fbpx
Wikipedia

Qafqaz yürüşü (1735)

Qafqaz yürüşü — 1734-1735-ci illəri əhatə edən bu yürüş Səfəvi-Osmanlı müharibəsinin (1730-1736) son böyük hərbi kompaniyasıdır. Bu yürüş nəticəsində Səfəvi ordusu qələbə qazanmış və Qafqaz üzərində yenidən Səfəvi hakimiyyəti bərpa edilmişdir.

Qafqaz yürüşü
Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1730-1736)Nadirin yürüşləri

Köprülü Abdulla paşa ilə Nadirin orduları arasındakı toqquşmanın illüstrasiyası. İllüstrasiyada Nadir öz qoşunu arasında atını sürməsi, bir qrup tüfəngçinin dağlarda gizlənib Nadirin dəstəsi tərəfindən geri otuzdurulan Osmanlı ordusunu atəşə tutması əks etdirilib.
Tarix 1734-1735
Yeri CənubiŞimali Qafqaz
Səbəbi Nadir xan Əfşarın Qafqazı Osmanlı imperiyasındanÇar Rusiyasından geri alıb Səfəvi imperiyasına qaytarmaq istəyi.
Nəticəsi Müharibəni sonlandıran mütləq Səfəvi qələbəsi.
Ərazi dəyişikliyi Qafqazda hələ də müqavimət göstərən Osmanlı qarnizonları təslim oldu. Tiflis, İrəvanGəncə geri qaytarıldı.
Münaqişə tərəfləri
Komandan(lar)

Nadir xan Əfşar
Təhmasib xan Cəlair

Köprülü Abdulla paşa

Tərəflərin qüvvəsi

55-80 min

200 min

İtkilər

Az sayda

50 mindən çox ölü və yaralı

Strateji konteksti

1722-ci ildə Səfəvi imperiyasının paytaxtı olan İsfahanın əfqan üsyançılar tərəfindən ələ keçirilməsi ilə faktiki olaraq dövlətə son qoyulmuşdu. Elə bununla eyni dönəmdə Qafqazın böyük bir hissəsi də Osmanlı hakimiyyəti altına düşmüşdü.

Qafqaz cəbhəsi Mesopotomiya cəbhəsi ilə birlikdə Osmanlı-Səfəvi müharibəsinin əsas cərəyan etdiyi regionlardan biri idi. 1720-ci illərdə Səfəvi imperiyasının əfqan üsyanı nəticəsində faktiki olaraq devrilməsi Osmanlı imperiyasına nəinki Qafqazı, həmçinin İranın qərb bölgələrinə qədər yayması ilə nəticələnmişdi. Nadirin İranın qərbinə və Osmanlı hakimiyyəti altında olan İraqa hücumundan sonra imperiyanın qərb sərhədləri bir qədər təhlükəsiz vəziyyətə gətirildi. Lakin şimalda vəziyyət fərqli idi və görünürdü ki, İstanbul hökuməti Qafqazı öz hakimiyyəti altında saxlamaqda qərarlıdır. Osmanlı rəhbərliyi bunu həyata keçirmək üçün Qafqaza Köprülü paşanın komandanlığı altında yeni güclü ordu göndərmişdi.

1734-1735-ci illər yürüşünün əsas hədəfi Şirvan torpaqlarını yenidən ələ keçirmək idi. 1734-cü il avqustunda Şirvanın paytaxtı Şamaxı ələ keçirildi. Təhmasib xan Cəlairin Osmanlılarla Krım tatarlarının birləşmiş ordularını darmadağın etməsindən sonra Qafqazın cənub-şərqində olan bu döyüş nəticəsində onların geri çəkiliş yollarının çoxu qapadıldı. Nadirin son zərbəsindən sonra Osmanlı ordusu şimaldakı dağlara səpələndilər.

