fbpx
Wikipedia

Aslandüz döyüşü

Avqust 07, 2021

Aslandüz döyüşü — 1813-cü il oktyabrın 18-də Rusiya-İran arasında Cənubi Azərbaycanda,Muğan ərazisində olan,Rusiyanın qələbəsi ilə nəticələnən döyüş.

Aslandüz döyüşü
Əsas münaqişə: Rusiya-İran müharibəsi (1804-1813)
Tarix 10 oktyabr, 1812
Yeri Aslandüz, Muğan, Cənubi Azərbaycan
Nəticəsi Rusların qələbəsi
Münaqişə tərəfləri
Komandan(lar)
Tərəflərin qüvvəsi

2221 (həmçinin 511 süvari): digər məlumatlara görə:2260.

və ya:

1422 sıravi
485 süvari
5 top

30. 000 Digər məlumatlar da var
12 top
(digər məlumatlara görə: 14)
50 falkonet

Ölənlər və yaralananlar

127 :onlardan: 28 ölü (həmçinin 1 zabit)
99 yaralı (həmçinin 2 zabit)

Müxtəlif mənbələrə görə:

    • 1200-dən çox ölü, 537 əsr (həmçinin 17 zabit), 12 top, 36 falkonet, 6 bayraq
    • 2000 qədər ölü, yaralı və itkin
    • 2000 ölü,500 yaralı və 1500 əsr
    • 10000 ölü
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Bu ərazinin Azərbaycan tarixində xüsusi bir rolu vardı. Gülüstan müqaviləsinə yol,məhz Aslandüzdən keçirdi.

Böyük Britaniya hökuməti qüvvədən düşmüş İran ilə Rusiya arasında barışığa yol verməməyə çalışırdı. 1810-cu ildə general Malkolm yenidən İrana gəlib çoxlu top və tüfəng gətirdi. 1811-ci ildə Ouzli Harvord Consun yerinə Tehrana böyük elçi göndərildi. O, 1809-cu il müqaviləsi üzrə nəzərdə tutulan pul yardımının yeni üçillik məbləğini (360 min funt sterlinq və ya 600 min tümən) Fətəli şaha yetirdi. Tezliklə İngiltərədən İrana 12 top,12 min mərmi,12 min tüfəng,12 min əsgərin geyimi üçün mahud göndərildi.

1810-1811-ci illərdə Türkiyə ilə savaşda Rusiyanın bəzi uğurları sülh bağlanmasını tezləşdirdi. 1812-ci il mayın 16-da Buxarest sülh müqaviləsi imzalandı. Türkiyənin Qafqaz sərhədləri dəyişməz qaldı. Bununla Türkiyə Transqafqaz torpaqlarının çoxunun Rusiyaya qatılmasını tanımalı olurdu.

1812-ci ilin başlanğıcında 20 minlik Abbas Mirzə ordusu yenidən Qarabağa girib Şahbulağı tutdu. General Kotlyarevski bu ordunu vurub buradan çıxardı. Həmin ilin yayında Fransanın böyük bir ordu ilə Rusiyaya soxulması İranda ruh yüksəkliyi və sevinclə qarşılandı. Artıq iyul ayında İranın atlı qoşunları Gəncəyə,sonra isə Şəkiyə basqın etdi.

Avqust ayında 10 minlik İran ordusu Talış xanlığına soxuldu. Ancaq burada da yerini bərkidə bilmədi. Ağoğlandan rus qoşunu ilə gələn Kotlyarevski oktyabrın 18-də Aslandüz döyüşündə Abbas Mirzəyə sarsıdıcı zərbə endirdi. Rus ordusu Talış xanlığına yönəldi. 1813-cü il yanvarın 1-də Lənkəran qalası tutuldu. Rusiyanın yeni baş komandanı Rtişçev təşəbbüsü bütünlüklə öz əlinə aldı. Rusiyanın 1812-ci il Vətən müharibəsində uğur qazanması İranın bütün ümidlərinə son qoydu.

Tarixi

 
İngiltərə nümayəndə heyəti Fətəli şah Qacarın sarayında: general Con Malkolm, Harford Consın və Qor Ouzli

Rus qoşunları Rusiya-Türkiyə müharibəsinin Qafqaz və Balkan cəbhələrində bir sıra qələbələr qazandılar. M.İ.Kutuzovun komandanlığı altında Balkanlardakı qələbə xüsusən təsiredici idi və bu da Türkiyəni sülh istəməyə məcbur etdi. 1812-ci ilin mayın 16-da Buxarestdə Rusiya ilə Türkiyə arasında sülh müqaviləsi bağlandı. Bu müqaviləyə görə,Türkiyə Zaqafqaziyanın böyük bir hissəsinin rusiya tərəfindən işğal olunmasını təsdiq etdi. İndi İran Rusiyanı müəyyən güzəştlərlə belə bir müqavilə bağlamağa sövq etməyə can atırdı,Rusiyada İranla sülh bağlamasında maraqlı idi,cünki Qərbdə Fransa ilə münasibətlər kəskinləşirdi.

General Rtişşev 1812-ci il aprelin 20-də Zaqafqaziya diyarını idarə etməyə və buradakı rus qoşunlarına komandanlığa başlayanda İranla sülh bağlamaq göstərişi aldı. İndi rusiya demarkasiya xəttinin Kür,Araz,Arpaçay çayları boyunca keçməsi barədə əvvəllər irəli sürülən təkliflərdən imtina edir və sərhədi işğaldan sonra necə varsa elə qurmağa razılaşırdı. Lakin danışıqlar uzandı,çünki Abbas Mirzə ərazi güzəştləri tələb edirdi.

Bu zaman beynəlxalq münasibətlərdə yeni dəyişikliklər baş verdi. 1812-ci ilin yayında Napaleon Fransası ilə Rusiya arasında müharibə başlandı. 1812-ci ilin iyulun 8-də İngiltərə ilə Rusiya arasında Fransa əleyhinə yönəlmiş müqavilə imzalanmasına baxmayaraq,Rusiyanın başının Fransa ilə müharibəyə qarışmasından istifadə edən İngiltərə İranda fəallaşdı. Abbas Mirzə rus ordusunun əsas qüvvələrinin Napaleona qarşı müharibəyə yönəlməsindən istifadə edərək,öz ordusunu Zaqafqaziya üzərinə yeni hücuma hazırlamağa başladı.

  I Rusiya-İran müharibəsinin  
xronologiyası
 

Gəncə qalasının işğalı (1804)
Sultanbud döyüşü (1812)
Aslandüz döyüşü (1812)
Lənkəran qalasının işğalı (1813)
Gülüstan müqaviləsi (1813)

İran ilk növbədə Rusiyanı Qarabağdan sıxışdırıb çıxarmaq istəyirdi. Bunun üçün də,hər şeydən əvvəl,general Kotlyarevskinin dəstəsinin yerləşdiyi möhkəmləndirilmiş Mehrini tutmaq lazım idi. İyulun 12-də möhkəmləndirilmiş İran qoşunları Qarabağa soxuldular,lakin darmadağın edilib Arazın o tayına atıldılar. Avqustda 20 minlik İran qoşunu Lənkəran da,daxil olmaqla Talış xanlığı ərazisini ələ keçirdi. İran qoşunlarının digər dəstələri Ərçivanı tutub,bununla da Azərbaycanın içərilərinə doğru yol açdılar. Rusiyanın Zaqafqaziyadakı vəziyyəti yenə də mürəkkəbləşdi. Rus komandanlığı Abbas Mirzənin sülh bağlamaq üçün 40 günlük barışıq barəsində təklifindən istifadə etməyi qərara aldı. Danışıqlar sentyabrın 20-də Aslandüzdə başlandı və oktyabrın 10-dək davam etdi. Tərəflər özlərinin əvvəlki mövqelərindən əl çəkmək istəmədiyinə görə danışıqlar heç bir nəticə vermədi. Şah qoşunları yenidən hərbi əməliyyata başladı.

Abbas Mirzənin komandanlığı altında 30 minlik ordu Aslandüz yaxınlığında,Araz sahilinə cəmləşdi. O, Kotlyarevskinin komandanlığı altında qarşısında dayanmış rus dəstələrinə zərbə endirərək Qarabağa və Yelizavetpol (Gəncəyə),daha sonra Gürcüstana irəliləmək niyyətində idi. Abbas Mirzə Pəmbək və Şuragəldəki rus sərhəd məntəqələrinə hücum üçün,həm də İrəvan xanının qüvvəsindən istifadə etməyi qərara almışdı. Pirqulu xanın komandanlığı altında 4 minlik dəstə isə Səlim xanın Şəkidəki hakimiyyətini bərpa etmək,sonra isə Kaxetiyada gürcü şahzadəsi Aleksandırın qoşunları ilə birləşərək Tiflis üzərinə birgə hücum üçün Şəkiyə göndərildi.

