fbpx
Wikipedia

Lənkəranın işğalı (1813)

Aprel 28, 2023

Lənkəranın işğalı (rus. Штурм Ленкорани, translit. Ştrum Lenkorani) və ya Lənkəran yürüşü (fars. یورش به لنکران‎, translit. Yureş be Lankaran) — 1 yanvar 1813-cü ildə Rusiya imperiyası əsgərlərinin Talış xanlığının paytaxtı Lənkəran şəhərini ələ keçirməsi. Bu hərbi münaqişə qəddarlığına və amansızlığına görə fərqlənir.

Lənkəranın alınması
Rusiya-İran müharibəsi (1804-1813)

Rus qoşunları Lənkəran qalasına hücum edərkən, 13 yanvar 1813-cü il
Tarix 1 (13) yanvar 1813
Yeri Talış xanlığı, Qacarlar (Cənubi Qafqaz)
Nəticəsi Rusiya İmperiyasının qələbəsi ilə nəticələnmişdir
Münaqişə tərəfləri
Komandan(lar)
Tərəflərin qüvvəsi
  • 1761
  • onlardan:
    * 6 heyət rəhbəri
    * 57 baş zabit
    * 131 zabit
    * 37 musiqiçi
    * 1530 əsgər
  • 4000
İtkilər
  • 341 ölü,
    * 609 yaralı

3737 ölü

Ərazinin top atəşənə tutulduğu beş günlük mühasirədən sonra ruslar Qacar qoşunlarının üstünlüyünə baxmayaraq qalaya hücum etdilər. Sərkərdələrin və əsgərlərin əksəriyyətinin öldürüldüyü mühasirədə ağır itkilərə məruz qalsalar da, ruslar qalanı alaraq Lənkəranı işğal etdilər.

Qala ələ keçirildikdən sonra Qacar ordusunun bütün əsgərləri rus ordusu tərəfindən qətlə yetirildi və ruslar heç kimi əsir götürmədilər. General Kotlyarevski özü mühasirə zamanı ağır yaralandı və bundan sonra döyüşlərdə iştirak edə bilmədi, Qacar canişini Sadiq Xan qalaya hücum zamanı öldürüldü. Mühasirə zamanı Rusiyanın 296 nəfərdən təşkil olunan 17-ci yeger alayından cəmi 74 nəfər sağ qalmışdı.

Lənkəran qalası

1804-cü ildə başlayan Rusiya-İran müharibəsi zamanı ingilislər Lənkəranda güclü bir qala tikdilər.

Qalanın inşasını gözü ilə görən şəxslərin sözlərinə görə “qala yüksək daş divarları və iti müdafiə nöqtələri ilə güclü təəssürat yaradırdı”. Bundan əlavə, qala dərin xəndəklər ilə əhatə olunmuşdu. Lənkəran qalası Xəzər dənizindən bir o qədər də uzaqda yerləşməyən Lənkəran çayının sol sahilində yaxınlığındakı bataqlıqlarda qabarıq dördbucaqlı formasında inşa edilmişdir. Cənub-şərq hissəsinin uzunluğu təxminən 130 metr idi. Şimal-şərq tərəfinin uzunluğu 80 metrədək uzanan çoxbucaqlı şəklində tikilmişdir. Cənub-şərq (çay boyunca və Xəzər dənizinə doğru) və şimal-qərb tərəfi hər biri 100 metr uzunluğundaydı. Bundan başqa, hər bir küncdə bürclər yerləşdirilmişdir. Ən çox qala bürcləri şimal-şərq tərəfdə yerləşirdi. Qalanın qarşısındakı xəndəyin dərinliyi 4 metr, eni isə 10 metr idi.

Arxa plan

Cənubi Qafqazın müxtəlif bölgələrində münaqişə tərəflərinin mühüm strateji əraziyə sahib ola bilmədiyi bir neçə il boyu davam edən döyüşlərdən sonra ruslar üstünlük qazanmış və İranın önəmli bölgələrinə yaxın ərazilərə çatmışdı. 1812-ci ilin 18 dekabrında hərbi dəstənin generalı Kotlyarevski Araz çayını aşdı və duz yataqları və bataqlıqlar vasitəsilə Muğan düzənliyini 80 mil keçdi. Bataqlıqları keçdikdən sonra qoşun dəhşətli qar və çovğunla üz-üzə qaldı. O zaman ordu ərzaq və içməli qıtlığından əziyyət çəkirdi.

 
Lənkəranın planı və qalasının mühasirəsi

Dekabrın 20-də rus qoşunları tez-tez yer dəyişməyə məcbur olan və bəzi nümayəndələri əsir götürülmüş şahsevənlərlə qarşılaşdılar. Ruslar onların mallarını müsadirə etdilər.

Dekabrın 21-də Kotlyarevskinin dəstəsi Talış xanlığına çatdı. Burada Abusalemanın rəhbərlik etdiyi 500 nəfərlik Qacar süvari qoşunu ilə qarşılaşdılar. Atlılar və Abusalema döyüşdən qaçdı və Ərkivana doğru geri çəkildilər. Sonda Rusiya ordusu süvari qoşununun sərkərdəsi Pirqulu xan və 1000 nəfərdən ibarət olan Qacar süvari alayı ilə qarşılaşdı. Qısa müddətlik atışmadan sonra geri çəkilən Qacarlar kazaklar tərəfindən təqib edildi.

Dekabrın 22-də Kotlyarevski Qarayazıdakı arxa cəbhəyə mayor Dyaçkovanın komandanlığı altında 200 atıcı, 170 kazak, Qarabağdan bir neçə at və silah-sursat qoyaraq oranı tərk edərək Ərkivana doğru irəlilədi. Arxa cəbhədə azad edilmiş Qarabağ ailələri və bir neçə gün öncə əsir götürülən Şahsevən məhbusları da qalmışdı.

Bala xan və Əsgər xanın komandanlığı altında olan Ərkivan qarnizonu (1500 Qacar əsgəri və Qacar ordusuna qoşulan rus ordusunun 400 fərari əsgəri) bütün artilleriya ehtiyat hissələrini və ərzağı qoyaraq qalanı tərk etdi. Kotlyarevski polkovnik-leytenant Uşakovun komandanlığı altında 400 yeger alayı və 300 kazak əsgərindən təşkil olunmuş ordunu Qacar ordusunun arxasınca göndərdi.

Təqib zamanı rusların 400 nəfərdən ibarət olan fərari dəstəsindən 50-si təslim oldu və 300-ə yaxın Qacar əsgəri öldürüldü. Ruslar sonradan 600-dən çox atı və bir ədəd ehtiyat yükünü ələ keçirdilər. Təqib edən tərəfdən 1 nəfər ölmüş, 5 nəfər isə yaralanmışdı. Ərkivanı qorumaq üçün 100 yeger ərazidə qaldı.

