Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Müharibələrarası dövr (1918–1939) Macarıstan üçün siyasi, ərazi və sosial baxımdan dərin dəyişikliklər və çətinliklərlə müşayiət olunan bir mərhələ olmuşdur. Bu dövrdə Macarıstan Birinci Dünya müharibəsinin dağıdıcı nəticələri ilə qarşılaşmış, monarxiya devrilmiş, ərazisinin böyük hissəsini itirmiş və radikal rejimlər bir-birini əvəz etmişdir. Nəticədə ölkə avtoritar və millətçi istiqamətdə inkişaf edərək İkinci Dünya müharibəsinə qədər olan dövrdə Almaniya ilə yaxınlaşmışdır.
Müharibələrarası dövr Macarıstan üçün ərazi itkiləri ilə müşayiət olunan milli faciə, avtoritar rejimin bərqərar olması və revizionist siyasətin formalaşması ilə xarakterizə olunur. Bu proseslər nəticədə Macarıstanı İkinci Dünya müharibəsinə və faşist bloka qoşulmağa aparan yolun əsasını qoymuşdur.
I Dünya müharibəsindən sonrakı vəziyyət
Macarıstan Demokratik Respublikası və Sovet Respublikası
1918-ci ilin oktyabrında Avstriya-Macarıstan imperiyasının dağılmasından sonra Macarıstan Demokratik Respublikası elan olundu. Prezident Mixael Karolinin rəhbərliyi ilə fəaliyyət göstərən liberal-demokratik rejim, sosial islahatlar həyata keçirməyə çalışsa da, siyasi sabitliyi qoruyub saxlaya bilməmişdir. 1919-cu ilin martında Karoyi istefa vermişdir və yerinə Bela Kun rəhbərliyində Macarıstan Sovet Respublikası qurulmuşdur. Bu rejim qısa ömürlü olmuşdur, Sovet Rusiyası ilə ideoloji yaxınlıq göstərən ilk kommunist dövlətlərdən biri olmuşdur. Lakin bu dövr ciddi daxili qarşıdurmalar, torpaq islahatları və "Qırmızı terror" ilə yadda qalmışdır. Macarıstan Sovet Respublikası 1919-cu ilin avqustunda Rumıniya ordusunun Budapeşti işğalı ilə süquta uğramışdır.
1919-cu ilin sonlarında Rumıniya qoşunlarının Budapeştdən çəkilməsindən sonra Mikloş Horti rəhbərliyində sağçı qüvvələr hakimiyyətə gəlmişdir. 1920-ci ilin martında Macarıstan krallığı rəsmi şəkildə bərpa olunsa da, taxt boş qalmışdır və Horti regent olaraq ölkənin faktiki liderinə çevrilmişdir. Bu sistem Horti dövrü (1920–1944) adlanır.
1920-ci il iyunun 4-də Versal sülh prosesi çərçivəsində Trianon müqaviləsi imzalanmışdır. Müqavilənin şərtlərinə əsasən Macarıstan ərazisinin təxminən 72%-ni, əhalisinin təxminən 60%-ni itirmişdir.Transilvaniya Rumıniyaya, Slovakiya və Subkarpatya Çexoslovakiyaya, Banat və Voyevodina isə Serb-Xorvat-Sloven krallığına (sonralar Yuqoslaviya) verilmişdir. Bu, ölkədə geniş revizionist və millətçi əhval-ruhiyyənin yaranmasına səbəb olmuşdur. “Nagy-Magyarország” (Böyük Macarıstan) ideyası bu dövrdə populyarlaşmışdır.
Siyasi və iqtisadi inkişaf
1920–1930-cu illərdə Macarıstanda sabit, lakin avtoritar siyasi sistem formalaşdı. Parlament və çoxpartiyalı sistem mövcud olsa da, real güc regentin və onu dəstəkləyən sağçı qüvvələrin əlində idi.
- Baş nazirlik dövrü
- (1921–1931) — iqtisadi sabitlik və siyasi konsolidasiya dövrü. O, xarici borclar və Beynəlxalq Maliyyə Komissiyasının köməyi ilə maliyyə sistemini bərpa etmişdir.
- (1932–1936) – radikal millətçi islahatlar və faşist İtaliya ilə yaxınlaşma. O, sosial korporativ dövlət modelinə keçid etməyə çalışırdı.
