fbpx
Wikipedia

Kvant mexanikası

Avqust 06, 2021

Kvant mexanikası - əsası alman fiziki Verner Heyzenberq tərəfindən qoyulub və nəzəri fizikanın bir bölməsi olub Plank sabiti ilə müqayisə olunan fiziki hadisələri öyrənir. Kvant mexanikası hərəkətin Plank sabiti ilə müqayisə olunan qiymətlərində (atom və ya foton miqyaslarında) fiziki hadisələri izah edən nəzəri fizika sahəsidir. Kvant mexanikasının verdiyi proqnozlar klassik mexanikanın verdiyi proqnozlardan əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənə bilər. Plank sabitinin makroskopik cisimlərin hərəkəti ilə müqayisədə olduqca kiçik qiymətə malik olması səbəbindən kvant effektləri əsasən mikroskopik miqyaslarda müşahidə olunur. Əgər sistemin fiziki hərəkəti Plank sabitindən kifayət qədər böyük olarsa, kvant mexanikası üzvü şəkildə klassik mexanikaya keçir. Öz növbəsində, kvant mexanikası sahənin kvant nəzəriyyəsinin qeyri-relyativist yaxınlaşmasıdır (başqa sözlə, sistemin böyük hissəciklərinin enerji ətaləti ilə müqayisədə aşağı enerjilərə yaxınlaşmasıdır)

Müxtəlif energetik səviyyələrdə hidrogen atomu üçün Şredinger tənliyinin həlli. Parlaq sahələr elektronun mövqeyinin daha yüksək ehtimallı yerlərini göstərir

Makroskopik ölçülərdə olan sistemləri yaxşı təsvir edən klassik mexanika molekul, atom, elektron və foton səviyyələrində bütün hadisələri təsvir edə bilmir. Kvant mexanikası müvafiq olaraq atomları, ion, molekul, kondensə olunmuş mühitləri və digər elektron-nüvə quruluşlu sistemleri kifayət qədər yaxşı təsvir edə bilir. Kvant mexanikası eyni zamanda elektron, foton və digər elementar zərrəciklərin hərəkətlərini təsvir etmək iqtidarındadır, lakin elementar hissəciklərin çevrilmələrinin dəqiq invariant relyavistik təsviri sahənin kvant nəzəriyyəsi çərçivəsində qurulur. Kvant mexanikasının köməkliyi ilə əldə olunmuş nəticələri eksperimentlər birmənalı təsdiq edirlər.

Kvant dinamikasının əsas tənlikləri – Şredinger tənlikləri, fon Neyman tənlikləri, Lindblad tənlikləri, Heyzenberq tənlikləri və Pauli tənliyidir. Kvant mexanikası tənlikləri riyaziyyatın operatorlar nəzəriyyəsi, ehtimallar nəzəriyyəsi, funksiya analizi, cəbri operatorlar və qruplar nəzəriyyələri ilə sıx şəkildə bağlıdır.

Tarixi

Kvant mexanikası öz başlanğıcını alman fiziki Maks Plankın 1900-cü ildə mütləq qara-cismin radiyasiyası və Albert Eynşteynin 1905-ci ildə fotoelektrik effektinin kvant izahına dair nəzəriyyələrindən götürmüşdür. Erkən kvant mexanikası keçən əsrin 20-ci illərində ciddi dəyişikliklərə məruz qalmışdır.

Yeni kvant nəzəriyyəsi (1920-ci illərdə işlənib hazırlanmışdır) müxtəlif xüsusi riyazi formalizm üzərində yaradılmışdır. Bunlardan birində riyazi dalğa funksiyası elementar zərrəciyin mövqeyi, momenti və digər fiziki göstəricilərinin ehtimallı amplitudasını təsvir edir. Kvant mexanikası nəzəriyyəsinin tətbiq sahələrinə yüksəkkeçirici maqnitlər, işıq diodları, lazerlər, transistor və yarımkeçiricilər (mikroprossesorlar), maqnit rezonans və elektron mikroskoplar daxildir.

