fbpx
Wikipedia

Quşların yaşama yerləri

Avqust 04, 2021

Dünyada 9000 növə qədər quş məlumdur. Onların ərazidə yerləşməsi ətraf mühit şəraitindən asılıdır. Yaşama şəraiti müxtəlif olan yerlərdə quş da çoxdur. Məsələn, Azərbaycanın ərazisi Rusiyanın ərazisinin cüzi bir hissəsi qədərdir. Lakin Rusiyada olan quş növlərinin yarıya qədəri Azərbaycan faunasına da daxildir. Bunlar yaşama yerinə görə bir sıra qrupa ayrılırlar. Ağaclıq və kolluq quşları; açıqlıq sahə quşları; sahil quşları; su quşları; sinantrop quşlar.

Meşə və kolluq quşları

İlk quşlar meşədə əmələ gəliblər. Ona görə də təbiidir ki, ağaclıq və kolluq quşları çoxdur. Bu qrupa daxil olan quşların həyatı ağac və kol bitkiləri ilə bağlıdır. Bunlar meşədə yuva tikib nəsil verir, meşədə gizlənib qorunur, qidalanır, dincəlir, gecələyir. Ağaclıq və kolluq quşlarının bütün quruluşu və həyat tərzi meşədə və kolluqda yaşamağa uyğunlaşıbdır. Lakin səciyyəvi ağac quşları meşə ilə çox bağlıdır: ağacdələnlər, tutuquşular, bayquşların, göyərçinlərin, qırğıların, toyuqlar dəstəsinin, sərçələrin çox növü səciyyəvi meşə quşlarıdır. Ağacdələnlər əsl meşə quşlarıdır, onları açıq sahədə yalnız bir meşədən çıxıb, başqa meşəyə uçanda görmək olar. Əsl meşə quşları oturaq yaşayır, uzaq yerlərə miqrasiya etmirlər. Səciyyəvi kolluq quşları kolluqlarda məskan salır. Bunlar hətta meşənin və bağın içərisində kolluq olmayan yerlərdə yoxdur. Misal üçün qırqovulu, pöhrəçili, bilibittanı, alaçöhrəni və s. göstərmək olar. Bunların həyatı üçün kolluqlar əsas rol oynayır. Səciyyəvi olmayan ağaclıq və kolluq quşları da var. Bu cür quşlar meşədə və kolluqda yaşamasına baxmayaraq, onların həyatı ağac və kol ilə bağlı deyildir. Məsələn, qırqovul kolluqda yaşayır, lakin yuvası yerdə olur və özü yerdə qidalanır. Meşədə yaşayan bəzi quşlar qidalanmaq üçün açıq sahələrə uçurlar. Elə quşlar da var ki, onların həyatı meşədə keçir, yalnız qida üçün su sahilinə uçurlar: leylək, qarabatdaq, vağ, qarıldaq və s. Səciyyəvi meşə quşlarının qanadları gödəkdir, onlar uzağa uçmurlar, səciyyəvi olmayan meşə quşlarının isə qanadları nisbətən uzundur. Bunlar göstərir ki, quşların xarici və bəzi daxili əlamətləri onların yaşama şəraiti ilə sıx əlaqədardır.

Açıq sahə quşları

Yerdə və qayada yaşayırlar (çəmənlikdə, yarımsəhra, səhra və başqa yerlərdə). Məsələn doydaq, bəzgək, bağrıqara, dəvəquş və s. Açıqlıq quşları yerdə hərəkət edir, yerdə yuva tikir, yerdə özünü təhlükədən qorumaq üçün az vaxtda çox məsafə qət edə bilməlidir. Ona görə də bəzi növləri bərk qaçır, bəzi növləri sürətlə uçur, başqaları isə açıq yerdə möhkəm gizlənə bilir. Əsl qayalıq quşları qaya və yarğanların sıldırım divarlarına dırmana bilir: dırmanc, qaya cilovlusu və s. Bəzi quşlar əlçatmaz qaya üzərində yuva tikir, havada süzməklə ovunu axtarıb tapır və şığıyıb yerdən götürür (qartal, quzğun). Bir sıra quşlar açıq sahədə torpaqda özünə yuva qazır, ovunu isə havada tutur.