- və (1936–1939) – Almaniya ilə iqtisadi və siyasi əlaqələrin dərinləşməsi.
1930-cu illərdə Almaniyanın güclənməsi və Adolf Hitlerin hakimiyyətə gəlməsi Macarıstan üçün strateji fürsət kimi dəyərləndirildi. Almaniya ilə münasibətlərin sıxlaşması sayəsində Macarıstan 1938–1941-ci illərdə bəzi ərazilərini geri qaytara bilmişdir:
- Birinci Vyana arbitrajı (1938) – Cənubi Slovakiyanın bir hissəsi Macarıstana verildi.
- İkinci Vyana arbitrajı (1940) – Şimal Transilvaniya Rumıniyadan alınıb Macarıstana verildi.
- Subkarpatya və Baçka bölgələri də qısa müddətə geri qaytarıldı.
Bu hadisələr Macarıstan cəmiyyətində milli qürurun yüksəlməsinə səbəb olsa da, ölkənin Nasist Almaniyasından asılılığını artırmışdır.
İstinadlar
- Deák István. Hungary // Roger, Hans; Weber, Egon (redaktorlar ). The European right: A historical profile. 1963. səh. 364.
- "Education in Hungary — Past, Present and Future". Adult Education. 15: 88. 1942.
- Pastor, Peter. Hungary Between Wilson and Lenin: The Hungarian Revolution of 1918 and the Big Three. New York City: Columbia University Press. 1976. 139–141. ISBN .
- Domonkos, Endre. "Economic Stabilization after the Treaty of Trianon: Challenges and Possibilities". European and Regional Studies. 19. 2021: 55–71.
- Rothschild, Joseph. Hungary // East Central Europe between the Two World Wars. University of Washington Press. June 2016. 142–143. ISBN .
- "Hungary — Hungarian Soviet Republic". countrystudies.us. 2011-05-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-04-18.
- Courtois, Stéphane; Panné, Jean-Louis. World Revolution, Civil War and Terror: The Comintern in Action // Courtois, Stéphane (redaktor). The Black Book of Communism: Crimes, Terror, Repression. 1999: Harvard University Press. 1999. 272-273. ISBN .
- Pogátsa Zoltán. The state of capitalism and the rise of the right in the 1930s and today: Hungary as a case study // Rayner, Jeremy; Falls, Susan; Souvlis, George; Nelms, Taylor C. (redaktorlar ). Back to the ‘30s?: Recurring Crises of Capitalism, Liberalism, and Democracy. Palgrave MacMillan. 2020. ISBN .
- Rogovin, Vadim Zakharovich. Stalin's Terror of 1937-1938: Political Genocide in the USSR. Mehring Books. 2009. 313-314. ISBN .
- "Hungary — Counterrevolution". countrystudies.us. 2010-11-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-04-18.
- Sakmyster, Thomas L. Hungary's Admiral on Horseback. Boulder, Colorado: East European Monographs. 1994. ISBN .
- Talavera, Nicholas M. Chapter III: Fascism in Hungary // The Green Shirts and the Others: A History of Fascism in Hungary and Romania. Histria Books. 2023. ISBN .
- Eighty-Third Congress. Communist Takeover and Occupation of Hungary // Special Report of the Select Committee on Communist Aggression (Hesabat). United States House of Representatives. səh. 3.
- Renner, Stephen L. Broken Wings: The Hungarian Air Force, 1918-45. Indiana University Press. 2016. səh. 79. ISBN .
- Sozan, Michael. Food Deprivation and Social Stratification in Prewar Hungary (Tezis). University of Pittsburgh. 1982. Docket 103.
- "Hungary — TRIANON HUNGARY". countrystudies.us. 2010-11-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-04-18.
- Klein, Bernard. Hungarian Politics from Bethlen to Gömbös: The Decline of Liberal Conservatism and the Rise of Right-radicalism. Columbia University Press. 1967. səh. 47.
Ədəbiyyat
- Macartney, C.A. Hungary: A Short History. 1962.
- Sinor, Denis. History of Hungary. 1962.
- Sugar, Peter F.; Tibor, Frank; Hanak, Peter, redaktorlar A History of Hungary. 1990.