Şimaldakı dağlarda düşmənin təqib olunması təhlükəli hesab edildiyindən qışın yaxınlaşmasını da nəzərə alan Nadir Gəncəni mühasirəyə almağa yollandı. Gəncəyə gələn Səfəvi ordusu çox güclü qalalarla əhatələnmiş şəhərlə qarşılaşdılar. Bu zaman Səfəvi ordusu hələ də güclü artilleriya qüvvələri baxımından zəif olaraq qalmaqda idi. Ordudakı artilleriya silahları daha çox meydan döyüşləri üçün nəzərdə tutulmuşdu və mühasirə artilleriyası mövcud deyildi. Olanlar isə şəhər qalasına və divarlarına qarşı yetərli deyildi.

Mühasirəni əllərindəki artilleriya silahları ilə yara bilməyəcəklərini anlayan Səfəvi ordusu qalanı lağımlar qazmaqla dağıtmaq planını qəbul etdilər. Lakin lağımların haradan atıldığı barədə baxtında kəşfiyyyat materialları alan Osmanlı ordusu o yerlərə basqın həyata keçirdi. Yeraltı lağımlarda əlbəyaxa baş tutmuş döyüşdə Səfəvi ordusu 30-40 itki verib, 700 Osmanlı döyüşmüsünün ölməsinə səbəb olan 6 partlayıcını işə sala bilsələr də, əsas hədəf olan divarları dağıtmaq istəyinə nail ola bilmədilər.

Nadir həmçinin İrəvanTiflisi blokadaya alaraq, Osmanlı sərəskəri Köprülü Abdulla paşanı cavab tədbirləri həyata keçirməyə məcbur etmək istəyirdi. Bağdad valisi Əhməd paşanın ilkin danışıqlarını qənaətbəxş hesab etməyən İstanbul hökuməti 50 min süvari, 30 min yeniçəri və 40 topdan ibarət nəhəng bir ordunu bölgədəki Osmanlı maraqlarını qoruması üçün bölgəyə göndərdi. Orduya Köprülü paşa komandanlıq etməkdə idi.

Gəncə mühasirədə saxlanılsa da, onu ələ keçirmək mümkün görünmürdü. Nadiri Rusiya nümayəndəsi Qolitsin də müşayiət edirdi. Gəncəni uzun müddət mühasirədə saxlayan Nadir heç cür uğur qazana bilmirdi. Şəhəri güclü istehkam qurğularına, şəhərdəki Osmanlı qarnizonu uzun müddət mühasirəyə tab gətirə biləcək ərzaq ehtiyatına və artilleriya texnikasına sahib idi. Şəhərə edilən hücumlar nəticəsiz qalırdı. Nadir hətta Gəncə çayının axın istiqamətini dəyişdirərək qala divarlarına yönləndirməsi də nəticə vermədi.

Nadirin qalanı təslim etmələri üçün müdafiəçilərə göndərdiyi məktub da nəticə vermədi. Nadir Osmanlı qarnizonuna şəhəri təslim edəcəkləri halda canlarının bağışlanacağı və sağ-salamat evlərinə getmələri üçün şərait yaradılacağını bildirirdi. Osmanlı qarnizonu isə bunu rədd etdi və yalnız sultanın əmri olacağı halda şəhəri boşaldacaqlarını bildirdilər.

Muradtəpə döyüşü

 
Nadirin Muradtəpə döyüşündə həlledici qələbəsi əsas Osmanlı ordusu ilə birləşmək üçün gələn Krım tatarlarının ümidlərinin yol olmasına və ger dönməsinə səbəb olmuşdur.

Abdulla paşa ilə döyüş həlledici əhəmiyyətə sahib idi və ona görə də, Nadir Gəncə qalasının mühasirəsini dayandırmağı lazım bildi. Abdulla paşa üzərində qələbə əldə edildiyi halda tək Gəncədə deyil, Cənubi Qafqazdakı digər Osmanlı qarnizonlarının da geri çəkilməkdən başqa çarəsi qalmayacaqdı. Amma Abdulla paşanın Qars qalasını tərk etməməsi Nadir üçün anlaşılmaz olaraq qalırdı. Osmanlı qoşunlarının oradan çıxmayacağı təqdirdə yenidən qala mühasirəsinə əl atılması isə Nadir üçün arzuolunmaz idi.