Lakin Abbas Mirzənin planları həyata keçmədi. O,ilk zərbəni Ağoğlan adlanan yerin yaxınlığında,Araz sahilində aldı. İrəvanlı Hüseynqulu xanın qoşunları isə Pəmbək və Şuragələ soxuldular. Onları çoxsaylı rus qoşunları qarşıladı. Bu qoşunlar Dilican dərəsində qələbə çaldılar. Pirqulu xan da Şəkidə darmadağın edildi,Abbas Mirzə qərara gəldi ki,özü Şəkiyə yerisin və Pirqulu xanın qalan qüvvələri ilə birləşsin. Bu məqsədlə o öz qoşunlarını Arazdakı Aslandüz keçidi qarşısında cəmləşdirdi. Rus dəstələrinin rəisi Kotlyarevski Abbas Mirzənin niyyətini başa düşdü və onun hərəkətlərinin qarşısını almaq qərarına gəldi. Lakin Kotlyarevskinin qüvvələri az idi,onun üçün qətiyyət və qəfillik tələb olunurdu. O,düşmənin arxasına keçmək və gözlənilmədən arxadan zərbə endirmək məqsədilə dağlara 70 kilometrlik gecə yürüşü etdi. Hücum o qədər gözlənilməz oldu ki, Abbas Mirzənin darmadağın edilmiş qoşununun qalıqları düşərgəni qoyaraq qaçmaqla canlarını qurtardı. Abbas Mirzə əzilmiş hissələrin qalıqlarını toplayaraq,səhərisi gün məğlubiyyətinin əvəzini çıxmağı qərara aldı. Lakin Kotlyarevski,Aslandüz istehkamlarına hücum edib onun qoşunlarını darmadağın etdi.

Lənkəranın alınması

Pirqulu xan İran qoşunlarının darmadağın edilməsindən xəbər tutaraq,tələsik Şəki xanlığını,ümumiyyətlə Şimali Azərbaycan ərazsini tərk etdi. Tezliklə Kotlyarevski İran qoşunlarını sıxışdırıb çıxarmaq üçün Lənkəran xanlığına göndərildi. O,1812-ci il dekabrın 17-də təxminən 2000 nəfərlik dəstə ilə Ağoğlandan yola düşərək arazı keçdi və dekabrın 21-də Lənkəran xanlığına daxil oldu. Xəzər donanmasıda buraya göndərilmişdi. İngilislər tərəfindən təlimat almış iranlılar Lənkəran qarnizonunu möhkəmləndirdilər. Lənkəran qarnizonuna 2500 nəfər piyadadan ibarət kömək gəldi.

Dekabrın 21-də İran qoşunlarının ön dəstələri Muğanda darmadağın edildi. Rus qoşunlarının yaxınlaşdığından xəbər tutan İran qoşunları Ərçivandan geri çəkildilər. Kotlyarevski Ərçivanda kiçik bir qarnizon qoyaraq,Lənkərana tərəf irəlilədi. O,xanlığın ərazisinə daxil oldu. Lənkəran qalasının təslim olunması barəsində Kotlyarevskinin dəfələrlə etdiyi təkliflər rədd olundu. Rus qoşunları qalanı dekabrın 30-dək davam edən fasiləsiz artileriya atəşinə tutdular. Dekabrın 31-də Kotlyarevski qoşunları üç hissəyə bölərək axşam qala divarlarına yaxınlaşdı. Amansız və qanlı çarpışma 3 saatdan çox şəkmədi və qala alındı.

Lənkəranın alınması Rusiya-İran müharibəsinin taleyini həll etdi. Abbas Mirzənin yanında xidmət edən fransız zabiti rus qoşunlarının Aslandüz və Lənkəranda qazandıqları qələbələrin əhəmiyyəti haqqında yazırdı:

  Xüsusən də Aslandüz vuruşması və Lənkəranın alınması iranlıların demək olar ki,bütün hərbi vəsaitinin axırına çıxdı. İngilis zabitinin komandanlığı altında olan artileriyanın demək olar ki,hamısı eləcə də hərbi sursat və taxt-tac varisi şahzadənin düşərgəsi rusların əlinə keçdi.Bu düşərgədən nə bircə çadır,nə də bircə dəvə belə,xilas ola bildi.  

Döyüş ərəfəsində

 
Araz çayı sahili,Xüdafərin körpüsü. Kotlyarevskinin farslara gözlənilməz zərbə endirdiyi yer.

İran ordusu

22 oktyabr 1812-ci ildə Abbas Mirzə ordusu ilə Araz çayının dayaz yerinə Aslandüzə yaxınlaşdı. Fars piyada qoşunları Darav Yurdun sol sahilində yerləşmişdi. Arazın sağ sahilində,bir təpədə süvarilər yerləşdi. İngilis zabitlərinin Arazın sahilinə süvariləri göndərməyin və çay boyunca piketlər qurmağın zəruriliyi barədə verdiyi zəmanətlərə baxmayaraq,bu heç vaxt edilmədi və postların sayıqlığı nəticəsində Abbas Mirzənin özünün böyük ordusu sücaəti,kiçik rus qüvvələrinin özünə inamı ilə ləğv edildi. İran tarixçisi Rzaqulu xan Hidayət bildirirdi:

  Rus hücumundan əvvəlki gecə,gözətçi düşərgələri o qədər ehtiyatsızlığa yol verdilər ki, heç biri yaxınlaşan təhlükə barədə vaxtında məlumat vermədi.
Rzaqulu xan Hidayət,
Tarikh-e Rozata-os-Safā-ye Nāseri
  
Aslandüzdə İran ordusunun sayı

Həm rus,həm də xarici mənbələrin bir sıra məlumatlarına görə,Aslandüz yaxınlığındakı fars ordusu təxminən 30 min nəfər idi. Lakin A.İ.Kruqov və M.V. Neçitaylova görə bu rəqəm çox yüksəkdir. Xüsusilə,düşərgədə demək olar ki,süvari (fr. cavalerie,it. cavaleria,lat. caballus — at) olmadığını qeyd edirlər. Yüngül süvarilərin (qusarların) bu hissəsinin düşərgədən Şimali Azərbaycan vilayətlərinə,atlar üçün yaşıllıq toplamaq üçün göndərildiyi haqqında istinadlar var. "Hərbi ensiklopedik" lüğətdə Şəki xanlığına 3 min süvari göndərildiyi və fərqli yerlərə "güclü" at keşikçilərinin göndərildiyi barədə bəzi açıqlamalar var. Döyüşün özünün təsvirindən aydın olur ki,fars süvarilərinin bu hissəsi, rusların ilk hücumuna məruz qalan yüksəklikdə komandan idilər.

Avstriya Elmlər Akademiyasının almanca nəşrində Aslandüzdəki fars ordusunun sayının 20 min nəfər olduğu təxmin edilir. Ser Qor Ouslinin The Annual Register (ing.)az. qeydlərinə istinadən- 14 minə qədər qoşunun olduğu bildirilir. İngilis mənbələrində də döyüşə 5 minə yaxın piyadanın qatıldığı bildirilir.

O dövrdə fars ordusunda olan Uilyam Monteys bildirdi ki,döyüş ərəfəsində Abbas Mirzənin özünə görə ordusu rus dəstəsindən beş dəfə üstün idi.

Rus heyəti

30 oktyabr 1812-ci ildə tarixində Kotlyarevski əsgərlərinə müraciət etdi.

  Qardaşlar!Biz arazı keçməli və farsları məğlub etməliyik. Onlar on nəfərdir,amma hər biriniz on nəfərə dəyərsiniz və düşmən nə qədər çox olsa da,qələbə bir o qədər əzəmətli olar. Gedək qardaşlar və parçalayaq.  

Elə həmin gün Kotlyarevski iki yazılı əmr verdi:

Aslandüzdə Rus heyətinin sayı
 
Pyotr Stepanoviç Kotlyarevski

Qəsdən qənaətbəxş olmayan qoşun sayı Qafqazda qaldı. Rtişçevin 22 noyabrda (4 dekabr) knyaz Qorçakova verdiyi raportuna əlavə olaraq,Aslandüz uğrunda döyüşən Kotlyarevski dəstəsindəki qoşun növləri aşağıdakılar idi:

Bölmə qərargah zabiti ober zabiti unter zabiti mus. рiyada nəticə
17-ci yeger alayı 2 11 24 9 306 352
Sevastopol sıravi alayı
(Troitski tüfəngçiləri) 		1 5 10 7 192 215
14-cü gürcü qrenader alayı 3 30 71 30 924 1058
20-ci artilleriya briqadası — 2 6 feyer 1 76 85
Z.L.Krasnov adına 3-cü don kazak alayı 1 7 7 uryadnik — 268 283
D.V.Popov adına 16-cı Don kazak alayı 1 7 3 uryadnik — 217 228

Cəmi: 2221 nəfər (Kotlyarevskinin özü də daxil olmaqla).