Xarici keçidlər
Vikianbarda
Macarıstanın dünya müharibələri arasındakı tarixi ilə əlaqəli mediafayllar var.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Muharibelerarasi dovr 1918 1939 Macaristan ucun siyasi erazi ve sosial baximdan derin deyisiklikler ve cetinliklerle musayiet olunan bir merhele olmusdur 1 Bu dovrde Macaristan Birinci Dunya muharibesinin dagidici neticeleri ile qarsilasmis monarxiya devrilmis erazisinin boyuk hissesini itirmis ve radikal rejimler bir birini evez etmisdir 2 Neticede olke avtoritar ve milletci istiqametde inkisaf ederek Ikinci Dunya muharibesine qeder olan dovrde Almaniya ile yaxinlasmisdir 3 Muharibelerarasi dovr Macaristan ucun erazi itkileri ile musayiet olunan milli facie avtoritar rejimin berqerar olmasi ve revizionist siyasetin formalasmasi ile xarakterize olunur Bu prosesler neticede Macaristani Ikinci Dunya muharibesine ve fasist bloka qosulmaga aparan yolun esasini qoymusdur 4 Mundericat 1 I Dunya muharibesinden sonraki veziyyet 1 1 Macaristan Demokratik Respublikasi ve Sovet Respublikasi 2 Siyasi ve iqtisadi inkisaf 3 Istinadlar 4 Edebiyyat 5 Xarici kecidlerI Dunya muharibesinden sonraki veziyyetredakteMacaristan Demokratik Respublikasi ve Sovet Respublikasiredakte 1918 ci ilin oktyabrinda Avstriya Macaristan imperiyasinin dagilmasindan sonra Macaristan Demokratik Respublikasi elan olundu 5 Prezident Mixael Karolinin rehberliyi ile fealiyyet gosteren liberal demokratik rejim sosial islahatlar heyata kecirmeye calissa da siyasi sabitliyi qoruyub saxlaya bilmemisdir 1919 cu ilin martinda Karoyi istefa vermisdir ve yerine Bela Kun rehberliyinde Macaristan Sovet Respublikasi qurulmusdur Bu rejim qisa omurlu olmusdur Sovet Rusiyasi ile ideoloji yaxinliq gosteren ilk kommunist dovletlerden biri olmusdur 6 Lakin bu dovr ciddi daxili qarsidurmalar torpaq islahatlari ve Qirmizi terror ile yadda qalmisdir Macaristan Sovet Respublikasi 1919 cu ilin avqustunda Ruminiya ordusunun Budapesti isgali ile suquta ugramisdir 1919 cu ilin sonlarinda Ruminiya qosunlarinin Budapestden cekilmesinden sonra Miklos Horti rehberliyinde sagci quvveler hakimiyyete gelmisdir 1920 ci ilin martinda Macaristan kralligi resmi sekilde berpa olunsa da taxt bos qalmisdir ve Horti regent olaraq olkenin faktiki liderine cevrilmisdir Bu sistem Horti dovru 1920 1944 adlanir 7 1920 ci il iyunun 4 de Versal sulh prosesi cercivesinde Trianon muqavilesi imzalanmisdir Muqavilenin sertlerine esasen Macaristan erazisinin texminen 72 ni ehalisinin texminen 60 ni itirmisdir 8 Transilvaniya Ruminiyaya Slovakiya ve Subkarpatya Cexoslovakiyaya Banat ve Voyevodina ise Serb Xorvat Sloven kralligina sonralar Yuqoslaviya verilmisdir Bu olkede genis revizionist ve milletci ehval ruhiyyenin yaranmasina sebeb olmusdur Nagy Magyarorszag Boyuk Macaristan ideyasi bu dovrde populyarlasmisdir 9 Siyasi ve iqtisadi inkisafredakte1920 1930 cu illerde Macaristanda sabit lakin avtoritar siyasi sistem formalasdi Parlament ve coxpartiyali sistem movcud olsa da real guc regentin ve onu destekleyen sagci quvvelerin elinde idi 10 Bas nazirlik dovru Istvan Betlen 1921 1931 iqtisadi sabitlik ve siyasi konsolidasiya dovru O xarici borclar ve Beynelxalq Maliyye Komissiyasinin komeyi ile maliyye sistemini berpa etmisdir 11 Dyula Qyombyos 1932 1936 radikal milletci islahatlar ve fasist Italiya ile yaxinlasma O sosial korporativ dovlet modeline kecid etmeye calisirdi Kalman Daranyi ve Bela Imredi 1936 1939 Almaniya ile iqtisadi ve siyasi elaqelerin derinlesmesi 12 1930 cu illerde Almaniyanin