fbpx
Wikipedia

Qartal

Qartal (lat. Aquila) – qızılyırtıcıkimilər dəstəsinin qırğılar fəsiləsinə aid yırtıcı cinsi.

?Qartal
Aquila

Berqut
Elmi təsnifat
Aləmi:Heyvanlar
Yarımaləm:Eumetazoylar
Bölmə:İkitərəflisimmetriyalılar
Yarımbölmə:Sonağızlılar
Tip:Xordalılar
Yarımtip:Onurğalılar
Sinif:Quşlar
Yarımsinif:Yenidamaqlılar
Dəstə:Qızılquşkimilər
Fəsilə:Qırğılar
Cins: Qartal
Elmi adı
Aquila Brisson, 1760

Vikinövlərdə
sistematika

Şəkil
axtarışı
ITIS  
NCBI  
PBDB  

Bədəninin uzunluğu 75-88 sm, quyruğu isə qısadır. Geniş qanadları var və açılan halda 2,4 m civarında olur. Ayaqları barmaqlarına qədər tüklə örtülü olur. 2-3 yaşlarında yetişkənliyə çatırlar.

Meşə və dağlarda yaşayırlar. Erkəklər həyatları boyu bir dişi ilə cütləşir və eyni yuvadan istifadə edirlər. Yuvaları əlçatmaz yerdə olur. Qartalların bəzi növləri 100 kq-a qədər yükü qaldıra bilirlər.

Qartalların bədən quruluşları hər cəhətdən qüsursuzdur. Qartallar həm yerdən havaya qalxmaq üçün yüngül olmalı, həm də ovlarını tutduqda rahatlıqla daşımaq üçün güclü olmalıdırlar. Bir qartalın 7000-dən çox tükü var, ancaq bu tüklərin hamısının ağırlığı təxminən 500 qram edir. Bundan başqa qartalların bədənlərinin daha yüngül olması üçün sümüklərinin içi də boşdur. Qartalın skeletinin bütövlükdə ağırlığı 270 qramdan bir az çoxdur.

Bir qartal uçarkən özünə lazım olan gücün çoxunu qanadlarını çırpma əsnasında, qanadının aşağıya doğru hərəkətindən alır. Buna görə qartalın qanadlarını aşağıya doğru çəkən əzələlərin sayı qanadları yuxarı çəkən əzələlərin sayından çoxdur. Bu əzələlər adətən quşun bədən çəkisinin yarısına bərabər olur. Qartallar qanadlarının vəziyyətini dəyişdirərək daha sürətli və ya daha yavaş uça bilirlər. Sürətlə uçmaq istədikdə qanadlarının ön kənarlarını küləyə doğru çevirir və beləliklə "havanı kəsirlər". Sürətlərini yavaşlatmaq istədikdə isə qanadlarının enli hissəsini küləyə doğru çevirirlər.

Bütün qartalların gözlərində "niktitant pərdə" deyilən artıq göz qapağı var. Bu qapağın funksiyası gözləri təmizləmək və qorumaqdır. Qartallar balalarını yedirərkən göz qapaqlarını adətən yumurlar. Bu balaların səhvən anasının gözlərinə zərər verməsinin qarşısını almaq üçün alınan tədbirdir.

Qartalların tüklərində də yerə enmə üçün xüsusi dizayn var. Qartal yerə enərkən quyruğunu havaya qaldırır və bədəninə görə bir bucaq altında quyruğunu aşağı çəkərək sürətini azaldır. Qanadlarının uclarını alçaldaraq onlardan əyləc kimi istifadə edir. Ancaq sürətini itirərkən qanadların üstündə əmələ gələn hava axını qartalın yıxılma təhlükəsinin artmasına səbəb olur. Qartal qanadlarının ucundakı üç-dörd çəngə tükü qaldıraraq bu təhlükənin qarşısını alır. Bunlar qanadın səthindən havanın düz xətt halında keçməsinə və quşun rahatlıqla yerə enməsinə kömək edir. qrifonlara aiddir