Abdulla paşanı döyüşə sövq etmək və qaladan çıxarmaq üçün Nadir bir süvari alayını Qarsa tərəf göndərdi. Həmin alay qala ətrafındakı yaşayış məntəqələrini qarət etməli və bununla da Abdulla paşanın diqqətini özünə cəlb etməli idi. Amma Nadirin bu gedişi nəticə vermədi.

1735-ci ilin may ayında Nadir qoşunu ilə Gəncədən Qarsa doğru hərəkətə başladı. Gəncə qalasının mühasirəsinin davam etdirilməsi üçün bir dəstəni orada saxladı. Həmin dəstəyə Baba xan rəhbərlik edirdi. Dəstə 12 min nəfərdən ibarət idi. Bir dəstə də Şirvana göndərildi. Bu dəstə Şirvanı ləzgilərin hücumundan qorumalı idi. Nadir isə əsas qüvvələrlə Qarsa doğru irəliləməyə başladı.

Abdulla paşanın və eləcə də Nadirin qarşı-qarşıya gələn qoşununun sayı barədə müxtəlif rəqəmlər mövcuddur. "Aləm Ara-ye Naderi"də Osmanlı qoşunlarının sayı 300 min nəfər, "Tarix-e Cahanqoşa-ye Naderi"də 20 min nəfər, tarixi ədəbiyyatda isə 80 min nəfər göstərilir. Nadirin qoşunlarının sayı isə Osmanlı qoşunundan ən azı iki dəfə az olduğu güman edilir.

 
Döyüşün taktiki sxemi

Kiçik toqquşmalar xaric heç bir iri çaplı toqquşma baş vermədi. Nadirin cəhdlərinə baxmayaraq, Abdulla paşa qaladan çıxıb həlledici döyüşə girmədi. Nadir qərara gəldi ki, Qarsdan çəkilərək İrəvan qalasını mühasirəyə alsın. O, güman edirdi ki, belə olacağı halda Abdulla paşa onu təqib edəcəkdir. "Aləm Ara-ye Naderi"yə görə isə. Nadir Qars ətraflarında ərzaq tapmaqda çətinlik çəkmiş və İrəvana getməyə məcbur olmuşdur. Bu çəkilmə Abdulla paşa tərəfindən zəiflik əlaməti kimi qiymətləndirildi və o, Nadiri təqib etməyə başladı.

Abdullanın sərkərdələrindən olan və Qars ətrafındakı toqquşmalarda Nadirə qarşı döyüşmüş Teymur paşa Nadir in ordusunu arxadan qorumaqla vəzifələndirilmiş Xanəli xan Kükəla və Əliqulu xan Əfşar tərəfindən pusquya düşürüldü və darmadağın edildi. Teymur paşa canını Qars qaçmaqla xilas edə bildi. Teymur paşanın məğlubiyyətindən sonra Abdulla paşa bütün orduya yürüş hazırlığı əmri verdi.

Döyüşün əvvəlində Nadirin sərkərdəsi Yarbəy xanın rəhbərliyi altında olan topçular Osmanlılara güclü zərbələr vurmuşdu. Səhər açılan kimi Nadir 6 min nəfərlik cəzayirçi dəstəsini irəli çıxardı, bu dəstənin ardınca qumsal yüksəkliklərdə mövqe tutmuş olan sərkərdələr tabeçiliklərində olan qoşun dəstəsi ilə döyüş meydanına doğru irəlilədilər. Nadir özü də döyüşlərdə iştirak edirdi. Osmanlı hücumu dəf edildi və onlar geri çəkildi.