Mir Mustafa xan Aslandüz döyüşündə Qacar ordusunun məğlubiyyətindən sonra rus qoşunlarının hərəkət istiqaməti haqqında məlumat əldə edərək tez bir zamanda əvvəlcədən atları və mal-qaraları saxlamaq üçün pəyə və anbar tiktirdiyi və bütün lazımi təchizat hissələrini doldurduğu Qamuşevana getdi.

Talış xanlığının xanı tərəfindən idarə olunan əraziyə girərək Kotlyarevski sakinlərə bildirdi:

  Lənkəran əhalisi. Böyük və qüdrətli qoşunlar - Rusiya İmperiyasının qoşunları sizi Qacarların – sizi məhv edənlərin əlindən azad etmək üçün buraya gəlmişdir. Evinizdə qalın və əmin olun ki, əmlakınız toxunulmazdır. Sizi soyan qacarlar və oğrular artıq olmayacaqlar. Mən sizdən tələb edirəm ki, silah gəzdirməyi bacaran hər kəs onu qüdrətli imperatorun qoşunları tərəfindən tezliklə cəzalandırılacaq zülmkarlara - qacarlara qarşı çevirsin və sizdən tələb edirəm ki, bizim qalib silahlarımıza tuş gəldikdə qaçmaq üçün qarşınıza çıxan fanatiklərin qalan hissəsini də bitirin. Mən sizə söz verirəm ki, qacarların onlara verdiyi könüllü vədlərə aldanaraq onlar tərəfdən vuruşanları da əfv edəcəyik. Belə şəxslər mənə, yaxud xana cəza almaq qorxusu olmadan yaxınlaşmalıdılar, çünki rus sözü qacar sözü deyil: ruslar aldatmırlar və aldatmağa da ehtiyac yoxdur.  

Kotlyarevskinin bu bəyanatı Talış xanlığının əhalisinin bir hissəsinə təsir etdi və onlar Qacar ordusunun qaçan əsgərlərinin gizləndiyi meşəni kəsməyə başladılar.

Lənkəranın işğalı

Mühasirə

Sadiq xanın qarnizona göstərişləri:
Bütün komandirlərə və əsgərlərə bütün təhlükələrə məhəl qoymadan qalanı həyatımıza qəsd edərək işğal etmək niyyətində olan kafir düşmənə qarşı vuruşmaq üçün öz mövqelərində olmağı əmr edirəm. Vətənini dərindən sevənlər, qalanı öz əlimizdə saxlamaq üçün bütün vasitələrdən istifadə edərək ölənə qədər qətiyyətlə və inadkarlıqla müqavimət göstərməliyik və mübarizə aparmalıyıq və vətənimizin qurtuluşu üçün özümüzü qurban verə biləcəyimizi oğrulara göstərməliyik. Müqavimət göstərən hər kəsin diqqətinə, düşmən quduz canavar kimi qalaya dırmaşacaq. Silahlardan düzgün istifadə etməyi bacaran əsgərlər istehkamlarda dayansın. Bir sözlə, heç kəsə qarşı mərhəmət göstərməyəcək və qadınlar və uşaqlar da daxil olmaqla qarşılarına çıxacaq hər kəsi qətl edəcək düşmənə təslim olmaqdansa ölənə qədər cəsarətlə müqavimət göstərmək lazımdır və buna görə də, "qütb ayıları" tərəfindən hissələrə parçalanmaqdansa ana yurdunu ölənə kimi cəsarətlə vuruşaraq müdafiə etmək və şərəfli ölümə nail olmaq daha yaxşıdır.
— Mir Mustafa xan Talışın qərargahından
Kotlyarevskinin 30 dekabr 1812-ci ildə orduya göstərişləri:
Düşmənin qalanı təslim etməsi üçün bütün imkanlarını və vəsaitlərini tükədərək rus silahlarımızla qalaya hücum təşkil etdikdən sonra onların heç bir yolu qalmayacaq.

Son vasitədən istifadə edərək cəsarətlə qoşunlara xəbərdarlıq edirəm ki, bütün əsgərlər və zabitlər bilsinlər ki, geri çəkilməyəcəyik. Biz ya qalanı alacayıq, ya da ki hər kəs öləcək, buraya bunun üçün göndərilmişik.

Düşmənə iki dəfə qalanı təslim etməsini təklif etdim, lakin onlar təkid etdilər. Cəsur əsgərlərə bildir ki, heç kim rus süngərinə qarşı çıxa bilməz. Farslar kimi düşmənlərə qarşı biz ruslar mübarizəyə başladıq, amma əgər biz özümüz səbr etsək və sona qədər düşmənin üstünə hücum etməyi bacarsaq, üstünlük qazanacağıq.
Bütün bunlar hamısı bunu tələb edir:
birincisi - itaətkarlıq;
ikincisi – yadda saxlayın ki, nə qədər tez hücum etsək və nərdivanları dırmaşsaq, o qədər az zərər görəcəyik; təcrübəli əsgərlər bunu bilir, amma təcrübəsizlər yalnız inanırlar;
Üçüncüsü - ölüm qorxusu altında düşmənə hücum etməyə tələsməyin, bu hücumu tamamilə dayandırmayacaqdır, tez edilən hücum əsgərlərin lüzumsuz öldürülməsinə səbəb olacaqdır.

Sadiq xan Lənkəran qalasında 4000 nəfərlik bir ordu ilə qarnizon yaratdı. Qacar şahzadəsi və imperiya ordusunun baş komandiri olan Abbas Mirzə ona mandat göndərdi:

  Mən sizin sədaqətinizə və dərin vətənpərvərliyinizə ümid edirəm və əminəm ki, siz öz sadiqliyinizi qoruyacaqsınız və düşmən qarşısından qaçamayacaqsınız, hətta bütün dağlar düşmən qüvvələrinə çevrilsələr və sizə və sizin cəsur əsgərlərinizə qarşı hiddətlənərsələr belə, siz qalanı qoruyacaqsınız və bu yolla da İran imperiyasının ürəyinin açarını qorumuş olacaqsınız. Qoy böyük Allah ümidimizin həyata keçirilməsində sizə yardım etsin.  

Bu məktub Qacar qarnizonunun tərkibində olan bütün zabitlərə və əsgərlərə oxundu. Qarnizon şahzadənin sözləri ilə razılaşaraq yekdilliklə qışqırdı:

  Allaha və Peyğəmbərin müqəddəs adına and olsun ki, biz öləcəyik, lakin düşmənə təslim olmayacağıq və ölənə qədər mübarizə aparacayıq.  

Sadiq xan bütün sakinləri qalanı qorumaq üçün silah almağa və bütün lazımi tədbirləri görməyə çağırdı. Şimal və qərb eskadralar quruldu. Rusların qəfil hücumundan qorxan Sadiq xan gənc zabitlərin və əsgərlərin nəzarətindən əlavə özü də düşmənin hərəkət istiqamətlərini yaxından izləyirdi.