İşığın dalğa təbiətinə dair elmi tədqiqatlar XVII və XVIII əsrdə başladı ve nəticədə Robert Huk, Xristian Hüygens və Leonard Eyler apardıqları təcrübi müşahidələr əsasında işığın dalğa nəzəriyyəsini irəli sürdülər. 1803-cu ildə ingilis fiziki Tomas Yunq məşhur iki-yarıq təcrübəsini yerinə yetirdi və bu təcrübənin nəticələrini özünün «İşıq ve rənglərin təbiətinə dair» əsərində təsvir etdi. Yunq eskperimenti işığın dalğa nəzəriyyəsinin elmi dairlərdə tanınmasında həlledici rol oynadı.

1838-ci ildə digər ingilis fiziki Maykl Faradey katod şüalarını kəşf etdi. 1859-cu ildə alman alimi Qustav Kirxoff qara-cisim radiyasiyası problemini ortaya çıxardı, bunun ardınca isə Avstriyalı fizik Lüdviq Bolsman 1877-ci ildə fiziki sistemlərinin enerji vəziyyətlərini (hallarının) diskret qiymətlərə ifadə oluna bilməsi fikrini irəli sürdü və 1900-cu ildə alman fiziki Maks Plank özünün kvant hipotezini irəli sürdü. Plank belə bir fərziyyə irəli sürdü ki, enerji diskret "kvantalar" (və ya enerji elementləri) ilə həm şüalanır həm də udulur. Bu fərziyyə qara-cisim radiyasiyası problemində müşahidə olunan mənzərəni izah edə bildi.

1896-ci ildə Vilhelm Veyn qara-cisim radiyasiyasının paylanma qanununu empirik şəkildə müəyyən etdi və indi bu qanun onun şərəfinə Veyn qanunu adlanır. Lüdviq Bolztsamn eyni nəticəyə müstəqil şəkildə Maksvell tənliklərini nəzərdən keçirməklə gəlib çıxa bildi. Bununla belə Boltsmanın tapdığı həll yolu yalnız yuxarı tezliklərdə özünü doğruldurdu. Sonradan Plank bu modeli Boltsmanın termodinamikanın statistik interpretasiyasına düzəliş verdi və indi Plank qanunu kimi tanıdığımız kvant mexanikasina yol açan çox mühüm bir qanunu irəli sürdü.

Maks Plankın 1900-cu ildə mütləq qara-cisim probleminə verdiyi həlldən sonra, Albert Eynşteyn fotoelektrik effektini kvant nəzəriyyəsinə əsaslanmaqla həll etdi. 1900-1910-cu illər aralığında atom nəzəriyyəsi və işığın korpuskulyar nəzəriyyələri elmi faktlar kimi qəbul olundu. Bu nəzəriyyələr müvafiq olaraq maddənin və elektromaqnit radiyasiyanın (şüalanmanın) kvant nəzəriyyələri kimi də baxıla bilər.

Kvant hadisəsini təbiətdə ilk tədqiq edən fiziklərə Artur Komptn, Raman və Piter Ziman olmuşlar. Robert Endryus Milikan fotoelektrik effektini eksperimental yolla tədqiq etmiş və Albert Eynşteyn isə bu effekti izah edən elmi nəzəriyyə irəli sürmüşdür. Eyni zamanda, Danimarkalı fizik Nils Bor sonradan Henri Mozley tərəfindən təcrübi yolla təsdiq olunacaq atomun strukturu nəzəriyyəsini irəli sürür. 1913-cü ildə Piter Debye Bor nəzəriyyəsini daha da təkmilləşdirərək alman fiziki Arnold Zommerfeldin də təklif etdiyi elliptik orbitlər konsepsiyasını irəli sürür. Bütövlükdə bu dövr köhnə kvant nəzəriyyəsi dövrü kimi tanınır.

Planka görə hər bir enerji elementi (kvantı) (E) öz tezliyinə (ν) düz mütənasibdir:

 

burada h Plank sabitidir.

