Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Macarıstan krallığı (mac. Magyar Királyság) — 1920-ci ilin 1 mart tarixindən 1946-cı ilin 1 fevralınadək mövcud olmuş nominal monarxiya dövləti. Bu dövrdə Macarıstanda kral tacı və monarxiya formal olaraq qorunsa da, ölkənin real rəhbəri regent titulunu daşıyan Mikloş Horti idi. Bu səbəbdən bu dövr tez-tez “Horti dövrü” kimi də adlandırılır.
| Tarixi dövlət | |||||
| Macarıstan krallığı | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| mac. Magyar Királyság | |||||
| |||||
| Macarıstan himni | |||||
 | |||||
| | |||||
| Paytaxt | Budapeşt | ||||
| Dil | Macar dili | ||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| İdarəetmə forması | konstitusiyalı monarxiya | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Tarixi
Birinci Dünya müharibəsinin sonunda Avstriya-Macarıstan imperiyası süqut etmişdir. Macarıstan əvvəlcə respublika, daha sonra isə qısa müddət ərzində Macarıstan Sovet Respublikası kimi fəaliyyət göstərmişdir. 1919-cu ilin avqustunda sovet rejiminin devrilməsindən sonra, 1920-ci ilin martında Macarıstan parlamenti ölkəni yenidən krallıq elan etmişdir, lakin yeni kral seçilməmişdir. Bunun əvəzinə admiral Mikloş Horti regent seçilərək dövlət başçısı olmuşdur. Macarıstan krallığı nominal olaraq monarxiya idi, lakin real siyasi hakimiyyət regentin əlində cəmlənmişdi. Horti, orduya və dövlət idarəsinə nəzarət edərək faktiki diktator rolunu oynayırdı. Parlament fəaliyyət göstərsə də, siyasi azadlıqlar məhdud idi. 1930-cu illərdən etibarən ölkədə avtoritar və millətçi meyllər güclənmişdir.
İkinci Dünya müharibəsi
1930-cu illərdə Macarıstan Almaniya və İtaliya ilə yaxınlaşmağa başlamışdır. Budəfəki məqsəd Trianon sülh müqaviləsi ilə itirilmiş torpaqların geri qaytarılması idi. Almaniyanın dəstəyi ilə Macarıstan bəzi əraziləri geri ala bilmişdir (məsələn, Cənubi Slovakiya və Şimali Transilvaniya). 1941-ci ildə Macarıstan İkinci Dünya müharibəsinə Almaniyanın tərəfində daxil olmuşdur. Lakin müharibənin sonlarına yaxın Macarıstan Almaniyadan uzaqlaşmağa cəhd etmişdir. 1944-cü ildə Almaniya Macarıstanı işğal etmiş və Horti istefaya məcbur edilmişdir. Yerinə faşist oxşarlığı olan “Arrow Cross” () partiyası rəhbərliyə gətirilmişdir. 1945-ci ildə Sovet ordusu Macarıstanı Alman qoşunlarından azad etmişdir. 1946-cı ilin 1 fevralında yeni respublika elan olunmuşdur və Macarıstan krallığı rəsmən ləğv edilmişdir.
İqtisadiyyatı
1920–1946-cı illərdə mövcud olmuş Macarıstan krallığının iqtisadiyyatı Birinci Dünya müharibəsindən sonra yaranmış dərin siyasi və sosial böhran şəraitində formalaşmışdı. Avstriya-Macarıstan imperiyasının süqutu və 1920-ci ildə imzalanmış Trianon Müqaviləsi Macarıstanın iqtisadi əsaslarına ciddi zərbə vurdu. Bu müqavilə nəticəsində ölkə ərazisinin və əhalisinin böyük bir hissəsini, o cümlədən sənaye mərkəzləri, təbii sərvət ehtiyatları və nəqliyyat infrastrukturu kimi strateji resursları itirdi. Macarıstan iqtisadiyyatı bu səbəbdən əsasən kənd təsərrüfatına yönəldi və sənayenin payı əhəmiyyətli dərəcədə azaldı.
