fbpx
Wikipedia

Nizami parkı

Yanvar 09, 2024

Nizami adına Mədəniyyət və İstirahət parkı — Bakı şəhəri Xətai rayonunda yerləşən mədəniyyət və istirahət parkı. Bakı şəhərinin ən qədim parklarından biri. Nobel qardaşları tərəfindən XIX əsrin sonlarında Bakıətrafı qəsəbə olan Qara Şəhərin sərhəddində öz şirkətinin işçiləri üçün salınmış yaşayış kəndi Villa Petrolea ərazisində yerləşir. Parkın ümumi sahəsi 13,6 hektardır. Geniş ərazidə yerləşən sənaye landşaftında olan bu park Abşeronun bağ-park memarlığına müsbət təsir göstərmişdir. 1920-ci ildən sonra Villa Petroleanın keçmiş bağı Lunaçarskinin, sonralar Almaniyanın eyniadlı rus qəzetinin şərəfinə "Rote-Fan" adlandırılıb. 1991-ci ildə Azərbaycan respublikası müstəqillik qazandıqdan sonra isə Nizami Gəncəvinin adını daşımağa başlamışdır.

Nizami parkı
Nizami Gəncəvi adına park
Məlumatlar
Parkın tipi mədəni-istirahət
Yerləşməsi Xətai rayonu, Bakı
Sahəsi 13,6 h
Yaradılıb 1882-1883
Tabeçiliyi Təmiz şəhər ASC
Statusu yerli əhəmiyyətli
Xəritədə yeri
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Parkda uzun illər "Luna Park" adı ilə əyləncə mərkəzi fəaliyyət göstərib. Bu səbəbdən ərazi qeyri-rəsmi "Luna Park" adlanırdı. Prezident İlham Əliyevin 2021-ci il 19 aprel tarixli Sərəncamı ilə parkda yenidənqurma işləri aparılıb. Parkın ərazisində yerləşən bir və ikimərtəbəli inzibati binalar əsaslı təmir və yenidən qurulub, süni göl yaradılıb. 1938-ci ildən mövcud olan amfiteatr və yay kinoteatrı bərpa edildi. Parkda iki fəvvarə kompleksləri və müasir işıqlandırma sistemi də qurulub. Parkın ərazisində abadlıq işləri aparılmış, minlərlə ağac, kol, bəzək bitkiləri əkilib. Park hazırda 11,2 hektar əraziyə malikdir.

Tarixi redaktə

Yaradılması redaktə

1882–1883-cü illərdə Abşeron yarımadasında neft yataqlarının işlənilməsi ilə məşğul olan Nobel qardaşlarının səyi ilə şirkətin işçiləri üçün Bakıda Ağ-Qara şəhərlərin sərhəddində "Neft Villası" (Villa Petrolea) qəsəbəsi salınmışdır. Şirkət bir-iki il ərzində bağda 10,26 hektar yaşıllıq sahəsi yaratmağa nail olub. Demək olar ki, eyni əraziyə (10,03 hektar) 1920-ci ilə qədər Bakı şəhərinin ictimai əkinləri sahələri, şəhər divarlarından kənarda tikililərin mövcud olduğu 80 il ərzində əldə edilməyə müvəffəq olunub.

Mərkəzdən təxminən 8 km aralıda yerləşən Bakının zavod rayonu həm təbii şərait, həm də abadlıq baxımından əlverişsiz idi. Buna baxmayaraq, Bakı proletariatının iqamətgahı üçün məqbul hesab olunurdu. Lakin inzibati-texniki işçilər belə bir şəraitdə, hətta böyük mükafata belə işləməyə, daha çox yaşamağa razı olmurdular. Bu baxımdan Nobellər dəvət olunmuş mütəxəssisləri itirməmək üçün onlara əlverişli yaşayış şəraiti yaradıblar. Keşlə kəndi yaxınlığında neft çənləri, anbarlar, neft emalı zavodları kütləsi arasında təxminən 10 hektara yaxın böyük yaşıllıq sahəsi yaratmaq üçün tanınmış mütəxəssis E.Bekle dəvət edilmiş, onun rəhbərliyi altında Varşava şəhərinin timsalında bir çox bağlar və parklar yaradılmışdır.

