin Osmanlı ordusuna qaçması idi. Şah onu "oğul" adlandırırdı. Sultan Məhəmməd xanı Adilcəvaza hakim təyin etdi. Məhəmməd xan təyinat yerinə yollanmayıb, Üləma sultan Təkəli ilə birləşib Azərbaycana hücum etmişdi.

Məhəmməd xan Ərzurum əyalətinin bəylərbəyi olmuşdu (1535-1539).

Qaynaqlarda yazılır ki, "İraqeyn səfəri"dən sonra da, Sultan Səlim Yavuz çağındakı kimi səfəvilərlə sülh baş tutmamışdı. Bitlisdəki divanda 5 və ya 6 sentyabr 1535-ci il (12 və 13 Rəbiüləvvəl 942) günü Qanuninin buyruğu ilə qurulan "Ərzurum əyaləti"nə bəylərbəyi təyin edilən Zülqədərli Məhəmməd xan, qardaşı Mirzə Əli, Bəhram bəylər və qardaşıoğlu Şahməhəmməd bəylə birlikdə, Zülqədərli uruğundan olan dəstələrini və Təbrizdən qoşulan sünni əhalini götürərək, Ərzuruma çatıblar. Qardaşlar, Pasinin mərkəzi Avnik qalasında və özü, şənlənməsi 5 sentyabr 1534-cü ildə Qanuninin "Türbələr ziyarəti" vaxtında buyurulan Ərzurum şəhəri hələ düzəlməkdə olduğu üçün, Təbrizdən gələn şəhər xalqını burada yerləşdirib, sağlam olan Bayburd qalasında qalırdı. Beləliklə Ərzurum həm bir Osmanlı şəhəri olaraq şənlənib canlanır, həm də gürcülərdən və Irandan fəth ediləcək yerlər üçün Osmanlıların bazası işini görürdü. 1536-cı ilin baharında Məhəmməd xanın, gürcü valisi IV Qorqoranın üzərinə ılgara (yürüşə) hazırlaşdığı bilinir.

943-ci il məhərrəmin "onbeşində (4 iyul 1536) əknaf-i Məmaliki-Mahrusədən Bayburd hakimi Məhəmməd xan, ki, əmiri-dilir-i şir-nazirdür, həm-civar olan Gürcüstan iqlimlərini ləşgər-i ərbab-i yaxın ilə ol diyara axın eyləmiş; küffari-füccar ilə şiran-i kar-i-zar buluşub, rübarü olmuşlar". Osmanlı qaziləri, qarşılarına çıxanları məğlub edib. Dağıtmış. "Ol mərəkədə binihayə mel-in-i Gürcü", qılıncdan keçirilmiş. Yurdaları dağıdılıb, malları yağmalanmış. Birçox "Gürcü gözəlləri"ni də ələ keçirib, "həddən əfzun və birün doyumluqlar eyləmişlər. Memalik-i Usatdan beş nefer Gürcistan bəğləri, Dərgah-i-Muallaya itaatü inkıyad edüb, məmləkətləri ilə muti və munkəad olmuşlar".

Yerli Ərzurum arxivləri ilə rəvayəilərini də danşmış olan Ərzurumlu Ibrahim Mulhəmi də, ilini bildirmədən, 1536-cı ildə gürcülərə edilən səfər üçün bu bilgiləri verir: "Ərzurum valisi Məhəmməd paşa Zülqədəri bir ədəd əsgərlə gürcülərə səfər edib, Mamruvan qarşısında əksəriyyətin qılıncdan keçirib, Oltu və Penek qalalarını aldı". Bu xəbərlərdən, "ılgar"ın, Yuxarı Pasin bazasından, Çoruk qollarından Oltu çayı boyuna edildiyi, bilinsə də. Bu qoldan, Avniktə qalan Pasin sancaqbəyi Mirzə Əli bəy getmiş olsa gərəkdir. Onun böyük qardaşı Məhəmməd xan da, Çorukana qolu boyundan və Ispir bazasından irəliləyərək, "Livana" (indiki Yusufeli və Artivin) kəsimini 1536-cı il və ya 1537-ci il səfərində fəth etmişdir. 1536-ci il bfsqınına, indi görəcəyimiz h. 944-945 (1538-1539) təhrir dəfətərində "Narıman-Ilgarı" deyilməsi də, Əli və Mülhəmiyi doğrulamaqdadır.