Plank cox ehtiyatla israr edir ki bu radiyasiyanın udulma və buraxılma proseslərinin sadəcə bir tərəfidir və bunun radiyasiyaya heç bir əlaqəsi yoxdur. Əslində o özünün kvant hipotezini bir elmi kəşfdən daha çox riyazi «hiylə» adlandırır. Lakin 1905-ci ildə Albert Eynşteyn məhz Plankın kvant hipotezinə real şəkildə əsaslanaraq fotoelektrik hadisəsini izah edə bilir. Fotoelektrik effekti müəyyən materialların üzərinə işıq şüaları salmaqla həmin materialdan elektronların sıxışdırılıb çıxarılması hadisəsidir. Eynşteyn 1921-ci ildə məhz bu işinə gorə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür.

Eynşteyn bir qədər də irəli gedərək, elektromaqnit dalğasının (məsələn: işıq) öz tezliyindən asılı olan diskret enerji kvantalarına malik fiziki hissəcik və ya zərrəcik (sonradan foton adlandırılmışdır) kimi təsvirinin mümkünlüyünü irəli sürmüşdür.

Kvant mexanikasının əsasları 20-ci əsrin ilk yarısında Maks Plank, Nils Bor, Verner Heyzenberq, Lui de Broyl, Artur Kompton, Albert Eynşteyn, Ervin Şredinger, Maks Born, Con fon Neyman, Pol Dirak, Enriko Fermi, Volfqanq Pauli, Maks von Laue, Friman Dayson, Devid Hilbert, Vilhelm Veyn, Şatendranat Boze və digərləri tərəfindən qoyulmuşdur. Nils Borun Kopenhagen interpretasiyası kvant mexanikasının əsas ifadəsi (izahı) kimi qəbul olunur.

1920-ci illərin ortalarında kvant mexanikasında baş verən irəliləyişlər onun atom fizikasının əsas standart ifadəsi kimi qəbuluna gətirib çıxardı. 1925-ci ilin yayında Bor və alman fiziki Heyzenberq köhnə kvant mexanikasına son qoyan məqaləni nəşr etdirdilər. Bəzi proses və təcrübələrdə özlərini hissəcik kimi aparmalarını nəzərə alaraq, işıq kvantasına foton adı verildi (1926-cı ildə). Eynşteynin 1905-ci ildə işığa dair irəli sürdüyü çox sadə postulatlardan sonradan kəskin mübahisələr, nəzəriyyələr və təcrübələrə gətirib çıxaran yeni Kvant Mexanikası nəzəriyyəsi doğdu. Bu nəzəriyyə ilkin illərdə amansız müqavimətə rast gəlsə də 1927-ci ildə 5-ci Solvey Konfransında yekdilliklə qəbul olunmuşdur.

1930-cu ilə qədər kvant mexanikası Devid Hilbert, Pol Dirak və Con fon Neyman tərəfindən müşahidə konsepsiyasına, bizim reallığa dair biliklərimizin statistik təbiətinə və «müşahidəçi» yə dair fəlsəfi spekulyasiyalara daha böyük diqqət ayrılmaqla daha da təkmilləşdirildi. Bu nəzəriyyə sonradan kvant kimyası, kvant elektronikası, kvant optikası və kvant informasiya elmləri, həmçinin simlər nəzəriyyəsi və kvant qravitasiyası nəzəriyyələrinə yol açdı. O eyni zamanda elementlərin müasir dövrü sisteminin bir çox məsələlərinə aydınlıq gətirdi. Kvant mexanikası eyni zamanda atomların kimyəvi rabitələr əmələ gətirdikdə özlərini necə aparmaqları və həmçinin kompüter yarımkeçiricilərində elektronların axını hadisələrini izah etdi və beləliklə müasir texnologiyalarda necə mühüm yer tutduğunu bərqərar etdi.

Kvant mexanikası atom miqyasında olan zərrəcikləri izah etmək üçün irəli sürülsədə hal-hazırda ondan superkeçirilər və superfluidlər kimi makrodünyamıza aid fiziki proseslərin izahında da istifadə olunur.

Kvant sözü Latın dilindən tərcümədə «neçə», «nə qədər» və ya «nə ölçüdə» kimi tərcümə olunur. Kvant mexanikasında kvant sözü ətalətdə olan atomun enerjisi kimi müəyyən fiziki kəmiyyətlərə şamil olunan diskret vahidə istinadən istifadə olunur. Mikrozərrəciklərin diskret enerjiyə malik dalğa xüsusiyyətinə malik olmasının kəşfi fizikanın kvant mexanikası adlanan atom və subatom sistemlərlə məşğul olan bölməsinin yaranmasına səbəb oldu.

