Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Qədim Mesopotomiya (İkiçayarası) xaqlarında memarlığı mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi. İkiçayarasında təbii ehtiyatlar yox dərəcəsində idi. Orada tikinti ağacları və daş kifayət qədər olmadığından xüsusilə gil - kərpic memarlığı təkmilləşmişdı. İkiçayarasının tikinti işində çiy kərpicdən istifadə olunurdu. Bəzi hallarda divara bişmiş kərpicdən və daşdan üz çəkirdilər.
| Əyalətlər və dövlətlər Əhali Əlyazmalar Dillər Mifologiya |
Xüsusiyyətləri
Dini xarakterli tikililər – əzəmətli məbəd, məqbərələr ilk memarlıq nümunələri kimi mühüm rol oynayırdısa, bu tikililərin bəzədilməsi, müxtəlif bədii işlərin aparılması təsviri və tətbiqi sənətin formalaşması üçün əsaslı zəmin idi. Belə ki, e.ə. IV minillikdə hündür yerdə tikilən nəhəng məbədlər, həm də yaşayış məntəqələrinin mərkəzi xarakterini kəsb edirdi. İbadət üçün xüsusi komplekslər, 3, 5, 7 mərtəbədən ibarət bürclər (zikkuratlar) İkiçayarası mədəniyyətinin orijinal memarlıq nümunəsi idi.
E.ə IV minillikdə hündür yerdə tikilmiş əzəmətli məbədlər böyük yaşayış məntəqələrinin mərkəzinə çevrilmişdir. E.ə III minillikdə Şumer şəhər dövlətinin mərkəzində ibadətə xidmət edən tikintilər (məbəd) dəsti (kompleksi) bina edilir, ətrafina da xüsusi divarlar çəkilirdi.
Zikkurat
Dini mənbələrdə adı çəkilən bu tikili insan qürurunun hədsizliyini və cəzasını özündə əks etdirir. Yəhudi-Xristian ənənələrinə görə,həmçinin İncildə haqqında bəhs edilənləri nəzərə alsaq, Babil qülləsi Babildəki Şinar düzündə Nuh peyğəmbərin nəslindən gələnlər tərəfindən göyə çatmaq,Tanrıya çatmaq üçün planlanlanmış bir tikilidir. Ancaq İsrail oğullarının tanrısı Yəhova insan qürurunu,hörmətsizliyini göstərən bu tikilini təsdiqləməz.Tanrı qüllənin tikintisində iştirak edən insanların dillərini qarma-qarışıq bir hala salar və insanlar bir-birlərini başa düşməzlər.Beləcə insanların planları pozular.Bundan sonra yarımçıq qüllə və planlanan şəhər həmin insanlar tərəfində tərk edilər.Günümüzdə də “Babil qülləsi” deyildikdə çox zaman tamamlanmamış işlər,uğursuzluğa uğrayan planlar başa düşülür.
Ümumiyyətlə, qüllə üçün örnək götürülən model Mesopotamiya şəhər-dövlətlərinə xas bir tikili olan məbəd-zikkuratdır. Versiyalara görə, Babildəki yeddi pilləli “Marduk” məbədi “Babil qülləsi” rəvayəti üçün mənbə olmuşdur. Bu şəhər-dövlətlərdə bir çox məbəd var idi. Məbədlərdən bəziləri digərlərinə nisbətən kiçik olsalar da, hamısı möhtəşəm bir dağ kimi göyə yüksələn, pilləvari tikililər idi. Zirvələrində qurbanlar verilirdi. Zikkuratlar göy ilə yer arasında qovuşma nöqtələri, insanların və tanrıların bir-birləri ilə qarşılaşdıqları yerlər hesab edilirdilər. Məbədlər üçün istifadə olunan adlarının bir çoxlarının tərcüməsi “dağ kimi ev”,”göy ilə yer arasında əlaqə”,”başı yuxarıda olan ev” və s. mənalar verir. Qeyd etmək olar ki, məhz digər bir əfsanədə əks olunan “Babilin və ya Semiramidanın asma bağları” da məhz zikkuratın pillərində salınmış bağlar idi.