Bu hücumun ardıyca Teymur və Əkbər paşaların rəhbərlik etdiyi yeni Osmanlı hücumu reallaşdı. Nadirin qoşunu inadla müqavimət göstərsə də, Osmanlı qoşunu daim yeni qüvvələrlə təmin edilirdi. Nadir yavaş-yavaş geri çəkilmə əmri verdi və bu Osmanlı komandanlığı tərəfindən döyüş meydanından qaçma kimi qiymətləndirildi. Nadiri izləyən osmanlı ordusu müəyyən yerə çatdıqdan sonra Nadirin əmri ilə gizlədilmiş artilleriya qurğularından güclü atəşə məruz qaldılar. Osmanlı ordusunun cinahları güclü itkiyə məruz qaldı. Nadirin özü cəzayirçilər dəstəsi ilə Osmanlı sərəsgərinin, yüksəkliklərin birinin üzərində yerləşdirdiyi topların üzərinə hücum çəkdi, bir dəstəni isə sol tərəfdə yerləşdirilmiş artilleriya mövqeləri üzərinə göndərdi. Nadir yüksəklikdə qurulmuş Osmanlı toplarının hamısını ələ keçirdi və bununla öz qüvvələrinə qarşı tərəfdən yaradılmış artilleriya təhlükəsini qismən neytrallaşdırdı.

Tələyə salınmış Osmanlı ordusu çaşqınlıq içində qaçmağa başladı. Abdulla paşa qaçmağa çalışarkən atından yıxıldı və qaracurlu tayfasından Rüstəm adlı döyüşçü onun başını kəsərək Nadir xana verdi. "Aləm Ara-ye Naderi"də Abdulla paşanın qaracurlu Ağabəy tərəfindən öldürüldüyü bildirilir. Belə ki, Osmanlı xüsusi dəstəsi arasında bir nəfərin bahalı geyimi onun diqqətini cəlb edir və o, həmin şəxsi öldürüb başını kəsir. Kəsdiyi başı Nadirin yanına gətirərkən əsir Osmanlı əsgərləri meyidin kimə məxsus olduğunu deyirlər. Nadir Abdulla paşanın meyidini hörmətlə Qarsa dəfn olunmağa yola salır.

Təxminən 5 saat davam edən əməliyyat nəticəsində xeyli sayda Osmanlı sərkərdəsi qətlə yetirilir. Qətlə yetirilənlər arasında Osmanlı sultanının kürəkəni və Diyarbəkir valisi Soltan Mustafa paşa da var idi. Nadir onnu da meyidini hörmətlə dəfn olunmaq üçün İrəvan qalasına göndərir.

Nəticə

Osmanlı imperiyasının Nadir tərəfindən ağır formada məğlub edilməsi Rusiyanın cəsarətlənməsinə səbəb oldu. Rusiya Krım tatarlarının Abdulla paşanın qoşununa qoşularkən Qara dəniz sahillərində Rusiyanın sərhədlərini pozmasını bəhanə edərək osmanlı imperiyasına müharibə elan etdi və Azovu işğal etdi. Avstriya da bu fürsətdən istifadə etməyə qərar verdi. Lakin onlar rus müttəfiqləri kimi uğur qazana bilmədilər və Qorçka döyüşündə çox ağır formada məğlub edildilər.

Bu yürüşün nəticəsində Nadir Qafqazdakı rəsmi Səfəvi hakimiyyətini qəti olaraq bərqərar etdi. Osmanlıların məğlub edilib qovulması ilə birlikdə, Qafqaz qalan ruslar da razılıq əsasında şəhərləri təhvil verib geri çəkildilər. Bu yürüşdən sonra daha şimala da uğurlu yürüş təşkil edən Nadir sonra da qurultay toplayaraq özünü şah elan etdi.

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. Moghtader, Gholam-Hussein(2008). The Great Batlles of Nader Shah,p. 59. Donyaye Ketab
  2. Axworthy, Michael(2009). The Sword of Persia: Nader Shah, from tribal warrior to conquering tyrant, s. 203. I. B. Tauris
  3. Axworthy, Michael(2009). The Sword of Persia: Nader Shah, from tribal warrior to conquering tyrant, s. 203. I. B. Tauris
  4. Lockhart, Laurence, Nadir Shah: A Critical Study Based Mainly Upon Contemporary Sources, London (1938), s.88, Luzac & Co.
  5. Ghafouri, Ali (2008). History of Iran's wars: from the Medes to now, s.382, Etela'at Publishing
  6. Mehman Süleymanov, 2010. səh. 277
  7. Axworthy, Michael (2009). The Sword of Persia: Nader Shah, from tribal warrior to conquering tyrant, s. 203. I. B. Tauris
  8. Axworthy, Michael (2009). The Sword of Persia: Nader Shah, from tribal warrior to conquering tyrant, s. 206. I. B. Tauris
  9. Süleymanov Mehman. Nadir şah (PDF). Tehran. 2010. səh. 277. 2021-08-30 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-06-28.

