fbpx
Wikipedia

Koreya mədəniyyəti

Avqust 02, 2021

Müasir zamanda Koreyanın iki yerə Şimal və Cənuba bölünməsi mədəniyyətdə də parçalanmaya səbəb oldu. Lakin buna baxmayaraq, Koreyanın ənənəvi mədəniyyəti 5000 ildən çox tarixi olan hər iki dövləti birləşdirir və ən qədimlərdən biri hesab olunur.

Tadjon, Kenbok sarayında dekorativ bəzək.
Tarixi Namdaemun binası.

Tarixi

Koreya qədim mədəniyyətə malik ölkədir. Koreya tarixini başlanğıcı b.e.ə. 2333-cü ilə – əfsanəvi hökmdar Tanqunun dövrünə təsadüf edir. O, Allahın oğlu kimi qəbul edilib Çoson dövlətinin, yəni «Səhər təravəti ölkəsi»nin banisi hesab edilir. Tarixi faktlar sübut edir ki, b.e.ə I əsrdə bu ölkədə Koqurye, Pekçe və Silla dövlətləri də mövcud olmuşdur. VII əsrin ortalarından Silla bütün Koreya yarımadalarını birləşdirdi. Bu dövlətlərdə mədəniyyətə xüsusi yer verilirdi. Yüksək vəzifəli koreyalıların məzarları üzərində abidələr - masa şəklində dolmenlər qurulurdu..

Koreyanın parçalanması

  Əsas məqalə: Koreyanın bölünməsi

Koreya vahid ölkə səciyyəsi kəsb etməklə özünün siyasi və mədəni özünəməxsusluğunu qoruyub saxladı. Mədəniyyətin çiçəklənməsi Koqurye dövrünə (X – XIV əsr) və Çoson (XIV – 1910 il) dövrünə təsadüf edir. Koreya uzun müddət Yaponiyanın hökmranlığı altında olmuş və II Dünya müharibəsindən sonra iki dövlətə bölünüb.

1948-ci ildə iki dövlət yaradılır - cənubda Cənubi Koreyaya, çimalda KXDR. Koreya müharibəsindən (1950—1953) sonra iki yeri təşkil olunan dövlət Koreya silahsızlaşdırılmış zonası ilə bir-birindən ayrılır.

Yarımadanın şimalında Kim İr Senin diktatorluğu altında Koreya Xalq Demokratik Respublikası qurulur (ölümündən sonra oğlu Kim Çen İr varisi oldu; 2011-ci ilin dekabrında Kim Çen İrin ölümündən sonra isə ölkəni üçüncü oğlu Kim Çen In idarə edir).

Bir neçə onilliklər ərzində Cənubi Koreyada isə hərbi diktatorlar ölkənin modernləşdirilməsi siyasəti ilə hökmranlıq etdilər. 1980-ci illərin sonlarında ölkə demokratik bir dövlət oldu.

Ənənəvi mədəniyyət

Koreyanın bədii mədəniyyəti dinin təsiri altında olmuşdur. İlk çağlar ruhlara sitayiş (şamanizm və yamusok), sonralar isə Konfutsiçilik, buddizm, ən başlıcası Mahayanının təsiri özünü təzahür etdirirdi. Silla dövləti zamanı buddizm, Çoson dövründə isə konfutsiçilik üstünlük təşkil edir.

Poeziya

Koreyanın yazılı ədəbiyyatı hələ Silla dövründə – VIII əsrdə yaranmışdır. Onun əsası idu vasitəsilə həyata keçirildi. Bu, koreya danışıq dilinin Çin ieroqlifləri ilə ötürülməsi demək idi. Müasir günədək idu ilə 25-dən artıq şer gəlib çatmışdır ki, bunlar da xaynqo adlanırdı.

Kopye sülaləsi dövründə «Kaye mahnıları» janrı daha populyar idi. Bir qədər sonrakı dövrdə bu sülalənin daha yeni bir lirik poeziya janrı – siçjo meydana çıxdı. Bir qayda olaraq siçjo hər hansı bir fikir və hissin üç misra ilə çatdırılmasını nəzərdə tutur. XV əsrdə xanqıl əlifbasının kəşfi məhəbbət lirikasının rəngarəng növlərinin meydana çıxmasına səbəb oldu.