Mühasirəyə alınan dəstənin sayı
Bölmənin adı Sahə zabiti Baş zabit Çavuş Musiqiçilər Məxfilər Ümumi:
14-cü Gürcü Qrenadier Alayı 3 25 54 23 834 937
97-ci Livoniya Piyada Alayı 6 18 3 141 168
17-ci Yeger Alayı 1 10 23 9 248 291
Xəzər Dəniz Bürosu və Donanması 2 12 33 2 264 313
Artilleriya 4 3 43 50
Ümumi: 6 57 131 37 1 530 Cəmi: 1759

Dekabrın 27-də Kotlyarevski Sadiq xana Lənkəranı təslim etməsi ilə bağlı məktub göndərdi:

Ali komandirin əmri ilə mən Lənkəran bölgəsinin ərazilərini Qacarların əlindən azad etməyə gəlmişəm, buna görə də Lənkəranı bizə verməlisiniz. Cəsarətli və nəzakətli bir lider olduğunuzu bildiyimiz üçün müqavimətinizin mənasız olacağını bildirirəm. Böyük bir hərbi lider olmağınıza baxmayaraq Aslandüzü döyüşündə 10 000 əsgərlə məğlub olan Abbas Mirzədən daha yaxşı sərkərdə deyilsiniz. Bu döyüşdə Abbas Mirzə səlahiyyətində 30000 əsgər olmasına baxmayaraq 20-ci süvari alayı ilə son anda qaçıb canını qurtara bildi, bizim ordumuzda isə cəmi 2000 əsgər vardı. Dünyanın böyük qüdrətli döyüşçüləri olan Rusiya İmperiyasının ordusu Abbas Mirzəni hissələrə parçaladı və indi burada - Talış xanlığında yerləşiblər. Ordusundakı əsgərlərin sayının bizdən 15 dəfə çox olmasına baxmayaraq bizim qalib silahlarımıza məğlub olan Abbas Mirzə kimi siz də bizə qarşı mübarizə apara bilməyəcəksiniz; buna görə də mən təklif edirəm ki, dəhşətli və lüzumsuz qırğının qarşısını almaq üçün qalanı təslim edəsiz, bu yolla həm Abbas Mirzənin, həm də mənim döyüşçülərimi də qorumuş olacaqsınız. Həyatınızı, ləyaqətini, əmlakınızı, eləcə də bütün tərəflərinizin mülkiyyətini bu münaqişədə qoruyub saxlamaqla nə əldə edəcəyinizi düşünün; əks halda, əgər ümumi qərarımıza məhəl qoymazsanız, hər şeyi itirmiş olacaqsınız. Lakin seçim hüququnun sizdə olduğunu bildirmək mənim vəzifəmdir; mən yalnız Allah və insanlıq qarşısında haqlı olacağam. Mənə bu məktubu sizə verdikdən sonra üç saat ərzində cavab alana qədər qalana bombardıman etməmək əmr olunub.

Sülh və müsbət cavab almaq diləyi ilə gözləyəcəyəm.

— P. S. Kotlyarevski, 27 dekabr 1812-ci il, Lənkəran

Eyni gündə Sadiq xan cavab verdi:

General Kotlyarevski.

Sülh təklifinizi aldıqdan sonra mən sizin təklifinizi rədd edərək mən sizə ən xoşagəlməz təcrübələrin yaranmasına səbəb olacaq bəzi təhlükəli və acı sözləri ifadə etməliyəm. Sizin məktubda qeyd etdiyiniz “ Talış xanlığını Qacarların əlindən qurtarmaq üçün gəlmişəm” cümləniz mənə sizin yalançı sözlərinizə inanmamağa icazə verir və mən səmimiyyətlə və birbaşa olaraq bildirirəm ki, siz bura xalqı əsir götürməyə və torpaqları işğal etməyə gəlmisiniz. Mir Mustafa xan sağ olduğu müddətdə sizin hökumətiniz ona qayğıyla və hörmətlə yanaşaraq xanı və onun hüquqlarını müdafiə etməlidir; lakin o oldükdən sonra varisləri müstəqilliyini və muxtariyyətini itirəcək, dilsiz və bəxtsiz qullara çevriləcəklər, ağılsız və ani verilən qərarların nəticəsi olaraq Mir Mustafa xan öz hakimiyyətini itirəcək, buna səbəb olan insanlar hakimiyyət istəklərini qarşılamaq üçün yalnız öz şəxsi məqsədlərini güdərək qəlbsiz olacaqlar və mənfəətlərini təmin edəcəklər, çünki onlar öz gələcək nəsillərinin kədərli və tərk edilmiş taleləri barəsində düşünmürlər, gələcək nəsillər sonralar bu xəyanət üçün onlara lənət oxuyacaqlar, ona görə ki, onlar sizi buraya dəvət edirlər və öz ana yurdlarının talelərini xəyanətkar yadellilərə - təcavüzkarlara verərək öz xalqını qara camaata çevirirlər. Xudbin Mir Mustafa xanın şəbəkəsinə daxil olan ölü insanların həyəcanı və qışqırığı onu əbədi olaraq lənətləyəcək, Talış dağları öz yerində durduqca xalqın bəxtsiz taleyinin acıları dilə gələcəkdir.

Siz Talış xanlığını “qacarların əllərindən” qurtarmağa gəlməmisiniz, siz başqalarının ərazi bötövlüyü hesabına öz torpaqlarınızı genişləndirməyə gəlmisiniz. Dünyada olan bu böyük dövlətin yaxınlığında qalaraq siz indi yeni torpaq və ərazi axtarırsınız?

Yuxarıdakı məktubu oxuduqdan sonra Kotlyarevski qalanı bombardman etməyi əmr etdi. Daha təsirli bir zərbə üçün yaxınlığdakı hərbi artilleriya gəmisi də sahilə gətirildi. 28 dekabr - 29 dekabr; Rusiya batareyaları davamlı olaraq qalanı bombardıman elədi, beləki döyüş texnikalarının kiçik çaplı topları qalanın güclü gilli divarlarını keçə bilmirdi. Havadan atılan toplardan isə qarnizon blindaj və qalanın daxilində qazılmış səngərlərdə müdafiə olunurdular. Kotlyarevski qalaya edilən hücumun uğursuz alındığını görərək xana və qarnizonun rəhbərlərinə özlərini, həyat yoldaşlarını, uşaqlarını və əmlaklarını qorumağa və qan tökmədən qalanı ruslara təslim etməyə təkid edən ikinci məktubu Lənkərana göndərdi. Kotlyarevski həmçinin yazırdı:

  Mən və əmrim altında olan bütün qoşunlar qalanı böyük Rusiya İmperiyasının silahları ilə almadan geri qayıtmayacağıq. Məndən başlayaraq sonuncu şəxsə kimi ya öləcəyik, ya da qalanı sizdən alacayıq. Üç saat ərzində sizdən cavab gözləyəcəyəm.  