Bekle neft tullantıları ilə çırklənmiş ərazi ilə tanış olduqdan sonra park üçün münbit torpağın çatdırılmasını tələb etdi. Tezliklə Lənkəran qəzasından təzə torpaqla dolu barjalar şirkətin Qara şəhərdəki estakadasına yanaşmağa başladı. Lakin suvarma üçün şirin suyun verilməsi məsələsi daha çətin məsələ oldu. Nobel qardaşlarının şirkəti Həştərxan səfərindən qayıdan tankerləri ballast kimi Volqa suyu ilə dolduraraq Qara şəhərin estakadalarına göndərməyi əmr etdi.

 
Villa Petrolea 1897-ci ildə

Beləliklə, Ağ və Qara şəhərlərin qovşağında Villa Petrolea adlı bir bağ meydana gəldi. Bağban E.Bekle Abşeronun təbii xüsusiyyətlərini öyrənmiş, Villanın planlaşdırılması və həcm-məkan strukturunun həlli üçün ağac növlərinin seçilməsinə xüsusi diqqət yetirmişdir. Bekle Lənkəran, Tiflis, Batum və digər şəhərlərdə əkin materialı seçmiş, həmçinin Rusiya və Avropadakı tingliklərdən sifariş etmişdir.

Qurulması redaktə

Villanın parkında 80 minə yaxın kol və ağac böyüyürdü. Onların arasında çoxlu sayda meyvə ağacları var idi. Relyef (dənizə doğru yamac ilə), yaşayış və digər binaların yerləşdirilməsi və əsas xiyabanların istiqamətlərinin seçilməsi Villa Petroleanın planlaşdırılması strukturunu müəyyən etdi. Bir çox cığır və xiyabanlar çiçək bağları və ya ağaclar qruplaşdırılan binalara aparırdı. Əsas yollar müşahidə platformalarına doğru gedirdi. Oradan sıx yaşıllıqların arasından Qara şəhərin zavod bacalarını, sonra isə Xəzər dənizini görmək mümkün idi. Roma motivlərindən istifadə edilməklə eklektik ruhda işlənmiş cənuba xas terraslar, eyvanlar və eyvanları olan binaların və baş planın memarının adı müəyyən edilməmişdir. Bununla belə, Villanın baş planı, terraslarla bağlı məharətlə işlənmiş şaquli düzülüş və parkın kompozisiya ideyası bu işin memarı olduğunu sübut edir.

Memarlıq elmləri doktoru Şamil Fətullayev hesab edir ki, bütün bunları adı açıqlanmayan bir memar Beklenin birbaşa iştirakı ilə hazırlayıb. Sahil bulvarının əsas hissəsinin layihələndirilməsi prosesində memar Kazimir Skureviç və şəhər bağbanı Vasilyevin işində də eyni birlik müşahidə edilib. Fətullayevin sözlərinə görə, "geniş ərazidə yerləşən sənaye landşaftında olan bu möhtəşəm park Abşeronun bağ və park memarlığına müsbət təsir göstərib, burada kapitalist Bakı memarlığında yeni mövzu açan bağ villaları yaradılıb".

Parkın adının dəyişdirilməsi redaktə

1931-ci il iyulun 9-da Bakı Neftçilərinin Mədəniyyət və İstirahət Parkında "Rote-Fan" Qırmızı Bayrağının gəlişinə həsr olunmuş neftçilərin ümumBakı toplantısı keçirildi. Mitinqdə alman kommunistlərinin lideri Ernest Telmana teleqram göndərilməsi qərara alındı. Sonradan bu hadisənin şərəfinə mitinqin keçirildiyi parka "Rote-Fan" Mədəniyyət və İstirahət Parkı adı verildi.

Bakının fəhlə rayonundakı "Rote-Fan" mədəniyyət və istirahət parkı 1932-ci il mövsümündə radio verilişləri simfonik orkestrinin xalq çalğı alətləri orkestri ilə birlikdə böyük silsiləli konsertləri ilə açıldı.

