Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Kosmik yarış — SSRİ və ABŞ arasında 1957–1975-ci illərdə kosmosun fəthi sahəsində gedən gərgin mübarizə. Bu dövr süni peyklərin buraxılması, kosmosa heyvanların və insanın göndərilməsi, avtomatik stansiyaların Ay, Mars və Veneraya göndərilməsi və insanın Aya ayaq basması ilə xarakterizə olunur.
| Kosmik yarış | |||
|---|---|---|---|
| Soyuq müharibə çərçivəsində | |||
 Kosmik yarış 1975-ci ildə sınaq layihəsi ilə başa çatmışdır | |||
| Tarix | 4 oktyabr 1957 — 24 iyul 1975 | ||
| Yeri | Kosmik fəza | ||
| Nəticəsi | • ABŞ və SSRİ-nin qələbəsi • ABŞ-nin Aya enməsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Terminin adı "Silahlanma yarışı"nın adına uyğunlaşdırılmışdır. Kosmik yarış soyuq müharibə dövründə SSRİ və ABŞ arasında mədəni, texnoloji və ideoloji qarşıdurmanın vacib bir hissəsinə çevrilmişdi. Bu onunla əlaqəli idi ki, kosmik tədqiqatlar elmi və hərbi layihələr üçün böyük əhəmiyyət daşımaqla yanaşı, insanlarda ruh yüksəkliyi də yaradırdı.
"Yarış" 4 oktyabr 1957-ci ildə Sovet İttifaqında Yerin ilk süni peyki "Sputnik-1"in kosmosa göndərilməsi ilə başlanmışdır. Kosmik yarış dövründə SSRİ və ABŞ peyklərini orbitə öz daşıyıcı raketləri ilə çıxaran, idarəolunan kosmik uçuşları başladan, Günəş sisteminin digər planetlərini tədqiq edən dünyanın ilk və əsas "kosmik gücünə" çevrildilər.
Kosmosa insan göndərilməsi ətrafında gedən yarış SSRİ-nin qələbəsi ilə başa çatdı. 1961-ci il, aprelin 12-də SSRİ-də "Vostok" gəmisi ilə Yuri Qaqarin yerətrafı orbitə göndərildi. Beləliklə, SSRİ dünyada kosmosa ilk insan göndərən dövlət oldu və bu məsələdə ABŞ-yə texniki və ideoloji zərbə endirdi.
Amerika buna 23 gündən sonra cavab verə bildi. ABŞ astronavtı "Freedom-7" kosmik gəmisi ilə yerətrafı orbitə göndərildi, Şepard kosmosa göndərilən ikinci insan oldu. SSRİ buna növbəti kosmonavtlarını yerətrafı orbitə göndərməklə cavab verdi. SSRİ 1962-ci il avqustun 12–15-də kosmosa iki nəfər göndərdi və bununla Amerikanı yenə də qabaqlamış oldu.
Kosmos uğrunda gedən savaşa qadınlar da cəlb edildilər. Belə ki, 1963-cü il iyunun 16-da "Vostok-5" gəmisi ilə SSRİ ilk qadın kosmonavtı, Valentina Tereşkovanı kosmosa göndərdi. Bu isə ideoloji baxımdan ABŞ-yə vurulan daha bir zərbə oldu.
1966–68-ci illərdə SSRİ-nin kosmosa göndərdiyi kosmik gəmilərin bəziləri qəzaya uğradı. Bundan sonra kosmosda ağalıq etmək uğrunda mübarizədə ABŞ tədricən üstünlüyü ələ almağa başladı. 1969-cu il iyulun 21-də ABŞ-nin Ay proqramı çərçivəsində "Apollon-11" kosmik gəmisi uğurla Ay səthinə ilk astronavtları, Nil Armstronq və çıxardı.