Sahil quşları

Bir sıra quşların həyatı çayların, göllərin və dənizlərin sahili ilə bağlıdır: qağayı, vağ, cüllütlərin çoxu və s. Bunlar ləpədöyən sahildə və ya bataqlıq yerlərdə qidalanır, su basmayan və gizli yerlərdə yuva tikir, dincəlir və gecələyirlər. Adalarda quşların yuvası təhlükəsiz olduğu üçün sahil quşları taman açıq yerdə yuva tikib nəsil verirlər. Sahil quşları suyun dərinliyinə baş vura bilmir.

Su quşları

Su quşları su heyvanı demək deyildir. Su quşları hamısı atmosfer havası ilə tənəffüs edir. Lakin bunların qidalanması, dincəlməsi və özünü təhlükədən müdafiə etməsi əsasən su mühiti ilə əlaqədardır. Pinqvin, qaz, ördək, su sərçəsi və s. quşlar su mühitindən geniş istifadə edirlər. Su quşlarının arxa ətrafları bədənin arxa hissəsinə tərəf çəkilmişdir, barmaqları arasında üzmə pərdəsi var. Ona görə bu quşlar yaxşı üzür, bəzi növləri suya baş vura bilir. Su quşlarının büzdüm vəzisi də yaxşı inkişaf edibdir, onun mayesini quş dimdiyi ilə götürüb lələklərini yağlayır, özünü suda islanmaqdan qoruyur. Onların lələkləri çox sıxdır, yorğan kimi örtük əmələ gətirir, quşun bədəni isti qalır. Pinqvin öz mühitinə ən yaxşı uyğunlaşmış quşdur. O, suyun altında elə uçur ki, sanki qanad çalıb uçur. Zərricə suya yaxın bir budağa qonur, suda xırda balığı gördükdə özünü daş kimi suya atır və ovunu dimdiyində çıxarır. Qazlar çəmənlikdə və bozqır sahədə, ördəklər isə dayaz suda və rütubətli yerlərdə qidalanır, dincəlmək üçün isə suya qonub dərinliklərə tərəf üzürlər.

Sinantrop quşlar

Şəhərdə, kənddə və başqa insan tikililərində yuva tikib nəsil verən və əhalinin ərzaq qalıqlarından istifadə edən quşlara sinantrop quşlar deyilir. Q.T.Mustafayev (2003) quşların sinantroplaşmasını 5 mərhələyə ayırır: yem sinantropu, qismən sinantrop, yarımsinantrop, natamam sinantrop və tam sinantrop. Təbii yaşama yerlərində nəsil verən, insan məskunlaşan yerlərdə isə ərzaq qalıqlarından əlavə yem kimi istifadə edən quşlara yem sinantropu deyilir. Məsələn, qağayı, adi hörücü belə quşlardır. İlin eyni vaxtında və eyni rayonda əsasən təbii yaşama yerlərində, qismən isə insan tikililərində nəsil verənlərə (buruqboyun, arıquş, odquyruq) qismən sinantrop deyilir. Eyni rayonda və ilin eyvi vaxtında hər hansı növ quşun fərdlərinin təxminən yarısını seliteb sahədə nəsil verirsə, belə quşlar natamam sinantrop adlanır. Məsələn, Azərbaycanda çöl göyərçini, hop-hop, göycəqarğa, uzunqanaq, şəhərqaranquşu və s. natamam sinantroplardır. Lakin 4 növ quş (kiçik qur-qur, xaltalı qur-qur, kənd qaranquşu, dam sərçəsi) tamam sinantropdurlar. Bunlar meşədən, kolluqdan, qayalıqdan və başqa təbii yaşama yerlərindən reproduksiya əlaqəsini tamam kəsib, yalnız insan məskunlaşmış sahələrdə nəsil verirlər. Quşların sinantroplaşması insanın onlara münasibətindən asılıdır. İnsanın neytral və qayğıkeş çünasibəti quşalrın sinantroplaşması prosesini tezləşdirir, insanın quşları təqib etməsi isə bu prosesi ləngidir. Sinantroplaşma geriyə dönə bilən prosesdir. Tamam sinantrop olan quş növü yenidən təbii yaşama yerinə qayıda bilər.