qafqaz, yürüşü, 1735, qafqaz, yürüşü, 1734, 1735, illəri, əhatə, edən, yürüş, səfəvi, osmanlı, müharibəsinin, 1730, 1736, böyük, hərbi, kompaniyasıdır, yürüş, nəticəsində, səfəvi, ordusu, qələbə, qazanmış, qafqaz, üzərində, yenidən, səfəvi, hakimiyyəti, bərpa,. Qafqaz yurusu 1734 1735 ci illeri ehate eden bu yurus Sefevi Osmanli muharibesinin 1730 1736 son boyuk herbi kompaniyasidir Bu yurus neticesinde Sefevi ordusu qelebe qazanmis ve Qafqaz uzerinde yeniden Sefevi hakimiyyeti berpa edilmisdir Qafqaz yurusuSefevi Osmanli muharibesi 1730 1736 ve Nadirin yurusleriKoprulu Abdulla pasa ile Nadirin ordulari arasindaki toqqusmanin illustrasiyasi Illustrasiyada Nadir oz qosunu arasinda atini surmesi bir qrup tufengcinin daglarda gizlenib Nadirin destesi terefinden geri otuzdurulan Osmanli ordusunu atese tutmasi eks etdirilib Tarix 1734 1735Yeri Cenubi ve Simali QafqazSebebi Nadir xan Efsarin Qafqazi Osmanli imperiyasindan ve Car Rusiyasindan geri alib Sefevi imperiyasina qaytarmaq isteyi Neticesi Muharibeni sonlandiran mutleq Sefevi qelebesi 1 Erazi deyisikliyi Qafqazda hele de muqavimet gosteren Osmanli qarnizonlari teslim oldu Tiflis Irevan ve Gence geri qaytarildi Munaqise terefleriSefeviler Imperiyasi Osmanli ImperiyasiKomandan lar Nadir xan Efsar Tehmasib xan Celair Koprulu Abdulla pasa Tereflerin quvvesi55 80 min 200 minItkilerAz sayda 2 50 minden cox olu ve yarali 3 Mundericat 1 Strateji konteksti 2 Muradtepe doyusu 3 Netice 4 Hemcinin bax 5 IstinadlarStrateji konteksti RedakteHemcinin bax Gencenin muhasiresi 1734 1722 ci ilde Sefevi imperiyasinin paytaxti olan Isfahanin efqan usyancilar terefinden ele kecirilmesi ile faktiki olaraq dovlete son qoyulmusdu Ele bununla eyni donemde Qafqazin boyuk bir hissesi de Osmanli hakimiyyeti altina dusmusdu Qafqaz cebhesi Mesopotomiya cebhesi ile birlikde Osmanli Sefevi muharibesinin esas cereyan etdiyi regionlardan biri idi 1720 ci illerde Sefevi imperiyasinin efqan usyani neticesinde faktiki olaraq devrilmesi Osmanli imperiyasina neinki Qafqazi hemcinin Iranin qerb bolgelerine qeder yaymasi ile neticelenmisdi Nadirin Iranin qerbine ve Osmanli hakimiyyeti altinda olan Iraqa hucumundan sonra imperiyanin qerb serhedleri bir qeder tehlukesiz veziyyete getirildi Lakin simalda veziyyet ferqli idi ve gorunurdu ki Istanbul hokumeti Qafqazi oz hakimiyyeti altinda saxlamaqda qerarlidir Osmanli rehberliyi bunu heyata kecirmek ucun Qafqaza Koprulu pasanin komandanligi altinda yeni guclu ordu gondermisdi 4 1734 1735 ci iller yurusunun esas hedefi Sirvan torpaqlarini yeniden ele kecirmek idi 1734 cu il avqustunda Sirvanin paytaxti Samaxi ele kecirildi Tehmasib xan Celairin Osmanlilarla Krim tatarlarinin birlesmis ordularini darmadagin etmesinden sonra Qafqazin cenub serqinde olan bu doyus neticesinde onlarin geri cekilis yollarinin coxu qapadildi Nadirin son zerbesinden sonra Osmanli ordusu simaldaki daglara sepelendiler Simaldaki daglarda dusmenin teqib olunmasi tehlukeli hesab edildiyinden