Bu adin diger istifade formalari ucun bax Azov deqiqlesdirme Azov ya da Azaq tatar Azaq basq Aҙau Aҙaҡ turk Azak rusca kohne adi Azak Azak Rusiya Federasiyasinda yerlesen seher Rostov vilayetine daxildirAzovAzovBayraq d Gerb d 47 06 sm e 39 25 s u Olke RusiyaTarixi ve cografiyasiEsasi qoyulub 1067Sahesi 66 km Merkezin hundurluyu 40 mSaat qursagi UTC 03 00EhalisiEhalisi 80 428 nef 2020 Reqemsal identifikatorlarTelefon kodu 7 86342Poct indeksi 346780 346783 346787 346789 346799Digergorodazov ruXeriteni goster gizle Azov Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiAzaq turk qalasi indiki Rostov vilayetinde Rusiya Don cayi sahilinde liman seheri kimi taninan Azovdur Seherin adi denizin adi ile elaqedardir Vaxtile Skifler bu denize Karqaluk erebler Behrel Azov turkler Assak venesiya kolonizatorlari Tana denizi yaxin cerkezler Azog kalmiklar Uzak demisler 1 Qipcaq ve bulqarlarda Azaq sexs adina rast gelinirdi Mehz bu menada denizin tarixinin qipcaq xani Azaqin adi ile bagli olmasi ve ya eksine denizin adinin xanin adindan dogmasi ehtimali cox dusundurucudur Qara denizin simalinda yerlesen qedim turk seheri Azaqdan 1067 ci ile aid rus salnamelerinde qipcaq turk seheri kimi behs olunur Ovliya Celebi bu keder sehrinin qalasinin evvelce baliq ovlamaq ucun nezerde tutuldugunu get gede saglam mudafie qalasi sekline dusduyunu indi gece gunduz kazaklarla ve kalmik tatarlari ile siddetli savas etdiklerini gosterir Artiq 13 14 cu esrlerde Azaq mohtesem Qizil Orda seheridir Cox elverisli noqtede Don cayi agzina yaxin yerde yerlesen Azaqdan Avropanin Cine geden boyuk ticaret yolu kecirdi Qizil Orda ile mubarizeye qalxan Teymurleng 1395 ci ilde Toxtamis xani meglub edib Azaqi dagidir 1400 cu ilde genuyalilar bu seheri ticaret merkezi kimi berpa edib ona Tana adi verirler Cox kecmir ki veziyyet deyisir 1471 ci ilden ondan yenilmez turk qalasi Azaq adi ile tarix sehifelerinde behs olunur Herbi qala kimi yeniden tikilen bu turk qalasi 11 burclu divarlarla kemerlenmisdi Fateh Sultan Mehemmed vaxtile Azaq qalasi Istanbulun kilididir deye onun boyuk strateji ehemiyyetini gostermisdi Esr zaman zaman irelilemekde idi 1552 ci ilde Kazan 1556 ci ilde Noqay ve Astarxan xanliqlarini meglub edib onlara son qoyan IV Ioann Ivan Qrozni belelikle Xezer denizinin simalina sahib oldu Bundan sonra Baltik ve Qara deniz istila hedefine cevrilecekdi Bele olan halda Qara denize yol Kerc bogazi ile baglanan Azaqa yiyelenmekle acila bilerdi Azaq ruslarin ve kazaklarin Qara denize enmelerine mane olan istehkam movqeyinde idi 2 Indi Qara deniz ugrunda mubarizelerde Azaq denizi ve onun uzerindeki herb qalalarini istila etmek baslica vezife olaraq dururdu Belelikle Rusiya ve Turkiye arasinda serhedlere cevrilen turk tarixcilerinin obrazli olaraq bu hessas hoqteni Osmanli dovletinin yumsaq qarni Suleyman Kocabas adlandirdigi Azaq Rus dovletini dusundurmekde idi Azaqa ilk defe yad ayagi deyir kazaklar 1605 ci ilin sonunda ugur qazanir onlar qalani 112 gun ellerinde saxlaya bilirler Azaq qalasinin herbi komendanti Dost Muhemmed pasani esir alib Moskvaya car Yalanci Dmitriye getirirler 3 1637 ci ilde yene savasqan Don kazaklari Kirimdaki daxili Xan ailesindeki qardaslararasi munaqiselerden