Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Böyük bağayarpağı (lat. Plantago major) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin bağayarpağıkimilər fəsiləsinin bağayarpağı cinsinə aid bitki növü.
| Böyük bağayarpağı | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Cins: Növ: Böyük bağayarpağı | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Botaniki təsviri
Hündürlüyü 6-50 sm olan çoxillik ot bitkisidir. Gövdəsi (adətən bir neçə) yarpaqsızdır, dar, uzun sümbüllə başa çatır.
Enli, yumurtavari, bütöv, 5-7 damarlı, enli saplaq üzərində yerləşən çılpaq yarpaqları birbaşa kökyanı rozetdən çıxır. May-sentyabr aylarında çiçəkləyir, iyun-oktyabr aylarında meyvə verir.
Yayılması
Böyük bağayarpağı boreal coğrafi tipinin palearktik sinfinin palearktik-meşə qrupuna aiddir. Avropada, Balkan və Kiçik Asiya ölkələrində, İran, Əfqanıstan, Hindistan, Himalay, Yaponiya, Çin, Monqolustan, Şimali Amerika, Rusiya, Orta Asiya və Qafqazda yayılmışdır. Azərbaycanda böyük bağayarpağı bütün rayonlarda arandan subalp qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 2600 m qədər) bitir
Sinonimləri
- Plantago borysthenica Wissjul.
- Plantago dregeana Decne.
- Plantago gigas H. Lév.
- Plantago jehohlensis Koidz.
- Plantago latifolia Salisb.
- Plantago macronipponica Yamam.
- Plantago major var. borysthenica Rogow.
- Plantago major var. gigas (H. Lév.) H. Lév.
- Plantago major var. jehohlensis (Koidz.) S.H. Li
- Plantago major var. kimurae Yamam.
- Plantago major var. major major
- Plantago major f. major
- Plantago major var. paludosa Bég.
- Plantago major var. pauciflora (Gilib.) Bég.
- Plantago major var. sawadai Yamam.
- Plantago major f. scopulorum Fr.
- Plantago major var. sinuata (Lam.) Decne.
- Plantago sawadai (Yamam.) Yamam.
- Plantago villifera Kitag.
Ekoloji qrup və bitdiyi yerlər
Kseromezofitdir, meşə-kol, dağçəmən və alaq bitkilik tiplərində rast gəlir. Əsasən çəmən, meşə, kolluq, qumsal yerlər, yol kənarları, əkin, bağ və bostanlarda kiçik qruplar əmələ gətirir
Tərkibi
Flavonoid, saponin, alkaloid, piyli yağlar, aşı və acı maddələr, C, B və K vitaminləri, karotin və qlikozidlərlə zəngindir
Təsiri və tətbiqi
Farmakopeyaya daxil olan ofisinal dərman bitkisidir. Elmi, praktiki, eksperimental, Tibet, Çin, Koreya və xalq təbabətində, farmakologiya və homeopatiyada, eləcə də baytarlıqda geniş tətbiq edilir. Əsasən dəri, böyrək, göz, şəkərli diabet, sidik kisəsi, mədə-bağırsaq, mədə və onikibarmaq bağırsaq xoraları, epilepsiya, ağciyər vərəmi, bronxit xəstəlikləri, habelə yanıqlar, bəd xassəli şişlər, sınıq, burxulma və zədələnmə, ağızda iltihab prosesləri, irinli yaralar və xoralar, diş və baş ağrıları zamanı istifadə olunur. Bakterisid, protistosid, sedativ, hipotenziv, hemostatik, qansaxlayıcı, bəlğəmgətirici, işlədici və şualanmadan qoruyucu təsirə malikdir.
Əkstəsirləri
Mədə şirəsinin yüksək turşuluğu ilə bağlı qastrit üçün ziyanlıdır.
İstifadə olunan hissələri
Müalıcə məqsədi ilə bitkinin yerüstü hissəsi, yarpaqları, çiçəkləri, kökü və toxumları istifadə edilir.
İstifadə formaları
Cövhər, dəmləmə və şirələr.