Sadiq xan məktuba cavab verməyin lazım olduğunu düşünmədi.

Bu müddət ərzində Rusiya dəstəsinin mövqeyi daha da kritik hala gəldi. Top artilleriyaları boşaldılmışdı və insanlar soyuqdan əziyyət çəkirdilər. Əlavə olaraq, qacar qoşunlarının komandiri Abbas Mirzənin Lənkəranı xilas etmək üçün yola çıxdığını xəbər aldılar. Kotlyarevski heç bir vaxt sərf etmədən qalaya hücum edərək onu işğal etməyi qərara aldı.

İşğalı

Hücumdan əvvəl mühasirə heyətinin yerləşdirilməsi
Kolonlar Komandirlər Bölmələr Tapşırıqlar
1-ci kolon Polkovnik Uşakov Gürcüstan 14-cü Qrenader Alayı (350 nəfər) Qamuşevan istehkamını və ona birləşik olan cənub-qərb istehkamını tutmaq. Ordunu daxil olmasını təmin etmək üçün darvazanın tutulması
2-ci kolon Mayor Povaliçin Triniti piyada alayı Şimal-şərq istehkamına və şimal-qərbdəki əraziyə hücum
3-ci kolon Mayor Tereşkeviç 17-cy Yeger alayları (313 nəfər).
Gürcüstanın 14-cü Qrenader alayından 37 nəfər		 Çayın şimal-şərq hissəsindəki istehkama hücum etmək
Dağıdıcıların 1-ci alayı Qrenader alayının bir yarısı Çayın yaxınlığında yerləşən istehkamın yaxınlığındakı cənub-şərq fasadına saxta hücum təşkil etmək (mümkünsə, istehkamın topçu batareyasını almaqla)
Dağıdıcıların 2-ci alayı Qrenier alayının bir yarısı Çayın yaxınlığında yerləşən şimal-qərb istehkamının yaxınlığında saxta hücum təşkil etmək (1-ci kolon alayının hücum planlarına yardım etmək)

Lənkəranın ruslar tərəfdən işğalı sübh tezdən saat 5-də başladı. Yuxarıda qeyd olunan kolonlar dərin sükutla qalaya tərəf hərəkət etdilər, ancaq Qacar qarnizonu xəbərdarlıq etdi və ağır silahlardan və tüfənglərdən atəş açdı. Ancaq kolonlar sürətlə xəndəyi keçdilər və əsgərlər nərdivan qoyduqdan sonra divarın üzərindəki açılmış boşluqlardan tutaraq qalaya dırmandılar və əl bombalarını atmağa başladılar. İlk olaraq əsgərlərin əksəriyyəti yaralanmış və öldürülmüşdü. Bir müddət tərəddüd içində olan 1–ci kolonun polkovnik-leytenantı Uşakov öldürüldü. Sonra Kotlyarevskinin ayağı zədələnsə də, Uşakovun bədənin üstündə dayanaraq onu əlini qaldırdı və əmr etdi: “Eşidin məni! – Və özü şəxsən hücuma keçdi, lakin tezliklə başından iki güllə yarası aldı və xəndəyin dibinə yuvarlandı. Komandirsiz qalan rus əsgərləri hələ də hücumu davam etdirdilər. Azərbaycanlı pedaqoq və müəllim Teymur bəy Bayraməlibəyov bu hadisələri aşağıdakı kimi izah edir:

  Əsgərlər divara qalxırdılar, sanki onları gözləyən təhlükələrdən xəbərsiz olaraq düşmənin silahlarından tutdular və yaxın məsafədən silah atəşi ilə öldürüldülər və düşmən tərəfindən divardan aşağı atıldılar və beləcə qeyri-bərabər döyüşdə öldürüldülər.  

Bu zaman davamlı olaraq divara yeni döyüşçülər qalxdıqca qalaya hücum edən kolonların sayı getdikcə azalırdı. Qrenaderlərin dəstəsi divara dırmaşdı və dərhal silahlarını qalaya tərəf yönəldərək atəş açdılar. Bu digər iki kolonun da işini asanlaşdırdı və onlar da dərhal qalaya dırmaşaraq Qacar ordusuna odlu silahlarından atəş açmağa başladılar. Sonradan xeyli sayda rus əsgəri qalanın içərisinə daxil olmağı bacardı, hücumçular və müdafiəçilər arasında dəhşətli bir döyüş başladı. İran tarixçisi Rövzətül Səfa bu hadisəni belə təsvir edir:

  Lənkəranın qalasına hücum o qədər qızğın və gərgin idi ki, 6 saat dayanmadan davam edən döyüş ərzində qılınc döyüşdürməkdən və odlu silahları fasiləsiz olaraq istifadə etməkdən barmaqların və qolların əzələləri hər an yerin yerindən qopa bilərdi.  

Teymur bəy yazırdı:

  Qəzəbli ruslar ən yüksək acınacaqlı və intiqam xəttinə çatdılar – hətta körpə çağalar, hamilə qadınlar, kişilər və qadınlar da daxil olmaqla qarşılarına çıxan əsgərləri və eləcə də hər kəsi amansız şəkildə öldürür və süngərdən keçirirdilər.  

Qalanın sağ qalan müdafiəçiləri sığınacaq tapmaq üçün çaya doğru qaçdılar, lakin onlar yolun sağ tərəfində iki topla dayanmış 80 rus əsgəri ilə üzləşdilər. Geri qayıdarkən qaçaqçılar onları mühasirəyə alan rus əsgərlərin süngüsü ilə qarşılaşdılar.

Qacar qarnizonu tamamilə darmadağın edildi. Heç kəs əsir götürülmədi. Qalanın komandiri Sadiq xan və təxminən 10 nəfər yüksək vəzifəli xan öldürüldü.

Kotlyarevski ölü cəsədlərin altında tapıldı. Sağ gözündən qan axan Kotlyarevskinin çənəsi qırılmışdı və ayağının üstündən güllə yarası almışdı, lakin sağ qala bilmişdi.

