Quş qripi (latınca Grippus avium), klassik quş vəbası — quşların kəskin infeksiyalı virus xəstəliyi.
H5N1
Xəstəliyin tarixi
Quş qripi hələ qədim dövrlərdə mövcud olmuşdur. Bu xəstəliyə müxtəlif ölkələrdə bir-birindən fərqli adlar verilib. İtalyan alimi Perronçita 1880-cı ildə ilk dəfə olaraq elmi dildə onu "Toyuq tifi" kimi qələmə alıb. Sonralar Avropada onu "Quş taunu" adlandırıblar. 1901-ci ildə Çentani bu xəstəliyin virus təbiətli olduğunu müəyyənləşdirib. 1955-ci ildə xəstəliyin törədicisinin A tipinə mənsub influensa olduğu aşkar edilib. Alimlər onu ilk dəfə olaraq 1971-ci ildə "Quş qripi" xəstəliyi adlandırıblar. Xəstəliyin törədicisinin vizionunun böyüklüyü 80-120 nm-dir, bəzən sapkimi şəkildə 400-800 nm ölçüdə ola bilər (nomometr 1 millimertin milyonda bir hissəsidir). Xəstəliyin yüksək patogenliyi XX əsrin sonlarında özünün Meksikada, Çində biruzə verməyə başlayıb. Onun ilk qorxulu nəticələri 2003-2004-cü illərdə Belçikada, Almaniyada, Honkonqda, Hollandiyada, Cənubi Koreyada, Pakistanda və sonrakı illərdə isə dünyanın bir sıra ölkələrində özünü biruzə verməyə başlayıb. Hal-hazırda yüksək dərəcəli patogen quş qripi bütün dünyada yayılıb. Avropa, Amerika və dünyanın digər inkişaf etmiş ölkələrində xəstəliyin qarşısını almaq üçün daimi monitorinqlər keçirilir. Quşların qrip xəstəliyinin geniş yayılmasına səbəb törədicinin iki tipindən mutasiya nəticəsində 3-cü yeni yüksək patogen tipin – rekonfinantın əmələ gəlməsidir. Bunun gələcəkdə çox qorxulu nəticələri ola bilər. Belə ki, mutasiya nəticəsində quş qripi virusunun insandan insana keçə bilən sero variantı əmələ gələrsə, gələcəkdə epidemiya və pandemiya yayıla bilər.Virusların donuzların orqanizminə eyni vaxtda düşməsi nəticəsində (H5N1 virusu donuzların qrip virusu) mutasiya gedə bilər, nəticədə həm insan, həm də quş üçün yeni yüksək patogen sero variantlar yarana bilər. Hal-hazırda dünyanın bir çox ölkələrində quşların qrip virusunun H5N1 sero variantı ilə xeyli insan yoluxub. Respublikamızda da köçəri vəhşi quşlarda bu xəstəlik qeydə alınıb və insanlara keçməməsi məqsədilə Dövlət Baytarlıq İdarəsi nin mütəxəssisləri tərəfindən respublikamıza köçəri quşlar daxil olduğu dövrdə mütəmadi olaraq monitorinqlər aparılır. Quş qripi bütün növ ev quşları, vəhşi quşları, o cümlədən sinantrop quşları (sərçə, sığırçın, göyərçin və s.) yoluxdurur. Xəstəliyin əsas yayılma mənbəyi əsasən xəstəliyə tutulmuş quşlardır. Quş virusu ilə yoluxmuş quşlar aerogen, ağız suyu, kal kütləsi və digər ifrazatlarla virusu xarici mühitə yayırlar. Xəstəlik hava axını, insanlar, nəqliyyat, milçək, böcək və ölü quşlar vasitəsilə yoluxur. Quşların birbaşa mövcud əlaqələri ilkin yoluxmanın ən geniş yayılan qoludur. Aerozolla, yəni hava axını ilə yayılma daha sürətli olur. Hətta sağalmış quşlar həftələrlə onun daşıyıcısı ola bilər. Quş qripi insana keçdikdə və vaxtında müalicə edilmədikdə ölümlə nəticələnir. Bəzi insanlar onun daşıyıcısı kimi uzun müddət yaşaya bilirlər. Xəstəliyin əlamətlərinə quşların süst olması, ishal, tənəffüs yollarının pozulması, yumurta istehsalının aşağı düşməsi, üzünün şişməsi, pipik və ayaqlarında tünd qırmızı ləkələrin olması, tənəffüzün çətinləşməsi və yüksək ölüm faizinin olması aiddir. Bu əlamətlər olduqda dərhal səlahiyyətli orqanlara müraciət etmək lazımdır. Diaqnoz laboratoriya analizləri, qan serumu nəfəs yollarından, ağ ciyərdən və ya ifrazat dəliyindən olan toxuma və maye kimi istifadə oluna bilər. Quşların qrip virusu 500S-də 1 saat, 600S-də 10 dəqiqə, 650S – 700S-də 2-3 dəqiqə ərzində məhv olur. Virus, quş tükündə 18-20 gün, aşağı