Digər faydalı xüsusiyyətləri və istifadəsi
Yeməlidir, qızardılmış və üyüdülmüş toxumlardan alınmış un sousların və ədviyyatların (şorabalar üçün) hazırlanmasında istifadə olunur. Yem bitkisidir.
İstinadlar
- Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 112.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Boyuk bagayarpagi lat Plantago major bitkiler aleminin dalamazcicekliler destesinin bagayarpagikimiler fesilesinin bagayarpagi cinsine aid bitki novu Boyuk bagayarpagiElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad AsteridsKlad Deste DalamazciceklilerFesile BagayarpagikimilerCins BagayarpagiNov Boyuk bagayarpagiBeynelxalq elmi adiPlantago major L 1753Sekil axtarisiITIS 32887NCBI 29818EOL 579221Botaniki tesviriHundurluyu 6 50 sm olan coxillik ot bitkisidir Govdesi adeten bir nece yarpaqsizdir dar uzun sumbulle basa catir Enli yumurtavari butov 5 7 damarli enli saplaq uzerinde yerlesen cilpaq yarpaqlari birbasa kokyani rozetden cixir May sentyabr aylarinda cicekleyir iyun oktyabr aylarinda meyve verir YayilmasiBoyuk bagayarpagi boreal cografi tipinin palearktik sinfinin palearktik mese qrupuna aiddir Avropada Balkan ve Kicik Asiya olkelerinde Iran Efqanistan Hindistan Himalay Yaponiya Cin Monqolustan Simali Amerika Rusiya Orta Asiya ve Qafqazda yayilmisdir Azerbaycanda boyuk bagayarpagi butun rayonlarda arandan subalp qursagina kimi deniz seviyyesinden 2600 m qeder bitirSinonimleriPlantago borysthenica Wissjul Plantago dregeana Decne Plantago gigas H Lev Plantago jehohlensis Koidz Plantago latifolia Salisb Plantago macronipponica Yamam Plantago major var borysthenica Rogow Plantago major var gigas H Lev H Lev Plantago major var jehohlensis Koidz S H Li Plantago major var kimurae Yamam Plantago major var major major Plantago major f major Plantago major var paludosa Beg Plantago major var pauciflora Gilib Beg Plantago major var sawadai Yamam Plantago major f scopulorum Fr Plantago major var sinuata Lam Decne Plantago sawadai Yamam Yamam Plantago villifera Kitag Ekoloji qrup ve bitdiyi yerlerKseromezofitdir mese kol dagcemen ve alaq bitkilik tiplerinde rast gelir Esasen cemen mese kolluq qumsal yerler yol kenarlari ekin bag ve bostanlarda kicik qruplar emele getirirTerkibiFlavonoid saponin alkaloid piyli yaglar asi ve aci maddeler C B ve K vitaminleri karotin ve qlikozidlerle zengindirTesiri ve tetbiqiFarmakopeyaya daxil olan ofisinal derman bitkisidir Elmi praktiki eksperimental Tibet Cin Koreya ve xalq tebabetinde farmakologiya ve homeopatiyada elece de baytarliqda genis tetbiq edilir Esasen deri boyrek goz sekerli diabet sidik kisesi mede bagirsaq mede ve onikibarmaq bagirsaq xoralari epilepsiya agciyer veremi bronxit xestelikleri habele yaniqlar bed xasseli sisler siniq burxulma ve zedelenme agizda iltihab prosesleri irinli yaralar ve xoralar dis ve bas agrilari zamani istifade olunur Bakterisid protistosid sedativ hipotenziv hemostatik qansaxlayici belgemgetirici isledici ve sualanmadan qoruyucu tesire malikdir EkstesirleriMede siresinin yuksek tursulugu ile bagli qastrit ucun ziyanlidir Istifade olunan hisseleriMualice meqsedi ile bitkinin yerustu hissesi yarpaqlari cicekleri koku ve toxumlari istifade edilir Istifade formalariCovher demleme ve sireler Diger faydali xususiyyetleri ve istifadesiYemelidir qizardilmis ve uyudulmus toxumlardan alinmis un souslarin ve edviyyatlarin sorabalar ucun hazirlanmasinda istifade olunur Yem bitkisidir IstinadlarLinnaeus C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 1 S 112 Hemcinin bax