Qalereya

Ədəbiyyat

  • Mustafayev Q.T.,Məhərrəmova N.A. Ornitologiya. Bakı: "Çaşıoğlu", 2005; səh. 14-19

İstinadlar

  1. http://www.ucmp.berkeley.edu/diapsids/birds/birdintro.html
  2. http://www.poznavayka.org/zoologiya/dyatel-neutomimyiy-truzhenik-lesa/
  3. https://kayzen.az/blog/heyvan/17830/pinqvinl%C9%99r.html
  4. https://animaldiversity.org/accounts/Anatidae/

Avqust 04, 2021
quşların, yaşama, yerləri, dünyada, 9000, növə, qədər, quş, məlumdur, onların, ərazidə, yerləşməsi, ətraf, mühit, şəraitindən, asılıdır, yaşama, şəraiti, müxtəlif, olan, yerlərdə, quş, çoxdur, məsələn, azərbaycanın, ərazisi, rusiyanın, ərazisinin, cüzi, hissəs. Dunyada 9000 nove qeder qus melumdur 1 Onlarin erazide yerlesmesi etraf muhit seraitinden asilidir Yasama seraiti muxtelif olan yerlerde qus da coxdur Meselen Azerbaycanin erazisi Rusiyanin erazisinin cuzi bir hissesi qederdir Lakin Rusiyada olan qus novlerinin yariya qederi Azerbaycan faunasina da daxildir Bunlar yasama yerine gore bir sira qrupa ayrilirlar Agacliq ve kolluq quslari aciqliq sahe quslari sahil quslari su quslari sinantrop quslar Mundericat 1 Mese ve kolluq quslari 2 Aciq sahe quslari 3 Sahil quslari 4 Su quslari 5 Sinantrop quslar 6 Qalereya 7 Edebiyyat 8 IstinadlarMese ve kolluq quslari RedakteIlk quslar mesede emele gelibler Ona gore de tebiidir ki agacliq ve kolluq quslari coxdur Bu qrupa daxil olan quslarin heyati agac ve kol bitkileri ile baglidir Bunlar mesede yuva tikib nesil verir mesede gizlenib qorunur qidalanir dincelir geceleyir Agacliq ve kolluq quslarinin butun qurulusu ve heyat terzi mesede ve kolluqda yasamaga uygunlasibdir Lakin seciyyevi agac quslari mese ile cox baglidir agacdelenler tutuqusular bayquslarin goyercinlerin qirgilarin toyuqlar destesinin sercelerin cox novu seciyyevi mese quslaridir Agacdelenler esl mese quslaridir onlari aciq sahede yalniz bir meseden cixib basqa meseye ucanda gormek olar 2 Esl mese quslari oturaq yasayir uzaq yerlere miqrasiya etmirler Seciyyevi kolluq quslari kolluqlarda meskan salir Bunlar hetta mesenin ve bagin icerisinde kolluq olmayan yerlerde yoxdur Misal ucun qirqovulu pohrecili bilibittani alacohreni ve s gostermek olar Bunlarin heyati ucun kolluqlar esas rol oynayir Seciyyevi olmayan agacliq ve kolluq quslari da var Bu cur quslar mesede ve kolluqda yasamasina baxmayaraq onlarin heyati agac ve kol ile bagli deyildir Meselen qirqovul kolluqda yasayir lakin yuvasi yerde olur ve ozu yerde qidalanir Mesede yasayan bezi quslar qidalanmaq ucun aciq sahelere ucurlar Ele quslar da var ki onlarin heyati mesede kecir yalniz qida ucun su sahiline ucurlar leylek qarabatdaq vag qarildaq ve s Seciyyevi mese quslarinin qanadlari godekdir onlar uzaga ucmurlar seciyyevi olmayan mese quslarinin ise qanadlari nisbeten uzundur Bunlar gosterir ki quslarin xarici ve bezi daxili elametleri onlarin yasama seraiti ile six elaqedardir Aciq sahe quslari RedakteYerde ve qayada yasayirlar cemenlikde yarimsehra sehra ve basqa yerlerde Meselen doydaq bezgek bagriqara devequs ve s Aciqliq quslari yerde hereket edir yerde yuva tikir yerde ozunu tehlukeden qorumaq ucun az vaxtda cox mesafe qet ede bilmelidir Ona gore de bezi novleri berk qacir bezi novleri suretle ucur basqalari ise aciq yerde mohkem gizlene bilir Esl qayaliq quslari qaya ve yarganlarin sildirim divarlarina dirmana bilir dirmanc qaya cilovlusu ve s Bezi quslar elcatmaz qaya uzerinde yuva tikir havada suzmekle ovunu axtarib tapir ve sigiyib yerden goturur qartal quzgun Bir sira quslar aciq sahede