Döyüşün gedişatı

19 oktyabr

19 oktyabr gecəsi,Qarabağlı bələdçi Murad Xan vasitəsilə rus dəstəsi,fars gözətçilərini atlayaraq Arazdan 15 verst yüksəkliyi keçərək,Aslandüzə çatdılar. Əvvəlcə dəstənin 6 silahı var idi, lakin keçid zamanı,silahlarla dolu olan qoşqunun biri uçurumdan düşdü və əsgərlər onu çəkməyə çalışdılar. Kotlyarevski dedi:

Qardaşlar! Yaxşı mübarizə aparsaq,o zaman farsları beş silahla da məğlub edəcəyik, qayıdandan sonra çıxaracağıq,əgər qayıtmasaq,heç ehtiyacımız yoxdur.

— Eduard Vladimiroviç Bryumerin memuarlarından

Hücum səhər saat 8-də başladı. Bu vaxt kapitan Lindsey bir qrup atlı ilə Araz istiqamətində ova getmişdi. Çaya çatmadan Lindsey və qrupu atlardan düşdü,qəfildən çay yatağının yanındakı dalanlardan tələsik çıxan böyük bir dəstə ilə qarşılaşdılar. Lindsey və digərləri,onların düşmənlər ola biləcəyini düşünə bilmədilər. Tezliklə bunların ruslar olduğunu başa düşən Lindsey və qrupu dərhal atlarının üstünə sıçradı və bütün sürətlə düşərgəyə tərəf qaçdılar.

Bu vaxt, aralarında süvarilər olan rus dəstəsi,fars süvarilərinə hücum etdi və onları komanda yüksəkliyindən aşağı atdı. Topçular tələsik şəkildə ora yetişdirildi və fars piyadalarını atəşə tutmağa başladılar. Abbas Mirzə,rusların hərəkətini dayandırmaq üçün piyada qoşunlarını yüksəklikdən aşağı endirərək Araza köçürdü,lakin Kotlyarevski manevr işlədərək və fars piyadalarını cinahdan vurdu. Rusların sayı barədə heç bir məlumatı olmayan farslar qaçdılar. Abbas Mirzə Dərəv-Yurd çayı sahillərinə çəkildi və Aslandüz yaxınlığında tikilmiş istehkamda yerləşdi.

Günortadan sonra Kotlyarevski əsgərlərinə istirahət verdi. Axşam farsların düşərgəsindən qaçan rus əsirləri ona təslim edildi. Abbas Mirzənin səpələnmiş dəstələrini topladığını dedilər. Farsların özünə gəlməsinə imkan verməyən Kotlyarevski gecə hücumuna başladı. Döyüşdən əvvəl Abbas Mirzədən başqa əsir götürməmək və hamını bıçaqlamaq əmri verildi. .

20 oktyabr

 
Aslandüz döyüşünün sxemi

20 oktyabr gecəsi qrenaderlər və yegerlər tam sükutu müşahidə edərək farsların mövqelərinə yaxınlaşaraq qışqırdılar: "Uraa!" üç tərəfdən süngü hücumuna keçdilər. Zabit Borovski yeger alayının ön sıralarında öldürüldü. İranlıların bir hissəsi təpələrin birindəki istehkamlara tərəf qaçdılar və orada müdafiə mövqeyinə keçdilər. Digər bir hissəsi,bu istehkamların ruslar tərəfindən işğal olunduğunu nəzərə alaraq,özlərinə atəş açaraq,öldürdülər. Sonuncular isə həmin istehkamdan ayrıldı və ruslar tərəfindən öldürüldü və ya əsir götürüldü.

Farslar bir daha nizamsız qaçışa məruz qaldılar. Kazak dəstələri geri çəkilmədi. 2 minə qədər fars əsas istehkamda sığındı və hamısı içəri girən rus piyadaları tərəfindən öldürüldü və ya əsir götürüldü.

Abbas Mirzə 20 atlı ilə Təbrizə qaçmağa başladı. Döyüşdə ingilislər də öldü. Asayişi sona qədər qorumağa çalışan mayor Kristi boynundan yaralandı və batalyonun yarısından çoxu onu döyüş meydanından çıxartmaq istəyərkən öldü. Səhər yaralı ingilis mayoru rus dəstəsi tərəfindən tapıldı və ona kömək etmək istədilər,amma diri-diri təslim olmaq istəməyən Kristi,ona kömək etməyə çalışan zabiti bıçaqladı və əsgərlərə şiddətli müqavimət göstərdi;sonunda kazak tərəfindən vuruldu.

Yekunları

Rus dəstəsinin qənimətləri 12 (14-dən) ingilis silahı,36 falkonet,bütün xəzinələr və ehtiyatlar olduğu ortaya çıxdı. İngilis kiçik zabitləri də daxil olmaqla 537 nəfər əsir götürüldü (adları və rütbələri təyin edildi).

9 minə qədər öldürülmüş Farsın döyüş yerində qaldığı fərziyyəsi var,baxmayaraq ki,Kotlyarevski hesabatında 1200 qeyd olunmuşdu:

 9000 yazmaq əbəs yerədir - inanmayacaqlar 

Nəticələri

Farslar hərbi güclərini itirdilər. 1804-1813-cü illərdəki Rusiya-İran müharibəsinin sonuna qədər artıq Rusiya üçün ciddi bir təhlükə yaratmırdılar. İngillər tərəfindən ayrılan vəsait özünü doğrultmadı. İran ordusunun Gürcüstanı sərbəst şəkildə işğal edə biləcəyi və Kaxeti və Şimali Qafqazdakı qiyamı daha da dəstəkləyə biləcəyi Şəki xanlığının istilasının qarşısı alındı. Zaqafqaziyadakı son İran qalası Lənkəran qalası idi,hansı ki,Fars qarnizonunun sayca üstünlüyünə baxmayaraq (4 min nəfər), 1 yanvar (13) 1813-cü ildə,olunan hücumdan sonra alındı. Kotlyarevskinin qətiyyətli səyləri nəticəsində,Abbas Mirzə köməyə gələ bilmədi. İranın savaşı uduzması,beynəlxalq münasibətlərin köklü dəyişilməsi barıç işini tezləşdirdi. Yaranmış şəraitdən istifadə edən İngiltərə Rusiya-İran arasında danışıqlara vasitəşilik etməyə nail oldu.

Aslandüz və Lənkəran qələbələri müharibənin taleyini həll etdi. Artıq aydın oldu ki,demək olar ki, heç bir şey rus qoşunlarının İranın içərilərinə doğru irəliləməsinə mane ola bilməz. İrandakı ingilis səfiri Ouzli Rusiya və İran arasındakı müharibənin dayandırılmasının zəruri olması haqqında Londondan göstəriş aldı. 1813-cü ilin əvvəllərində Rtişşev və sülh haqqında danışıqlara hazır olduğunu bildirmiş şah sarayı arasında yazışma başlandı. Rtişşev yenidən qeyd edirdi ki,tutulmuş bütün torpaqları Rusiya tərkibində saxlamaq şərtilə sülh bağlamağa hazırdır,bu isə şah sarayını razı salmırdı. Şah sarayı 1813-cü il yay kampaniyasının geniş planını işləyib hazırladı,öz casuslarını Azərbaycana və ümumiyyətlə,Zaqafqaziyaya göndərərək,yerli feodalları şah qoşunlarına kömək göstərməyə çağırdı. Lakin müsbət cavab almayaraq,habelə bir sıra parlaq qələbələrdən sonra rusiyanın Zaqafqaziyada güclənməsindən qorxaraq,sülh danışıqları başlamaq qərarına gəldi. Bu danışıqlar sentyabrın 27-də Qarabağda,Gülüstan kəndində başladı və 1813-cü il oktyabrın 12-də sülh müqaviləsinin imzalanması ilə başa çatdı.

İstinadlar

  1. ↑ Керсновский, 1993
  2. ↑ Farrokh, 2011. səh. 193
  3. ВЭС, 1911
  4. БСЭ[ölü keçid]
  5. ↑ Monteith, 1856
  6. Гизетти, 1901
  7. ↑ АКАК, 1873
  8. ↑ The Annual Register, 1814. səh. 198
  9. ↑ Байрамалибеков, 1885
  10. ↑ Baddeley, 2011. səh. 88—89
  11. Gvosdev, 2000. səh. 132―133
  12. ↑ Süleyman Əliyarlı (1996). Azərbaycan tarixi uzaq keçmişdən 1870-ci illərə qədər. Bakı: "Azərbaycan" nəşriyyatı. səh. 601-602.
  13. ↑ AZƏRBAYCAN MiLLi ELMLƏR AKADEMiYASI XIX əsrdə,A. BAKIXANOV ADINA TARİX İNSTİTUTU (2007). Azərbaycan tarixi.IV cild.(XIX əsr) (PDF). Bakı: "Elm" nəşriyyatı. səh. 35-36. ISBN 978-9952-448-39-9.
  14. Бескровный, 1974
  15. Kaye, 1856. səh. 625
  16. Wright, 2001. səh. 53—54
  17. Atkin, 1980. səh. 141—143
  18. QAKA,V cild,sənəd 850
  19. Azərbaycan tarixi,II cild. Bakı. 1962. səh. 19.
  20. Hedāyat, 1855
  21. БРЭ, 2005
  22. Абрамов, 2013
  23. Kazemzadeh, 1991
  24. Showalter, 2013
  25. Clodfelter, 2017
  26. ↑ Schlechta-Wssehrd, 1864. səh. 60
  27. ВЭЛ, 1852
  28. ↑ Шабанов, 1871
  29. ↑ УРВК, 1902
  30. Campbell, 1931
  31. Atkin, 1980. səh. 112, 138
  32. ↑ Соллогуб, 1836
  33. Дубровин, 1888
  34. Cavanşir, 2004. səh. 222—223
  35. Kaye, 1856. səh. 626
  36. ↑ Потто, 1887
  37. ↑ Kuznetsov, 2013