Ilk Ərzurum bəylərbəyi Zülqədərli Məhəmməd xanın, 12 Cumadəlaxir 943-29 şevval 944 (26 sentyabr 1536 - 31 mart 1538) tarixləri arasındakı Tabi-i Məhəmməd xan" adlı dəftərdə, "Viləyəti Ərzurum mirmirani Həzrəti Məhəmməd xan"ın, Istanbula "təzkirələri arzu olunan sancaqlar və zeametlər, tımarlar və sipahizadələr"ə görə 501 adama "Berat" verildiyi xatırlanaraq, bunların tək-tək adları və 943 (1536)-cü ili "Gürcüstan qəzası"nda şəhid olan dirlik sahibləri də anılır. Bu arada bəylərbəyin qardaşı oğullarından "Bəbir"ində, bir zeəmet sahibi olduğu bildirilir. Yeni qurulmuş olan "Ərzurum əyaləti"ndəki sancaqları, 2 Zülqədə 944, 27 şaban 945 (2 aprel 1538-ci il dekabr 1539-ci il) tarixləri arasında işlənən və yenə "Dəftəri Vilayət-i Ərzurum Tabii Məhəmməd xan" adı ilə xatırlanan icmal dəfətərində, belə göstərilmişdir.

Gəlibolulu Mustafa Əli çələbi bu sırada Osmanlı xidmətinə daxil olan iki qardaş (Məhəmməd xan və Mirzəli bəy Zülqədərlər) haqqında bilgilər verir: "Sabiqən Şahsuvar oğlu Əli bəyin qorxusundan şah tərəfinə qaçıb, orda xanlıq alan Məhəmməd xan bin Şahrux bəy və qardaşı (Mirzə) Əli bəy gəlib Qanuniyə itaət edərək riayyətlər gördükdən sonra Məhəmməd xan Qars sancağı (doğrusu Qarsı da dövrələyən Ərzurum sancağı) və qardaşına Çemişkəzək sancağı (doğrusu mərkəzi Avnik olan Pasin) verilib bərmurad oldular. Bir zaman sonra Əli bəyə Qars bəylərbəyliyi verildi; aqibət Pasin bəyi (əslində Tiflis bəylərbəyi) olarkən vəfat etdi. Amma Məhəmməd xana Ərzrum bəylərbəyiliyi verilib, Gürcüstan küffarına neçə qəzalar edib, kamali-hüzur və miknətlə keçinirkən, Şah Təhmasib tərəfindən təhrik və iğva ehtimalı verildi. Ona görə də Rumeliyə təyin edilib iki sancaq birdən qazandı. Məhəmməd xan 1569/1570-cu ildə vəfat etdi. (Bax: Əli, Künhül-Əxbar)

Ailəsi

Məhəmməd xanın Şahəli bəy adlı oğlu vardı.