torpaqda ozune yuva qazir ovunu ise havada tutur Sahil quslari RedakteBir sira quslarin heyati caylarin gollerin ve denizlerin sahili ile baglidir qagayi vag cullutlerin coxu ve s Bunlar lepedoyen sahilde ve ya bataqliq yerlerde qidalanir su basmayan ve gizli yerlerde yuva tikir dincelir ve geceleyirler Adalarda quslarin yuvasi tehlukesiz oldugu ucun sahil quslari taman aciq yerde yuva tikib nesil verirler Sahil quslari suyun derinliyine bas vura bilmir Su quslari RedakteSu quslari su heyvani demek deyildir Su quslari hamisi atmosfer havasi ile teneffus edir Lakin bunlarin qidalanmasi dincelmesi ve ozunu tehlukeden mudafie etmesi esasen su muhiti ile elaqedardir Pinqvin qaz ordek su sercesi ve s quslar su muhitinden genis istifade edirler Su quslarinin arxa etraflari bedenin arxa hissesine teref cekilmisdir barmaqlari arasinda uzme perdesi var Ona gore bu quslar yaxsi uzur bezi novleri suya bas vura bilir Su quslarinin buzdum vezisi de yaxsi inkisaf edibdir onun mayesini qus dimdiyi ile goturub leleklerini yaglayir ozunu suda islanmaqdan qoruyur Onlarin lelekleri cox sixdir yorgan kimi ortuk emele getirir qusun bedeni isti qalir Pinqvin oz muhitine en yaxsi uygunlasmis qusdur 3 O suyun altinda ele ucur ki sanki qanad calib ucur Zerrice suya yaxin bir budaga qonur suda xirda baligi gordukde ozunu das kimi suya atir ve ovunu dimdiyinde cixarir Qazlar cemenlikde ve bozqir sahede ordekler ise dayaz suda ve rutubetli yerlerde qidalanir dincelmek ucun ise suya qonub derinliklere teref uzurler 4 Sinantrop quslar RedakteSeherde kendde ve basqa insan tikililerinde yuva tikib nesil veren ve ehalinin erzaq qaliqlarindan istifade eden quslara sinantrop quslar deyilir Q T Mustafayev 2003 quslarin sinantroplasmasini 5 merheleye ayirir yem sinantropu qismen sinantrop yarimsinantrop natamam sinantrop ve tam sinantrop Tebii yasama yerlerinde nesil veren insan meskunlasan yerlerde ise erzaq qaliqlarindan elave yem kimi istifade eden quslara yem sinantropu deyilir Meselen qagayi adi horucu bele quslardir Ilin eyni vaxtinda ve eyni rayonda esasen tebii yasama yerlerinde qismen ise insan tikililerinde nesil verenlere buruqboyun ariqus odquyruq qismen sinantrop deyilir Eyni rayonda ve ilin eyvi vaxtinda her hansi nov qusun ferdlerinin texminen yarisini seliteb sahede nesil verirse bele quslar natamam sinantrop adlanir Meselen Azerbaycanda col goyercini hop hop goyceqarga uzunqanaq seherqaranqusu ve s natamam sinantroplardir Lakin 4 nov qus kicik qur qur xaltali qur qur kend qaranqusu dam sercesi tamam sinantropdurlar Bunlar meseden kolluqdan qayaliqdan ve basqa tebii yasama yerlerinden reproduksiya elaqesini tamam kesib yalniz insan meskunlasmis sahelerde nesil verirler Quslarin sinantroplasmasi insanin onlara munasibetinden asilidir Insanin neytral ve qaygikes cunasibeti qusalrin sinantroplasmasi prosesini tezlesdirir insanin quslari teqib etmesi ise bu prosesi lengidir Sinantroplasma geriye done bilen prosesdir Tamam sinantrop olan qus novu yeniden tebii yasama yerine qayida biler Qalereya Redakte Edebiyyat RedakteMustafayev Q T Meherremova N A Ornitologiya Baki Casioglu 2005 seh 14 19Istinadlar Redakte http www ucmp berkeley edu diapsids birds birdintro html http www poznavayka org zoologiya dyatel neutomimyiy truzhenik lesa https kayzen az blog heyvan 17830 pinqvinl C9 99r html https animaldiversity org accounts Anatidae Menbe https az wikipedia org w index php title Quslarin yasama yerleri amp oldid 4489625, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.