Həmçinin bax

Ədəbiyyat

  • Абрамов Евгений Петрович (2013). "«Нам должно или взять крепость, или всем умереть… Штыку русскому ничто противиться не может». К 200-летию окончания Русско-иранской войны 1804—1813 гг" (11) (Военно-исторический журнал). М.: МО РФ: 3–9. ISSN 0321-0626.
  • Айрапетов, Олег Рудольфович, Волхонский М. А., Муханов В. М. (2013). Дорога на Гюлистан: Из истории российской политики на Кавказе в XVIII — первой четверти XIX в. М.: Кн. мир. ISBN 978-5-8041-0673-8.
  • "Асландуз / Военная история" (276) (Северная пчела). СПб.: Н. Греча. 1834: 1203.
  • Байрамалибеков, Теймурбек (1885). (Институт рукописей НАН Азербайджана). Ленкорань.
  • Бескровный Л. Г. (1974). Русское военное искусство XIX в. М.: Наука (издательство). ISBN 978-5-458-46019-4.
  • Захаров В. А., Иванов В. А. (2014). Гюлистанский договор 12 (24) октября 1813 г. М.: Пробел-2000. ISBN 978-5-98604-459-0.
  • Hacımurad İbrahimbəyli. Россия и Азербайджан в первой трети XIX века. Отв. ред.Халфин, Нафтула Аронович. |издание=АН СССР |место=М. |издательство=Наука (Главная редакция восточной литературы) |год=1969 |страниц=286 |серия=Из военно-политической истории |isbn= |ref=Ибрагимбейли}}
  • Керсновский, Антон Антонович (1993). История русской армии: в 4 томах. 2. М.: Голос. Под ред. В. Купцовой. ISBN 5-7055-0864-6.
  • Кругов, Алексей Иванович, Нечитайлов М. В. (2016). Персидская армия в войнах с Россией. 1796—1828 гг. Ратное дело. М.: Русские витязи. ISBN 978-5-9907714-9-9.
  • Кулагина, Людмила Михайловна (2010). Россия и Иран (XIX — начало XX века) (PDF) (Институт востоковедения РАН). М.: Ключ-С. Отв. ред. Н. М. Мамедова. ISBN 978-5-93136-124-6.
  • Романовский Д. И. (2004). Кавказ и Кавказская война: Публичные лекции, читанные в зале Пассаж в 1860 году Ген. штаба полковником Романовским. М.: ГПИБ. ISBN 5-85209-149-9.
  • Соллогуб, Владимир Александрович (1836). Биография генерала Котляревского. СПб.: К. Крайя.
  • Ткаченко, Дмитрий Сергеевич (2017). "Образ генерала П. С. Котляревского в имперской идеологии и мемориальной деятельности на Кавказе в XIX в" (1 (10)) (История: Факты и символы). Елец: ЕГУ им. И. А. Бунина: 73–80. ISSN 2410-4205.
  • Atkin M.Muriel (1980). Russia and Iran, 1780—1828 (ing.). Minneapolis: University of Minnesota Press. ISBN 0-8166-0924-1.
  • "Aslanduz, 31 October 1812: Russo-Persian War 1804—13 (ing.)". The Encyclopedia of Warfare. 4: Revolutionary Wars 1775 — c. 1815. L.: Amber Books Ltd. By D. Showalter. 2013. ISBN 978-1-78274-123-7.
  • Campbell J. (1931). "The Russo-Persian frontier, 1810 (ing.)" (ingilis). 18 (2) (Journal of the Royal Central Asian Society). L.: RSAA: 223–232.
  • Mirzə Camal Cavanşir (2004) [[[:en:Tarikh-e Qarabagh|Tarikh-e Qarabagh]] (fars.)]. Two chronicles on the history of Karabagh: Mirza Jamal Javanshir’s Tarikh-e Karabagh and Mirza Adigözal Beg’s Karabagh-name (ing.). Armenian Studies Series. Costa Mesa, California: Mazda. Introd. and annot. trans. by G. A. Bournoutian. ISBN 978-1-56859-179-7.
  • "Chapter XVII (ing.)". The Annual Register, or A View of the History, Politicks and Literature of the Year 1813 (ing.). L.: Printed for W. Otridge and Son. 1814. 192–199.
  • Clodfelter,M.Michea (2017). "Russo-Persian War: 1804–13 (ing.)". Warfare and Armed Conflicts: A Statistical Encyclopedia of Casualty and Other Figures, 1492—2015 (4th ed). Jefferson, North Carolina: McFarland & Co. 213. ISBN 978-1-4766-2585-0.
  • Farrokh K. (2011). Iran at War: 1500—1988 (ing.). Bloomsbury: Osprey Publishing. ISBN 978-1-84603-491-6.
  • Gvosdev N. (2000). Imperial Policies and Perspectives towards Georgia, 1760—1819 (ing.) (PDF). St Antony's Series. L.: Palgrave Macmillan; St. Martin's Press. ISBN 0-312-22990-9.
  • Hedāyat R. Q. (1855) [روضةالصفا. (fars.)]. Tarikh-e Rozata-os-Safā-ye Nāseri. 9 (Продолжение соч. Мирхонда и Хондемира «Rawżat aṣ-ṣafāʾ»). Tehrān.
  • Kaye J. W. (1856). The life and correspondence of major-general sir John Malcolm, from unpublished letters and journals (ing.). 2. L.: Smith, Elder and Co.
  • Каземзаде, Фируз (1991). "Iranian relations with Russia and the Soviet Union, to 1921 (ing.)". The Cambridge History of Iran (PDF). 7. Cambridge: Cambridge University Press. Ed. by P. Avery, G. R. G. Hambly, C. P. Melville. 314–649. ISBN 978-0-521-20095-0.
  • Kuznetsov (2013). "The Treaty of Gulistan: 200 years after (the Russo-Persian war of 1804—1813 and the Treaty of Gulistan in the context of its 200th anniversary) (ing.)" (ingilis). 7 (3–4) (The Caucasus & Globalization). Lulea: CA&CC Press® AB: 141–156. ISSN 1819-7353.
  • Monteith W. (1856). Kars and Erzeroum (ing.). L.: Printed by Spottiswoode & Co.
  • Schlechta-Wssehrd M. O. (1864). "Die Kämpfe zwischen Persien und Russland in Transkaukasien seit 1804 bis 1813 (alm.)". Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-Historische Classe. 46, Hf. 1. Wien: K. K. Hof- und Staatsdruckerei. 4–67.
  • Sykes P. M. (1915). A history of Persia: In 2 vol. (ing.). 2. Bombay—Calcutta—Melbourne—New York—Boston—Chicago—Dallas—San Francisco—Toronto: Macmillan Publishers.
  • Watson Robert Grant (1866). A History of Persia from the Beginning of the Nineteenth Century to the Year 1858 (ing.). L.: Smith, Elder and Co.
  • Райт, Денис (2001). The English Amongst the Persians: Imperial Lives in Nineteenth-Century Iran (ing.) (2nd ed). L.: I. B. Tauris. ISBN 978-1-86064-638-6.