temperaturda 1-2 ilə qədər qala bilir. Virusla yoluxmuş materialı qurudulduqda virus konservləşir. Quşçuluq fermalarında və şəxsi təsərrüfatlarda insanlar sanatoriya qaydalarında əməl etmədikdə müxtəlif yollarla virusun həzm sisteminə düşməsi nəticəsində yoluxurlar. Yoluxmuş quşlar 14-25 gün ərzində virusu xarici mühitə yaymaqla yanaşı bundan sonra 2-3 ay müddətində virusun daşıyıcısı olurlar. İnsan xəstəliyə yoluxduqda yüksək hərarət, oynaqlarda kəskin ağrılar, süstkünlük, zəhərli maddələrin əmələ gəlməsi nəticəsində qan damarları yumşalır, genişlənir, onlarda iltihabi proses gedir. Onlarda qan dövranı pozulur, ürək zəifləyir, dalaqda, ciyərlərdə, böyrəkdə, beyində və mədə-bağırsaq sistemində pozuntular əmələ gəlir. İnsanlar ölkədə belə xəstəliklər müşahidə edildikdə quş qripində özünü qorumaq üçün profilaktik məqsədlə əllərini sabun və digər yuyucu vasitələrlə tez-tez yumalı, toyuq əti 30 dəqiqə, yumurta isə 10 dəqiqə qaynadıldıqdan sonra istifadə edilməlidir. Dövlət səviyyəsində əlaqəli təşkilatlar dərhal xəstəliyə şübhəli olan şəxslərin sağlam insanlarla ünsiyyəti məhdudlaşdırılmalıdır. Köçəri quşlar respublikamızın ərazilərinə köç etdikləri dövrdə vəhşi quşların ovlamasına və ətindən istifadə edilməsinə qadağa qoyulmalıdır. Quşçuluq təsərrüfatlarında və fərdi həyətyanı sahələrdə ev quşları dərhal çöl quşları ilə əlaqəsini kəsmək məqsədi ilə təcrid olunmuş vəziyyətdə saxlanılmalıdır. Quş qripinin mutasiya nəticəsində insandan-insana keçmə ehtimalı olarsa bəşəriyyətin varlığı üçün ən qorxulu xəstəlik ola bilər.
Virus ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Avqust 03, 2021
quş, qripi, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, latınca, grippus, avium, klassik, quş, vəbası, quşların, kəskin, infeksiyalı, virus, xəstəliyi, h5n1xəstəliyin, tarixi, redaktə. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Qus qripi latinca Grippus avium klassik qus vebasi quslarin keskin infeksiyali virus xesteliyi H5N1Xesteliyin tarixi RedakteQus qripi hele qedim dovrlerde movcud olmusdur Bu xesteliye muxtelif olkelerde bir birinden ferqli adlar verilib Italyan alimi Perroncita 1880 ci ilde ilk defe olaraq elmi dilde onu Toyuq tifi kimi qeleme alib Sonralar Avropada onu Qus taunu adlandiriblar 1901 ci ilde Centani bu xesteliyin virus tebietli oldugunu mueyyenlesdirib 1955 ci ilde xesteliyin toredicisinin A tipine mensub influensa oldugu askar edilib Alimler onu ilk defe olaraq 1971 ci ilde Qus qripi xesteliyi adlandiriblar Xesteliyin toredicisinin vizionunun boyukluyu 80 120 nm dir bezen sapkimi sekilde 400 800 nm olcude ola biler nomometr 1 millimertin milyonda bir hissesidir Xesteliyin yuksek patogenliyi XX esrin sonlarinda ozunun Meksikada Cinde biruze vermeye baslayib Onun ilk qorxulu neticeleri 2003 2004 cu illerde Belcikada Almaniyada Honkonqda Hollandiyada Cenubi Koreyada Pakistanda ve sonraki illerde ise dunyanin bir sira olkelerinde ozunu biruze vermeye baslayib Hal hazirda yuksek dereceli patogen qus qripi butun dunyada yayilib Avropa Amerika ve dunyanin diger inkisaf etmis olkelerinde xesteliyin qarsisini almaq ucun daimi monitorinqler kecirilir Quslarin qrip xesteliyinin genis yayilmasina sebeb toredicinin iki tipinden mutasiya neticesinde 3 cu yeni yuksek patogen tipin rekonfinantin emele gelmesidir Bunun gelecekde cox qorxulu neticeleri ola biler Bele ki mutasiya neticesinde qus qripi virusunun insandan insana kece bilen sero varianti emele gelerse gelecekde epidemiya ve pandemiya yayila biler Viruslarin donuzlarin orqanizmine eyni vaxtda dusmesi neticesinde