Çoson dövrünün orta mərhələsində kasa adı altında doğma dildə peyzaj lirikası janrı geniş vüsət tapmağa başladı. Zərif şerlərdə şairlər doğma təbiətin gözəlliklərini vəsf edirdilər. Yazılı ədəbiyyatın inkişafı və kitab nəşri VIII əsrə təsadüf edir. 751-ci ildə ksiloqrafik üsul ilə buddaya dair təsvir – «Daharapi-sutranın təmiz havası» adlı əsər çap edilir.

Musiqi

Qədim Koreya musiqi mədəniyyəti iki kateqoriyadan ibarətdir: çxanok (cəmiyyətin yüksək təbəqələrinin musiqi ənənələrinin toplusu) və sonak (sadə insanların musiqisi). Çxanok melodiyaları, bir qayda olaraq, asta, təntənəli və uzun musiqi frazalarını birləşdirən mürəkkəb kompozisiyalardan ibarətdir. Bunlardan müasir dövrümüzə qədər gəlib çıxan «Suçjeçxon» pyesidir. Qədim dövrdə onlar saray təntənələri, bayramlarında ifa olunurdu. Xalq musiqisi isə, özündə şaman nəğmələrini əhatə edərək sançjo janrını (zərb alətləri musiqisi) və pxansorini (musiqili dram) yaradırdı.

Rəqslər

 
Çincu qommu

Musiqinin bir sahəsi olan rəqslər Koreyada bir neçə növdür: şaman, saray, xalq və maskalarla rəqs. Xoreoqrafik çiçəklənmə buddizminin hökmranlığı dövrünə təsadüf edir. Bu rəqslərin ifası zamanı əsas diqqət tamaşaçıya ekstaz, vəch hissini çatdırmaqdır. Hərəkətlərin plastikası qeyri-cismani hesab edilirdi.

Yaponların əsarəti dövründən başlayaraq həmin rəqslər tənəzzülə uğramışdı. Kommu (qılıncların rəqsi), xanmu (durnaların rəqsi), çxunenmu (yazda oxuyan bülbüllərin rəqsi), çxunyançjmon rəqsləri, «mədəniyyət dəyərləri» silsiləsinə aid olan sərvətlərdəndir. Bir çox kostyumlu tamaşalar və ya rəqslər Koreyanın müxtəlif yerlərində ifa olunur.

Rəngkarlıq

 
Tano günü mənzərəsi.

Rəngkarlığın erkən nümunələri öz təzahürünü Koqurye sülaləsinə aid sərdabələrin divar təsvirlərində tapmışdır. Bu abidələrə Mancuriyanın cənubunda Phenyanın alt hissəsində (III – IV əsr), Kyonca (VI əsr) ərazilərindədir.

Korye dövrü buddizmin çiçəklənməsinə aid olub, Koreya təsviri sənətinin «qızıl əsri» adlandırılır. Bu dövrün rəssamları ecazkar məbəd freskaları, budda kitablarına illüstrasiyalar, müasirlərinin portretlərinin, həmçinin «dörd möhtəşəm hakimin», gavalı, səbləh, payızgülü və bambukun təsvirinə başlıca yer vermişlər.

Çoson sülaləsi dövründə konfutsiçiliyin hökmranlığı ilə əlaqədar çin rəngkarlıq kanonları daha çox qabardılmaba başladı və bu uzun müddət (XVIII əsrə qədər) davam etdi.

Hazırda Şimali Koreyada sənət ənənə və realizmdən təsirlənir. Cjon Sonun "Kımgan dağlarının Çxon zirvəsi" şəkli, dumanın gizlədiyi yüksək qayalarla Koreya mənzərəsinin klassik bir nümunəsidir. .

Əl işləri

 
İnci mozaikası olan laklı sandıq. Koreya Milli Muzeyi, Seul

Koreyada bir sıra nadir əl işləri məhsulları istehsal edilir. Onların əksəriyyəti gündəlik istifadə üçün nəzərdə tutulmuşdur, buna görə praktiklik bu işlərin estetikasından daha vacibdir. Ənənəvi olaraq ən populyar materiallar metal, ağac, parça, lak və gildir. Lakin bəzi hallarda bu yaxınlarda kağız, şüşə və ya dəri istifadə edilmişdir.

Qırmızı və qara keramikadan olan qədim əl işləri, Çinin Xuanxe dövrü dulusçuluq məktəbinə çox oxşardır. Tunc dövrünə aid tapıntılar çox fərqlidir və daha bacarıqlı düzəldilmişdir.