Xarici keçidlər

  Vikianbarda Aslandüz döyüşü ilə əlaqəli mediafayllar var.
  • 10 OKTYABR 1812 — ASLANDÜZ DÖYÜŞÜ
  • Gülüstan və Türkmənçay müqavilələrinin acı nəticələri

Avqust 07, 2021
aslandüz, döyüşü, 1813, oktyabrın, rusiya, iran, arasında, cənubi, azərbaycanda, muğan, ərazisində, olan, rusiyanın, qələbəsi, ilə, nəticələnən, döyüş, əsas, münaqişə, rusiya, iran, müharibəsi, 1804, 1813, tarix, oktyabr, 1812yeri, aslandüz, muğan, cənubi, azə. Aslanduz doyusu 1813 cu il oktyabrin 18 de Rusiya Iran arasinda Cenubi Azerbaycanda Mugan erazisinde olan Rusiyanin qelebesi ile neticelenen doyus Aslanduz doyusuEsas munaqise Rusiya Iran muharibesi 1804 1813 Tarix 10 oktyabr 1812Yeri Aslanduz Mugan Cenubi AzerbaycanNeticesi Ruslarin qelebesiMunaqise terefleriRusiya Imperiyasi Qacarlar dovletiKomandan lar Pyotr Kotlyarevski Abbas MirzeTereflerin quvvesi2221 hemcinin 511 suvari 1 diger melumatlara gore 2 2260 ve ya 3 1422 siravi 485 suvari 5 top 30 000 4 Diger melumatlar da var12 top diger melumatlara gore 14 5 50 falkonetOlenler ve yaralananlar127 2 onlardan 6 28 olu hemcinin 1 zabit 99 yarali hemcinin 2 zabit Muxtelif menbelere gore 1200 den cox olu 537 esr hemcinin 17 zabit 12 top 36 falkonet 6 bayraq 7 2000 qeder olu yarali ve itkin 2 2000 olu 500 yarali ve 1500 esr 8 10000 olu 9 10 11 Vikianbarda elaqeli mediafayllarBu erazinin Azerbaycan tarixinde xususi bir rolu vardi Gulustan muqavilesine yol mehz Aslanduzden kecirdi Boyuk Britaniya hokumeti quvveden dusmus Iran ile Rusiya arasinda barisiga yol vermemeye calisirdi 1810 cu ilde general Malkolm yeniden Irana gelib coxlu top ve tufeng getirdi 1811 ci ilde Ouzli Harvord Consun yerine Tehrana boyuk elci gonderildi O 1809 cu il muqavilesi uzre nezerde tutulan pul yardiminin yeni ucillik meblegini 360 min funt sterlinq ve ya 600 min tumen Feteli saha yetirdi Tezlikle Ingiltereden Irana 12 top 12 min mermi 12 min tufeng 12 min esgerin geyimi ucun mahud gonderildi 12 1810 1811 ci illerde Turkiye ile savasda Rusiyanin bezi ugurlari sulh baglanmasini tezlesdirdi 1812 ci il mayin 16 da Buxarest sulh muqavilesi imzalandi Turkiyenin Qafqaz serhedleri deyismez qaldi Bununla Turkiye Transqafqaz torpaqlarinin coxunun Rusiyaya qatilmasini tanimali olurdu 12 1812 ci ilin baslangicinda 20 minlik Abbas Mirze ordusu yeniden Qarabaga girib Sahbulagi tutdu General Kotlyarevski bu ordunu vurub buradan cixardi Hemin ilin yayinda Fransanin boyuk bir ordu ile Rusiyaya soxulmasi Iranda ruh yuksekliyi ve sevincle qarsilandi Artiq iyul ayinda Iranin atli qosunlari Genceye sonra ise Sekiye basqin etdi Avqust ayinda 10 minlik Iran ordusu Talis xanligina soxuldu Ancaq burada da yerini berkide bilmedi Agoglandan rus qosunu ile gelen Kotlyarevski oktyabrin 18 de Aslanduz doyusunde Abbas Mirzeye sarsidici zerbe endirdi Rus ordusu Talis xanligina yoneldi 1813 cu il yanvarin 1 de Lenkeran qalasi tutuldu Rusiyanin yeni bas komandani Rtiscev tesebbusu butunlukle oz eline aldi Rusiyanin 1812 ci il Veten muharibesinde ugur qazanmasi Iranin butun umidlerine son qoydu 12 Mundericat 1 Tarixi 1 1 Lenkeranin alinmasi 2 Doyus erefesinde 2 1 Iran ordusu 2 2 Rus heyeti 3 Doyusun gedisati 3 1 19 oktyabr 3 2 20 oktyabr 4 Yekunlari 5 Neticeleri 6 Istinadlar 7 Hemcinin bax 8 Edebiyyat 9 Xarici kecidlerTarixi Redakte Ingiltere numayende heyeti Feteli sah Qacarin sarayinda general Con Malkolm Harford Consin ve Qor Ouzli Rus qosunlari Rusiya Turkiye muharibesinin Qafqaz ve Balkan cebhelerinde bir sira qelebeler qazandilar M I Kutuzovun komandanligi altinda Balkanlardaki qelebe xususen tesiredici idi ve bu da Turkiyeni sulh istemeye mecbur etdi 1812 ci ilin mayin 16 da Buxarestde Rusiya ile Turkiye arasinda sulh muqavilesi baglandi Bu muqavileye gore Turkiye Zaqafqaziyanin boyuk bir hissesinin rusiya terefinden isgal olunmasini tesdiq etdi Indi Iran Rusiyani mueyyen guzestlerle bele bir muqavile baglamaga sovq etmeye can atirdi Rusiyada Iranla sulh baglamasinda maraqli idi cunki Qerbde Fransa ile munasibetler keskinlesirdi 13 General Rtissev 1812 ci il aprelin 20 de Zaqafqaziya diyarini idare etmeye ve buradaki rus qosunlarina komandanliga baslayanda Iranla sulh baglamaq gosterisi aldi 14 Indi rusiya demarkasiya xettinin Kur Araz Arpacay caylari boyunca kecmesi barede evveller ireli surulen tekliflerden imtina edir ve serhedi isgaldan sonra nece varsa ele qurmaga razilasirdi Lakin danisiqlar uzandi cunki Abbas Mirze erazi guzestleri teleb edirdi 13 Bu zaman beynelxalq munasibetlerde yeni deyisiklikler bas verdi 1812 ci ilin yayinda Napaleon Fransasi ile Rusiya arasinda muharibe baslandi 1812 ci ilin iyulun 8 de Ingiltere ile Rusiya arasinda Fransa eleyhine yonelmis muqavile imzalanmasina baxmayaraq Rusiyanin basinin Fransa ile muharibeye qarismasindan istifade eden Ingiltere Iranda feallasdi Abbas Mirze rus ordusunun esas quvvelerinin Napaleona qarsi muharibeye yonelmesinden istifade ederek oz ordusunu Zaqafqaziya uzerine yeni hucuma hazirlamaga basladi 13 I Rusiya Iran muharibesinin xronologiyasi Gence qalasinin isgali 1804 Sultanbud doyusu 1812 Aslanduz doyusu 1812 Lenkeran qalasinin isgali 1813 Gulustan muqavilesi 1813 bmrIran ilk novbede Rusiyani Qarabagdan sixisdirib cixarmaq isteyirdi Bunun ucun de her seyden evvel general Kotlyarevskinin destesinin yerlesdiyi mohkemlendirilmis Mehrini tutmaq lazim idi Iyulun 12 de mohkemlendirilmis Iran qosunlari Qarabaga soxuldular lakin darmadagin edilib Arazin o tayina atildilar Avqustda 20 minlik Iran qosunu Lenkeran da daxil olmaqla Talis xanligi erazisini ele kecirdi Iran qosunlarinin diger desteleri Ercivani tutub bununla da Azerbaycanin icerilerine dogru yol acdilar Rusiyanin Zaqafqaziyadaki veziyyeti yene de murekkeblesdi Rus komandanligi Abbas Mirzenin sulh baglamaq ucun 40 gunluk barisiq baresinde teklifinden istifade etmeyi qerara aldi Danisiqlar sentyabrin 20 de Aslanduzde baslandi ve oktyabrin 10 dek davam etdi Terefler ozlerinin evvelki movqelerinden el cekmek istemediyine gore danisiqlar hec bir netice vermedi Sah qosunlari yeniden herbi emeliyyata basladi 5 15 16 Abbas Mirzenin komandanligi altinda 30 minlik ordu Aslanduz yaxinliginda Araz sahiline cemlesdi O Kotlyarevskinin komandanligi altinda qarsisinda dayanmis rus destelerine zerbe endirerek Qarabaga ve Yelizavetpol Genceye daha sonra Gurcustana irelilemek niyyetinde idi Abbas Mirze Pembek ve Surageldeki rus serhed menteqelerine hucum ucun hem de Irevan xaninin quvvesinden istifade etmeyi qerara almisdi Pirqulu xanin komandanligi altinda 4 minlik deste ise Selim xanin Sekideki hakimiyyetini berpa etmek sonra ise Kaxetiyada gurcu sahzadesi Aleksandirin qosunlari ile birleserek Tiflis uzerine birge hucum ucun Sekiye gonderildi 7 17 Lakin Abbas Mirzenin planlari heyata kecmedi O ilk zerbeni Agoglan adlanan yerin yaxinliginda Araz sahilinde aldi Irevanli Huseynqulu xanin qosunlari ise Pembek ve Suragele soxuldular Onlari