Şumer zikkuratı
Şumerlilərin əsas allahı Ay allahı- Nanna sayılırdı və onun şərəfinə çar Urnammu e.ə XXIII əsrdə nəhəng bir zikkurat tikdirmişdir. Bu zikkurat üç mərtəbəli piramida formasındadır. Zikkuratın birinci və dağılmamış mərtəbəsi 15 metr hündürlüyündə olub 60x45 m düzbucaqlı ölçüdədir. . Zikkuratın şimal- şərq tərəfindən əlavə olaraq hər biri 100 pilləsi olan iki pilləkən vardır. Hər üç pilləkən birinci və ikinci terrasın arasındakı qapıda birləşir və burada növbəti terrasa əsas, baş pilləkən qalxır. Zikkuratın 100 мetr hüdürlüyündə ətraf çöllüyə, qumla örtülü düzənliyə sonsuz ponarama açılır.
Saray memarlığı
Əzəmətli məbədlərlə yanaşı Mesopotomiyada saray tikintisidə inkişaf etmişdir. Sarayın bir çox yaşayış və köməkçi binaları, dəbdəbəli ön salonları olurdu.
Qəbir memarlığı
Daha çox hökümdar məqbərələrində müşahidə olunur. Bu qəbrlərdə xeyli incəsənət abidəsi aşkar edilmişdir. Müharibə mövzusu Entemenanın və Naram- Suenin daş abidəsində əks olunmuşdur: orada meyitlər və onların dimdikləyən qartal, döyüşçülərin dağ yolları ilə qalxması, hökümdarın əzəmətli fiqurası göstərilmişdir. Hökümdar nizə ilə düşməni öldürür , o birisi isə ayağı ilə basır. Düşmən döyüşçüləri vahimə içində təsvir olunmuşdur.
Qalereya
-
![image]()
Çoqa-Zambildə zikkurat. e.ə. XIII əsr. -
![image]()
Zimri-Lima sarayı. -
![image]()
Babil şəhərinin planı. -
![image]()
Qədim Şumer şəhəri Kişin qalıqları. -
![image]()
«Babil qülləsi» Lukas van Falkenborx.Luvr
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Mesopotamiya mədəniyyəti
- Архитектура и скульптура Месопотамии
İstinadlar
- Yusif Yusifov.Qədim Şərq tarixi. Bakı-2007.s. 161.
- (PDF). 2016-03-07 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-02.
- . 2016-04-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-04.
- О.Gerasimov.. Меsopotomiyanın qədim şəhərlərində. Хəzər jurnalı, 2000-ci il, №1, s. 144-157
- Yusif Yusifov.Qədim Şərq tarixi. Bakı-2007.s. 161.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qedim Mesopotomiya Ikicayarasi xaqlarinda memarligi muhum ehemiyyet kesb edirdi Ikicayarasinda tebii ehtiyatlar yox derecesinde idi Orada tikinti agaclari ve das kifayet qeder olmadigindan xususile gil kerpic memarligi tekmillesmisdi Ikicayarasinin tikinti isinde ciy kerpicden istifade olunurdu Bezi hallarda divara bismis kerpicden ve dasdan uz cekirdiler Mesopotamiya Eyaletler ve dovletler Sumer III Ur Akkad Isin Aratta Assuriya Het Kuti Ehali Aramiler Kassitler Kutiler Lullubiler Ariler Elyazmalar Mixi yazi Enuma elis Diller Sumer Akkad Arami Mifologiya Nabu Istar Ea Tiamat Marduk Samas Kinqu Isum AssurbaxredakteNippurda mebed qaliqlari XususiyyetleriDini xarakterli tikililer ezemetli mebed meqbereler ilk memarliq numuneleri kimi muhum rol oynayirdisa bu tikililerin bezedilmesi muxtelif bedii islerin aparilmasi tesviri ve tetbiqi senetin formalasmasi ucun esasli zemin idi Bele ki e e IV minillikde hundur yerde tikilen neheng mebedler hem de yasayis menteqelerinin merkezi xarakterini kesb edirdi Ibadet ucun xususi kompleksler 3 5 7 mertebeden ibaret burcler zikkuratlar Ikicayarasi medeniyyetinin orijinal memarliq numunesi idi E e IV minillikde hundur yerde tikilmis ezemetli mebedler boyuk yasayis menteqelerinin merkezine cevrilmisdir E e III minillikde Sumer seher dovletinin merkezinde ibadete xidmet eden tikintiler mebed desti kompleksi bina edilir etrafina da xususi divarlar cekilirdi ZikkuratMesopotamiyada zikkurtularin oldugu seherler Dini menbelerde adi cekilen bu tikili