Xronika (1957–1975)
| Tarix | Hadisə | Ölkə | Layihə |
|---|---|---|---|
| 21 avqust 1957 | İlk |  SSRİ | |
| 4 oktyabr 1957 | Yerin ilk süni peyki Kosmosdan ilk siqnal | SSRİ | "Sputnik-1" |
| 3 noyabr 1957 | Yerin orbitində ilk canlı, adlı it | SSRİ | "Sputnik-2" |
| 31 yanvar 1958 | aşkarlanması |  ABŞ | "" |
| 17 mart 1958 | Günəş batareyasından qidalanan ilk süni peyk | ABŞ | "" |
| 18 dekabr 1958 | İlk | ABŞ | |
| 2 yanvar 1959 | Yerin orbitindən ilk çıxış "Günəş küləyi"nin ilk dəfə aşkar olunması Ayın yanından ilk uçuş | SSRİ | "" |
| 4 yanvar 1959 | ilk obyekt | SSRİ | "" |
| 17 fevral 1959 | İlk | ABŞ | "" |
| 28 fevral 1959 | ilk süni peyk | ABŞ | "" |
| 7 avqust 1959 | Yerin orbitdən çəkilmiş ilk şəkli | ABŞ | "" |
| 13 sentyabr 1959 | Başqa göy cisminə, Aya enən ilk aparat | SSRİ | "" |
| 4 oktyabr 1959 | Ayın görünməyən tərəfinin ilk şəkli Qravitasiya menvrindən ilk istifadə | SSRİ | "" |
| 1 aprel 1960 | İlk telekameralı meteoroloji peyk | ABŞ | |
| 5 iyul 1960 | İlk kəşfiyyat peyki | ABŞ | |
| 11 avqust 1960 | Orbitdən faydalı məlumatlarla (Yer səthinin şəkilləri) qayıdan ilk aparat | ABŞ | "" |
| 12 avqust 1960 | İlk passiv rabitə peyki | ABŞ | "" |
| 18 avqust 1960 | İlk fotokameralı kəşfiyyat peyki | ABŞ | |
| 1961 | Orbitdən ilk uçuş Uçuş istiqamətinin uçuş vaxtı ilk korreksiyası İlk fırlanma vasitəsilə stabilləşdirmə Veneranın 100 000 km yaxınlığından ilk idarəolunmayan uçuş | SSRİ | "" |
| 12 aprel 1961 | İlk idarəolunan kosmik uçuş (ilk kosmonavt Yuri Qaqarin) İlk idarəolunan orbital uçuş | SSRİ | "Vostok-1" |
| 5 may 1961 | İlk suborbital idarəolunan kosmik uçuş (İdarəolunan ikinci kosmik uçuş) | ABŞ | "" |
| 7 mart 1962 | İlk orbital Günəş observatoriyası | ABŞ | |
| 12 – 15 avqust 1962 | İdarəolunan kosmik gəmilərin ilk qrup halında uçuşu (birləşməsiz) | SSRİ | "Vostok-3" və "Vostok-4" |
| 14 dekabr 1962 | Veneranın 33800 km yaxınlığından ilk idarəolunan uçuş | ABŞ | "" |
| 16 iyun 1963 | Kosmosda ilk qadın (Valentina Tereşkova) | SSRİ | "Vostok-6" |
| 19 iyun 1963 | Marsın 197000 km yaxınlığından ilk idarə olunmayan uçuş | SSRİ | "" |
| 19 iyul 1963 | İlk çoxdəfəlik suborbital təyyarə | ABŞ | |
| 26 iyul 1963 | Geosinxron orbitdə ilk süni peyk | ABŞ | "" |
| 5 dekabr 1963 | İlk peyk naviqasiya sistemi | ABŞ | "" |
| 19 avqust 1964 | Geostasionar orbitdə ilk süni peyk | ABŞ | "" |
| 12 oktyabr 1964 | İlk çoxyerli kosmik gəmi | SSRİ | "" |
| 18 mart 1965 | Kosmonavtın açıq kosmosa ilk çıxışı | SSRİ | "" |
| 14 iyul 1965 | Mars ətrafında ilk idarəolunan uçuş | ABŞ | "" |
| 2 noyabr 1965 | İlk ağır süni peyk (avtomatik stansiya) və ilk ağır daşıyıcı raketin uçuşu | SSRİ | "" və "" |