Parkın yenidən qurulması redaktə

1939-cu ildə "Bakinski raboçi" qəzeti yazırdı ki, parkın yenidən qurulmasına bu yay başlanılacaq. Beləliklə, Bakı Soveti Bağçılıq və Park İdarəsinin layihə bürosu "Rote-Fan" Mədəniyyət və İstirahət Parkının yenidən qurulması layihəsini hazırlamağa başladı. Layihənin müəllifləri memarlar — M.Koxman, V.İvanov, A.Alekseyev idi. Məlumat verildi ki, park genişlənir, ərazisi 6 hektar artacaq, subtropik və həmişəyaşıl ağacları bəzəyən xiyabanlar və cığırlar yenidən qurulacaq..

Rəqs meydançasının arxasında "sərbəst istirahət xiyabanı" üçün böyük bir sahə ayrılmışdı. Burada park-meşə ab-havasının yaradılması nəzərdə tutulmuşdu, ağaclar əkilmiş, qazonlar yaradılmışdır. Parkın hovuzunun mərkəzində fontan və səhnə ilə su ilə əhatə olunmuş yaşıl bir ada təşkil etmək planlaşdırılırdı. Parkın heykəllərlə bəzədilməsi də layihədə nəzətdə tutulurdu. Pavilyonlar və köşklər dəyişdirilirdi. Parkda idman stadionunun tikintisi də nəzərdə tutulmuşdu. Yenidənqurma işlərinin 1941-ci ildə başa çatdırılması planlaşdırılırdı.

Müasir dövr redaktə

1991-ci ildə Azərbaycan respublikası müstəqillik qazandıqdan sonra isə Nizami Gəncəvinin adını daşımağa başlamışdır. Uzun illər parkda "Luna Park" adı ilə əyləncə mərkəzi fəaliyyət göstərib. Prezident İlham Əliyevin 2021-ci il 19 aprel tarixli Sərəncamı ilə parkda yenidənqurma işlərinə başlanıb.

2021-ci ildə abadlıq işləri çərçivəsində parkın ərazisində yerləşən bir və ikimərtəbəli inzibati binalar əsaslı təmir və yenidən quruldu, süni göl yaradıldı. Yenidənqurma işləri çərçivəsində 1938-ci ildən mövcud olan amfiteatr və yay kinoteatrı bərpa edildi. Parkda iki fəvvarə kompleksləri və müasir işıqlandırma sistemi də qurulub. Burda istirahət köşkləri, müxtəlif ölçülü skamyalar, idman qurğuları quraşdırılıb, uşaq əyləncə kompleksi yaradılıb. Yay kinoteatrının qarşısında çay daşlarından köhnə üslubda qala divarı tikilib. Parkın ərazisində abadlıq işləri aparılmış, minlərlə ağac, kol, bəzək bitkiləri əkilib. Park hazırda 11,2 hektar əraziyə malikdir.

İstinadlar redaktə

  1. ↑ А. А. Гасанова. Сады и парки Азербайджана. Баку: Ишыг. Под ред. проф. Ф. М. Гусейнова. 1996.
  2. Мир-Бабаев М. Краткая история азербайджанской нефти ((3-е издание, переработанное и дополненное)). Б. Научный редактор проф. Р. И. Шукюров. 2010. 26.
  3. "İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva Nizami Gəncəvi parkında yenidənqurmadan sonra yaradılan şəraitlə tanış olublar". 2022-04-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-03-14.
  4. ↑ Фатуллаев Ш. С.. Градостроительство Баку XIX—начала XX веков. Ленинград: ru:Стройиздат. Под ред. проф. В. И. Пилявского. 1978.
  5. ↑ Мосесов П. Б. Интернациональное содружество азербайджанского народа с немецким пролетариатом. Б.: Азербайджанское государственное издательство. 1965. 68.
  6. Искусство Азербайджана. XII. Б.: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1968. 126.
  7. ↑ Реконструкция парка имени Роте-Фане // Бакинский рабочий (газета). 1939.
  8. "Prezident İlham Əliyev və Mehriban Əliyeva Nizami Gəncəvi parkında yaradılan şəraitlə tanış olublar — VİDEO". 2022-04-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-03-14.
  9. "Мэрии Баку выделено 5 млн манатов для работ по благоустройству в парке Низами в Хатаинском районе". interfax.az. 2021-04-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-04-21.
  10. "Президент Ильхам Алиев и Первая леди Мехрибан Алиева ознакомились с условиями, созданными в парке Низами Гянджеви после реконструкции". Тренд. 2021-12-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-12-30.