Qartalların uçmaq üçün xüsusi yaradılmış bədəni

Quşları tədqiq etdiyimiz zaman bütün xüsusiyyətlərinin uçuş üçün xüsusi dizayn edildiyini görürük. Məsələn, səmada ən yaxşı hərəkət qabiliyyətinə sahib quşlardan biri olan qartalların bədən quruluşu qüsursuzdur. Qartallar həm havada uçacaq qədər yüngül, həm də ovu asanlıqla daşıyacaq qədər güclü olmalıdırlar. Qartalların sümüklərinin içi boş olduğu üçün yüngüldür. Ağ qartalın skeletinin ağırlığı təqribən 272 qramdır. Bir sözlə, bu canlılar uçmaq üçün ideal ağırlığa sahibdir. Qartal uçarkən əsas gücü qanadının aşağıya doğru hərəkətindən alır. Buna görə də qanadları aşağıya itələyən əzələlərin sayı yuxarıya doğru itələyən əzələlərin sayından çoxdur. Qartal üçün uçuş əzələləri çox mühümdür. Bu əzələlər quşun bədən ağırlığının yarısı qədərdir. Qartallar qanadlarının istiqamətini dəyişərək daha sürətli və ya daha yavaş uça bilirlər. Qartalların gözlərində "niktitant pərdə" adlandırılan üçüncü göz qapağı var. Bu qapağın vəzifəsi gözləri təmizləyib qorumaqdır. Balalarını yemləyərkən göz qapaqlarını bağlı tuturlar. Bu, balaların səhvən anasının gözlərinə zərər verməsinin qarşısını almaq üçündür. Qartallar həm qüsursuz uçuş bacarığına, həm də yerə enmək üçün xüsusi lələklərə sahibdir. Qartal yerə enərkən quyruğunu müəyyən bucaq altında aşağı əyməklə sürətini azaldır. Həmçinin qanadlarından əyləc kimi də istifadə edir. Lakin sürəti azalarkən qanadların üstündə yaranan hava axını qartalın yerə düşmək təhlükəsinin artırır. Canlı qanadlarının ucunda olan üç-dörd lələyi qaldıraraq bu təhlükənin qarşısını alır.

Növləri

Azərbaycanda 10 növü yaşayır:Kiçik qartal (Aquila pomarina);Çığırğan qartalça (Aquila clanga);Çöl qartalı (Aquila nipalensis);Məzar qartalı (Aquila heliaca);Berqut (Aquila chrysaetos);Kiçik qartal (Aquila pennata);Qırğı qartal (Aquila fasciata);Ağquyruq dəniz qartalı (Haliaeetus albicilla)