coxsayli rus qosunlari qarsiladi Bu qosunlar Dilican deresinde qelebe caldilar Pirqulu xan da Sekide darmadagin edildi Abbas Mirze qerara geldi ki ozu Sekiye yerisin ve Pirqulu xanin qalan quvveleri ile birlessin 13 Bu meqsedle o oz qosunlarini Arazdaki Aslanduz kecidi qarsisinda cemlesdirdi Rus destelerinin reisi Kotlyarevski Abbas Mirzenin niyyetini basa dusdu ve onun hereketlerinin qarsisini almaq qerarina geldi Lakin Kotlyarevskinin quvveleri az idi onun ucun qetiyyet ve qefillik teleb olunurdu O dusmenin arxasina kecmek ve gozlenilmeden arxadan zerbe endirmek meqsedile daglara 70 kilometrlik gece yurusu etdi Hucum o qeder gozlenilmez oldu ki Abbas Mirzenin darmadagin edilmis qosununun qaliqlari dusergeni qoyaraq qacmaqla canlarini qurtardi Abbas Mirze ezilmis hisselerin qaliqlarini toplayaraq seherisi gun meglubiyyetinin evezini cixmagi qerara aldi Lakin Kotlyarevski Aslanduz istehkamlarina hucum edib onun qosunlarini darmadagin etdi Lenkeranin alinmasi Redakte Pirqulu xan Iran qosunlarinin darmadagin edilmesinden xeber tutaraq telesik Seki xanligini umumiyyetle Simali Azerbaycan erazsini terk etdi Tezlikle Kotlyarevski Iran qosunlarini sixisdirib cixarmaq ucun Lenkeran xanligina gonderildi O 1812 ci il dekabrin 17 de texminen 2000 neferlik deste ile Agoglandan yola duserek arazi kecdi ve dekabrin 21 de Lenkeran xanligina daxil oldu Xezer donanmasida buraya gonderilmisdi Ingilisler terefinden telimat almis iranlilar Lenkeran qarnizonunu mohkemlendirdiler Lenkeran qarnizonuna 2500 nefer piyadadan ibaret komek geldi 18 Dekabrin 21 de Iran qosunlarinin on desteleri Muganda darmadagin edildi Rus qosunlarinin yaxinlasdigindan xeber tutan Iran qosunlari Ercivandan geri cekildiler Kotlyarevski Ercivanda kicik bir qarnizon qoyaraq Lenkerana teref ireliledi O xanligin erazisine daxil oldu Lenkeran qalasinin teslim olunmasi baresinde Kotlyarevskinin defelerle etdiyi teklifler redd olundu Rus qosunlari qalani dekabrin 30 dek davam eden fasilesiz artileriya atesine tutdular Dekabrin 31 de Kotlyarevski qosunlari uc hisseye bolerek axsam qala divarlarina yaxinlasdi Amansiz ve qanli carpisma 3 saatdan cox sekmedi ve qala alindi 13 Lenkeranin alinmasi Rusiya Iran muharibesinin taleyini hell etdi Abbas Mirzenin yaninda xidmet eden fransiz zabiti rus qosunlarinin Aslanduz ve Lenkeranda qazandiqlari qelebelerin ehemiyyeti haqqinda yazirdi Xususen de Aslanduz vurusmasi ve Lenkeranin alinmasi iranlilarin demek olar ki butun herbi vesaitinin axirina cixdi Ingilis zabitinin komandanligi altinda olan artileriyanin demek olar ki hamisi elece de herbi sursat ve taxt tac varisi sahzadenin dusergesi ruslarin eline kecdi Bu dusergeden ne birce cadir ne de birce deve bele xilas ola bildi 19 Doyus erefesinde Redakte Araz cayi sahili Xudaferin korpusu Kotlyarevskinin farslara gozlenilmez zerbe endirdiyi yer Iran ordusu Redakte 22 oktyabr 1812 ci ilde Abbas Mirze ordusu ile Araz cayinin dayaz yerine Aslanduze yaxinlasdi Fars piyada qosunlari Darav Yurdun sol sahilinde yerlesmisdi Arazin sag sahilinde bir tepede suvariler yerlesdi Ingilis zabitlerinin Arazin sahiline suvarileri gondermeyin ve cay boyunca piketler qurmagin zeruriliyi barede verdiyi zemanetlere baxmayaraq bu hec vaxt edilmedi ve postlarin sayiqligi neticesinde Abbas Mirzenin ozunun boyuk ordusu sucaeti kicik rus quvvelerinin ozune inami ile legv edildi 5 Iran tarixcisi Rzaqulu xan Hidayet bildirirdi 20 Rus hucumundan evvelki gece gozetci dusergeleri o qeder ehtiyatsizliga yol verdiler ki hec biri yaxinlasan tehluke barede vaxtinda melumat vermedi Rzaqulu xan Hidayet Tarikh e Rozata os Safa ye Naseri Aslanduzde Iran ordusunun sayiHem rus hem de xarici menbelerin bir sira melumatlarina gore 9 1 21 22 Aslanduz yaxinligindaki fars ordusu texminen 30 min nefer idi 23 2 24 25 Lakin A I Kruqov ve M V Necitaylova gore bu reqem cox yuksekdir Xususile dusergede demek olar ki suvari fr cavalerie it cavaleria lat caballus at olmadigini qeyd edirler Yungul suvarilerin qusarlarin bu hissesinin dusergeden Simali Azerbaycan vilayetlerine atlar ucun yasilliq toplamaq ucun gonderildiyi haqqinda istinadlar var 5 26 Herbi ensiklopedik lugetde Seki xanligina 3 min suvari gonderildiyi ve ferqli yerlere guclu at kesikcilerinin gonderildiyi barede bezi aciqlamalar var 27 Doyusun ozunun tesvirinden aydin olur ki fars suvarilerinin bu hissesi ruslarin ilk hucumuna meruz qalan yukseklikde komandan idiler 28 29 Avstriya Elmler Akademiyasinin almanca nesrinde Aslanduzdeki fars ordusunun sayinin 20 min nefer oldugu texmin edilir 26 Ser Qor Ouslinin The Annual Register ing az qeydlerine istinaden 14 mine qeder qosunun oldugu bildirilir 8 Ingilis menbelerinde de doyuse 5 mine yaxin piyadanin qatildigi bildirilir 30 31 O dovrde fars ordusunda olan Uilyam Monteys bildirdi ki doyus erefesinde Abbas Mirzenin ozune gore ordusu rus destesinden bes defe ustun idi 5 Rus heyeti Redakte 30 oktyabr 1812 ci ilde tarixinde Kotlyarevski esgerlerine muraciet etdi Qardaslar Biz arazi kecmeli ve farslari meglub etmeliyik Onlar on neferdir amma her biriniz on nefere deyersiniz ve dusmen ne qeder cox olsa da qelebe bir o qeder ezemetli olar Gedek qardaslar ve parcalayaq Ele hemin gun Kotlyarevski iki yazili emr verdi 1 Olduyu teqdirde verdiyi emr Bas qerargah zabitime Arazin sahillerindeki farslara hucum etmeyi oz uzerime goturduyumden bildiyiniz emrleri verdim olduyum halda emri qebul edib ona emel etmelisiniz Ilk hucumun ugursuz olarsa bele mutleq novbeti defe hucum etmeli ruhdan dusmemeli ve bu olmadan geri donmemeli geri cekilmemelisiniz Dusmen meglub olduqda Araz yaxinligindaki xalqlari bu terefe kocurmeye calisin sonra geri qayidin Bu ekspedisiya bitdikden sonra bu barede birbasa bas komandana melumat vermelisiniz ve menim qerarimi ve 1812 ci il 18 oktyabrda destede verilen emri teqdim etmelisiniz general mayor Kotlyarevski 32 dd dd dd 2 Hucum movqeyi Hucum movqeyi 1 ci ve 2 ci batalyonlari gurcu qrenader alayinin taborlari teskil edir ki tufengciler alti tagim batalyonun teskil etsinler Ucuncu doyus nizami gurcu qrenader alayinin bir hissesidir Sevastopoldan 200 neferden ve 17 ci yeger alayinin bir hissesinden ibaretdir sonuncusu bu iki doyus nizami ile birlesdirilir Her doyus nizaminin silahlari ilk novbede uzde olmalidir biri qrenader tagimi arasinda digeri tufengciler arasinda Onlari digerlerinden ayirmamaq sertile zabit ve unter zabitin en etibarli 20 neferi silahlanmali idi Mayor Dyackovun oldugu 2 yeger reisi doyus nizaminin saginda mayor Lentovskinin oldugu rota ise ucuncu doyus nizamindan solda cinahlari teskil edirdiler V pohode dve roty egerej vperedi za nimi rota grenader 1 go kare potom 2 orudiya za nimi kolonna iz serediny posle sego v takom zhe poryadke drugie 2 kare a za onymi rota egerej Arazin qarsi terefine kecdikden sonra kvadrat sekilli herbi duzulusden sonra nece hereket etmeli oldugunuzun emri verilecekdir