| 15 dekabr 1965 | İdarəolunan kosmik gəmilərin qrup halında uçuşu zamanı birgə manevrlər (birləşməsiz) | ABŞ | "" / "" |
| 3 fevral 1966 | Başqa göy cisminə (Aya) ilk yumşaq eniş Başqa göy cisminin səthindən ilk şəkillər | SSRİ | "" |
| 1 mart 1966 | Veneraya çatmış ilk aparat | SSRİ | "" |
| 16 mart 1966 | İlk orbital birləşmə (idarəolunan gəmi və pilotsuz aparat) | ABŞ | "Gemini-8" / "Agena" |
| 3 aprel 1966 | Başqa göy cisminin (Ayın) orbitində ilk süni peyk | SSRİ | "" |
| 2 iyun 1966 | Aya ikinci yumşaq eniş (raket dartı qüvvəsi ilə eniş) Aydan şəkillər | ABŞ | |
| 23 aprel 1967 | Kosmik uçuş zamanı kosmonavtın ölümü ilə nəticələnən ilk qəza | SSRİ | "" |
| 30 oktyabr 1967 | İki pilotsuz kosmik aparatın birləşməsi | SSRİ | "" / "" |
| 9 noyabr 1967 | Çox ağır daşıyıcı raketin ilk uçuşu | ABŞ | "" |
| 15 – 21 sentyabr 1968 | Ay ətrafında Yerə qayıdışla nəticələnən ilk uçuş Ay ətrafında canlı varlıq tərəfindən ilk uçuş | SSRİ | "" |
| 21 – 27 dekabr 1968 | İdarəolunan gəmini daşıyan çox ağır daşıyıcı raketin ilk uçuşu və başqa göy cisminin (Ayın) orbitində ilk idarəolunan uçuş | ABŞ | "" və "" |
| 16 yanvar 1969 | İlk idarəolunan birləşmə və ekipajın yerdəyişməsi | SSRİ | "" / "" |
| 18 – 26 may 1969 | Başqa göy cisminin (Ayın) orbitində ilk ayrılma, manevr və təkrar birləşmə | ABŞ | "" |
| 21 iyul 1969 | Ayda ilk insan və başqa göy cismindən ilk uçuş | ABŞ | "Apollon-11" |
| 13 – 16 oktyabr 1969 | İdarə olunan üç kosmik gəminin qrup şəklində ilk uçuşu (birləşməsiz) | SSRİ | "", "", "" |
| 19 noyabr 1969 | Kosmonavtlarla daha əvvəl enmiş avtomatik stansiyanın Ay səthində görüşü | ABŞ | "" / "" |
| 24 sentyabr 1970 | Ay qruntunun nümunələrinin avtomatik götürülməsi və Yerə çatdırılması | SSRİ | "" |
| 23 noyabr 1970 | Ayda hərəkət edən aparat | SSRİ | "" |
| 12 dekabr 1970 | İlk orbital | ABŞ | |
| 15 dekabr 1970 | Veneranın səthinə ilk yumşaq eniş | SSRİ | "" |
| 23 aprel 1971 | İlk | SSRİ | "" |
| iyun 1971 | İlk orbital observatoriya | SSRİ | "" |
| 14 noyabr 1971 | Marsın ilk süni peyki | ABŞ | "" |
| 27 noyabr 1971 | Mars səthində ilk aparat | SSRİ | "" |
| 2 dekabr 1971 | Avtomatik stansiyanın Mars səthinə ilk yumşaq enişi | SSRİ | "" |
| 3 mart 1972 | Günəşin cazibə dairəsindən çıxmış ilk aparat | ABŞ | "" |
| 15 iyul 1972 | Asteroid qurşağına çatmış ilk aparat | ABŞ | "" |
| 3 dekabr 1973 | Yupiterin yaxınlığından ilk uçuş | ABŞ | "" |
| 29 mart 1974 | Merkurinin yaxınlığından ilk uçuş | ABŞ | "" |
| 15 iyul 1975 | İlk beynəlxalq idarəolunan uçuş | SSRİ ABŞ | "" |
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Scanned letter from Wernher Von Braun to Vice President Johnson
- "America's Space Program: Exploring a New Frontier", a National Park Service Teaching with Historic Places (TwHP) lesson plan