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. ↑ Аносов Н. С. Утверждение Русского владычества на Кавказе // в 4 томах. 2. Тифлис: Тип. Я. И. Либермана. ред. В. А. Потто. 1902. 479–492. 2018-03-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-04-23.
  2. ↑ в 12 томах. 5. Тифлис: Тип. Гл. Упр. Наместника Кавказского. ред. А. П. Берже. 1873. 697–698, № 851.
  3. ↑ Соллогуб В. А. Биография генерала Котляревского (2-е изд). СПб. ред. В. Бекетова. 1955. səh. 234. 2016-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-04-24.
  4. Шабанов Д. Ф. Часть 1. От сформирования полка до его прибытия на Манглис. 1642—1825 // История 13-го Лейб-гренадерского Эриванского Его Величества полка // в 3 частях. Тифлис: Тип. окружного штаба кавказского военного округа. 1871. 125–133. 2021-09-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-05-27.
  5. ↑ Байрам-Алибеков Т. . Ленкорань: Институт Рукописей НАН Азербайджана. 1885. 2009-05-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  6. ↑ Потто В. А. За Кавказом. Глава 21. Котляревский // Кавказская война в отдельных очерках, эпизодах, легендах и биографиях // в 5 томах. 1 — От древнейших времен до Ермолова. Вып. 3 (2-е изд). СПб.: Тип. Е. Евдокимова. 1887. 479–482. 2022-07-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-05-27.
  7. Ровзет-уль Сафа, Очаровательный сад, Кавказ, 1866 г, № 21
  8. Военная энциклопедия[ölü keçid]