Kazak alaylari onde avanqarda gedir 50 neferi ise arxada arerqard da ve Araz uzerindeki kecid boyunca duzulurler 1 ci herbi duzulusun saginda Krasnov Popov ise 1 ci ve 2 ci arxa cergeler arasinda yerlesmisdi Dusergeye yaxinlasdiqda 3 cu kare ve bir qrup muhafizeci dusmenin sol cinahina hucum edir ve 1 ci ve 2 ci kareler telesik dusmen dusergesinin arxasina qacmaga ve piyadalarinin ve yegerlerinin yerlesdiyi ortaya hucum etmeye calisir Mayor Dyakov ile birlikde 2 nefer yegerle rehberlik verildiyi Sahzadenin cadirina hucuma kecmeli ve onu ele kecirmelidirler Kazak alaylarinin her ikisi dusmen xetlerinin arxasinda qacanlarin hamisini bicaqlayan ilk karenin oldugu yerde duzulmusdur Mumkun qeder sungu ile tez hucum etdikden sonra 3 cu fas oldugu silahlarla qalir Her kese mumkun qeder az atmaq emri verilir ki kimse yuxaridan ve arxadan ates etmesin ve sungu ile getdikleri hucum zamani dusmen destesi silahdan ates acmayana qeder hec kim silahdan ates acmayacaq Esas hucum qaydasi sertlere gore kicik legvler halinda xususi emr verilecekdir Her seyin qaydasi ve icrasi ucun burada izah edilen qaydada qerargah zabitleri mesuliyyet dasiyirlar general mayor Kotlyarevski dd dd 18 oktyabr 1812 ci il 32 dd Aslanduzde Rus heyetinin sayi Pyotr Stepanovic Kotlyarevski Qesden qenaetbexs olmayan qosun sayi Qafqazda qaldi Rtiscevin 22 noyabrda 4 dekabr knyaz Qorcakova verdiyi raportuna elave olaraq Aslanduz ugrunda doyusen Kotlyarevski destesindeki qosun novleri asagidakilar idi Bolme qerargah zabiti ober zabiti unter zabiti mus riyada netice17 ci yeger alayi 2 11 24 9 306 352Sevastopol siravi alayi Troitski tufengcileri 1 5 10 7 192 21514 cu gurcu qrenader alayi 3 30 71 30 924 105820 ci artilleriya briqadasi 2 6 feyer 1 76 85Z L Krasnov adina 3 cu don kazak alayi 1 7 7 uryadnik 268 283D V Popov adina 16 ci Don kazak alayi 1 7 3 uryadnik 217 228Cemi 2221 nefer 7 Kotlyarevskinin ozu de daxil olmaqla Doyusun gedisati Redakte19 oktyabr Redakte Abbas Mirze 19 oktyabr gecesi Qarabagli beledci Murad Xan vasitesile rus destesi fars gozetcilerini atlayaraq Arazdan 15 verst yuksekliyi kecerek Aslanduze catdilar Evvelce destenin 6 silahi var idi lakin kecid zamani silahlarla dolu olan qosqunun biri ucurumdan dusdu ve esgerler onu cekmeye calisdilar Kotlyarevski dedi 33 Qardaslar Yaxsi mubarize aparsaq o zaman farslari bes silahla da meglub edeceyik qayidandan sonra cixaracagiq eger qayitmasaq hec ehtiyacimiz yoxdur Eduard Vladimirovic Bryumerin memuarlarindan Hucum seher saat 8 de basladi Bu vaxt kapitan Lindsey bir qrup atli ile Araz istiqametinde ova getmisdi Caya catmadan Lindsey ve qrupu atlardan dusdu qefilden cay yataginin yanindaki dalanlardan telesik cixan boyuk bir deste ile qarsilasdilar Lindsey ve digerleri onlarin dusmenler ola bileceyini dusune bilmediler Tezlikle bunlarin ruslar oldugunu basa dusen Lindsey ve qrupu derhal atlarinin ustune sicradi ve butun suretle dusergeye teref qacdilar 5 Bu vaxt aralarinda suvariler olan rus destesi fars suvarilerine hucum etdi ve onlari komanda yuksekliyinden asagi atdi Topcular telesik sekilde ora yetisdirildi ve fars piyadalarini atese tutmaga basladilar Abbas Mirze ruslarin hereketini dayandirmaq ucun piyada qosunlarini yukseklikden asagi endirerek Araza kocurdu lakin Kotlyarevski manevr islederek ve fars piyadalarini cinahdan vurdu 29 Ruslarin sayi barede hec bir melumati olmayan farslar qacdilar Abbas Mirze Derev Yurd cayi sahillerine cekildi ve Aslanduz yaxinliginda tikilmis istehkamda yerlesdi Gunortadan sonra Kotlyarevski esgerlerine istirahet verdi Axsam farslarin dusergesinden qacan rus esirleri ona teslim edildi Abbas Mirzenin sepelenmis destelerini topladigini dediler Farslarin ozune gelmesine imkan vermeyen Kotlyarevski gece hucumuna basladi Doyusden evvel Abbas Mirzeden basqa esir goturmemek ve hamini bicaqlamaq emri verildi 20 oktyabr Redakte Aslanduz doyusunun sxemi 20 oktyabr gecesi qrenaderler ve yegerler tam sukutu musahide ederek farslarin movqelerine yaxinlasaraq qisqirdilar Uraa uc terefden sungu hucumuna kecdiler 32 Zabit Borovski yeger alayinin on siralarinda olduruldu 28 Iranlilarin bir hissesi tepelerin birindeki istehkamlara teref qacdilar ve orada mudafie movqeyine kecdiler Diger bir hissesi bu istehkamlarin ruslar terefinden isgal olundugunu nezere alaraq ozlerine ates acaraq oldurduler Sonuncular ise hemin istehkamdan ayrildi ve ruslar terefinden olduruldu ve ya esir goturuldu 34 Farslar bir daha nizamsiz qacisa meruz qaldilar 5 Kazak desteleri geri cekilmedi 2 mine qeder fars esas istehkamda sigindi ve hamisi iceri giren rus piyadalari terefinden olduruldu ve ya esir goturuldu 2 Abbas Mirze 20 atli ile Tebrize qacmaga basladi 35 Doyusde ingilisler de oldu Asayisi sona qeder qorumaga calisan mayor Kristi boynundan yaralandi ve batalyonun yarisindan coxu onu doyus meydanindan cixartmaq isteyerken oldu Seher yarali ingilis mayoru rus destesi terefinden tapildi ve ona komek etmek istediler amma diri diri teslim olmaq istemeyen Kristi ona komek etmeye calisan zabiti bicaqladi ve esgerlere siddetli muqavimet gosterdi sonunda kazak terefinden vuruldu 10 Yekunlari RedakteRus destesinin qenimetleri 12 14 den ingilis silahi 5 2 36 falkonet butun xezineler ve ehtiyatlar oldugu ortaya cixdi 36 Ingilis kicik zabitleri de daxil olmaqla 537 nefer esir goturuldu adlari ve rutbeleri teyin edildi 37 9 mine qeder oldurulmus Farsin doyus yerinde qaldigi ferziyyesi var baxmayaraq ki Kotlyarevski hesabatinda 1200 qeyd olunmusdu 1 9000 yazmaq ebes yeredir inanmayacaqlar Neticeleri RedakteFarslar herbi guclerini itirdiler 1804 1813 cu illerdeki Rusiya Iran muharibesinin sonuna qeder artiq Rusiya ucun ciddi bir tehluke yaratmirdilar Ingiller terefinden ayrilan vesait ozunu dogrultmadi Iran ordusunun Gurcustani serbest sekilde isgal ede bileceyi ve Kaxeti ve Simali Qafqazdaki qiyami daha da destekleye bileceyi Seki xanliginin istilasinin qarsisi alindi 36 32 Zaqafqaziyadaki son Iran qalasi Lenkeran qalasi idi hansi ki Fars qarnizonunun sayca ustunluyune baxmayaraq 4 min nefer 1 yanvar 13 1813 cu ilde olunan hucumdan sonra alindi Kotlyarevskinin qetiyyetli seyleri neticesinde Abbas Mirze komeye gele bilmedi 37 Iranin savasi uduzmasi beynelxalq munasibetlerin koklu deyisilmesi baric isini tezlesdirdi Yaranmis seraitden istifade eden Ingiltere Rusiya Iran arasinda danisiqlara vasitesilik etmeye nail oldu Aslanduz ve Lenkeran qelebeleri muharibenin taleyini hell etdi Artiq aydin oldu ki demek olar ki hec bir sey rus qosunlarinin Iranin icerilerine dogru irelilemesine mane ola bilmez Irandaki ingilis sefiri Ouzli Rusiya ve Iran arasindaki muharibenin dayandirilmasinin zeruri olmasi haqqinda Londondan gosteris aldi 1813 cu ilin evvellerinde Rtissev ve sulh haqqinda danisiqlara hazir oldugunu bildirmis sah sarayi arasinda yazisma baslandi Rtissev yeniden qeyd edirdi ki tutulmus butun torpaqlari Rusiya