1920-ci illərin ortalarından başlayaraq hökumət iqtisadi sabitliyi bərpa etmək üçün bir sıra islahatlar həyata keçirdi. 1924-cü ildə Macarıstan Milli Bankı yaradıldı və 1927-ci ildə yeni sabit pul vahidi — pengő dövriyyəyə buraxıldı. Beynəlxalq maliyyə institutlarının, xüsusilə Millətlər Cəmiyyətinin yardımı ilə inflyasiya nəzarət altına alındı və dövlət büdcəsi nisbətən sabitləşdirildi. Lakin torpaq islahatları sahəsində ciddi irəliləyiş əldə olunmadı, kənd təsərrüfatında isə məhsuldarlığın artırılması üçün görülən tədbirlər yetərli olmadı.
1930-cu illərdə qlobal iqtisadi böhran Macarıstana da təsirsiz ötüşmədi. Kənd təsərrüfatı məhsullarının qiymətləri kəskin şəkildə ucuzlaşdı, işsizlik artdı və iqtisadi durğunluq baş verdi. Bu dövrdə Macarıstan Almaniya ilə daha sıx iqtisadi əlaqələr qurmağa başladı. Almaniya Macarıstanın əsas ticarət tərəfdaşına çevrildi: Macarıstan kənd təsərrüfatı məhsulları və xammal ixrac edir, əvəzində Almaniyadan sənaye malları və texnika alırdı. Bu əməkdaşlıq tədricən ölkə iqtisadiyyatının Almaniyadan asılılığını artırdı və Macarıstanın hərbiləşdirilməsinə təkan verdi.
İkinci Dünya müharibəsinin başlaması ilə Macarıstan iqtisadiyyatı getdikcə daha çox hərbi məqsədlərə yönəldildi. Sənaye müəssisələri silah və texnika istehsalına keçirildi, kənd təsərrüfatı Almaniya üçün ərzaq təminatına cəlb olundu. Əmək resurslarının əhəmiyyətli hissəsi cəbhəyə və hərbi xidmətə səfərbər edildi. 1944-cü ildə Almaniyanın Macarıstanı işğal etməsi və daha sonra Sovet ordusunun ölkəyə daxil olması iqtisadiyyatı iflic vəziyyətə saldı. Müharibənin son mərhələsində ölkə infrastrukturu dağıldı, sənaye və kənd təsərrüfatı müəssisələri fəaliyyətini dayandırdı. 1945-ci ildən etibarən Macarıstan Sovetlərin təsir dairəsinə keçdi və yeni iqtisadi sistemin — sosialist planlı iqtisadiyyatın qurulmasına başlanıldı. Bununla da Macarıstan krallığının iqtisadi modeli sona çatmış və ölkə tamamilə fərqli bir iqtisadi və siyasi mərhələyə daxil olmuşdur.
İstinadlar
- "Az ideiglenes nemzeti kormány 1945. évi 539. M. E. számú rendelete az államhatalom gyakorlásával kapcsolatos egyes kérdések rendezéséről" [Prime Ministerial Decree No. 539/1945 of the Provisional National Government on the Settlement of Certain Issues relating to the Exercise of State Authority]. Magyarországi Rendeletek Tára (macar). Budapest: Ministry of Interior of Hungary. 79 (1): 53–54. 8 March 1945.
- Fascism: The 'fascist epoch'. Taylor & Francis. 2004. ISBN .
- Seamus Dunn, T.G. Fraser. Europe and Ethnicity: The First World War and Contemporary Ethnic Conflict. Routledge, 1996. P97.
- Gosztony, Peter. Stalins Fremde Heere, Bernard & Graefe Verlag, 1991. ISBN
- Иностранные войска, созданные Советским Союзом для борьбы с нацизмом (Russian). Центрполиграф. 2024. ISBN .
- "The Provisional National Government (1945)". 3 December 2015.
- István Deák, "Hungary" in Hans Roger and Egon Weber,eds., The European right: A historical profile (1963) p 364-407 quoting p. 364.
- Thomas Sakmyster, Hungary's Admiral on Horseback (East European Monographs, 1994).
- Sinor, Denis. 1959. History of Hungary, London: George Allen and Unwin Ltd. Pp. 289
- Kovács, Mária. The Hungarian numerus clausus: ideology, apology and history, 1919-1945 // Karady, Victor; Nagy, Peter (redaktorlar ). The numerus clausus in Hungary: Studies on the First Anti-Jewish Law and Academic Anti-Semitism in Modern Central Europe. Budapest: Centre for Historical Research, History Department. 2012. səh. 28. ISBN .