qisin yaxinlasmasini da nezere alan Nadir Genceni muhasireye almaga yollandi Genceye gelen Sefevi ordusu cox guclu qalalarla ehatelenmis seherle qarsilasdilar Bu zaman Sefevi ordusu hele de guclu artilleriya quvveleri baximindan zeif olaraq qalmaqda idi Ordudaki artilleriya silahlari daha cox meydan doyusleri ucun nezerde tutulmusdu ve muhasire artilleriyasi movcud deyildi Olanlar ise seher qalasina ve divarlarina qarsi yeterli deyildi Muhasireni ellerindeki artilleriya silahlari ile yara bilmeyeceklerini anlayan Sefevi ordusu qalani lagimlar qazmaqla dagitmaq planini qebul etdiler Lakin lagimlarin haradan atildigi barede baxtinda kesfiyyyat materiallari alan Osmanli ordusu o yerlere basqin heyata kecirdi Yeralti lagimlarda elbeyaxa bas tutmus doyusde Sefevi ordusu 30 40 itki verib 700 Osmanli doyusmusunun olmesine sebeb olan 6 partlayicini ise sala bilseler de esas hedef olan divarlari dagitmaq isteyine nail ola bilmediler Nadir hemcinin Irevan ve Tiflisi blokadaya alaraq Osmanli sereskeri Koprulu Abdulla pasani cavab tedbirleri heyata kecirmeye mecbur etmek isteyirdi Bagdad valisi Ehmed pasanin ilkin danisiqlarini qenaetbexs hesab etmeyen Istanbul hokumeti 50 min suvari 30 min yeniceri ve 40 topdan ibaret neheng bir ordunu bolgedeki Osmanli maraqlarini qorumasi ucun bolgeye gonderdi Orduya Koprulu pasa komandanliq etmekde idi Gence muhasirede saxlanilsa da onu ele kecirmek mumkun gorunmurdu Nadiri Rusiya numayendesi Qolitsin de musayiet edirdi Genceni uzun muddet muhasirede saxlayan Nadir hec cur ugur qazana bilmirdi Seheri guclu istehkam qurgularina seherdeki Osmanli qarnizonu uzun muddet muhasireye tab getire bilecek erzaq ehtiyatina ve artilleriya texnikasina sahib idi Sehere edilen hucumlar neticesiz qalirdi Nadir hetta Gence cayinin axin istiqametini deyisdirerek qala divarlarina yonlendirmesi de netice vermedi Nadirin qalani teslim etmeleri ucun mudafiecilere gonderdiyi mektub da netice vermedi Nadir Osmanli qarnizonuna seheri teslim edecekleri halda canlarinin bagislanacagi ve sag salamat evlerine getmeleri ucun serait yaradilacagini bildirirdi Osmanli qarnizonu ise bunu redd etdi ve yalniz sultanin emri olacagi halda seheri bosaldacaqlarini bildirdiler Muradtepe doyusu RedakteHemcinin bax Muradtepe doyusu Nadirin Muradtepe doyusunde helledici qelebesi esas Osmanli ordusu ile birlesmek ucun gelen Krim tatarlarinin umidlerinin yol olmasina ve ger donmesine sebeb olmusdur Abdulla pasa ile doyus helledici ehemiyyete sahib idi ve ona gore de Nadir Gence qalasinin muhasiresini dayandirmagi lazim bildi Abdulla pasa uzerinde qelebe elde edildiyi halda tek Gencede deyil Cenubi Qafqazdaki diger Osmanli qarnizonlarinin da geri cekilmekden basqa caresi qalmayacaqdi Amma Abdulla pasanin Qars qalasini terk etmemesi Nadir ucun anlasilmaz olaraq qalirdi Osmanli qosunlarinin oradan cixmayacagi teqdirde yeniden qala muhasiresine el atilmasi ise Nadir ucun arzuolunmaz idi 5 Abdulla pasani doyuse sovq etmek ve qaladan cixarmaq