- Why Did the USSR Lose the Moon Race? – Pravda, 2002–12-03
- Space Race Exhibition at the Smithsonian National Air and Space Museum
- TheSpaceRace.com – Mercuri, Gemini və Apollon kosmik proqramları
- Timeline of the Space Race to the Moon 1960 – 1969
- Shadows of the Soviet Space Age, Paul Lucas 2007-02-12 at the Wayback Machine
- Xronologiya: Ay yarışı – russianspaceweb.com
- Artwork representing the cold war in space
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kosmik yaris SSRI ve ABS arasinda 1957 1975 ci illerde kosmosun fethi sahesinde geden gergin mubarize Bu dovr suni peyklerin buraxilmasi kosmosa heyvanlarin ve insanin gonderilmesi avtomatik stansiyalarin Ay Mars ve Veneraya gonderilmesi ve insanin Aya ayaq basmasi ile xarakterize olunur Kosmik yarisSoyuq muharibe cercivesindeKosmik yaris 1975 ci ilde sinaq layihesi ile basa catmisdirTarix 4 oktyabr 1957 24 iyul 1975Yeri Kosmik fezaNeticesi ABS ve SSRI nin qelebesi ABS nin Aya enmesiMunaqise terefleriSSRI ABS NASAKomandan lar Sergey Korolyov Vladimir Celomey Vasili Misin Nikolay Kamanin Ceyms E Veb Robert R Gilrut Verner fon Braun Kristofer Kraft Corc Lou Tomas O Peyn Semuel K Filips Vikianbarda elaqeli mediafayllar Terminin adi Silahlanma yarisi nin adina uygunlasdirilmisdir Kosmik yaris soyuq muharibe dovrunde SSRI ve ABS arasinda medeni texnoloji ve ideoloji qarsidurmanin vacib bir hissesine cevrilmisdi Bu onunla elaqeli idi ki kosmik tedqiqatlar elmi ve herbi layiheler ucun boyuk ehemiyyet dasimaqla yanasi insanlarda ruh yuksekliyi de yaradirdi Yaris 4 oktyabr 1957 ci ilde Sovet Ittifaqinda Yerin ilk suni peyki Sputnik 1 in kosmosa gonderilmesi ile baslanmisdir Kosmik yaris dovrunde SSRI ve ABS peyklerini orbite oz dasiyici raketleri ile cixaran idareolunan kosmik ucuslari basladan Gunes sisteminin diger planetlerini tedqiq eden dunyanin ilk ve esas kosmik gucune cevrildiler Kosmosa insan gonderilmesi etrafinda geden yaris SSRI nin qelebesi ile basa catdi 1961 ci il aprelin 12 de SSRI de Vostok gemisi ile Yuri Qaqarin yeretrafi orbite gonderildi Belelikle SSRI dunyada kosmosa ilk insan gonderen dovlet oldu ve bu meselede ABS ye texniki ve ideoloji zerbe endirdi Amerika buna 23 gunden sonra cavab vere bildi ABS astronavti Freedom 7 kosmik gemisi ile yeretrafi orbite gonderildi Separd kosmosa gonderilen ikinci insan oldu SSRI buna novbeti kosmonavtlarini yeretrafi orbite gondermekle cavab verdi SSRI 1962 ci il avqustun 12 15 de kosmosa iki nefer gonderdi ve bununla Amerikani yene de qabaqlamis oldu Kosmos ugrunda geden savasa qadinlar da celb edildiler Bele ki 1963 cu il iyunun 16 da Vostok 5 gemisi ile SSRI