H5N1 virusu donuzlarin qrip virusu mutasiya gede biler neticede hem insan hem de qus ucun yeni yuksek patogen sero variantlar yarana biler Hal hazirda dunyanin bir cox olkelerinde quslarin qrip virusunun H5N1 sero varianti ile xeyli insan yoluxub Respublikamizda da koceri vehsi quslarda bu xestelik qeyde alinib ve insanlara kecmemesi meqsedile Dovlet Baytarliq Idaresi nin mutexessisleri terefinden respublikamiza koceri quslar daxil oldugu dovrde mutemadi olaraq monitorinqler aparilir Qus qripi butun nov ev quslari vehsi quslari o cumleden sinantrop quslari serce sigircin goyercin ve s yoluxdurur Xesteliyin esas yayilma menbeyi esasen xesteliye tutulmus quslardir Qus virusu ile yoluxmus quslar aerogen agiz suyu kal kutlesi ve diger ifrazatlarla virusu xarici muhite yayirlar Xestelik hava axini insanlar neqliyyat milcek bocek ve olu quslar vasitesile yoluxur Quslarin birbasa movcud elaqeleri ilkin yoluxmanin en genis yayilan qoludur Aerozolla yeni hava axini ile yayilma daha suretli olur Hetta sagalmis quslar heftelerle onun dasiyicisi ola biler Qus qripi insana kecdikde ve vaxtinda mualice edilmedikde olumle neticelenir Bezi insanlar onun dasiyicisi kimi uzun muddet yasaya bilirler Xesteliyin elametlerine quslarin sust olmasi ishal teneffus yollarinin pozulmasi yumurta istehsalinin asagi dusmesi uzunun sismesi pipik ve ayaqlarinda tund qirmizi lekelerin olmasi teneffuzun cetinlesmesi ve yuksek olum faizinin olmasi aiddir Bu elametler olduqda derhal selahiyyetli orqanlara muraciet etmek lazimdir Diaqnoz laboratoriya analizleri qan serumu nefes yollarindan ag ciyerden ve ya ifrazat deliyinden olan toxuma ve maye kimi istifade oluna biler Quslarin qrip virusu 500S de 1 saat 600S de 10 deqiqe 650S 700S de 2 3 deqiqe erzinde mehv olur Virus qus tukunde 18 20 gun asagi temperaturda 1 2 ile qeder qala bilir Virusla yoluxmus materiali qurudulduqda virus konservlesir Qusculuq fermalarinda ve sexsi teserrufatlarda insanlar sanatoriya qaydalarinda emel etmedikde muxtelif yollarla virusun hezm sistemine dusmesi neticesinde yoluxurlar Yoluxmus quslar 14 25 gun erzinde virusu xarici muhite yaymaqla yanasi bundan sonra 2 3 ay muddetinde virusun dasiyicisi olurlar Insan xesteliye yoluxduqda yuksek heraret oynaqlarda keskin agrilar sustkunluk zeherli maddelerin emele gelmesi neticesinde qan damarlari yumsalir genislenir onlarda iltihabi proses gedir Onlarda qan dovrani pozulur urek zeifleyir dalaqda ciyerlerde boyrekde beyinde ve mede bagirsaq sisteminde pozuntular emele gelir Insanlar olkede bele xestelikler musahide edildikde qus qripinde ozunu qorumaq ucun profilaktik meqsedle ellerini sabun ve diger yuyucu vasitelerle tez tez yumali toyuq eti 30 deqiqe yumurta ise 10 deqiqe qaynadildiqdan sonra istifade edilmelidir Dovlet seviyyesinde elaqeli teskilatlar derhal xesteliye subheli olan sexslerin saglam insanlarla unsiyyeti mehdudlasdirilmalidir Koceri quslar respublikamizin erazilerine koc etdikleri dovrde vehsi quslarin ovlamasina ve etinden istifade edilmesine qadaga qoyulmalidir Qusculuq teserrufatlarinda ve ferdi heyetyani sahelerde ev quslari derhal col quslari ile elaqesini kesmek meqsedi ile tecrid olunmus veziyyetde saxlanilmalidir Qus qripinin mutasiya neticesinde insandan insana kecme ehtimali olarsa beseriyyetin varligi ucun en qorxulu xestelik ola biler Xarici kecidler Redaktehttp www azecology az analytics 482 qu351 qripi b601351601riyy601t html olu kecid Virus ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Qus qripi amp oldid 5740252, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