- See: Numerus Clausus
- "A Numerus Clausus módosítása - The modification of the Numerus Clausus law". regi.sofar.hu.
- Romsics, Ignác. "Nyíltan vagy titkosan? A Horthy-rendszer választójoga". www.rubicon.hu. RUBICONLINE.
- Bitunjac, Martina; Schoeps, Julius H. Complicated Complicity: European Collaboration with Nazi Germany during World War II (ingilis). Walter de Gruyter GmbH & Co KG. 2021-06-21. 76–77. ISBN .
- Kállay, Miklós. Hungarian Premier: A Personal Account of a Nation's Struggle in the Second World War (ingilis). Columbia University Press. 1954.
- Ravasz, István. A nyilas hatalom [The Arrow Cross Power] // Magyarország a XX. században – I. Kötet: Politika és társadalom, hadtörténet, jogalkotás – II. Honvédelem és hadügyek – Magyarország részvétele a második világháborúban [Hungary in the XX. century – Volume I: Politics and Society, Military history, Legislation – II. National Defense and Military Affairs – Hungary's Participation in the Second World War] (Hungarian). 1. Szekszárd: Babits Kiadó. 1996–2000. ISBN .
- Tarján M., Tamás. "Szálasi Ferenc születése". Rubicon (Hungarian Historical Information Dissemination) (Hungarian).
- Patai, Raphael. The Jews of Hungary: History, Culture, Psychology (ingilis). Wayne State University Press. 1996. səh. 730. ISBN .
- Thomas, Nigel; Szabo, Laszlo. The Royal Hungarian Army in World War II (ingilis). Bloomsbury USA. 2008-10-21. səh. 24. ISBN .
- Stanley G. Payne, A History of Fascism, 1914–1945, Routledge, 1996, page 420
Xarici keçidlər
Vikianbarda Macarıstan krallığı (1920–1946) ilə əlaqəli mediafayllar var.
| Əvvəlki Avstriya-Macarıstan 1867–1918 Birinci Macarıstan Respublikası 1918–1919 Macarıstan Respublikası 1919–1920 1919–1921 | Macarıstan krallığı həmçinin Regentlik kimi də tanınır 1920–1946 | Horti rejmi (1920–1944) tərəfindən müvəffəq oldu İkinci Macarıstan Respublikası 1946–1949 Macarıstan Xalq Respublikası 1949–1989 |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Macaristan kralligi mac Magyar Kiralysag 1920 ci ilin 1 mart tarixinden 1946 ci ilin 1 fevralinadek movcud olmus nominal monarxiya dovleti Bu dovrde Macaristanda kral taci ve monarxiya formal olaraq qorunsa da olkenin real rehberi regent titulunu dasiyan Miklos Horti idi Bu sebebden bu dovr tez tez Horti dovru kimi de adlandirilir Tarixi dovletMacaristan kralligimac Magyar KiralysagBayraq GerbMacaristan himni29 fevral 1920 1 fevral 1946Paytaxt BudapestDil Macar diliResmi dilleri Macar diliIdareetme formasi konstitusiyali monarxiya Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiBirinci Dunya muharibesinin sonunda Avstriya Macaristan imperiyasi suqut etmisdir Macaristan evvelce respublika daha sonra ise qisa muddet erzinde Macaristan Sovet Respublikasi kimi fealiyyet gostermisdir 1919 cu ilin avqustunda sovet rejiminin devrilmesinden sonra 1920 ci ilin martinda Macaristan parlamenti olkeni yeniden kralliq elan etmisdir lakin yeni kral secilmemisdir Bunun evezine admiral Miklos Horti regent secilerek dovlet bascisi olmusdur Macaristan kralligi nominal olaraq monarxiya idi lakin real siyasi hakimiyyet regentin elinde cemlenmisdi Horti orduya ve dovlet idaresine nezaret ederek faktiki diktator rolunu oynayirdi Parlament fealiyyet gosterse de siyasi azadliqlar mehdud idi 1930 cu illerden etibaren olkede avtoritar ve milletci meyller guclenmisdir Ikinci Dunya muharibesi 1930 cu