Qazıntılar zamanı zərif taclar, qablar və müxtəlif naxışlar olan qablar da daxil olmaqla bir çox gözəl arxeoloji nümunələr tapılmişdır. Koryo dövründə bürüncdən istifadə çox yayılmışdı. Mis ərintisi və sinkin üçdə birindən əldə edilən bürünc də kifayət qədər populyar material idi. Sülalə həmçinin, öz seladon məhsulları ilə daha yaxşı tanınır.

Coson dövründə mavi naxışlarla bəzədilmiş çini qablar daha məşhur idi. Eyni zamanda, ağac emalı inkişaf etdirdi ki, bu da süni şəkildə hazırlanmış mebellərinin - dolab, sandıq və masaların görünməsinə səbəb oldu.

Heykəltəraşlıq

Koreya heykəltəraşlığına qədim fiqurları nümunə göstərmək olar. Məsələn, Panqude (Şimali Konsan əyaləti) qayası üzərində yonulmuş fiqurlarını, neolit dövrünün tapıntıları olan daş və sümükdən insan, heyvan fiqurları göstərmək olar. Bürüncdən hazırlanmış fiqurlar isə bürünc dövrünün məhsulları hesab edilir. Yalnız «üç dövlət»in hakim olduğu zamanlarda heykəltəraşlıq sıçrayış əldə etdi. Bu dövrdə buddaya həsr olunmuş heykəllər məbəd və paqodalarda üstünlük təşkil etməyə başladı. Budda heykəllərinin ən gözəl nümunələri VIII əsrdə Gönçə yaxınlığındakı Sokkuram mağara məbədində qalmaqdadır.

XIV əsrin sonunda Çoson sülaləsinin hakimiyyəti dövründə heykəltəraşlıq tənəzzülə uğradı. Hələ qədimdən koreyalılar metalın aşılanması üzrə məşhur idilər. Koreya ərazisində bürüncdən hazırlanmış bir çox məhsullar – güzgü, balta, bıçaq, zəng, orijinal həndəsi və zoomorf ornamentlərlə bəzədilmiş zinət əşyaları bürünc mərhələsinə təsadüf edir. Metalların aşılanması sənəti dəmir dövrünün ilk mərhələsinə təsadüf edərək «üç dövlət» hakimiyyəti çağlarında özünün kamillik səviyyəsinə çatmışdır. Silla dövrünün əşyaları kolleksiyaları tac, sırğa, boyunbağı bel kəməri və s. öz unikal bəzəyi ilə, zərifliyi ilə seçilirdi. Tacların bəzədilməsi xüsusi, unikal sənətkarlıqla yerinə yetirilirdi; dalğavari cizgi və xətlər, relyef ornamentləri, qızıl simlərlə bir-birinə calaqlaşdırılmış yarpaqcıqlar zinyət əşyalarına xüsusi gözəllik verirdi. Zənglər öz zahiri görünüşü və səslənməsinə görə məşhur idi. Belələri məbədləri bəzəyi kimi böyük dini və estetik əhəmiyyət kəsb edirdi. Belə zənglərin biri VIII əsrin sonlarında tökülmüş «Emille zəngləri» kimi məşhur olan məbəd zəngləridir. Bu zənglər lotos formasında gözəl medalyonlarla, həmçinin su pəriləri, çiçək təsvirləri ilə bəzədilmişdir.

Keramika

 
Kore sülaləsi dövrü keramik nümunə.

Koreya keramikası da məşhur idi. Bu sənətin özünün dərin ənənələri mövcuddur: neolit dövründə qədim dulusçuluq qabları, xüsusi imzalarla bəzədilmiş vazaların hazırlanması və s. Neolit dövrünün erkən keramikası dar qablarda paralel xətt və nöqtələrlə bəzədilmiş təsvirlərdən ibarətdir. Bir qədər sonra rənglənmiş gildən fiqurlar yaradılmağa başladı. Bu qədim keramik məhsullar sərbəst tərzdə, orijinal formada, özündə şamanizmi nümayiş etdirirdi. Silla dövrünün keramikasnda qəlibçilik metoduna daha çox üstünlük verilirdi.

Dulusçuluq sahəsində yüksək inkişaf dövrü XII – XIII əsrə təsadüf edir. Bu zaman Koreya sənətkarları mavi-yaşıl rəngli kaşıdan istifadə və bunların məhsul üzərində təsvirinə yer verdilər. Bu texnika Koreyaya Çindən daxil olmuşdur.