Aprel 28, 2023
lənkəranın, işğalı, 1813, lənkəranın, işğalı, Штурм, Ленкорани, translit, ştrum, lenkorani, lənkəran, yürüşü, fars, یورش, به, لنکران, translit, yureş, lankaran, yanvar, 1813, ildə, rusiya, imperiyası, əsgərlərinin, talış, xanlığının, paytaxtı, lənkəran, şəhəri. Lenkeranin isgali rus Shturm Lenkorani translit Strum Lenkorani ve ya Lenkeran yurusu fars یورش به لنکران translit Yures be Lankaran 1 yanvar 1813 cu ilde Rusiya imperiyasi esgerlerinin Talis xanliginin paytaxti Lenkeran seherini ele kecirmesi Bu herbi munaqise qeddarligina ve amansizligina gore ferqlenir Lenkeranin alinmasiRusiya Iran muharibesi 1804 1813 Rus qosunlari Lenkeran qalasina hucum ederken 13 yanvar 1813 cu ilTarix 1 13 yanvar 1813Yeri Talis xanligi Qacarlar Cenubi Qafqaz Neticesi Rusiya Imperiyasinin qelebesi ile neticelenmisdirMunaqise terefleriRusiya Imperiyasi QacarlarKomandan lar Pyotr Kotlyarevski Sadiq Xan Tereflerin quvvesi1761 onlardan 6 heyet rehberi 57 bas zabit 131 zabit 37 musiqici 1530 esger 4000Itkiler341 olu 609 yarali 3737 oluErazinin top atesene tutuldugu bes gunluk muhasireden sonra ruslar Qacar qosunlarinin ustunluyune baxmayaraq qalaya hucum etdiler Serkerdelerin ve esgerlerin ekseriyyetinin oldurulduyu muhasirede agir itkilere meruz qalsalar da ruslar qalani alaraq Lenkerani isgal etdiler Qala ele kecirildikden sonra Qacar ordusunun butun esgerleri rus ordusu terefinden qetle yetirildi ve ruslar hec kimi esir goturmediler General Kotlyarevski ozu muhasire zamani agir yaralandi ve bundan sonra doyuslerde istirak ede bilmedi Qacar canisini Sadiq Xan qalaya hucum zamani olduruldu Muhasire zamani Rusiyanin 296 neferden teskil olunan 17 ci yeger alayindan cemi 74 nefer sag qalmisdi 1 Mundericat 1 Lenkeran qalasi 2 Arxa plan 3 Lenkeranin isgali 3 1 Muhasire 3 2 Isgali 4 Hemcinin bax 5 IstinadlarLenkeran qalasi Redakte1804 cu ilde baslayan Rusiya Iran muharibesi zamani ingilisler Lenkeranda guclu bir qala tikdiler Qalanin insasini gozu ile goren sexslerin sozlerine gore qala yuksek das divarlari ve iti mudafie noqteleri ile guclu teessurat yaradirdi Bundan elave qala derin xendekler ile ehate olunmusdu Lenkeran qalasi Xezer denizinden bir o qeder de uzaqda yerlesmeyen Lenkeran cayinin sol sahilinde yaxinligindaki bataqliqlarda qabariq dordbucaqli formasinda insa edilmisdir Cenub serq hissesinin uzunlugu texminen 130 metr idi Simal serq terefinin uzunlugu 80 metredek uzanan coxbucaqli seklinde tikilmisdir Cenub serq cay boyunca ve Xezer denizine dogru ve simal qerb terefi her biri 100 metr uzunlugundaydi Bundan basqa her bir kuncde burcler yerlesdirilmisdir En cox qala burcleri simal serq terefde yerlesirdi Qalanin qarsisindaki xendeyin derinliyi 4 metr eni ise 10 metr idi 1 Arxa plan RedakteCenubi Qafqazin muxtelif bolgelerinde munaqise tereflerinin muhum strateji eraziye sahib ola bilmediyi bir nece il boyu davam eden doyuslerden sonra ruslar ustunluk qazanmis ve Iranin onemli bolgelerine yaxin erazilere catmisdi 1812 ci ilin 18 dekabrinda herbi destenin generali Kotlyarevski Araz cayini asdi ve duz yataqlari ve bataqliqlar vasitesile Mugan duzenliyini 80 mil kecdi 2 Bataqliqlari kecdikden sonra qosun dehsetli qar ve covgunla uz uze qaldi O zaman ordu erzaq ve icmeli qitligindan eziyyet cekirdi 3 Lenkeranin plani ve qalasinin muhasiresi Dekabrin 20 de rus qosunlari tez tez yer deyismeye mecbur olan ve bezi numayendeleri esir goturulmus sahsevenlerle qarsilasdilar Ruslar onlarin mallarini musadire etdiler 2 Dekabrin 21 de Kotlyarevskinin destesi Talis xanligina catdi Burada Abusalemanin rehberlik etdiyi 500 neferlik Qacar suvari qosunu ile qarsilasdilar Atlilar ve Abusalema doyusden qacdi ve Erkivana dogru geri cekildiler 1 Sonda Rusiya ordusu suvari qosununun serkerdesi Pirqulu xan ve 1000 neferden ibaret olan Qacar suvari alayi ile qarsilasdi Qisa muddetlik atismadan sonra geri cekilen Qacarlar kazaklar terefinden teqib edildi 2 Dekabrin 22 de Kotlyarevski Qarayazidaki arxa cebheye mayor Dyackovanin komandanligi altinda 200 atici 170 kazak Qarabagdan bir nece at ve silah sursat qoyaraq orani terk ederek Erkivana dogru ireliledi Arxa cebhede azad edilmis Qarabag aileleri ve bir nece gun once esir goturulen Sahseven mehbuslari da qalmisdi 2 Bala xan ve Esger xanin komandanligi altinda olan Erkivan qarnizonu 1500 Qacar esgeri ve Qacar ordusuna qosulan rus ordusunun 400 ferari esgeri butun artilleriya ehtiyat hisselerini ve erzagi qoyaraq qalani terk etdi Kotlyarevski polkovnik leytenant Usakovun komandanligi altinda 400 yeger alayi ve 300 kazak esgerinden teskil olunmus ordunu Qacar ordusunun arxasinca gonderdi Teqib zamani ruslarin 400 neferden ibaret olan ferari destesinden 50 si teslim oldu ve 300 e yaxin Qacar esgeri olduruldu Ruslar sonradan 600 den cox ati ve bir eded ehtiyat yukunu ele kecirdiler 2 Teqib eden terefden 1 nefer olmus 5 nefer ise yaralanmisdi Erkivani qorumaq ucun 100 yeger erazide qaldi 4 Mir Mustafa xan Aslanduz doyusunde Qacar ordusunun meglubiyyetinden sonra rus qosunlarinin hereket istiqameti haqqinda melumat elde ederek tez bir zamanda evvelceden atlari ve mal qaralari saxlamaq ucun peye ve anbar tiktirdiyi ve butun lazimi techizat hisselerini doldurdugu Qamusevana getdi Talis xanliginin xani terefinden idare olunan eraziye girerek Kotlyarevski sakinlere bildirdi Lenkeran ehalisi Boyuk ve qudretli qosunlar Rusiya Imperiyasinin qosunlari sizi Qacarlarin sizi mehv edenlerin elinden azad etmek ucun buraya gelmisdir Evinizde qalin ve emin olun ki emlakiniz toxunulmazdir Sizi soyan qacarlar ve ogrular artiq olmayacaqlar Men sizden teleb edirem ki silah gezdirmeyi bacaran her kes onu qudretli imperatorun qosunlari terefinden tezlikle cezalandirilacaq zulmkarlara qacarlara qarsi cevirsin ve sizden teleb edirem ki bizim qalib silahlarimiza tus geldikde qacmaq ucun qarsiniza cixan fanatiklerin qalan hissesini de bitirin Men size soz verirem ki qacarlarin onlara verdiyi konullu vedlere aldanaraq onlar terefden vurusanlari da efv edeceyik Bele sexsler mene yaxud xana ceza almaq qorxusu olmadan yaxinlasmalidilar cunki rus sozu qacar sozu deyil ruslar aldatmirlar ve aldatmaga da ehtiyac yoxdur 3 Kotlyarevskinin bu beyanati Talis xanliginin ehalisinin bir hissesine tesir etdi ve onlar Qacar ordusunun qacan esgerlerinin gizlendiyi meseni kesmeye basladilar Lenkeranin isgali RedakteMuhasire Redakte Sadiq xanin qarnizona gosterisleri Butun komandirlere ve esgerlere butun tehlukelere mehel qoymadan qalani heyatimiza qesd ederek isgal etmek niyyetinde olan kafir dusmene qarsi vurusmaq ucun oz movqelerinde olmagi emr edirem Vetenini derinden sevenler qalani oz elimizde saxlamaq ucun butun vasitelerden istifade ederek olene qeder qetiyyetle ve inadkarliqla muqavimet gostermeliyik