Yanvar 09, 2024
nizami, parkı, nizami, adına, mədəniyyət, istirahət, parkı, bakı, şəhəri, xətai, rayonunda, yerləşən, mədəniyyət, istirahət, parkı, bakı, şəhərinin, qədim, parklarından, biri, nobel, qardaşları, tərəfindən, əsrin, sonlarında, bakıətrafı, qəsəbə, olan, qara, şə. Nizami adina Medeniyyet ve Istirahet parki Baki seheri Xetai rayonunda yerlesen medeniyyet ve istirahet parki 1 Baki seherinin en qedim parklarindan biri Nobel qardaslari terefinden XIX esrin sonlarinda Bakietrafi qesebe olan Qara Seherin serheddinde oz sirketinin iscileri ucun salinmis yasayis kendi Villa Petrolea erazisinde yerlesir Parkin umumi sahesi 13 6 hektardir 1 Genis erazide yerlesen senaye landsaftinda olan bu park Abseronun bag park memarligina musbet tesir gostermisdir 1920 ci ilden sonra Villa Petroleanin kecmis bagi Lunacarskinin sonralar Almaniyanin eyniadli rus qezetinin serefine Rote Fan adlandirilib 1991 ci ilde Azerbaycan respublikasi musteqillik qazandiqdan sonra ise Nizami Gencevinin adini dasimaga baslamisdir 2 Nizami parkiNizami Gencevi adina parkMelumatlarParkin tipi medeni istirahetYerlesmesi Xetai rayonu BakiSahesi 13 6 hYaradilib 1882 1883Tabeciliyi Temiz seher ASCStatusu yerli ehemiyyetliXeritede yeri Vikianbarda elaqeli mediafayllarParkda uzun iller Luna Park adi ile eylence merkezi fealiyyet gosterib Bu sebebden erazi qeyri resmi Luna Park adlanirdi Prezident Ilham Eliyevin 2021 ci il 19 aprel tarixli Serencami ile parkda yenidenqurma isleri aparilib Parkin erazisinde yerlesen bir ve ikimertebeli inzibati binalar esasli temir ve yeniden qurulub suni gol yaradilib 1938 ci ilden movcud olan amfiteatr ve yay kinoteatri berpa edildi Parkda iki fevvare kompleksleri ve muasir isiqlandirma sistemi de qurulub Parkin erazisinde abadliq isleri aparilmis minlerle agac kol bezek bitkileri ekilib Park hazirda 11 2 hektar eraziye malikdir 3 Mundericat 1 Tarixi 1 1 Yaradilmasi 1 2 Qurulmasi 2 Parkin adinin deyisdirilmesi 3 Parkin yeniden qurulmasi 3 1 Muasir dovr 4 IstinadlarTarixi redakteYaradilmasi redakte 1882 1883 cu illerde Abseron yarimadasinda neft yataqlarinin islenilmesi ile mesgul olan Nobel qardaslarinin seyi ile sirketin iscileri ucun Bakida Ag Qara seherlerin serheddinde Neft Villasi Villa Petrolea qesebesi salinmisdir Sirket bir iki il erzinde bagda 10 26 hektar yasilliq sahesi yaratmaga nail olub Demek olar ki eyni eraziye 10 03 hektar 1920 ci ile qeder Baki seherinin ictimai ekinleri saheleri seher divarlarindan kenarda tikililerin movcud oldugu 80 il erzinde elde edilmeye muveffeq olunub 4 Merkezden texminen 8 km aralida yerlesen Bakinin zavod rayonu hem tebii serait hem de abadliq baximindan elverissiz idi Buna baxmayaraq Baki proletariatinin iqametgahi ucun meqbul hesab olunurdu Lakin inzibati texniki isciler bele bir seraitde hetta boyuk mukafata bele islemeye daha cox yasamaga razi olmurdular Bu baximdan Nobeller devet olunmus mutexessisleri itirmemek ucun onlara elverisli yasayis seraiti yaradiblar Kesle kendi yaxinliginda neft cenleri anbarlar neft emali zavodlari kutlesi arasinda texminen 10 hektara yaxin boyuk yasilliq sahesi yaratmaq ucun taninmis mutexessis E Bekle devet edilmis onun rehberliyi altinda Varsava seherinin timsalinda bir cox baglar ve parklar yaradilmisdir 