Mənbə

Həmçinin bax

İstinadlar

məhəmməd, zülqədər, vikipediyada, təxəllüslü, müxtəlif, şəxslər, haqqında, məqalələr, zülqədər, əlbistan, qəhrəmanmaraş, 1570, ərzurum, səfəvi, sonra, osmanlı, sərkərdəsi, ərzurum, əyalətinin, bəylərbəyi, məhəmməd, zülqədərməhəmməd, şahrux, oğlu, zülqədərdoğum. Vikipediyada bu texelluslu muxtelif sexsler haqqinda meqaleler var bax Zulqeder Mehemmed xan Zulqeder Elbistan Qehremanmaras ili 1570 Erzurum Sefevi sonra Osmanli serkerdesi Erzurum eyaletinin ilk beylerbeyi MEHEMMED XAN ZULQEDERMehemmed xan Sahrux xan oglu ZulqederDogum yeri ElbistanseheriVefat tarixi 1570Vefat yeri Erzurum seheri Mundericat 1 Heyati 2 Ailesi 3 Menbe 4 Hemcinin bax 5 IstinadlarHeyati RedakteMehemmed bey Sahrux xan oglu Elbistanda anadan olmusdu Tarixci yazir O muhtemelen aile ucundeki bir anlasmazliqdan dolayi sahin xidmetine girmis ve Astrabad valiliyi vezifesine teyin edilmisd Ancaq onun qizilbasligi ne derece menimsediyi xususunda etrafindakilar terefinden daima subheyle yanasildigi anlasilmaqdadir Qanuni Sultan Suleymanin Iraqeyn seferi esnasinda I Sah Tehmasibe min neferlik Zulqeder esgeri ile qatilmis yasavulluq ucun Osmanli ordusuna qarsi getdiyi esnada da sef deyisdirerek osmanlilarin yanina gecmis Qanuni de onu daha onceleri Osmanli dovletine siginmis Ulema sultan ile birlikde Tebriz uzerine gondermisdi Bu hadise I Sah Tehmasibin qardasi Sam mirzenin usyani ile eyni doneme rastladigindan sahin Vestam qalasini muhasiresi esnasinda qala xalqi Sam mirze yagi oldu Rum sultani onu oglu bilib Irani ona bagisladi deye bagirinca Sah da men de Zulqederoglunu oglum bilirdim o mene ne qeder vefali oldu k i Sam mirze Xudavendigara o qeder vefali olsun Eger bizden elaqesini kesdi ise onu Allaha hevale edirem deye cevab vermisdi Tarixci Mehmed Solakzade yazir Uca meqam sahibi padsah hezretleri ulduzlar sayinda esgeri ile 941 ci il rebiulevvelin 19 cu gunu 29 sentyabr 1534 Tebrize gelib ertesi gunu Ucanda islam esgerlerine catdi Bu menzilden kocerek Sultaniyye adli sehere catanda bezi hadiseler uzunden Ecem sahina iltica eden Zulqeder beyzadelerinden Mehemmed xan qizilbaslar terefinden uz cevirerek qacib cahanpenah sultanin dergahina gelib uz surdu Bax Mehmed Solakzade Tarix Baki Elm 1992 seh 39 Qeyd etdiyimiz kimi I Sah Tehmasibe tesir eden hadise Mehemmed xan Zulqederin Osmanli ordusuna qacmasi idi Sah onu ogul adlandirirdi Sultan Mehemmed xani Adilcevaza hakim teyin etdi Mehemmed xan teyinat yerine yollanmayib Ulema sultan Tekeli ile birlesib Azerbaycana hucum etmisdi Mehemmed xan Erzurum eyaletinin beylerbeyi olmusdu 1535 1539 Qaynaqlarda yazilir ki Iraqeyn seferi den sonra da Sultan Selim Yavuz cagindaki kimi sefevilerle sulh bas tutmamisdi Bitlisdeki divanda 5 ve ya 6 sentyabr 1535 ci il 12 ve 13 Rebiulevvel 942 gunu Qanuninin buyrugu ile qurulan Erzurum eyaleti ne beylerbeyi teyin edilen Zulqederli Mehemmed xan qardasi Mirze Eli Behram beyler ve qardasioglu Sahmehemmed beyle birlikde Zulqederli urugundan olan destelerini ve Tebrizden qosulan sunni ehalini goturerek Erzuruma catiblar Qardaslar Pasinin merkezi Avnik qalasinda ve ozu senlenmesi 5 sentyabr 1534 cu ilde Qanuninin Turbeler ziyareti vaxtinda buyurulan Erzurum seheri hele duzelmekde oldugu ucun Tebrizden gelen seher xalqini burada yerlesdirib saglam olan Bayburd qalasinda qalirdi Belelikle Erzurum hem bir Osmanli seheri olaraq senlenib canlanir hem de gurculerden ve Irandan feth edilecek yerler ucun Osmanlilarin bazasi isini gorurdu 1536 ci ilin baharinda Mehemmed xanin gurcu valisi IV Qorqoranin uzerine