ve mubarize aparmaliyiq ve vetenimizin qurtulusu ucun ozumuzu qurban vere bileceyimizi ogrulara gostermeliyik Muqavimet gosteren her kesin diqqetine dusmen quduz canavar kimi qalaya dirmasacaq Silahlardan duzgun istifade etmeyi bacaran esgerler istehkamlarda dayansin Bir sozle hec kese qarsi merhemet gostermeyecek ve qadinlar ve usaqlar da daxil olmaqla qarsilarina cixacaq her kesi qetl edecek dusmene teslim olmaqdansa olene qeder cesaretle muqavimet gostermek lazimdir ve buna gore de qutb ayilari terefinden hisselere parcalanmaqdansa ana yurdunu olene kimi cesaretle vurusaraq mudafie etmek ve serefli olume nail olmaq daha yaxsidir Mir Mustafa xan Talisin qerargahindan 5 dd Kotlyarevskinin 30 dekabr 1812 ci ilde orduya gosterisleri Dusmenin qalani teslim etmesi ucun butun imkanlarini ve vesaitlerini tukederek rus silahlarimizla qalaya hucum teskil etdikden sonra onlarin hec bir yolu qalmayacaq Son vasiteden istifade ederek cesaretle qosunlara xeberdarliq edirem ki butun esgerler ve zabitler bilsinler ki geri cekilmeyeceyik Biz ya qalani alacayiq ya da ki her kes olecek buraya bunun ucun gonderilmisik Dusmene iki defe qalani teslim etmesini teklif etdim lakin onlar tekid etdiler Cesur esgerlere bildir ki hec kim rus sungerine qarsi cixa bilmez Farslar kimi dusmenlere qarsi biz ruslar mubarizeye basladiq amma eger biz ozumuz sebr etsek ve sona qeder dusmenin ustune hucum etmeyi bacarsaq ustunluk qazanacagiq Butun bunlar hamisi bunu teleb edir birincisi itaetkarliq ikincisi yadda saxlayin ki ne qeder tez hucum etsek ve nerdivanlari dirmassaq o qeder az zerer goreceyik tecrubeli esgerler bunu bilir amma tecrubesizler yalniz inanirlar Ucuncusu olum qorxusu altinda dusmene hucum etmeye telesmeyin bu hucumu tamamile dayandirmayacaqdir tez edilen hucum esgerlerin luzumsuz oldurulmesine sebeb olacaqdir 6 Sadiq xan Lenkeran qalasinda 4000 neferlik bir ordu ile qarnizon yaratdi Qacar sahzadesi ve imperiya ordusunun bas komandiri olan Abbas Mirze ona mandat gonderdi Men sizin sedaqetinize ve derin vetenperverliyinize umid edirem ve eminem ki siz oz sadiqliyinizi qoruyacaqsiniz ve dusmen qarsisindan qacamayacaqsiniz hetta butun daglar dusmen quvvelerine cevrilseler ve size ve sizin cesur esgerlerinize qarsi hiddetlenerseler bele siz qalani qoruyacaqsiniz ve bu yolla da Iran imperiyasinin ureyinin acarini qorumus olacaqsiniz Qoy boyuk Allah umidimizin heyata kecirilmesinde size yardim etsin 5 Bu mektub Qacar qarnizonunun terkibinde olan butun zabitlere ve esgerlere oxundu Qarnizon sahzadenin sozleri ile razilasaraq yekdillikle qisqirdi Allaha ve Peygemberin muqeddes adina and olsun ki biz oleceyik lakin dusmene teslim olmayacagiq ve olene qeder mubarize aparacayiq 5 Sadiq xan butun sakinleri qalani qorumaq ucun silah almaga ve butun lazimi tedbirleri gormeye cagirdi Simal ve qerb eskadralar quruldu Ruslarin qefil hucumundan qorxan Sadiq xan genc zabitlerin ve esgerlerin nezaretinden elave ozu de dusmenin hereket istiqametlerini yaxindan izleyirdi Muhasireye alinan destenin sayi 3 Bolmenin adi Sahe zabiti Bas zabit Cavus Musiqiciler Mexfiler Umumi 14 cu Gurcu Qrenadier Alayi 3 25 54 23 834 93797 ci Livoniya Piyada Alayi 6 18 3 141 16817 ci Yeger Alayi 1 10 23 9 248 291Xezer Deniz Burosu ve Donanmasi 2 12 33 2 264 313Artilleriya 4 3 43 50Umumi 6 57 131 37 1 530 Cemi 1759Dekabrin 27 de Kotlyarevski Sadiq xana Lenkerani teslim etmesi ile bagli mektub gonderdi Ali komandirin emri ile men Lenkeran bolgesinin erazilerini Qacarlarin elinden azad etmeye gelmisem buna gore de Lenkerani bize vermelisiniz Cesaretli ve nezaketli bir lider oldugunuzu bildiyimiz ucun muqavimetinizin menasiz olacagini bildirirem Boyuk bir herbi lider olmaginiza baxmayaraq Aslanduzu doyusunde 10 000 esgerle meglub olan Abbas Mirzeden daha yaxsi serkerde deyilsiniz Bu doyusde Abbas Mirze selahiyyetinde 30000 esger olmasina baxmayaraq 20 ci suvari alayi ile son anda qacib canini qurtara bildi bizim ordumuzda ise cemi 2000 esger vardi Dunyanin boyuk qudretli doyusculeri olan Rusiya Imperiyasinin ordusu Abbas Mirzeni hisselere parcaladi ve indi burada Talis xanliginda yerlesibler Ordusundaki esgerlerin sayinin bizden 15 defe cox olmasina baxmayaraq bizim qalib silahlarimiza meglub olan Abbas Mirze kimi siz de bize qarsi mubarize apara bilmeyeceksiniz buna gore de men teklif edirem ki dehsetli ve luzumsuz qirginin qarsisini almaq ucun qalani teslim edesiz bu yolla hem Abbas Mirzenin hem de menim doyusculerimi de qorumus olacaqsiniz Heyatinizi leyaqetini emlakinizi elece de butun tereflerinizin mulkiyyetini bu munaqisede qoruyub saxlamaqla ne elde edeceyinizi dusunun eks halda eger umumi qerarimiza mehel qoymazsaniz her seyi itirmis olacaqsiniz Lakin secim huququnun sizde oldugunu bildirmek menim vezifemdir men yalniz Allah ve insanliq qarsisinda haqli olacagam Mene bu mektubu size verdikden sonra uc saat erzinde cavab alana qeder qalana bombardiman etmemek emr olunub Sulh ve musbet cavab almaq dileyi ile gozleyeceyem P S Kotlyarevski 27 dekabr 1812 ci il Lenkeran 3 Eyni gunde Sadiq xan cavab verdi General Kotlyarevski Sulh teklifinizi aldiqdan sonra men sizin teklifinizi redd ederek men size en xosagelmez tecrubelerin yaranmasina sebeb olacaq bezi tehlukeli ve aci sozleri ifade etmeliyem Sizin mektubda qeyd etdiyiniz Talis xanligini Qacarlarin elinden qurtarmaq ucun gelmisem cumleniz mene sizin yalanci sozlerinize inanmamaga icaze verir ve men semimiyyetle ve birbasa olaraq bildirirem ki siz bura xalqi esir goturmeye ve torpaqlari isgal etmeye gelmisiniz Mir Mustafa xan sag oldugu muddetde sizin hokumetiniz ona qaygiyla ve hormetle yanasaraq xani ve onun huquqlarini mudafie etmelidir lakin o oldukden sonra varisleri musteqilliyini ve muxtariyyetini itirecek dilsiz ve bextsiz qullara cevrilecekler agilsiz ve ani verilen qerarlarin neticesi olaraq Mir Mustafa xan oz hakimiyyetini itirecek buna sebeb olan insanlar hakimiyyet isteklerini qarsilamaq ucun yalniz oz sexsi meqsedlerini guderek qelbsiz olacaqlar ve menfeetlerini temin edecekler cunki onlar oz gelecek nesillerinin kederli ve terk edilmis taleleri baresinde dusunmurler gelecek nesiller sonralar bu xeyanet ucun onlara lenet oxuyacaqlar ona gore ki onlar sizi buraya devet edirler ve oz ana yurdlarinin talelerini xeyanetkar yadellilere tecavuzkarlara vererek oz xalqini qara camaata cevirirler Xudbin Mir Mustafa xanin sebekesine daxil olan olu insanlarin heyecani ve qisqirigi onu ebedi olaraq lenetleyecek Talis daglari oz yerinde durduqca xalqin bextsiz taleyinin acilari dile gelecekdir Siz Talis xanligini qacarlarin ellerinden qurtarmaga gelmemisiniz siz basqalarinin erazi botovluyu hesabina oz torpaqlarinizi genislendirmeye gelmisiniz Dunyada olan bu boyuk dovletin yaxinliginda qalaraq