ucun Nadir bir suvari alayini Qarsa teref gonderdi Hemin alay qala etrafindaki yasayis menteqelerini qaret etmeli ve bununla da Abdulla pasanin diqqetini ozune celb etmeli idi Amma Nadirin bu gedisi netice vermedi 1735 ci ilin may ayinda Nadir qosunu ile Genceden Qarsa dogru herekete basladi Gence qalasinin muhasiresinin davam etdirilmesi ucun bir desteni orada saxladi Hemin desteye Baba xan rehberlik edirdi Deste 12 min neferden ibaret idi Bir deste de Sirvana gonderildi Bu deste Sirvani lezgilerin hucumundan qorumali idi Nadir ise esas quvvelerle Qarsa dogru irelilemeye basladi 6 Abdulla pasanin ve elece de Nadirin qarsi qarsiya gelen qosununun sayi barede muxtelif reqemler movcuddur Alem Ara ye Naderi de Osmanli qosunlarinin sayi 300 min nefer Tarix e Cahanqosa ye Naderi de 20 min nefer tarixi edebiyyatda ise 80 min nefer gosterilir Nadirin qosunlarinin sayi ise Osmanli qosunundan en azi iki defe az oldugu guman edilir Doyusun taktiki sxemi Kicik toqqusmalar xaric hec bir iri capli toqqusma bas vermedi Nadirin cehdlerine baxmayaraq Abdulla pasa qaladan cixib helledici doyuse girmedi Nadir qerara geldi ki Qarsdan cekilerek Irevan qalasini muhasireye alsin O guman edirdi ki bele olacagi halda Abdulla pasa onu teqib edecekdir Alem Ara ye Naderi ye gore ise Nadir Qars etraflarinda erzaq tapmaqda cetinlik cekmis ve Irevana getmeye mecbur olmusdur Bu cekilme Abdulla pasa terefinden zeiflik elameti kimi qiymetlendirildi ve o Nadiri teqib etmeye basladi 7 Abdullanin serkerdelerinden olan ve Qars etrafindaki toqqusmalarda Nadire qarsi doyusmus Teymur pasa Nadir in ordusunu arxadan qorumaqla vezifelendirilmis Xaneli xan Kukela ve Eliqulu xan Efsar terefinden pusquya dusuruldu ve darmadagin edildi Teymur pasa canini Qars qacmaqla xilas ede bildi Teymur pasanin meglubiyyetinden sonra Abdulla pasa butun orduya yurus hazirligi emri verdi 6 Doyusun evvelinde Nadirin serkerdesi Yarbey xanin rehberliyi altinda olan topcular Osmanlilara guclu zerbeler vurmusdu Seher acilan kimi Nadir 6 min neferlik cezayirci destesini ireli cixardi bu destenin ardinca qumsal yuksekliklerde movqe tutmus olan serkerdeler tabeciliklerinde olan qosun destesi ile doyus meydanina dogru irelilediler Nadir ozu de doyuslerde istirak edirdi Osmanli hucumu def edildi ve onlar geri cekildi Bu hucumun ardiyca Teymur ve Ekber pasalarin rehberlik etdiyi yeni Osmanli hucumu reallasdi Nadirin qosunu inadla muqavimet gosterse de Osmanli qosunu daim yeni quvvelerle temin edilirdi Nadir yavas yavas geri cekilme emri verdi ve bu Osmanli komandanligi terefinden doyus meydanindan qacma kimi qiymetlendirildi Nadiri izleyen osmanli ordusu mueyyen yere catdiqdan sonra Nadirin emri ile gizledilmis artilleriya qurgularindan guclu atese meruz qaldilar Osmanli ordusunun cinahlari guclu itkiye meruz qaldi Nadirin ozu cezayirciler destesi ile Osmanli seresgerinin yuksekliklerin birinin uzerinde yerlesdirdiyi toplarin uzerine hucum cekdi bir desteni ise sol terefde yerlesdirilmis