illerde Macaristan Almaniya ve Italiya ile yaxinlasmaga baslamisdir Budefeki meqsed Trianon sulh muqavilesi ile itirilmis torpaqlarin geri qaytarilmasi idi Almaniyanin desteyi ile Macaristan bezi erazileri geri ala bilmisdir meselen Cenubi Slovakiya ve Simali Transilvaniya 1941 ci ilde Macaristan Ikinci Dunya muharibesine Almaniyanin terefinde daxil olmusdur Lakin muharibenin sonlarina yaxin Macaristan Almaniyadan uzaqlasmaga cehd etmisdir 1944 cu ilde Almaniya Macaristani isgal etmis ve Horti istefaya mecbur edilmisdir Yerine fasist oxsarligi olan Arrow Cross partiyasi rehberliye getirilmisdir 1945 ci ilde Sovet ordusu Macaristani Alman qosunlarindan azad etmisdir 1946 ci ilin 1 fevralinda yeni respublika elan olunmusdur ve Macaristan kralligi resmen legv edilmisdir Iqtisadiyyati1920 1946 ci illerde movcud olmus Macaristan kralliginin iqtisadiyyati Birinci Dunya muharibesinden sonra yaranmis derin siyasi ve sosial bohran seraitinde formalasmisdi Avstriya Macaristan imperiyasinin suqutu ve 1920 ci ilde imzalanmis Trianon Muqavilesi Macaristanin iqtisadi esaslarina ciddi zerbe vurdu Bu muqavile neticesinde olke erazisinin ve ehalisinin boyuk bir hissesini o cumleden senaye merkezleri tebii servet ehtiyatlari ve neqliyyat infrastrukturu kimi strateji resurslari itirdi Macaristan iqtisadiyyati bu sebebden esasen kend teserrufatina yoneldi ve senayenin payi ehemiyyetli derecede azaldi 1920 ci illerin ortalarindan baslayaraq hokumet iqtisadi sabitliyi berpa etmek ucun bir sira islahatlar heyata kecirdi 1924 cu ilde Macaristan Milli Banki yaradildi ve 1927 ci ilde yeni sabit pul vahidi pengo dovriyyeye buraxildi Beynelxalq maliyye institutlarinin xususile Milletler Cemiyyetinin yardimi ile inflyasiya nezaret altina alindi ve dovlet budcesi nisbeten sabitlesdirildi Lakin torpaq islahatlari sahesinde ciddi irelileyis elde olunmadi kend teserrufatinda ise mehsuldarligin artirilmasi ucun gorulen tedbirler yeterli olmadi 1930 cu illerde qlobal iqtisadi bohran Macaristana da tesirsiz otusmedi Kend teserrufati mehsullarinin qiymetleri keskin sekilde ucuzlasdi issizlik artdi ve iqtisadi durgunluq bas verdi Bu dovrde Macaristan Almaniya ile daha six iqtisadi elaqeler qurmaga basladi Almaniya Macaristanin esas ticaret terefdasina cevrildi Macaristan kend teserrufati mehsullari ve xammal ixrac edir evezinde Almaniyadan senaye mallari ve texnika alirdi Bu emekdasliq tedricen olke iqtisadiyyatinin Almaniyadan asililigini artirdi ve Macaristanin herbilesdirilmesine tekan verdi Ikinci Dunya muharibesinin baslamasi ile Macaristan iqtisadiyyati getdikce daha cox herbi meqsedlere yoneldildi Senaye muessiseleri silah ve texnika istehsalina kecirildi kend teserrufati Almaniya ucun erzaq teminatina celb olundu Emek resurslarinin ehemiyyetli hissesi cebheye ve herbi xidmete seferber edildi 1944 cu ilde Almaniyanin Macaristani isgal etmesi ve daha sonra Sovet ordusunun olkeye daxil olmasi iqtisadiyyati iflic veziyyete saldi Muharibenin son merhelesinde olke infrastrukturu dagildi senaye ve kend teserrufati muessiseleri fealiyyetini dayandirdi 1945 ci ilden etibaren Macaristan Sovetlerin tesir dairesine kecdi ve yeni iqtisadi sistemin sosialist planli iqtisadiyyatin qurulmasina baslanildi Bununla da Macaristan kralliginin iqtisadi modeli sona catmis ve olke tamamile ferqli bir iqtisadi ve siyasi merheleye daxil olmusdur Istinadlar Az ideiglenes