guclenmesi ve Adolf Hitlerin hakimiyyete gelmesi Macaristan ucun strateji furset kimi deyerlendirildi 13 Almaniya ile munasibetlerin sixlasmasi sayesinde Macaristan 1938 1941 ci illerde bezi erazilerini geri qaytara bilmisdir 14 Birinci Vyana arbitraji 1938 Cenubi Slovakiyanin bir hissesi Macaristana verildi 15 Ikinci Vyana arbitraji 1940 Simal Transilvaniya Ruminiyadan alinib Macaristana verildi Subkarpatya ve Backa bolgeleri de qisa muddete geri qaytarildi 16 Bu hadiseler Macaristan cemiyyetinde milli qururun yukselmesine sebeb olsa da olkenin Nasist Almaniyasindan asililigini artirmisdir 17 Istinadlarredakte Deak Istvan Hungary Roger Hans Weber Egon redaktorlar The European right A historical profile 1963 seh 364 Education in Hungary Past Present and Future Adult Education 15 88 1942 Pastor Peter Hungary Between Wilson and Lenin The Hungarian Revolution of 1918 and the Big Three New York City Columbia University Press 1976 139 141 ISBN 0914710133 Domonkos Endre Economic Stabilization after the Treaty of Trianon Challenges and Possibilities European and Regional Studies 19 2021 55 71 Rothschild Joseph Hungary East Central Europe between the Two World Wars University of Washington Press June 2016 142 143 ISBN 9780295803647 Hungary Hungarian Soviet Republic countrystudies us 2011 05 20 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2025 04 18 Courtois Stephane Panne Jean Louis World Revolution Civil War and Terror The Comintern in Action Courtois Stephane redaktor The Black Book of Communism Crimes Terror Repression 1999 Harvard University Press 1999 272 273 ISBN 9780674076082 Pogatsa Zoltan The state of capitalism and the rise of the right in the 1930s and today Hungary as a case study Rayner Jeremy Falls Susan Souvlis George Nelms Taylor C redaktorlar Back to the 30s Recurring Crises of Capitalism Liberalism and Democracy Palgrave MacMillan 2020 ISBN 9783030415860 Rogovin Vadim Zakharovich Stalin s Terror of 1937 1938 Political Genocide in the USSR Mehring Books 2009 313 314 ISBN 9781893638044 Hungary Counterrevolution countrystudies us 2010 11 21 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2025 04 18 Sakmyster Thomas L Hungary s Admiral on Horseback Boulder Colorado East European Monographs 1994 ISBN 0 88033 293 X Talavera Nicholas M Chapter III Fascism in Hungary The Green Shirts and the Others A History of Fascism in Hungary and Romania Histria Books 2023 ISBN 9781592113033 Eighty Third Congress Communist Takeover and Occupation of Hungary Special Report of the Select Committee on Communist Aggression Hesabat United States House of Representatives seh 3 Renner Stephen L Broken Wings The Hungarian Air Force 1918 45 Indiana University Press 2016 seh 79 ISBN 9780253023391 Sozan Michael Food Deprivation and Social Stratification in Prewar Hungary Tezis University of Pittsburgh 1982 Docket 103 Hungary TRIANON HUNGARY countrystudies us 2010 11 21 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2025 04 18 Klein Bernard Hungarian Politics from Bethlen to Gombos The Decline of Liberal Conservatism and the Rise of Right radicalism Columbia University Press 1967 seh 47 EdebiyyatredakteMacartney C A Hungary A Short History 1962 Sinor Denis History of Hungary 1962 Sugar Peter F Tibor Frank Hanak Peter redaktorlar A History of Hungary 1990 Xarici kecidlerredakte nbsp Vikianbarda Macaristanin dunya muharibeleri arasindaki tarixi ile elaqeli mediafayllar var Menbe https az wikipedia org w index php title Muharibelerarasi dovrde Macaristan amp oldid 8155655