| Mühasibat uçotu |
|---|
![]() |
| Əsas anlayışlar |
| |
| |
| Mühasibat uçotunun sahələri |
| Audit |
| Maliyyə nəzarəti |
Maliyyə uçotu — bir müəssisənin maliyyə əməliyyatlarını qeyd edən, təsnifləşdirən, ümumiləşdirən və xarici istifadəçilər üçün hesabat şəklində təqdim edən uçot sahəsidir. Maliyyə uçotunun əsas məqsədi müəssisənin maliyyə vəziyyəti, gəlirləri, xərcləri və mənfəəti barədə etibarlı, obyektiv və müqayisə edilə bilən məlumatların təqdim olunmasıdır.
Maliyyə uçotunun əsas məqsədi müəssisənin fəaliyyətini xarici maraqlı tərəflərə (məsələn, investorlar, kreditorlar, dövlət orqanları və auditorlar) şəffaf şəkildə göstərməkdir. Bu sahə menecerlərdən çox, müəssisə ilə əlaqədə olan üçüncü tərəflərin qərar qəbuluna xidmət edir. Uçot məlumatları əsasında maliyyə hesabatları tərtib olunur ki, bu da iqtisadi qərarların əsasını təşkil edir.
Tarixi
| ]Maliyyə uçotu anlayışı qədim dövrlərdə, xüsusilə Mesopotamiya və Roma imperiyasında sadə qeyd sistemləri şəklində mövcud idi. Lakin müasir maliyyə uçotu sistemi XV əsrdə italyan riyaziyyatçısı Luka Paçolinin ikili yazılış prinsipi (double-entry bookkeeping) ilə formalaşmağa başladı. XX əsrdə beynəlxalq ticarətin inkişafı və kapital bazarlarının böyüməsi maliyyə uçotunun beynəlxalq standartlara əsaslanmasını zəruri etdi.
Prinsipləri
| ]Maliyyə uçotu müəyyən prinsiplərə əsaslanır. Əsas prinsiplər aşağıdakılardır:
- Mühasibat balansı prinsipi (ing. Accounting Equation) – müəssisənin aktivləri, öhdəlikləri və kapitalı arasında tarazlıq yaradılır. Bu prinsipə əsasən, aktivlər = öhdəliklər + kapital bərabərliyini qoruyur.
- Davamlılıq prinsipi (ing. Going Concern) – müəssisənin fəaliyyətini gələcəkdə də davam etdirəcəyi fərz edilir. Bu prinsip, aktivlərin və öhdəliklərin uzunmüddətli dəyərləndirilməsinə imkan yaradır.
- Dönəmlik prinsipi (ing. Periodicity) – bütün maliyyə əməliyyatları müəyyən dövrlər üzrə (aylıq, rüblük, illik və s.) qruplaşdırılır və hesabat dövrünə aid edilir.
- Qiymətləndirmə prinsipi (ing. Measurement) – bütün aktivlər, öhdəliklər və kapital göstəriciləri pul vahidi ilə ifadə olunur.
- Obyektivlik prinsipi (ing. Objectivity) – uçotda istifadə olunan bütün məlumatlar obyektiv və yoxlanıla bilən faktlara əsaslanmalıdır.
Maliyyə hesabatları
| ]Maliyyə uçotu nəticəsində müəssisənin maliyyə vəziyyətini və fəaliyyət nəticələrini əks etdirən əsas hesabat formaları hazırlanır. Bu hesabatlar aşağıdakılardır:
- Balans hesabatı (ing. Statement of Financial Position) – müəssisənin aktivlərini, öhdəliklərini və kapitalını müəyyən bir tarixə göstərir.
- Mənfəət və zərər hesabatı (ing. Income Statement) – müəssisənin müəyyən dövrdə əldə etdiyi gəlirləri və çəkdiyi xərcləri əks etdirir, nəticədə xalis mənfəət və ya zərəri müəyyən edir.
- Pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabat (ing. Cash Flow Statement) – müəssisənin pul vəsaitlərinin daxilolması və xərclənməsi barədə məlumat verir. Bu hesabat əməliyyat, investisiya və maliyyə fəaliyyətləri üzrə bölünür.
- Kapitalda dəyişikliklər haqqında hesabat (ing. Statement of Changes in Equity) – səhmdar kapitalında baş verən dəyişiklikləri, mənfəətin bölüşdürülməsini və yeni səhmlərin emissiyasını göstərir.
İstinadlar
| ]- Horngren, Charles T. Financial Accounting. Pearson. 2018. ISBN .