ilk qadin kosmonavti Valentina Tereskovani kosmosa gonderdi Bu ise ideoloji baximdan ABS ye vurulan daha bir zerbe oldu Titan II raketi havaya qalxir 1966 68 ci illerde SSRI nin kosmosa gonderdiyi kosmik gemilerin bezileri qezaya ugradi Bundan sonra kosmosda agaliq etmek ugrunda mubarizede ABS tedricen ustunluyu ele almaga basladi 1969 cu il iyulun 21 de ABS nin Ay proqrami cercivesinde Apollon 11 kosmik gemisi ugurla Ay sethine ilk astronavtlari Nil Armstronq ve cixardi Xronika 1957 1975 Tarix Hadise Olke Layihe21 avqust 1957 Ilk SSRI4 oktyabr 1957 Yerin ilk suni peyki Kosmosdan ilk siqnal SSRI Sputnik 1 3 noyabr 1957 Yerin orbitinde ilk canli adli it SSRI Sputnik 2 31 yanvar 1958 askarlanmasi ABS 17 mart 1958 Gunes batareyasindan qidalanan ilk suni peyk ABS 18 dekabr 1958 Ilk ABS2 yanvar 1959 Yerin orbitinden ilk cixis Gunes kuleyi nin ilk defe askar olunmasi Ayin yanindan ilk ucus SSRI 4 yanvar 1959 ilk obyekt SSRI 17 fevral 1959 Ilk ABS 28 fevral 1959 ilk suni peyk ABS 7 avqust 1959 Yerin orbitden cekilmis ilk sekli ABS 13 sentyabr 1959 Basqa goy cismine Aya enen ilk aparat SSRI 4 oktyabr 1959 Ayin gorunmeyen terefinin ilk sekli Qravitasiya menvrinden ilk istifade SSRI 1 aprel 1960 Ilk telekamerali meteoroloji peyk ABS5 iyul 1960 Ilk kesfiyyat peyki ABS11 avqust 1960 Orbitden faydali melumatlarla Yer sethinin sekilleri qayidan ilk aparat ABS 12 avqust 1960 Ilk passiv rabite peyki ABS 18 avqust 1960 Ilk fotokamerali kesfiyyat peyki ABS1961 Orbitden ilk ucus Ucus istiqametinin ucus vaxti ilk korreksiyasi Ilk firlanma vasitesile stabillesdirme Veneranin 100 000 km yaxinligindan ilk idareolunmayan ucus SSRI 12 aprel 1961 Ilk idareolunan kosmik ucus ilk kosmonavt Yuri Qaqarin Ilk idareolunan orbital ucus SSRI Vostok 1 5 may 1961 Ilk suborbital idareolunan kosmik ucus Idareolunan ikinci kosmik ucus ABS 7 mart 1962 Ilk orbital Gunes observatoriyasi ABS12 15 avqust 1962 Idareolunan kosmik gemilerin ilk qrup halinda ucusu birlesmesiz SSRI Vostok 3 ve Vostok 4 14 dekabr 1962 Veneranin 33800 km yaxinligindan ilk idareolunan ucus ABS 16 iyun 1963 Kosmosda ilk qadin Valentina Tereskova SSRI Vostok 6 19 iyun 1963 Marsin 197000 km yaxinligindan ilk idare olunmayan ucus SSRI 19 iyul 1963 Ilk coxdefelik suborbital teyyare ABS26 iyul 1963 Geosinxron orbitde ilk suni peyk ABS 5 dekabr 1963 Ilk peyk naviqasiya sistemi ABS 19 avqust 1964 Geostasionar orbitde ilk suni peyk ABS 12 oktyabr 1964 Ilk coxyerli kosmik gemi SSRI 18 mart 1965 Kosmonavtin aciq kosmosa ilk cixisi SSRI 14 iyul 1965 Mars etrafinda ilk idareolunan ucus ABS 2 noyabr 1965 Ilk agir suni peyk avtomatik stansiya ve ilk agir dasiyici raketin ucusu SSRI ve 15 dekabr 1965 Idareolunan