insan qururunun hedsizliyini ve cezasini ozunde eks etdirir Yehudi Xristian enenelerine gore hemcinin Incilde haqqinda behs edilenleri nezere alsaq Babil qullesi Babildeki Sinar duzunde Nuh peygemberin neslinden gelenler terefinden goye catmaq Tanriya catmaq ucun planlanlanmis bir tikilidir Ancaq Israil ogullarinin tanrisi Yehova insan qururunu hormetsizliyini gosteren bu tikilini tesdiqlemez Tanri qullenin tikintisinde istirak eden insanlarin dillerini qarma qarisiq bir hala salar ve insanlar bir birlerini basa dusmezler Belece insanlarin planlari pozular Bundan sonra yarimciq qulle ve planlanan seher hemin insanlar terefinde terk ediler Gunumuzde de Babil qullesi deyildikde cox zaman tamamlanmamis isler ugursuzluga ugrayan planlar basa dusulur Umumiyyetle qulle ucun ornek goturulen model Mesopotamiya seher dovletlerine xas bir tikili olan mebed zikkuratdir Versiyalara gore Babildeki yeddi pilleli Marduk mebedi Babil qullesi revayeti ucun menbe olmusdur Bu seher dovletlerde bir cox mebed var idi Mebedlerden bezileri digerlerine nisbeten kicik olsalar da hamisi mohtesem bir dag kimi goye yukselen pillevari tikililer idi Zirvelerinde qurbanlar verilirdi Zikkuratlar goy ile yer arasinda qovusma noqteleri insanlarin ve tanrilarin bir birleri ile qarsilasdiqlari yerler hesab edilirdiler Mebedler ucun istifade olunan adlarinin bir coxlarinin tercumesi dag kimi ev goy ile yer arasinda elaqe basi yuxarida olan ev ve s menalar verir Qeyd etmek olar ki mehz diger bir efsanede eks olunan Babilin ve ya Semiramidanin asma baglari da mehz zikkuratin pillerinde salinmis baglar idi Sumer zikkuratinin Sumer zikkurati Sumerlilerin esas allahi Ay allahi Nanna sayilirdi ve onun serefine car Urnammu e e XXIII esrde neheng bir zikkurat tikdirmisdir Bu zikkurat uc mertebeli piramida formasindadir Zikkuratin birinci ve dagilmamis mertebesi 15 metr hundurluyunde olub 60x45 m duzbucaqli olcudedir Zikkuratin simal serq terefinden elave olaraq her biri 100 pillesi olan iki pilleken vardir Her uc pilleken birinci ve ikinci terrasin arasindaki qapida birlesir ve burada novbeti terrasa esas bas pilleken qalxir Zikkuratin 100 metr hudurluyunde etraf colluye qumla ortulu duzenliye sonsuz ponarama acilir Saray memarligiBabil Qala divarlari Ezemetli mebedlerle yanasi Mesopotomiyada saray tikintiside inkisaf etmisdir Sarayin bir cox yasayis ve komekci binalari debdebeli on salonlari olurdu Qebir memarligiDaha cox hokumdar meqberelerinde musahide olunur Bu qebrlerde xeyli incesenet abidesi askar edilmisdir Muharibe movzusu Entemenanin ve Naram Suenin das abidesinde eks olunmusdur orada meyitler ve onlarin dimdikleyen qartal doyusculerin dag yollari ile qalxmasi hokumdarin ezemetli fiqurasi gosterilmisdir Hokumdar nize ile dusmeni oldurur o birisi ise ayagi ile basir Dusmen doyusculeri vahime icinde tesvir olunmusdur QalereyaCoqa Zambilde zikkurat e e XIII esr Zimri Lima sarayi Babil seherinin plani Qedim Sumer seheri Kisin qaliqlari Babil qullesi Lukas van Falkenborx Luvr Vikianbarda Mesopotamiya memarligi ile elaqeli mediafayllar var Hemcinin baxBabil ZikkuratXarici kecidlerMesopotamiya medeniyyeti Arhitektura i skulptura MesopotamiiIstinadlarYusif Yusifov Qedim Serq tarixi Baki 2007 s 161 PDF 2016 03 07 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 10 02 2016 04 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 10 04 O Gerasimov Mesopotomiyanin qedim seherlerinde Hezer jurnali 2000 ci il 1 s 144 157 Yusif Yusifov Qedim Serq tarixi Baki 2007 s 161