Kvant mexanikası atom miqyaslarında və bundan da kiçik ölçülərdə olan fiziki sistemlərin başa düşülməsində həlledici rol oynayır. Əgər atomun fiziki təbiəti yalnız klassik fizika qanunları ilə izah olunsaydı, o zaman elektronlar nüvə ətrafında fırlana bilməyəcəkdi, çünki elektron fırlandıqca dairəvi hərəkətdə olduqlarına görə radiyasiya buraxırlar. Bu isə öz növbəsində elektronların enerji itkisi nəticəsində gec-tez nüvə ilə toqquşmasına gətirib çıxaracaqdır. Odur ki, klassik fizika atomların stabilliyini izah edə bilmədi. Əvəzində, elektronların qeyri-müəyyən, qeyri-deterministik, ehtimalı (probabilisktik və ya statistik) dalğa-zərrəcik orbitlərində nüvə ətrafında hərəkəti nəzəriyyəsi irəli sürüldü ki, bu da klassik fizika və elektromaqnetizmin ənənəvi fərziyyələrini alt-üst etdi.

Kvant mexanikası ilk illərdə ümumilikdə atomun daha təkmil izahı və təsviri, xüsusi ilə də eyni kimyəvi elementin müxtəlif izotopları tərəfindən buraxılan işıq spektrindəki fərqlərini izah etmək məqsədilə irəli sürülmüşdür. Qısa şəklidə ifadə etsək, atomun kvant mexanika modeli klassik mexanika ve elektromaqnetizm nəzəriyyələrinin iflasa uğradığı sahələrdə mükəmməl nəticələr verdi.

Ümumilikdə götürsək, kvant mexanikası klassik mexanikanın izah edə bilmədiyi 4 əsas fiziki hadisələrin izahına yönəlib:

  • Bəzi fiziki xassələrin kvantizasiyası
  • Kvant dolaşıqlığı
  • Qeyri-müəyyənlik prinsipi
  • Dalğa-zərrəcik ikiliyi (və ya dualizmi)

Avqust 06, 2021
kvant, mexanikası, məqalənin, mətnini, azərbaycan, dilinə, uyğunlaşdırmaq, lazımdır, məqalədə, cümlə, quruluşlarındakı, yanlışlıqları, orfoqrafik, səhvləri, düzəltdikdən, sonra, qaralama, şablonunu, silməyi, unutmayın, əsası, alman, fiziki, verner, heyzenberq,. Bu meqalenin metnini Azerbaycan diline uygunlasdirmaq lazimdir Meqalede cumle quruluslarindaki yanlisliqlari ve orfoqrafik sehvleri duzeltdikden sonra qaralama az sablonunu silmeyi unutmayin Kvant mexanikasi esasi alman fiziki Verner Heyzenberq terefinden qoyulub ve nezeri fizikanin bir bolmesi olub Plank sabiti ile muqayise olunan fiziki hadiseleri oyrenir Kvant mexanikasi hereketin Plank sabiti ile muqayise olunan qiymetlerinde atom ve ya foton miqyaslarinda fiziki hadiseleri izah eden nezeri fizika sahesidir Kvant mexanikasinin verdiyi proqnozlar klassik mexanikanin verdiyi proqnozlardan ehemiyyetli derecede ferqlene biler Plank sabitinin makroskopik cisimlerin hereketi ile muqayisede olduqca kicik qiymete malik olmasi sebebinden kvant effektleri esasen mikroskopik miqyaslarda musahide olunur Eger sistemin fiziki hereketi Plank sabitinden kifayet qeder boyuk olarsa kvant mexanikasi uzvu sekilde klassik mexanikaya kecir Oz novbesinde kvant mexanikasi sahenin kvant nezeriyyesinin qeyri relyativist yaxinlasmasidir basqa sozle sistemin boyuk hisseciklerinin enerji etaleti ile muqayisede asagi enerjilere yaxinlasmasidir Muxtelif energetik seviyyelerde hidrogen atomu ucun Sredinger tenliyinin helli Parlaq saheler elektronun movqeyinin daha yuksek ehtimalli yerlerini gosterir Makroskopik olculerde olan sistemleri yaxsi tesvir eden klassik mexanika molekul atom elektron ve foton seviyyelerinde butun hadiseleri tesvir ede bilmir Kvant mexanikasi muvafiq olaraq atomlari ion molekul kondense olunmus muhitleri ve diger elektron nuve quruluslu sistemleri kifayet qeder yaxsi tesvir ede bilir Kvant mexanikasi eyni zamanda elektron foton ve diger elementar zerreciklerin hereketlerini tesvir etmek iqtidarindadir lakin elementar hisseciklerin cevrilmelerinin deqiq invariant relyavistik tesviri sahenin kvant nezeriyyesi cercivesinde qurulur Kvant mexanikasinin komekliyi ile elde olunmus neticeleri eksperimentler birmenali tesdiq edirler Kvant dinamikasinin esas tenlikleri Sredinger tenlikleri fon Neyman tenlikleri Lindblad tenlikleri Heyzenberq tenlikleri ve Pauli tenliyidir Kvant mexanikasi tenlikleri riyaziyyatin operatorlar nezeriyyesi ehtimallar nezeriyyesi funksiya analizi cebri operatorlar ve qruplar nezeriyyeleri ile six sekilde baglidir Tarixi RedakteKvant mexanikasi oz baslangicini alman fiziki Maks Plankin 1900 cu ilde mutleq qara cismin radiyasiyasi ve Albert Eynsteynin 1905 ci ilde fotoelektrik effektinin kvant izahina dair nezeriyyelerinden goturmusdur Erken kvant mexanikasi kecen esrin 20 ci illerinde ciddi deyisikliklere meruz qalmisdir Yeni kvant nezeriyyesi 1920 ci illerde islenib hazirlanmisdir muxtelif xususi riyazi formalizm uzerinde yaradilmisdir Bunlardan birinde riyazi dalga funksiyasi elementar zerreciyin movqeyi momenti ve diger fiziki gostericilerinin ehtimalli amplitudasini tesvir edir Kvant mexanikasi nezeriyyesinin tetbiq sahelerine yuksekkecirici maqnitler isiq diodlari lazerler transistor ve yarimkeciriciler mikroprossesorlar maqnit rezonans ve elektron mikroskoplar daxildir Isigin dalga tebietine dair elmi tedqiqatlar XVII ve XVIII esrde basladi ve neticede Robert Huk Xristian Huygens ve Leonard Eyler apardiqlari tecrubi musahideler esasinda isigin dalga nezeriyyesini ireli surduler 1803 cu ilde ingilis fiziki Tomas Yunq meshur iki yariq tecrubesini yerine yetirdi ve bu tecrubenin neticelerini ozunun Isiq ve renglerin tebietine dair eserinde tesvir etdi Yunq eskperimenti isigin dalga nezeriyyesinin elmi dairlerde taninmasinda helledici rol oynadi 1838 ci ilde diger ingilis fiziki Maykl Faradey katod sualarini kesf etdi 1859 cu ilde alman alimi Qustav Kirxoff qara cisim radiyasiyasi problemini ortaya cixardi bunun ardinca ise Avstriyali fizik Ludviq Bolsman 1877 ci ilde fiziki sistemlerinin enerji veziyyetlerini hallarinin diskret qiymetlere ifade oluna bilmesi fikrini ireli surdu ve 1900 cu ilde alman fiziki Maks Plank ozunun kvant hipotezini ireli surdu Plank bele bir ferziyye ireli surdu ki enerji diskret kvantalar ve ya enerji elementleri ile hem sualanir hem de udulur Bu ferziyye qara cisim radiyasiyasi probleminde musahide olunan menzereni izah ede bildi 1896 ci ilde Vilhelm Veyn qara cisim radiyasiyasinin paylanma qanununu empirik sekilde mueyyen etdi ve indi bu qanun onun serefine Veyn qanunu adlanir Ludviq Bolztsamn eyni neticeye musteqil sekilde Maksvell tenliklerini nezerden kecirmekle gelib cixa bildi Bununla bele Boltsmanin tapdigi hell yolu yalniz yuxari tezliklerde ozunu dogruldurdu Sonradan Plank bu modeli Boltsmanin termodinamikanin statistik interpretasiyasina duzelis verdi ve indi Plank qanunu kimi tanidigimiz kvant mexanikasina yol acan cox muhum bir qanunu ireli surdu Maks Plankin 1900 cu ilde mutleq qara cisim problemine verdiyi hellden sonra Albert Eynsteyn fotoelektrik effektini kvant nezeriyyesine esaslanmaqla hell etdi 1900 1910 cu iller araliginda atom nezeriyyesi ve isigin korpuskulyar nezeriyyeleri elmi faktlar kimi qebul olundu Bu nezeriyyeler muvafiq olaraq maddenin ve elektromaqnit radiyasiyanin sualanmanin kvant nezeriyyeleri kimi de baxila biler Kvant hadisesini tebietde ilk tedqiq eden fiziklere Artur Komptn Raman ve Piter Ziman olmuslar Robert Endryus Milikan fotoelektrik effektini eksperimental yolla tedqiq etmis ve Albert Eynsteyn ise bu effekti izah eden elmi nezeriyye ireli surmusdur Eyni zamanda Danimarkali fizik Nils Bor sonradan Henri Mozley terefinden tecrubi yolla tesdiq olunacaq atomun strukturu nezeriyyesini ireli surur 1913 cu ilde Piter Debye Bor nezeriyyesini daha da tekmillesdirerek alman fiziki Arnold Zommerfeldin de teklif etdiyi elliptik orbitler konsepsiyasini ireli surur Butovlukde bu dovr kohne kvant nezeriyyesi dovru kimi taninir Planka gore her bir enerji elementi kvanti E oz tezliyine n duz mutenasibdir E h n displaystyle E h nu burada h Plank sabitidir Plank cox ehtiyatla israr edir ki bu radiyasiyanin udulma ve buraxilma proseslerinin sadece bir terefidir ve bunun radiyasiyaya hec bir elaqesi yoxdur Eslinde o ozunun kvant hipotezini bir elmi kesfden daha cox riyazi hiyle adlandirir Lakin 1905 ci ilde Albert Eynsteyn mehz Plankin kvant hipotezine real sekilde esaslanaraq fotoelektrik hadisesini izah ede bilir Fotoelektrik effekti mueyyen materiallarin uzerine isiq sualari salmaqla hemin materialdan elektronlarin sixisdirilib cixarilmasi hadisesidir Eynsteyn 1921 ci ilde mehz bu isine gore Nobel mukafatina layiq gorulmusdur Eynsteyn bir qeder de ireli gederek elektromaqnit dalgasinin meselen isiq oz tezliyinden asili olan diskret enerji kvantalarina malik fiziki hissecik ve ya zerrecik sonradan foton adlandirilmisdir kimi tesvirinin mumkunluyunu ireli surmusdur Kvant mexanikasinin esaslari 20 ci esrin ilk yarisinda Maks Plank Nils Bor Verner Heyzenberq Lui de Broyl Artur Kompton Albert Eynsteyn Ervin Sredinger Maks Born Con fon Neyman Pol Dirak Enriko Fermi Volfqanq Pauli Maks von Laue Friman Dayson Devid Hilbert Vilhelm Veyn Satendranat Boze ve digerleri terefinden qoyulmusdur Nils Borun Kopenhagen interpretasiyasi kvant mexanikasinin esas ifadesi izahi kimi qebul olunur 1920 ci illerin ortalarinda kvant mexanikasinda bas veren irelileyisler onun atom fizikasinin esas standart ifadesi kimi qebuluna getirib cixardi 1925 ci ilin yayinda Bor ve alman fiziki Heyzenberq kohne kvant mexanikasina son qoyan meqaleni nesr etdirdiler Bezi proses ve tecrubelerde ozlerini hissecik kimi aparmalarini nezere alaraq isiq kvantasina foton adi verildi 1926 ci ilde Eynsteynin 1905 ci ilde isiga dair ireli surduyu cox sade postulatlardan sonradan keskin mubahiseler nezeriyyeler ve tecrubelere getirib cixaran yeni Kvant Mexanikasi nezeriyyesi dogdu Bu nezeriyye ilkin illerde amansiz muqavimete rast gelse de 1927 ci ilde 5 ci Solvey Konfransinda yekdillikle qebul olunmusdur 1930 cu ile qeder kvant mexanikasi Devid Hilbert Pol Dirak ve Con fon Neyman terefinden musahide konsepsiyasina bizim realliga dair biliklerimizin statistik tebietine ve musahideci ye dair felsefi spekulyasiyalara daha boyuk diqqet ayrilmaqla daha da tekmillesdirildi Bu nezeriyye sonradan kvant kimyasi kvant elektronikasi kvant optikasi ve kvant informasiya elmleri hemcinin simler nezeriyyesi ve kvant qravitasiyasi nezeriyyelerine yol acdi O eyni zamanda elementlerin muasir dovru sisteminin bir cox meselelerine aydinliq getirdi Kvant mexanikasi eyni zamanda atomlarin kimyevi rabiteler emele getirdikde ozlerini nece aparmaqlari ve hemcinin komputer yarimkeciricilerinde elektronlarin axini hadiselerini izah etdi ve belelikle muasir texnologiyalarda nece muhum yer tutdugunu berqerar etdi Kvant mexanikasi atom miqyasinda olan zerrecikleri izah etmek ucun ireli surulsede hal hazirda ondan superkeciriler ve superfluidler kimi makrodunyamiza aid fiziki proseslerin izahinda da istifade olunur Kvant sozu Latin dilinden tercumede nece ne qeder ve ya ne olcude kimi tercume olunur Kvant mexanikasinda kvant sozu etaletde olan atomun enerjisi kimi mueyyen fiziki kemiyyetlere samil olunan diskret vahide istinaden istifade olunur Mikrozerreciklerin diskret enerjiye malik dalga xususiyyetine malik olmasinin kesfi fizikanin kvant mexanikasi adlanan atom ve subatom sistemlerle mesgul olan bolmesinin yaranmasina sebeb oldu Kvant mexanikasi atom miqyaslarinda ve bundan da kicik olculerde olan fiziki sistemlerin basa dusulmesinde helledici rol oynayir Eger atomun fiziki tebieti yalniz klassik fizika qanunlari ile izah olunsaydi o zaman elektronlar nuve etrafinda firlana bilmeyecekdi cunki elektron firlandiqca dairevi hereketde olduqlarina gore radiyasiya buraxirlar Bu ise oz novbesinde elektronlarin enerji itkisi neticesinde gec tez nuve ile toqqusmasina getirib cixaracaqdir Odur ki klassik fizika atomlarin stabilliyini izah ede bilmedi Evezinde elektronlarin qeyri mueyyen qeyri deterministik ehtimali probabilisktik ve ya statistik dalga zerrecik orbitlerinde nuve etrafinda hereketi nezeriyyesi ireli suruldu ki bu da klassik fizika ve elektromaqnetizmin enenevi ferziyyelerini alt ust etdi Kvant mexanikasi ilk illerde umumilikde atomun daha tekmil izahi ve tesviri xususi ile de eyni kimyevi elementin muxtelif izotoplari terefinden buraxilan isiq spektrindeki ferqlerini izah etmek meqsedile ireli surulmusdur Qisa seklide ifade etsek atomun kvant mexanika modeli klassik mexanika ve elektromaqnetizm nezeriyyelerinin iflasa ugradigi sahelerde mukemmel neticeler verdi Umumilikde gotursek kvant mexanikasi klassik mexanikanin izah ede bilmediyi 4 esas fiziki hadiselerin izahina yonelib Bezi fiziki xasselerin kvantizasiyasi Kvant dolasiqligi Qeyri mueyyenlik prinsipi Dalga zerrecik ikiliyi ve ya dualizmi Menbe https az wikipedia org w index php title Kvant mexanikasi amp oldid 6038707, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.