terkibinde saxlamaq sertile sulh baglamaga hazirdir bu ise sah sarayini razi salmirdi Sah sarayi 1813 cu il yay kampaniyasinin genis planini isleyib hazirladi oz casuslarini Azerbaycana ve umumiyyetle Zaqafqaziyaya gondererek yerli feodallari sah qosunlarina komek gostermeye cagirdi Lakin musbet cavab almayaraq habele bir sira parlaq qelebelerden sonra rusiyanin Zaqafqaziyada guclenmesinden qorxaraq sulh danisiqlari baslamaq qerarina geldi Bu danisiqlar sentyabrin 27 de Qarabagda Gulustan kendinde basladi ve 1813 cu il oktyabrin 12 de sulh muqavilesinin imzalanmasi ile basa catdi 13 Istinadlar Redakte 1 2 3 Kersnovskij 1993 1 2 3 4 5 6 Farrokh 2011 seh 193 VES 1911 BSE olu kecid 1 2 3 4 5 6 7 8 Monteith 1856 Gizetti 1901 1 2 3 AKAK 1873 1 2 The Annual Register 1814 seh 198 1 2 Bajramalibekov 1885 1 2 Baddeley 2011 seh 88 89 Gvosdev 2000 seh 132 133 1 2 3 Suleyman Eliyarli 1996 Azerbaycan tarixi uzaq kecmisden 1870 ci illere qeder Baki Azerbaycan nesriyyati seh 601 602 1 2 3 4 5 6 AZERBAYCAN MiLLi ELMLER AKADEMiYASI XIX esrde A BAKIXANOV ADINA TARIX INSTITUTU 2007 Azerbaycan tarixi IV cild XIX esr PDF Baki Elm nesriyyati seh 35 36 ISBN 978 9952 448 39 9 Beskrovnyj 1974 Kaye 1856 seh 625 Wright 2001 seh 53 54 Atkin 1980 seh 141 143 QAKA V cild sened 850 Azerbaycan tarixi II cild Baki 1962 seh 19 Hedayat 1855 BRE 2005 Abramov 2013 Kazemzadeh 1991 Showalter 2013 Clodfelter 2017 1 2 Schlechta Wssehrd 1864 seh 60 VEL 1852 1 2 Shabanov 1871 1 2 URVK 1902 Campbell 1931 Atkin 1980 seh 112 138 1 2 3 4 Sollogub 1836 Dubrovin 1888 Cavansir 2004 seh 222 223 Kaye 1856 seh 626 1 2 Potto 1887 1 2 Kuznetsov 2013Hemcinin bax RedakteBuxarest sulh muqavilesi Abbas Mirze Rusiya Iran muharibesi 1804 1813 Gulustan muqavilesiEdebiyyat RedakteAbramov Evgenij Petrovich 2013 Nam dolzhno ili vzyat krepost ili vsem umeret Shtyku russkomu nichto protivitsya ne mozhet K 200 letiyu okonchaniya Russko iranskoj vojny 1804 1813 gg 11 Voenno istoricheskij zhurnal M MO RF 3 9 ISSN 0321 0626 Ajrapetov Oleg Rudolfovich Volhonskij M A Muhanov V M 2013 Doroga na Gyulistan Iz istorii rossijskoj politiki na Kavkaze v XVIII pervoj chetverti XIX v M Kn mir ISBN 978 5 8041 0673 8 Aslanduz Voennaya istoriya 276 Severnaya pchela SPb N Grecha 1834 1203 Bajramalibekov Tejmurbek 1885 Istoriya Talyshskogo hanstva Institut rukopisej NAN Azerbajdzhana Lenkoran Beskrovnyj L G 1974 Russkoe voennoe iskusstvo XIX v M Nauka izdatelstvo ISBN 978 5 458 46019 4 Zaharov V A Ivanov V A 2014 Gyulistanskij dogovor 12 24 oktyabrya 1813 g M Probel 2000 ISBN 978 5 98604 459 0 Hacimurad Ibrahimbeyli Rossiya i Azerbajdzhan v pervoj treti XIX veka Otv red Halfin Naftula Aronovich izdanie AN SSSR mesto M izdatelstvo Nauka Glavnaya redakciya vostochnoj literatury god 1969 stranic 286 seriya Iz voenno politicheskoj istorii isbn ref Ibragimbejli Kersnovskij Anton Antonovich 1993 Istoriya russkoj armii v 4 tomah 2 M Golos Pod red V Kupcovoj ISBN 5 7055 0864 6 Krugov Aleksej Ivanovich Nechitajlov M V 2016 Persidskaya armiya v vojnah s Rossiej 1796 1828 gg Ratnoe delo M Russkie vityazi ISBN 978 5 9907714 9 9 Kulagina Lyudmila Mihajlovna 2010 Rossiya i Iran XIX nachalo XX veka PDF Institut vostokovedeniya RAN M Klyuch S Otv red N M Mamedova ISBN 978 5 93136 124 6 Romanovskij D I 2004 Kavkaz i Kavkazskaya vojna Publichnye lekcii chitannye v zale Passazh v 1860 godu Gen shtaba polkovnikom Romanovskim M GPIB ISBN 5 85209 149 9 Sollogub Vladimir Aleksandrovich 1836 Biografiya generala Kotlyarevskogo SPb K Krajya Tkachenko Dmitrij Sergeevich 2017 Obraz generala P S Kotlyarevskogo v imperskoj ideologii i memorialnoj deyatelnosti na Kavkaze v XIX v 1 10 Istoriya Fakty i simvoly Elec EGU im I A Bunina 73 80 ISSN 2410 4205 Atkin M Muriel 1980 Russia and Iran 1780 1828 ing Minneapolis University of Minnesota Press ISBN 0 8166 0924 1 Aslanduz 31 October 1812 Russo Persian War 1804 13 ing The Encyclopedia of Warfare 4 Revolutionary Wars 1775 c 1815 L Amber Books Ltd By D Showalter 2013 ISBN 978 1 78274 123 7 Campbell J 1931 The Russo Persian frontier 1810 ing ingilis 18 2 Journal of the Royal Central Asian Society L RSAA 223 232 Mirze Camal Cavansir 2004 en Tarikh e Qarabagh Tarikh e Qarabagh fars Two chronicles on the history of Karabagh Mirza Jamal Javanshir s Tarikh e Karabagh and Mirza Adigozal Beg s Karabagh name ing Armenian Studies Series Costa Mesa California Mazda Introd and annot trans by G A Bournoutian ISBN 978 1 56859 179 7 Chapter XVII ing The Annual Register or A View of the History Politicks and Literature of the Year 1813 ing L Printed for W Otridge and Son 1814 192 199 Clodfelter M Michea 2017 Russo Persian War 1804 13 ing Warfare and Armed Conflicts A Statistical Encyclopedia of Casualty and Other Figures 1492 2015 4th ed Jefferson North Carolina McFarland amp Co 213 ISBN 978 1 4766 2585 0 Farrokh K 2011 Iran at War 1500 1988 ing Bloomsbury Osprey Publishing ISBN 978 1 84603 491 6 Gvosdev N 2000 Imperial Policies and Perspectives towards Georgia 1760 1819 ing PDF St Antony s Series L Palgrave Macmillan St Martin s Press ISBN 0 312 22990 9 Hedayat R Q 1855 روضةالصفا fars Tarikh e Rozata os Safa ye Naseri 9 Prodolzhenie soch Mirhonda i Hondemira Rawzat aṣ ṣafaʾ Tehran Kaye J W 1856 The life and correspondence of major general sir John Malcolm from unpublished letters and journals ing 2 L Smith Elder and Co Kazemzade Firuz 1991 Iranian relations with Russia and the Soviet Union to 1921 ing The Cambridge History of Iran PDF 7 Cambridge Cambridge University Press Ed by P Avery G R G Hambly C P Melville 314 649 ISBN 978 0 521 20095 0 Kuznetsov 2013 The Treaty of Gulistan 200 years after the Russo Persian war of 1804 1813 and the Treaty of Gulistan in the context of its 200th anniversary ing ingilis 7 3 4 The Caucasus amp Globalization Lulea CA amp CC Press AB 141 156 ISSN 1819 7353 Monteith W 1856 Kars and Erzeroum ing L Printed by Spottiswoode amp Co Schlechta Wssehrd M O 1864 Die Kampfe zwischen Persien und Russland in Transkaukasien seit 1804 bis 1813 alm Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften Philosophisch Historische Classe 46 Hf 1 Wien K K Hof und Staatsdruckerei 4 67 Sykes P M 1915 A history of Persia In 2 vol ing 2 Bombay Calcutta Melbourne New York Boston Chicago Dallas San Francisco Toronto Macmillan Publishers Watson Robert Grant 1866 A History of Persia from the Beginning of the Nineteenth Century to the Year 1858 ing L Smith Elder and Co Rajt Denis 2001 The English Amongst the Persians Imperial Lives in Nineteenth Century Iran ing 2nd ed L I B Tauris ISBN 978 1 86064 638 6 Xarici kecidler Redakte Vikianbarda Aslanduz doyusu ile elaqeli mediafayllar var 10 OKTYABR 1812 ASLANDUZ DOYUSU Gulustan ve Turkmencay muqavilelerinin aci neticeleriMenbe https az wikipedia org w index php title Aslanduz doyusu amp oldid 5958831, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.