4 Bekle neft tullantilari ile cirklenmis erazi ile tanis olduqdan sonra park ucun munbit torpagin catdirilmasini teleb etdi Tezlikle Lenkeran qezasindan teze torpaqla dolu barjalar sirketin Qara seherdeki estakadasina yanasmaga basladi Lakin suvarma ucun sirin suyun verilmesi meselesi daha cetin mesele oldu Nobel qardaslarinin sirketi Hesterxan seferinden qayidan tankerleri ballast kimi Volqa suyu ile dolduraraq Qara seherin estakadalarina gondermeyi emr etdi 4 nbsp Villa Petrolea 1897 ci ildeBelelikle Ag ve Qara seherlerin qovsaginda Villa Petrolea adli bir bag meydana geldi Bagban E Bekle Abseronun tebii xususiyyetlerini oyrenmis Villanin planlasdirilmasi ve hecm mekan strukturunun helli ucun agac novlerinin secilmesine xususi diqqet yetirmisdir Bekle Lenkeran Tiflis Batum ve diger seherlerde ekin materiali secmis hemcinin Rusiya ve Avropadaki tingliklerden sifaris etmisdir 4 Qurulmasi redakte Villanin parkinda 80 mine yaxin kol ve agac boyuyurdu Onlarin arasinda coxlu sayda meyve agaclari var idi Relyef denize dogru yamac ile yasayis ve diger binalarin yerlesdirilmesi ve esas xiyabanlarin istiqametlerinin secilmesi Villa Petroleanin planlasdirilmasi strukturunu mueyyen etdi Bir cox cigir ve xiyabanlar cicek baglari ve ya agaclar qruplasdirilan binalara aparirdi Esas yollar musahide platformalarina dogru gedirdi Oradan six yasilliqlarin arasindan Qara seherin zavod bacalarini sonra ise Xezer denizini gormek mumkun idi Roma motivlerinden istifade edilmekle eklektik ruhda islenmis cenuba xas terraslar eyvanlar ve eyvanlari olan binalarin ve bas planin memarinin adi mueyyen edilmemisdir Bununla bele Villanin bas plani terraslarla bagli meharetle islenmis saquli duzulus ve parkin kompozisiya ideyasi bu isin memari oldugunu subut edir 4 Memarliq elmleri doktoru Samil Fetullayev hesab edir ki butun bunlari adi aciqlanmayan bir memar Beklenin birbasa istiraki ile hazirlayib Sahil bulvarinin esas hissesinin layihelendirilmesi prosesinde memar Kazimir Skurevic ve seher bagbani Vasilyevin isinde de eyni birlik musahide edilib Fetullayevin sozlerine gore genis erazide yerlesen senaye landsaftinda olan bu mohtesem park Abseronun bag ve park memarligina musbet tesir gosterib burada kapitalist Baki memarliginda yeni movzu acan bag villalari yaradilib 4 Parkin adinin deyisdirilmesi redakte1931 ci il iyulun 9 da Baki Neftcilerinin Medeniyyet ve Istirahet Parkinda Rote Fan Qirmizi Bayraginin gelisine hesr olunmus neftcilerin umumBaki toplantisi kecirildi 5 Mitinqde alman kommunistlerinin lideri Ernest Telmana teleqram gonderilmesi qerara alindi 5 Sonradan bu hadisenin serefine mitinqin kecirildiyi parka Rote Fan Medeniyyet ve Istirahet Parki adi verildi Bakinin fehle rayonundaki Rote Fan medeniyyet ve istirahet parki 1932 ci il movsumunde radio verilisleri simfonik orkestrinin xalq calgi aletleri orkestri ile birlikde boyuk silsileli konsertleri ile acildi 6 Parkin yeniden qurulmasi redakte1939 cu ilde Bakinski raboci qezeti yazirdi ki parkin yeniden qurulmasina bu yay baslanilacaq Belelikle Baki Soveti Bagciliq ve Park Idaresinin layihe burosu Rote Fan Medeniyyet ve Istirahet Parkinin yeniden qurulmasi layihesini hazirlamaga basladi Layihenin muellifleri memarlar M Koxman V Ivanov A