nemzeti kormany 1945 evi 539 M E szamu rendelete az allamhatalom gyakorlasaval kapcsolatos egyes kerdesek rendezeserol Prime Ministerial Decree No 539 1945 of the Provisional National Government on the Settlement of Certain Issues relating to the Exercise of State Authority Magyarorszagi Rendeletek Tara macar Budapest Ministry of Interior of Hungary 79 1 53 54 8 March 1945 Fascism The fascist epoch Taylor amp Francis 2004 ISBN 978 0 415 29019 7 Seamus Dunn T G Fraser Europe and Ethnicity The First World War and Contemporary Ethnic Conflict Routledge 1996 P97 Gosztony Peter Stalins Fremde Heere Bernard amp Graefe Verlag 1991 ISBN 3 7637 5889 5 Inostrannye vojska sozdannye Sovetskim Soyuzom dlya borby s nacizmom Russian Centrpoligraf 2024 ISBN 9785046032826 The Provisional National Government 1945 3 December 2015 Istvan Deak Hungary in Hans Roger and Egon Weber eds The European right A historical profile 1963 p 364 407 quoting p 364 Thomas Sakmyster Hungary s Admiral on Horseback East European Monographs 1994 Sinor Denis 1959 History of Hungary London George Allen and Unwin Ltd Pp 289 Kovacs Maria The Hungarian numerus clausus ideology apology and history 1919 1945 Karady Victor Nagy Peter redaktorlar The numerus clausus in Hungary Studies on the First Anti Jewish Law and Academic Anti Semitism in Modern Central Europe Budapest Centre for Historical Research History Department 2012 seh 28 ISBN 978 963 88538 6 8 See Numerus Clausus A Numerus Clausus modositasa The modification of the Numerus Clausus law regi sofar hu Romsics Ignac Nyiltan vagy titkosan A Horthy rendszer valasztojoga www rubicon hu RUBICONLINE Bitunjac Martina Schoeps Julius H Complicated Complicity European Collaboration with Nazi Germany during World War II ingilis Walter de Gruyter GmbH amp Co KG 2021 06 21 76 77 ISBN 978 3 11 067118 6 Kallay Miklos Hungarian Premier A Personal Account of a Nation s Struggle in the Second World War ingilis Columbia University Press 1954 Ravasz Istvan A nyilas hatalom The Arrow Cross Power Magyarorszag a XX szazadban I Kotet Politika es tarsadalom hadtortenet jogalkotas II Honvedelem es hadugyek Magyarorszag reszvetele a masodik vilaghaboruban Hungary in the XX century Volume I Politics and Society Military history Legislation II National Defense and Military Affairs Hungary s Participation in the Second World War Hungarian 1 Szekszard Babits Kiado 1996 2000 ISBN 963 9015 08 3 Tarjan M Tamas Szalasi Ferenc szuletese Rubicon Hungarian Historical Information Dissemination Hungarian Patai Raphael The Jews of Hungary History Culture Psychology ingilis Wayne State University Press 1996 seh 730 ISBN 978 0 8143 2561 2 Thomas Nigel Szabo Laszlo The Royal Hungarian Army in World War II ingilis Bloomsbury USA 2008 10 21 seh 24 ISBN 978 1 84603 324 7 Stanley G Payne A History of Fascism 1914 1945 Routledge 1996 page 420Xarici kecidlerVikianbarda Macaristan kralligi 1920 1946 ile elaqeli mediafayllar var Evvelki Avstriya Macaristan 1867 1918 Birinci Macaristan Respublikasi 1918 1919 Macaristan Sovet Respublikasi 1919 Macaristan Respublikasi 1919 1920 1919 1921 Macaristan kralligi hemcinin Regentlik kimi de taninir 1920 1946 Bela Miklos ve 1944 1946 muveqqeti hokumeti Horti rejmi 1920 1944 terefinden muveffeq oldu Ferents Salasi 1944 1945 Ikinci Macaristan Respublikasi 1946 1949 Macaristan Xalq Respublikasi 1949 1989