artilleriya movqeleri uzerine gonderdi Nadir yukseklikde qurulmus Osmanli toplarinin hamisini ele kecirdi ve bununla oz quvvelerine qarsi terefden yaradilmis artilleriya tehlukesini qismen neytrallasdirdi Teleye salinmis Osmanli ordusu casqinliq icinde qacmaga basladi Abdulla pasa qacmaga calisarken atindan yixildi ve qaracurlu tayfasindan Rustem adli doyuscu onun basini keserek Nadir xana verdi Alem Ara ye Naderi de Abdulla pasanin qaracurlu Agabey terefinden oldurulduyu bildirilir Bele ki Osmanli xususi destesi arasinda bir neferin bahali geyimi onun diqqetini celb edir ve o hemin sexsi oldurub basini kesir Kesdiyi basi Nadirin yanina getirerken esir Osmanli esgerleri meyidin kime mexsus oldugunu deyirler Nadir Abdulla pasanin meyidini hormetle Qarsa defn olunmaga yola salir 8 Texminen 5 saat davam eden emeliyyat neticesinde xeyli sayda Osmanli serkerdesi qetle yetirilir Qetle yetirilenler arasinda Osmanli sultaninin kurekeni ve Diyarbekir valisi Soltan Mustafa pasa da var idi Nadir onnu da meyidini hormetle defn olunmaq ucun Irevan qalasina gonderir Netice RedakteOsmanli imperiyasinin Nadir terefinden agir formada meglub edilmesi Rusiyanin cesaretlenmesine sebeb oldu Rusiya Krim tatarlarinin Abdulla pasanin qosununa qosularken Qara deniz sahillerinde Rusiyanin serhedlerini pozmasini behane ederek osmanli imperiyasina muharibe elan etdi ve Azovu isgal etdi Avstriya da bu fursetden istifade etmeye qerar verdi Lakin onlar rus muttefiqleri kimi ugur qazana bilmediler ve Qorcka doyusunde cox agir formada meglub edildiler Bu yurusun neticesinde Nadir Qafqazdaki resmi Sefevi hakimiyyetini qeti olaraq berqerar etdi Osmanlilarin meglub edilib qovulmasi ile birlikde Qafqaz qalan ruslar da raziliq esasinda seherleri tehvil verib geri cekildiler Bu yurusden sonra daha simala da ugurlu yurus teskil eden Nadir sonra da qurultay toplayaraq ozunu sah elan etdi 9 Hemcinin bax RedakteNadirin yurusleriIstinadlar Redakte Moghtader Gholam Hussein 2008 The Great Batlles of Nader Shah p 59 Donyaye Ketab Axworthy Michael 2009 The Sword of Persia Nader Shah from tribal warrior to conquering tyrant s 203 I B Tauris Axworthy Michael 2009 The Sword of Persia Nader Shah from tribal warrior to conquering tyrant s 203 I B Tauris Lockhart Laurence Nadir Shah A Critical Study Based Mainly Upon Contemporary Sources London 1938 s 88 Luzac amp Co Ghafouri Ali 2008 History of Iran s wars from the Medes to now s 382 Etela at Publishing 1 2 Mehman Suleymanov 2010 seh 277 Axworthy Michael 2009 The Sword of Persia Nader Shah from tribal warrior to conquering tyrant s 203 I B Tauris Axworthy Michael 2009 The Sword of Persia Nader Shah from tribal warrior to conquering tyrant s 206 I B Tauris Suleymanov Mehman Nadir sah PDF Tehran 2010 seh 277 2021 08 30 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 2022 06 28 Menbe https az wikipedia org w index php title Qafqaz yurusu 1735 amp oldid 6676617, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.