ilgara yuruse hazirlasdigi bilinir 943 ci il meherremin onbesinde 4 iyul 1536 eknaf i Memaliki Mahruseden Bayburd hakimi Mehemmed xan ki emiri dilir i sir nazirdur hem civar olan Gurcustan iqlimlerini lesger i erbab i yaxin ile ol diyara axin eylemis kuffari fuccar ile siran i kar i zar bulusub rubaru olmuslar Osmanli qazileri qarsilarina cixanlari meglub edib Dagitmis Ol merekede binihaye mel in i Gurcu qilincdan kecirilmis Yurdalari dagidilib mallari yagmalanmis Bircox Gurcu gozelleri ni de ele kecirib hedden efzun ve birun doyumluqlar eylemisler Memalik i Usatdan bes nefer Gurcistan begleri Dergah i Muallaya itaatu inkiyad edub memleketleri ile muti ve munkead olmuslar Yerli Erzurum arxivleri ile revayeilerini de dansmis olan Erzurumlu Ibrahim Mulhemi de ilini bildirmeden 1536 ci ilde gurculere edilen sefer ucun bu bilgileri verir Erzurum valisi Mehemmed pasa Zulqederi bir eded esgerle gurculere sefer edib Mamruvan qarsisinda ekseriyyetin qilincdan kecirib Oltu ve Penek qalalarini aldi Bu xeberlerden ilgar in Yuxari Pasin bazasindan Coruk qollarindan Oltu cayi boyuna edildiyi bilinse de Bu qoldan Avnikte qalan Pasin sancaqbeyi Mirze Eli bey getmis olsa gerekdir Onun boyuk qardasi Mehemmed xan da Corukana qolu boyundan ve Ispir bazasindan irelileyerek Livana indiki Yusufeli ve Artivin kesimini 1536 ci il ve ya 1537 ci il seferinde feth etmisdir 1536 ci il bfsqinina indi goreceyimiz h 944 945 1538 1539 tehrir defeterinde Nariman Ilgari deyilmesi de Eli ve Mulhemiyi dogrulamaqdadir Ilk Erzurum beylerbeyi Zulqederli Mehemmed xanin 12 Cumadelaxir 943 29 sevval 944 26 sentyabr 1536 31 mart 1538 tarixleri arasindaki Tabi i Mehemmed xan adli defterde Vileyeti Erzurum mirmirani Hezreti Mehemmed xan in Istanbula tezkireleri arzu olunan sancaqlar ve zeametler timarlar ve sipahizadeler e gore 501 adama Berat verildiyi xatirlanaraq bunlarin tek tek adlari ve 943 1536 cu ili Gurcustan qezasi nda sehid olan dirlik sahibleri de anilir Bu arada beylerbeyin qardasi ogullarindan Bebir inde bir zeemet sahibi oldugu bildirilir Yeni qurulmus olan Erzurum eyaleti ndeki sancaqlari 2 Zulqede 944 27 saban 945 2 aprel 1538 ci il dekabr 1539 ci il tarixleri arasinda islenen ve yene Defteri Vilayet i Erzurum Tabii Mehemmed xan adi ile xatirlanan icmal defeterinde bele gosterilmisdir Gelibolulu Mustafa Eli celebi bu sirada Osmanli xidmetine daxil olan iki qardas Mehemmed xan ve Mirzeli bey Zulqederler haqqinda bilgiler verir Sabiqen Sahsuvar oglu Eli beyin qorxusundan sah terefine qacib orda xanliq alan Mehemmed xan bin Sahrux bey ve qardasi Mirze Eli bey gelib Qanuniye itaet ederek riayyetler gordukden sonra Mehemmed xan Qars sancagi dogrusu Qarsi da dovreleyen Erzurum sancagi ve qardasina Cemiskezek sancagi dogrusu merkezi Avnik olan Pasin verilib bermurad oldular Bir zaman sonra Eli beye Qars beylerbeyliyi verildi aqibet Pasin beyi eslinde Tiflis beylerbeyi olarken vefat etdi Amma Mehemmed xana Erzrum beylerbeyiliyi verilib Gurcustan kuffarina nece qezalar edib kamali huzur ve miknetle kecinirken Sah Tehmasib terefinden tehrik ve igva ehtimali verildi Ona gore de Rumeliye teyin edilib iki sancaq birden qazandi Mehemmed xan 1569 1570 cu ilde vefat etdi Bax Eli Kunhul Exbar Ailesi RedakteMehemmed xanin Saheli bey adli oglu vardi Menbe RedakteEnver Cingizoglu Zulqeder eli Baki Serq Qerb 2011 156 seh Hemcinin bax RedakteZulqederogullari beyliyiIstinadlar RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Mehemmed xan Zulqeder amp oldid 5522498, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.