- Pacioli, Luca. Summa de Arithmetica, Geometria, Proportioni et Proportionalita. 1494.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Muhasibat ucotuEsas anlayislarMuhasib MuhasibatIkili yazilisDebet Kredit Aktiv Qiymetlendirme Maya deyeriGAAPKonsolidasiyaMuhasibat ucotunun saheleriMaliyye ucotuMehkeme muhasibatligiIdareetme ucotuVergi ucotuBudce ucotu Bank ucotuAuditMaliyye nezaretibr Maliyye ucotu bir muessisenin maliyye emeliyyatlarini qeyd eden tesniflesdiren umumilesdiren ve xarici istifadeciler ucun hesabat seklinde teqdim eden ucot sahesidir Maliyye ucotunun esas meqsedi muessisenin maliyye veziyyeti gelirleri xercleri ve menfeeti barede etibarli obyektiv ve muqayise edile bilen melumatlarin teqdim olunmasidir Maliyye ucotunun esas meqsedi muessisenin fealiyyetini xarici maraqli tereflere meselen investorlar kreditorlar dovlet orqanlari ve auditorlar seffaf sekilde gostermekdir Bu sahe menecerlerden cox muessise ile elaqede olan ucuncu tereflerin qerar qebuluna xidmet edir Ucot melumatlari esasinda maliyye hesabatlari tertib olunur ki bu da iqtisadi qerarlarin esasini teskil edir Tarixi span Maliyye ucotu anlayisi qedim dovrlerde xususile Mesopotamiya ve Roma imperiyasinda sade qeyd sistemleri seklinde movcud idi Lakin muasir maliyye ucotu sistemi XV esrde italyan riyaziyyatcisi Luka Pacolinin ikili yazilis prinsipi double entry bookkeeping ile formalasmaga basladi XX esrde beynelxalq ticaretin inkisafi ve kapital bazarlarinin boyumesi maliyye ucotunun beynelxalq standartlara esaslanmasini zeruri etdi Prinsipleri span Maliyye ucotu mueyyen prinsiplere esaslanir Esas prinsipler asagidakilardir Muhasibat balansi prinsipi ing Accounting Equation muessisenin aktivleri ohdelikleri ve kapitali arasinda tarazliq yaradilir Bu prinsipe esasen aktivler ohdelikler kapital beraberliyini qoruyur Davamliliq prinsipi ing Going Concern muessisenin fealiyyetini gelecekde de davam etdireceyi ferz edilir Bu prinsip aktivlerin ve ohdeliklerin uzunmuddetli deyerlendirilmesine imkan yaradir Donemlik prinsipi ing Periodicity butun maliyye emeliyyatlari mueyyen dovrler uzre ayliq rubluk illik ve s qruplasdirilir ve hesabat dovrune aid edilir Qiymetlendirme prinsipi ing Measurement butun aktivler ohdelikler ve kapital gostericileri pul vahidi ile ifade olunur Obyektivlik prinsipi ing Objectivity ucotda istifade olunan butun melumatlar obyektiv ve yoxlanila bilen faktlara esaslanmalidir Maliyye hesabatlari span Maliyye ucotu neticesinde muessisenin maliyye veziyyetini ve fealiyyet neticelerini eks etdiren esas hesabat formalari hazirlanir Bu hesabatlar asagidakilardir Balans hesabati ing Statement of Financial Position muessisenin aktivlerini ohdeliklerini ve kapitalini mueyyen bir tarixe gosterir Menfeet ve zerer hesabati ing Income Statement muessisenin mueyyen dovrde elde etdiyi gelirleri ve cekdiyi xercleri eks etdirir neticede xalis menfeet ve ya zereri mueyyen edir Pul vesaitlerinin hereketi haqqinda hesabat ing Cash Flow Statement muessisenin pul vesaitlerinin daxilolmasi ve xerclenmesi barede melumat verir Bu hesabat emeliyyat investisiya ve maliyye fealiyyetleri uzre bolunur Kapitalda deyisiklikler haqqinda hesabat ing Statement of Changes in Equity sehmdar kapitalinda bas veren deyisiklikleri menfeetin bolusdurulmesini ve yeni sehmlerin emissiyasini gosterir Istinadlar span Horngren Charles T Financial Accounting Pearson 2018 ISBN 978 0134726828 Pacioli Luca Summa de Arithmetica Geometria Proportioni et Proportionalita 1494 Kateqoriya Maliyye ucotu