siz indi yeni torpaq ve erazi axtarirsiniz 5 Yuxaridaki mektubu oxuduqdan sonra Kotlyarevski qalani bombardman etmeyi emr etdi Daha tesirli bir zerbe ucun yaxinligdaki herbi artilleriya gemisi de sahile getirildi 28 dekabr 29 dekabr Rusiya batareyalari davamli olaraq qalani bombardiman eledi beleki doyus texnikalarinin kicik capli toplari qalanin guclu gilli divarlarini kece bilmirdi Havadan atilan toplardan ise qarnizon blindaj ve qalanin daxilinde qazilmis sengerlerde mudafie olunurdular Kotlyarevski qalaya edilen hucumun ugursuz alindigini gorerek xana ve qarnizonun rehberlerine ozlerini heyat yoldaslarini usaqlarini ve emlaklarini qorumaga ve qan tokmeden qalani ruslara teslim etmeye tekid eden ikinci mektubu Lenkerana gonderdi Kotlyarevski hemcinin yazirdi Men ve emrim altinda olan butun qosunlar qalani boyuk Rusiya Imperiyasinin silahlari ile almadan geri qayitmayacagiq Menden baslayaraq sonuncu sexse kimi ya oleceyik ya da qalani sizden alacayiq Uc saat erzinde sizden cavab gozleyeceyem 3 Sadiq xan mektuba cavab vermeyin lazim oldugunu dusunmedi Bu muddet erzinde Rusiya destesinin movqeyi daha da kritik hala geldi Top artilleriyalari bosaldilmisdi ve insanlar soyuqdan eziyyet cekirdiler Elave olaraq qacar qosunlarinin komandiri Abbas Mirzenin Lenkerani xilas etmek ucun yola cixdigini xeber aldilar Kotlyarevski hec bir vaxt serf etmeden qalaya hucum ederek onu isgal etmeyi qerara aldi Isgali Redakte Hucumdan evvel muhasire heyetinin yerlesdirilmesi 6 Kolonlar Komandirler Bolmeler Tapsiriqlar1 ci kolon Polkovnik Usakov Gurcustan 14 cu Qrenader Alayi 350 nefer Qamusevan istehkamini ve ona birlesik olan cenub qerb istehkamini tutmaq Ordunu daxil olmasini temin etmek ucun darvazanin tutulmasi2 ci kolon Mayor Povalicin Triniti piyada alayi Simal serq istehkamina ve simal qerbdeki eraziye hucum3 ci kolon Mayor Tereskevic 17 cy Yeger alaylari 313 nefer Gurcustanin 14 cu Qrenader alayindan 37 nefer Cayin simal serq hissesindeki istehkama hucum etmekDagidicilarin 1 ci alayi Qrenader alayinin bir yarisi Cayin yaxinliginda yerlesen istehkamin yaxinligindaki cenub serq fasadina saxta hucum teskil etmek mumkunse istehkamin topcu batareyasini almaqla Dagidicilarin 2 ci alayi Qrenier alayinin bir yarisi Cayin yaxinliginda yerlesen simal qerb istehkaminin yaxinliginda saxta hucum teskil etmek 1 ci kolon alayinin hucum planlarina yardim etmek Lenkeranin ruslar terefden isgali subh tezden saat 5 de basladi Yuxarida qeyd olunan kolonlar derin sukutla qalaya teref hereket etdiler ancaq Qacar qarnizonu xeberdarliq etdi ve agir silahlardan ve tufenglerden ates acdi Ancaq kolonlar suretle xendeyi kecdiler ve esgerler nerdivan qoyduqdan sonra divarin uzerindeki acilmis bosluqlardan tutaraq qalaya dirmandilar ve el bombalarini atmaga basladilar Ilk olaraq esgerlerin ekseriyyeti yaralanmis ve oldurulmusdu Bir muddet tereddud icinde olan 1 ci kolonun polkovnik leytenanti Usakov olduruldu Sonra Kotlyarevskinin ayagi zedelense de Usakovun bedenin ustunde dayanaraq onu elini qaldirdi ve emr etdi Esidin meni Ve ozu sexsen hucuma kecdi lakin tezlikle basindan iki gulle yarasi aldi ve xendeyin dibine yuvarlandi Komandirsiz qalan rus esgerleri hele de hucumu davam etdirdiler Azerbaycanli pedaqoq ve muellim Teymur bey Bayramelibeyov bu hadiseleri asagidaki kimi izah edir Esgerler divara qalxirdilar sanki onlari gozleyen tehlukelerden xebersiz olaraq dusmenin silahlarindan tutdular ve yaxin mesafeden silah atesi ile oldurulduler ve dusmen terefinden divardan asagi atildilar ve belece qeyri beraber doyusde oldurulduler 5 Bu zaman davamli olaraq divara yeni doyusculer qalxdiqca qalaya hucum eden kolonlarin sayi getdikce azalirdi Qrenaderlerin destesi divara dirmasdi ve derhal silahlarini qalaya teref yonelderek ates acdilar Bu diger iki kolonun da isini asanlasdirdi ve onlar da derhal qalaya dirmasaraq Qacar ordusuna odlu silahlarindan ates acmaga basladilar Sonradan xeyli sayda rus esgeri qalanin icerisine daxil olmagi bacardi hucumcular ve mudafieciler arasinda dehsetli bir doyus basladi Iran tarixcisi Rovzetul Sefa bu hadiseni bele tesvir edir Lenkeranin qalasina hucum o qeder qizgin ve gergin idi ki 6 saat dayanmadan davam eden doyus erzinde qilinc doyusdurmekden ve odlu silahlari fasilesiz olaraq istifade etmekden barmaqlarin ve qollarin ezeleleri her an yerin yerinden qopa bilerdi 7 Pyotor Stepanovic KotlyarevskiTeymur bey yazirdi Qezebli ruslar en yuksek acinacaqli ve intiqam xettine catdilar hetta korpe cagalar hamile qadinlar kisiler ve qadinlar da daxil olmaqla qarsilarina cixan esgerleri ve elece de her kesi amansiz sekilde oldurur ve sungerden kecirirdiler 5 Qalanin sag qalan mudafiecileri siginacaq tapmaq ucun caya dogru qacdilar lakin onlar yolun sag terefinde iki topla dayanmis 80 rus esgeri ile uzlesdiler Geri qayidarken qacaqcilar onlari muhasireye alan rus esgerlerin sungusu ile qarsilasdilar Qacar qarnizonu tamamile darmadagin edildi Hec kes esir goturulmedi Qalanin komandiri Sadiq xan ve texminen 10 nefer yuksek vezifeli xan olduruldu Kotlyarevski olu cesedlerin altinda tapildi Sag gozunden qan axan Kotlyarevskinin cenesi qirilmisdi ve ayaginin ustunden gulle yarasi almisdi lakin sag qala bilmisdi 8 Hemcinin bax RedakteSultanbud doyusu Aslanduz doyusuIstinadlar Redakte 1 2 3 Anosov N S Utverzhdenie Russkogo vladychestva na Kavkaze v 4 tomah 2 Tiflis Tip Ya I Libermana red V A Potto 1902 479 492 2018 03 10 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 04 23 1 2 3 4 5 v 12 tomah 5 Tiflis Tip Gl Upr Namestnika Kavkazskogo red A P Berzhe 1873 697 698 851 1 2 3 4 5 Sollogub V A Biografiya generala Kotlyarevskogo 2 e izd SPb red V Beketova 1955 seh 234 2016 03 04 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 04 24 Shabanov D F Chast 1 Ot sformirovaniya polka do ego pribytiya na Manglis 1642 1825 Istoriya 13 go Lejb grenaderskogo Erivanskogo Ego Velichestva polka v 3 chastyah Tiflis Tip okruzhnogo shtaba kavkazskogo voennogo okruga 1871 125 133 2021 09 21 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 05 27 1 2 3 4 5 6 Bajram Alibekov T Istoriya talyshskogo hanstva Lenkoran Institut Rukopisej NAN Azerbajdzhana 1885 2009 05 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib 1 2 Potto V A Za Kavkazom Glava 21 Kotlyarevskij Kavkazskaya vojna v otdelnyh ocherkah epizodah legendah i biografiyah v 5 tomah 1 Ot drevnejshih vremen do Ermolova Vyp 3 2 e izd SPb Tip E Evdokimova 1887 479 482 2022 07 05 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 05 27 Rovzet ul Safa Ocharovatelnyj sad Kavkaz 1866 g 21 Voennaya enciklopediya olu kecid Menbe https az wikipedia org w index php title Lenkeranin isgali 1813 amp oldid 6781936, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.