istifade ederek Azaqi tuturlar lakin Rusiyadan gozledikleri komek gelmediyinden turklerin qarsisinda dayana bilmediler 1642 ci ilde turkler Azaq qalasini geri aldilar Simaldan qorxunc istilalarin aci ruzigari duyulmaqda idi Pyotrla baslayan yeni qesbkarliq epoxasinin fittinalari yaxinlasirdi Qara deniz 1693 cu ilden baslayaraq Pyotru ciddi olaraq maraqlandirmaga baslamisdi Qara denizinse yolu Azaqdan kecirdi Pyotr gemi insaasina girisir bu is onun zehnini ele qaplayir ki herb isini gemiciliyi mohkem esaslarla qurmaq ucun bu ise maraq gosteren 250 nefer heveskar eyanlardan ibaret bir kompaniya ona qosularaq xarice uz tutur Pyotr adini deyisir ki onu bu yad olkelerde tanimasinlar Nehayet 1695 ci ilde 31 minlik qosunla sefere cixib Azaq qalasinin altinda dayanir Pyotr birinci Azov seferinde 1695 qalani ala bilmedi Bu ugursuz seferden Moskvaya elibos qayitmirdi onun qosununun onunde apardigi esir turke baxmaga butun geher ehalisi yollara yigismisdi Duz bir il sonra 3 iyun 1696 ci ilde Pyotr 64 minlik quvvesile Azaq qalasini muhasireye aldi Kecen ilki muharibeden siniq dusen qalanin temiri gecikmis qalanin berpasi basa catmamisdi Kirim xanlarinin laqeydliyi ozunu gosterdi erzaq catismazligi da hiss olunurdu Qalanin mudafiesi de basdansovdu teskil edilmisdi nezere almaq lazimdir ki 64 minlik rus gucune qarsi qalada onu isgalcilardan qorumali olacaq 4 5 yuz neferlik quvve var idi Kecen ilki metanetli qala indi aciz gorkemde idi Belelikle Pyotr ikinci seferinde Don ve Ukrayna kazaklarinin boyuk komeyi ile habele qosuna celb edilmis yaxsi atici olan basqurd ve misarlardan ibaret coxminlik ayrica ordu bu seferde istirak edirdi 1696 ci il iyunun 19 da Azaq qalasini aldi Bu Rusiyanin deniz dovletine cevrilmesinin baslangici oldu Azaq denizine ve boyuk sulara Qara denize cixmaq isteyen Pyotrun yollari aciq idi Azaq qalasinin dusmesi Istanbulda boyuk heyecan yaratdi Qalani vaxtinda temir etmeyenler ve imdada yetmeyenler edam edildiler Azaqin itirilmesi ile Osmanli dovletinin Qara deniz uzerinde olan mutleq hakimiyyeti yara aldi 4 Azaq boyu menteqelerin o cumleden Azaq seherinin derhal xristianlasdirilmasina baslanilir Yenice istila olunan Azaqdan gelen 21 avqust 1696 ci ile dair ilk poct xeberinden aydin olur qaladaki mescidden Bojiya poxvala prisvyataya Boqoroditsi kilsesi yene diger mescidden Verxovnik apostol Petra i Pavla kilsesi tikilir bax Zapiski Ivana Afanasyevic Jelyabujskoqo Azaq sonra 1711 ci ilde Pyotrun hemin ildeki muharibede meglubiyyetinden sonra Turkiyeye qaytarilmisdisa da 1774 cu ilde birdefelik Rusiyaya kecmisdir Bu vaxtdan deniz kimi seherin de Azaq adi deyisdirilerek Azov adlanmisdi Cografiyasi ve iqlimiEhalisiIqtisadiyyatiSekilleriIstinadlarMenbeMinaxanim Tekleli Turk kitabi Unudulan tarix Deyisdirilen adlar Baki Nurlar 2009 Enciklopedicheskij Slovar t 1 s 234 Islam Ansiklopedisi 4 c Istanbul s 300 Skrynnikov R G Samozvancy v Rossii M Nauka 1987 s 170 Suleyman Kocabas Carlik Rusiyasinin Azaq denizi mucadelesi TD Tarih dergisi 1992 66 s 33 Xarici kecidlerUnofficial website of Azov Pictures of Azov olu kecid Rusiya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Seher ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer