Fermi 1938-ci ildə faşist İtaliyasından emiqrasiya edərək ABŞ-a yollanmışdır. 1939–1945-ci illərdə Kolumbiya Universitetinin professoru kimi çalışmış, ABŞ-in nüvə enerjisi sahəsində apardığı tədqiqatlara rəhbərlik etmişdir.
Fermi – kvant fizikasının banilərindən biridir. 1925-ci ildə Dirakla birgə Pauli prinsipinə tabe olan və sonralar fermion adlandırılacaq hissəciklərin statistikasını işləyib hazırlamışdır.
1933-cü ildən sonra Fermi özünü bütövlüklə kvant fizikası məsələlərinə həsr edir. 1934-cü ildə o β-parçalanma nəzəriyyəsini irəli sürür. Bu nəzəriyyənin mahiyyəti ondan ibarət idi ki, β -parçalanma zamanı elektrondan savayı neytrinolar adlanan hissəciklər də ayrılır. Ferminin bu nəzəriyyəsi elementar hissəcikərin qarşılqlı təsirinin müasir nəzəriyyəsinin prototipi kimi göstərilir.
1934-cü ildə Enriko Fermi elementlərin neytronların təsirinə məruz qoymaqla nüvə fizikası sahəsində ilk mühüm eksperimental tədqiqatı həyata keçirir. Jolio-Kürinin süni radioaktivlik hadisəsinin kəşfindən sonra Fermi neytronların yüksüz olmaqları və nüvənin təsirinə məruz qalmamaları səbəbindən radioaktiv elementlərin alınmasında daha effektiv vasitə – hissəcik olması qənaətinə gəlir. Bu elmi mülahizə sonralar özünü doğruldur və nəticədə 60-dan artıq yeni radioaktiv izotoplar alınır və neytronların ləngiməsi hadisəsi müəyyən olunur.
Ferminin rəhbərlik etdiyi tədqiqat qrupunun gördüyü işlər elm aləmində olduqca yüksək qiymətləndirilir və neytron fizikası elminə giriş rolunu oynayır. Radiaktiv elementlərin neytron bombardmanı ilə alması və ləng neytronların təsiri altında nüvə reaksiyaların müəyyən etməsinə görə Fermi 1938-ci il fizika üzrə Nobel mükafatına layiq görülür. Stokholma mükafatın təqdim olunması mərasiminə ailəsi ilə birgə qatılan Fermi vətəni İtaliyaya baş çəkmir. Belə ki, o vaxtlar İtalya Mussolinin faşist diktaturası altında inildəyir və ölkədə faktiki olaraq elmi tətqiqatlar ləğv olunur. Fermi mükafatı aldıqdan sonra yenidən ABŞ-a yollanır və burada ona bir neçə universitetdən professorluq təklif olunur. Fermi Nyu-Yorkdakı Kolumbiya universitetini seçir.
1939-cu ilin yanvar ayında Fermi uranın parçalanması zamanı sürətli neytonların ayrılması və ayrılan neytronların sayının udulmuş neytronların sayından çox olduğu halda zəncirvarı reaksiyaya gedən yolun açıq olmasının mümkünlüyü fikrini irəli sürür.
Aparılmış eksprementlər sürətli neytonların mövcudluğunu təsdiq edir, lakin bir parçalanma hadisəsi çərçivəsində ayrılan neytronların sayını dəqiq təyin etmək mümkün olmur. Bu dövrdə Fermi uran-qrafit sistemində zəncirvarı reaksiyalar nəzəriyyəsi üzərində çalışmalara başlayır. 1941-ci ilin yazında bu nəzəriyyə işlənilib hazırlanır və elə həmin ilin yayında eksperimentlər seriyasına başlanılır. Bu tədqiqatlarda əsas məqsəd neytron axının hesablanması olur. Otuza yaxın təcrübə sınaqdan keçirilir və 1942-ci ilin iyun ayında neytronların artma əmsalının vahiddən böyük qiyməti əldə olunur. Bu təcrübənin praktiki əhəmiyyəti uran və qrafitdən daha böyük çərçivədə zəncirvari reakiyaların alınmasının mümkünlüyü və nüvə reaktorunun işlənilməsi demək idi.
Fermi neytronla, demək olar ki, əksər kimyəvi elementdə çevirmə aparmış və 60-dan çox radioaktiv izotop almışdı. 100-cü kimyəvi element Ferminin şərəfinə adlandırılıb.
Elmdə Fermi həmişə gənc və enerjili olaraq qalırdı. Əlli yaşına yaxın nüvə enerjisi sahəsində zəngin bilik və təcrübəsi və yeni tədqiqatlar üçün gözəl imkanlarının olmasına baxmayaraq, elmi fəaliyyətinin istiqamətini dəyişir və yüksək enerjili hissəciklər və astrofizika sahələrində işləməyə başlayır. Bu sahələrdə də möhtəşəm elmi nailiyyətlər əldə edə bilir.
Enriko Fermi 28 noyabr 1954-cü ildə ömrünün cəmi 53-cü ilində mədə xərçəngindən vəfat edir. Dahi alim daha 15–20 il yaşasaydı, hansı nailiyyətə çata bilməsini təsəvvür etmək olduqca çətindir. Amma nail olduğu elmi nailiyyətlər belə Pontekorvonun dediyi kimi, 6–8 Nobel mükafatına layiqdir. Bundan da vacibi Fermi dünya fizika tarixində müstəsna istedadlı alim-fizik kimi yaşayır.
1956-cı ildə dahi alimin şərəfinə ABŞ-da enerji sahəsində tədqiqat, enerjidən istifadə və onun istehsalı üzrə istifadəyə dəyərli töhfələr vermiş alimlərə verilən Enriko Fermi mükafatı təsis olunur.
↑ Понтекорво Б. М. Ферми Энрико // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1977. — Т. 27 : Ульяновск — Франкфорт. — С. 306.
Alim ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Avqust 10, 2021
enriko, fermi, sentyabr, 1901, 1901, roma, italiya, krallığı, noyabr, 1954, 1954, çikaqo, illinoys, müasir, nəzəri, ekspremental, fizikaya, böyük, töhfələr, vermiş, dahi, italyan, fiziki, enrico, fermidoğum, tarixi, sentyabr, 1901doğum, yeri, italiya, romavəfa. Enriko Fermi 29 sentyabr 1901 1901 09 29 5 6 3 Roma Italiya Kralligi 7 1 8 28 noyabr 1954 1954 11 28 7 5 6 Cikaqo Illinoys 7 9 10 muasir nezeri ve ekspremental fizikaya boyuk tohfeler vermis dahi italyan fiziki Enriko Fermiing Enrico FermiDogum tarixi 29 sentyabr 1901Dogum yeri Italiya RomaVefat tarixi 28 noyabr 1954 53 yasinda Vefat yeri Cikaqo ABSVefat sebebi mede xercengi 1 Defn yeri Oak Woods Cemetery d 1 2 Vetendasligi Italiya 1901 54 ABS 1944 54 Elm sahesi FizikaElmi derecesi felsefe doktoruIs yeri Florensiya Universiteti 1 3 Sapienza 1 3 Kolumbiya Universiteti 1 3 Cikaqo Universiteti 1 3 Tehsili Leyden Universiteti 1924 3 Gottingen Universiteti 1923 3 Uzvluyu London Kral Cemiyyeti 1 Dei Lincei Akademiyasi 1 SSRI Elmler Akademiyasi 1 Amerika Felsefe Cemiyyeti d 4 1 ABS Milli Elmler AkademiyasiMukafatlari Fizika uzre Nobel mukafati 1938 Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati RedakteFermi 1938 ci ilde fasist Italiyasindan emiqrasiya ederek ABS a yollanmisdir 1939 1945 ci illerde Kolumbiya Universitetinin professoru kimi calismis ABS in nuve enerjisi sahesinde apardigi tedqiqatlara rehberlik etmisdir Fermi kvant fizikasinin banilerinden biridir 1925 ci ilde Dirakla birge Pauli prinsipine tabe olan ve sonralar fermion adlandirilacaq hisseciklerin statistikasini isleyib hazirlamisdir 1933 cu ilden sonra Fermi ozunu butovlukle kvant fizikasi meselelerine hesr edir 1934 cu ilde o b parcalanma nezeriyyesini ireli surur Bu nezeriyyenin mahiyyeti ondan ibaret idi ki b parcalanma zamani elektrondan savayi neytrinolar adlanan hissecikler de ayrilir Ferminin bu nezeriyyesi elementar hissecikerin qarsilqli tesirinin muasir nezeriyyesinin prototipi kimi gosterilir 1934 cu ilde Enriko Fermi elementlerin neytronlarin tesirine meruz qoymaqla nuve fizikasi sahesinde ilk muhum eksperimental tedqiqati heyata kecirir Jolio Kurinin suni radioaktivlik hadisesinin kesfinden sonra Fermi neytronlarin yuksuz olmaqlari ve nuvenin tesirine meruz qalmamalari sebebinden radioaktiv elementlerin alinmasinda daha effektiv vasite hissecik olmasi qenaetine gelir Bu elmi mulahize sonralar ozunu dogruldur ve neticede 60 dan artiq yeni radioaktiv izotoplar alinir ve neytronlarin lengimesi hadisesi mueyyen olunur Ferminin rehberlik etdiyi tedqiqat qrupunun gorduyu isler elm aleminde olduqca yuksek qiymetlendirilir ve neytron fizikasi elmine giris rolunu oynayir Radiaktiv elementlerin neytron bombardmani ile almasi ve leng neytronlarin tesiri altinda nuve reaksiyalarin mueyyen etmesine gore Fermi 1938 ci il fizika uzre Nobel mukafatina layiq gorulur Stokholma mukafatin teqdim olunmasi merasimine ailesi ile birge qatilan Fermi veteni Italiyaya bas cekmir Bele ki o vaxtlar Italya Mussolinin fasist diktaturasi altinda inildeyir ve olkede faktiki olaraq elmi tetqiqatlar legv olunur Fermi mukafati aldiqdan sonra yeniden ABS a yollanir ve burada ona bir nece universitetden professorluq teklif olunur Fermi Nyu Yorkdaki Kolumbiya universitetini secir 1939 cu ilin yanvar ayinda Fermi uranin parcalanmasi zamani suretli neytonlarin ayrilmasi ve ayrilan neytronlarin sayinin udulmus neytronlarin sayindan cox oldugu halda zencirvari reaksiyaya geden yolun aciq olmasinin mumkunluyu fikrini ireli surur Aparilmis eksprementler suretli neytonlarin movcudlugunu tesdiq edir lakin bir parcalanma hadisesi cercivesinde ayrilan neytronlarin sayini deqiq teyin etmek mumkun olmur Bu dovrde Fermi uran qrafit sisteminde zencirvari reaksiyalar nezeriyyesi uzerinde calismalara baslayir 1941 ci ilin yazinda bu nezeriyye islenilib hazirlanir ve ele hemin ilin yayinda eksperimentler seriyasina baslanilir Bu tedqiqatlarda esas meqsed neytron axinin hesablanmasi olur Otuza yaxin tecrube sinaqdan kecirilir ve 1942 ci ilin iyun ayinda neytronlarin artma emsalinin vahidden boyuk qiymeti elde olunur Bu tecrubenin praktiki ehemiyyeti uran ve qrafitden daha boyuk cercivede zencirvari reakiyalarin alinmasinin mumkunluyu ve nuve reaktorunun islenilmesi demek idi Fermi neytronla demek olar ki ekser kimyevi elementde cevirme aparmis ve 60 dan cox radioaktiv izotop almisdi 100 cu kimyevi element Ferminin serefine adlandirilib 11 Elmde Fermi hemise genc ve enerjili olaraq qalirdi Elli yasina yaxin nuve enerjisi sahesinde zengin bilik ve tecrubesi ve yeni tedqiqatlar ucun gozel imkanlarinin olmasina baxmayaraq elmi fealiyyetinin istiqametini deyisir ve yuksek enerjili hissecikler ve astrofizika sahelerinde islemeye baslayir Bu sahelerde de mohtesem elmi nailiyyetler elde ede bilir Enriko Fermi 28 noyabr 1954 cu ilde omrunun cemi 53 cu ilinde mede xercenginden vefat edir Dahi alim daha 15 20 il yasasaydi hansi nailiyyete cata bilmesini tesevvur etmek olduqca cetindir Amma nail oldugu elmi nailiyyetler bele Pontekorvonun dediyi kimi 6 8 Nobel mukafatina layiqdir Bundan da vacibi Fermi dunya fizika tarixinde mustesna istedadli alim fizik kimi yasayir 1956 ci ilde dahi alimin serefine ABS da enerji sahesinde tedqiqat enerjiden istifade ve onun istehsali uzre istifadeye deyerli tohfeler vermis alimlere verilen Enriko Fermi mukafati tesis olunur Istinadlar Redakte 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 https www biography com people enrico fermi 9293405 Find a Grave 1995 lt a href https wikidata org wiki Track Q63056 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P535 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P2025 gt lt a gt 1 2 3 4 5 6 7 8 MacTutor History of Mathematics archive lt a href https wikidata org wiki Track Q547473 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P1563 gt lt a gt NNDB 2002 lt a href https wikidata org wiki Track P1263 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q1373513 gt lt a gt 1 2 3 4 IMDb 1990 lt a href https wikidata org wiki Track P345 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q37312 gt lt a gt 1 2 3 4 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru aciq melumat platformasi 2011 lt a href https wikidata org wiki Track Q193563 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q19938912 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P268 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q54837 gt lt a gt 1 2 3 4 Pontekorvo B M Fermi Enriko Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t pod red A M Prohorova 3 e izd M Sovetskaya enciklopediya 1977 T 27 Ulyanovsk Frankfort S 306 lt a href https wikidata org wiki Track Q453557 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q17378135 gt lt a gt Archivio Storico Ricordi 1808 lt a href https wikidata org wiki Track Q3621644 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P8732 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P8290 gt lt a gt http link springer com content pdf 10 1007 2F978 3 662 07791 7 11 pdf http www tandfonline com doi pdf 10 1080 00107510500144639 Gorkemli fizikler Enriko Fermi Alim ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Enriko Fermi amp oldid 5989336, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