Alekseyev idi Melumat verildi ki park genislenir erazisi 6 hektar artacaq subtropik ve hemiseyasil agaclari bezeyen xiyabanlar ve cigirlar yeniden qurulacaq 7 Reqs meydancasinin arxasinda serbest istirahet xiyabani ucun boyuk bir sahe ayrilmisdi Burada park mese ab havasinin yaradilmasi nezerde tutulmusdu agaclar ekilmis qazonlar yaradilmisdir Parkin hovuzunun merkezinde fontan ve sehne ile su ile ehate olunmus yasil bir ada teskil etmek planlasdirilirdi Parkin heykellerle bezedilmesi de layihede nezetde tutulurdu Pavilyonlar ve koskler deyisdirilirdi Parkda idman stadionunun tikintisi de nezerde tutulmusdu Yenidenqurma islerinin 1941 ci ilde basa catdirilmasi planlasdirilirdi 7 Muasir dovr redakte 1991 ci ilde Azerbaycan respublikasi musteqillik qazandiqdan sonra ise Nizami Gencevinin adini dasimaga baslamisdir Uzun iller parkda Luna Park adi ile eylence merkezi fealiyyet gosterib Prezident Ilham Eliyevin 2021 ci il 19 aprel tarixli Serencami ile parkda yenidenqurma islerine baslanib 8 2021 ci ilde abadliq isleri cercivesinde parkin erazisinde yerlesen bir ve ikimertebeli inzibati binalar esasli temir ve yeniden quruldu suni gol yaradildi 9 Yenidenqurma isleri cercivesinde 1938 ci ilden movcud olan amfiteatr ve yay kinoteatri berpa edildi Parkda iki fevvare kompleksleri ve muasir isiqlandirma sistemi de qurulub Burda istirahet koskleri muxtelif olculu skamyalar idman qurgulari qurasdirilib usaq eylence kompleksi yaradilib Yay kinoteatrinin qarsisinda cay daslarindan kohne uslubda qala divari tikilib Parkin erazisinde abadliq isleri aparilmis minlerle agac kol bezek bitkileri ekilib Park hazirda 11 2 hektar eraziye malikdir 10 Istinadlar redakte 1 2 A A Gasanova Sady i parki Azerbajdzhana Baku Ishyg Pod red prof F M Gusejnova 1996 Mir Babaev M Kratkaya istoriya azerbajdzhanskoj nefti 3 e izdanie pererabotannoe i dopolnennoe B Nauchnyj redaktor prof R I Shukyurov 2010 26 Ilham Eliyev ve birinci xanim Mehriban Eliyeva Nizami Gencevi parkinda yenidenqurmadan sonra yaradilan seraitle tanis olublar 2022 04 07 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 03 14 1 2 3 4 5 6 Fatullaev Sh S Gradostroitelstvo Baku XIX nachala XX vekov Leningrad ru Strojizdat Pod red prof V I Pilyavskogo 1978 1 2 Mosesov P B Internacionalnoe sodruzhestvo azerbajdzhanskogo naroda s nemeckim proletariatom B Azerbajdzhanskoe gosudarstvennoe izdatelstvo 1965 68 Iskusstvo Azerbajdzhana XII B Izdatelstvo Akademii nauk Azerbajdzhanskoj SSR 1968 126 1 2 Rekonstrukciya parka imeni Rote Fane Bakinskij rabochij gazeta 1939 Prezident Ilham Eliyev ve Mehriban Eliyeva Nizami Gencevi parkinda yaradilan seraitle tanis olublar VIDEO 2022 04 07 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 03 14 Merii Baku vydeleno 5 mln manatov dlya rabot po blagoustrojstvu v parke Nizami v Hatainskom rajone interfax az 2021 04 21 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 04 21 Prezident Ilham Aliev i Pervaya ledi Mehriban Alieva oznakomilis s usloviyami sozdannymi v parke Nizami Gyandzhevi posle rekonstrukcii Trend 2021 12 30 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 12 30 Menbe https az wikipedia org w index php title Nizami parki amp oldid 6886701, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.