kosmik gemilerin qrup halinda ucusu zamani birge manevrler birlesmesiz ABS 3 fevral 1966 Basqa goy cismine Aya ilk yumsaq enis Basqa goy cisminin sethinden ilk sekiller SSRI 1 mart 1966 Veneraya catmis ilk aparat SSRI 16 mart 1966 Ilk orbital birlesme idareolunan gemi ve pilotsuz aparat ABS Gemini 8 Agena 3 aprel 1966 Basqa goy cisminin Ayin orbitinde ilk suni peyk SSRI 2 iyun 1966 Aya ikinci yumsaq enis raket darti quvvesi ile enis Aydan sekiller ABS23 aprel 1967 Kosmik ucus zamani kosmonavtin olumu ile neticelenen ilk qeza SSRI 30 oktyabr 1967 Iki pilotsuz kosmik aparatin birlesmesi SSRI 9 noyabr 1967 Cox agir dasiyici raketin ilk ucusu ABS 15 21 sentyabr 1968 Ay etrafinda Yere qayidisla neticelenen ilk ucus Ay etrafinda canli varliq terefinden ilk ucus SSRI 21 27 dekabr 1968 Idareolunan gemini dasiyan cox agir dasiyici raketin ilk ucusu ve basqa goy cisminin Ayin orbitinde ilk idareolunan ucus ABS ve 16 yanvar 1969 Ilk idareolunan birlesme ve ekipajin yerdeyismesi SSRI 18 26 may 1969 Basqa goy cisminin Ayin orbitinde ilk ayrilma manevr ve tekrar birlesme ABS 21 iyul 1969 Ayda ilk insan ve basqa goy cisminden ilk ucus ABS Apollon 11 13 16 oktyabr 1969 Idare olunan uc kosmik geminin qrup seklinde ilk ucusu birlesmesiz SSRI 19 noyabr 1969 Kosmonavtlarla daha evvel enmis avtomatik stansiyanin Ay sethinde gorusu ABS 24 sentyabr 1970 Ay qruntunun numunelerinin avtomatik goturulmesi ve Yere catdirilmasi SSRI 23 noyabr 1970 Ayda hereket eden aparat SSRI 12 dekabr 1970 Ilk orbital ABS15 dekabr 1970 Veneranin sethine ilk yumsaq enis SSRI 23 aprel 1971 Ilk SSRI iyun 1971 Ilk orbital observatoriya SSRI 14 noyabr 1971 Marsin ilk suni peyki ABS 27 noyabr 1971 Mars sethinde ilk aparat SSRI 2 dekabr 1971 Avtomatik stansiyanin Mars sethine ilk yumsaq enisi SSRI 3 mart 1972 Gunesin cazibe dairesinden cixmis ilk aparat ABS 15 iyul 1972 Asteroid qursagina catmis ilk aparat ABS 3 dekabr 1973 Yupiterin yaxinligindan ilk ucus ABS 29 mart 1974 Merkurinin yaxinligindan ilk ucus ABS 15 iyul 1975 Ilk beynelxalq idareolunan ucus SSRI ABS Hemcinin baxApollon Proqrami Apollon 11Xarici kecidlerScanned letter from Wernher Von Braun to Vice President Johnson America s Space Program Exploring a New Frontier a National Park Service Teaching with Historic Places TwHP lesson plan Why Did the USSR Lose the Moon Race Pravda 2002 12 03 Space Race Exhibition at the Smithsonian National Air and Space Museum TheSpaceRace com Mercuri Gemini ve Apollon kosmik proqramlari Timeline of the Space Race to the Moon 1960 1969 Shadows of the Soviet Space Age Paul Lucas 2007 02 12 at the Wayback Machine Xronologiya Ay yarisi russianspaceweb com Artwork representing the cold war in space