İstinadlar

  1. Da­vid At­ten­bo­ro­ugh, The Li­fe of Birds, s.51

qartal, adın, digər, istifadə, formaları, üçün, dəqiqləşdirmə, aquila, qızılyırtıcıkimilər, dəstəsinin, qırğılar, fəsiləsinə, yırtıcı, cinsi, aquilaberqutelmi, təsnifataləmi, heyvanlaryarımaləm, eumetazoylarbölmə, ikitərəflisimmetriyalılaryarımbölmə, sonağızlı. Bu adin diger istifade formalari ucun bax Qartal deqiqlesdirme Qartal lat Aquila qizilyirticikimiler destesinin qirgilar fesilesine aid yirtici cinsi QartalAquilaBerqutElmi tesnifatAlemi HeyvanlarYarimalem EumetazoylarBolme IkitereflisimmetriyalilarYarimbolme SonagizlilarTip XordalilarYarimtip OnurgalilarSinif QuslarYarimsinif YenidamaqlilarDeste QizilquskimilerFesile QirgilarCins QartalElmi adiAquila Brisson 1760VikinovlerdesistematikaSekilaxtarisiITIS 175406NCBI 8960PBDB 94488Bedeninin uzunlugu 75 88 sm quyrugu ise qisadir Genis qanadlari var ve acilan halda 2 4 m civarinda olur Ayaqlari barmaqlarina qeder tukle ortulu olur 2 3 yaslarinda yetiskenliye catirlar Mese ve daglarda yasayirlar Erkekler heyatlari boyu bir disi ile cutlesir ve eyni yuvadan istifade edirler Yuvalari elcatmaz yerde olur Qartallarin bezi novleri 100 kq a qeder yuku qaldira bilirler Qartallarin beden quruluslari her cehetden qusursuzdur Qartallar hem yerden havaya qalxmaq ucun yungul olmali hem de ovlarini tutduqda rahatliqla dasimaq ucun guclu olmalidirlar Bir qartalin 7000 den cox tuku var ancaq bu tuklerin hamisinin agirligi texminen 500 qram edir Bundan basqa qartallarin bedenlerinin daha yungul olmasi ucun sumuklerinin ici de bosdur Qartalin skeletinin butovlukde agirligi 270 qramdan bir az coxdur Bir qartal ucarken ozune lazim olan gucun coxunu qanadlarini cirpma esnasinda qanadinin asagiya dogru hereketinden alir Buna gore qartalin qanadlarini asagiya dogru ceken ezelelerin sayi qanadlari yuxari ceken ezelelerin sayindan coxdur Bu ezeleler adeten qusun beden cekisinin yarisina beraber olur Qartallar qanadlarinin veziyyetini deyisdirerek daha suretli ve ya daha yavas uca bilirler Suretle ucmaq istedikde qanadlarinin on kenarlarini kuleye dogru cevirir ve belelikle havani kesirler Suretlerini yavaslatmaq istedikde ise qanadlarinin enli hissesini kuleye dogru cevirirler Butun qartallarin gozlerinde niktitant perde deyilen artiq goz qapagi var Bu qapagin funksiyasi gozleri temizlemek ve qorumaqdir Qartallar balalarini yedirerken goz qapaqlarini adeten yumurlar Bu balalarin sehven anasinin gozlerine zerer vermesinin qarsisini almaq ucun alinan tedbirdir Qartallarin tuklerinde de yere enme ucun xususi dizayn var Qartal yere enerken quyrugunu havaya qaldirir ve bedenine gore bir bucaq altinda quyrugunu asagi cekerek suretini azaldir Qanadlarinin uclarini alcaldaraq onlardan eylec kimi istifade edir Ancaq suretini itirerken qanadlarin ustunde emele gelen hava axini qartalin yixilma tehlukesinin artmasina sebeb olur Qartal qanadlarinin ucundaki uc dord cenge tuku qaldiraraq bu tehlukenin qarsisini alir Bunlar qanadin sethinden havanin duz xett halinda kecmesine ve qusun rahatliqla yere enmesine komek edir 1 qrifonlara aiddirQartallarin ucmaq ucun xususi yaradilmis bedeni RedakteQuslari tedqiq etdiyimiz zaman butun xususiyyetlerinin ucus ucun xususi dizayn edildiyini goruruk Meselen semada en yaxsi hereket qabiliyyetine sahib quslardan biri olan qartallarin beden qurulusu qusursuzdur Qartallar hem havada ucacaq qeder yungul hem de ovu asanliqla dasiyacaq qeder guclu olmalidirlar Qartallarin sumuklerinin ici bos oldugu ucun yunguldur Ag qartalin skeletinin agirligi teqriben 272 qramdir Bir sozle bu canlilar ucmaq ucun ideal agirliga sahibdir Qartal ucarken esas gucu qanadinin asagiya dogru hereketinden alir Buna gore de qanadlari asagiya iteleyen ezelelerin sayi yuxariya dogru iteleyen ezelelerin sayindan coxdur Qartal ucun ucus ezeleleri cox muhumdur Bu ezeleler qusun beden agirliginin yarisi qederdir Qartallar qanadlarinin istiqametini deyiserek daha suretli ve ya daha yavas uca bilirler Qartallarin gozlerinde niktitant perde adlandirilan ucuncu goz qapagi var Bu qapagin vezifesi gozleri temizleyib qorumaqdir Balalarini yemleyerken goz qapaqlarini bagli tuturlar Bu balalarin sehven anasinin gozlerine zerer vermesinin qarsisini almaq ucundur Qartallar hem qusursuz ucus bacarigina hem de yere enmek ucun xususi leleklere sahibdir Qartal yere enerken quyrugunu mueyyen bucaq altinda asagi eymekle suretini azaldir Hemcinin qanadlarindan eylec kimi de istifade edir Lakin sureti azalarken qanadlarin ustunde yaranan hava axini qartalin yere dusmek tehlukesinin artirir Canli qanadlarinin ucunda olan uc dord leleyi qaldiraraq bu tehlukenin qarsisini alir Novleri RedakteAquila spilogaster Ispanya sah qartali Aquila adalberti Aquila audax Cigirgan qartalca Aquila cdila Qurney qartali Aquila gurneyi Aquila hastata Mezar qartali Aquila heliaca Qizili qarinli qartal Aquila kienerii Afrika qara qartali Aquila verreauxii Aquila wahlbergi Berqut ve ya Qaya qartali Aquila chrysaetos Aquila chrysaetos homeyeri Qirgi qartal Aquila fasciata Col qartali Aquila nipalensis Cirtdan qartalca Aquila pennata Kicik qartal Aquila pomarina Aquila rapax Agquyruq deniz qartali Haliaeetus albicilla Azerbaycanda 10 novu yasayir Kicik qartal Aquila pomarina Cigirgan qartalca Aquila clanga Col qartali Aquila nipalensis Mezar qartali Aquila heliaca Berqut Aquila chrysaetos Kicik qartal Aquila pennata Qirgi qartal Aquila fasciata Agquyruq deniz qartali Haliaeetus albicilla Istinadlar Redakte Da vid At ten bo ro ugh The Li fe of Birds s 51Menbe https az wikipedia org w index php title Qartal amp oldid 6092204, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.