Çoson sülaləsi dövründə keramikada aparıcı mövqeyi kobalt təsvirləri ilə ağ çini üzərində nəqşlər təşkil edirdi. Bu texnika indiyədək öz varlığın saxlamaqdadır. Bu üsulla müasir yemək, çay dəstləri hazırlanır.

16-cı əsrdə İmcın müharibəsi zamanı bir çox saxsı qablar yaponlar tərəfindən oğurlandı. Gündoğar ölkəyə aparılan bu nümunələr Yaponiya keramikasına güclü təsir göstərmişdi. Tanınmış bir çox yapon dulusçuluq sənəti ustalarının faliyyətlərində hələ də Koreya yarımadasının fəthinindən sonra Yaponiyaya gətirilən nümunələrin təsirini görə bilərik.

Teatr

 
Koreya taekvondo yarış-tamaşası.

Koreya teatrının daha qədim köklərə gedib çıxdığını göstərmək lazımdır. Belə ki, bu teatr ibtidai dövrün dini ənənələrinə söykənir. Teatrın ayrılmaz tərkib hissəsini isə, musiqi və rəqs təşkil edirdi. Bunun ən parlaq nümunəsi txalcum – yəni maskalarda komediya tamaşalarıdır. Bunlar pantomima və rəqsləri xatırladır. Daha geniş vüsət tapmış mahnı-dramatik tamaşalardan pxansorini göstərmək olar. Bu tamaşa populyar süjetlər əsasında hazırlanırdı. Küçə aktyorlarının ifasında kukla teatr tamaşalarını da göstərmək olar. Kut adlı zamam mərasimləri də dini xarakter kəsb edərək əyləncəvi mahiyyətə malik idi.

Adət-ənənə

Memarlıq

 
Xanok, ənənəvi Koreya evi.

İncəsənətin mühüm növü olan Koreya memarlığında iki əsas üslub başlıca yer tuturdu: birincisi, sarayməbəd üslubudur ki, burada çin kanonlarının güclü təsiri özünü göstərirdi; ikincisi isə xalq üslubudur ki, buraya adi insanların mənzil tikililəri aid edilir. Sadə insanların mənzil tikililəri üçün samandan çardağın salınması ənənəvi səciyyə kəsb edirdi. Varlılar isə böyük və gözəl evlər tikməklə yanaşı, çardaqlarını kirəmitlə döşəyirdilər ki, bu da evə xüsusi gözəllik bəxş edirdi. Memarlıqda təbiət landşaftına çox böyük üstünlük verilirdi. Bir çox budda monastrları təbiət qoynunda inşa edilmişdir. Bunların, xüsusilə, dağ döşlərində tikintisi xüsusi peyzajın yaradılmasına geniş imkan açırdı.

Koreya memarlığının ən qədim və diqqətəlayiq nümunəsi 1394-cü ildə inşa edilən Seuldakı Kenbokun sarayıdır ("günəş və xoşbəxtlik sarayı"). Saray kompleksi bir neçə hissəyə - pavilyonlara bölünür. Kınconçujon taxt otağının ətrafında Ceson sülaləsinin banisi olan kral Txeconun (1392-1398-ci illərdə hakimiyyətdə olub) xüsusi otaqları yerləşirdi. Köşklərdən biri olan Kenxveru lotus gölməçəsinin mərkəzində yerləşir.

Bağlar

 
Xyanvoncon, Kenbokkunda bağ. Seul şəhəri.

Həm məbəd, həm də özəl bağların qurulması prinsipləri eynilik təşkil edir. Əsasən bağların qurulması üslubuna şamanizm təsir etmişdir. Şamanizm təbiət və mistisizmlə əlaqələndirilir və mənzərənin detallarına ən çox diqqət yetirir. İnsanların hazırladığı elementlərin olduğu Çin və Yaponiyanın bağlarından fərqli olaraq, Koreya bağlarında sünilikdən çəkinilir, təbiətin özündən daha da “təbii” görünməyə çalışılır.

Lotus gölməçəsi - Koreya bağçasında əhəmiyyətli bir detaldır. Əgər bağda həqiqi bir gölməçə varsa, o zaman adətən yaxınlıqda bir köşk qurulur ki, bu da suyu məmnuniyyətlə seyr etməyə imkan verir. Həmçinin tez-tez çox səviyyəli çiçək yataqlarına da rast gəlinir.

Kencu yanında olan Pxosokçon Silla sülaləsi dövründə təşkil edilmişdir. Burada ənənəvi bağlarda suyun əhəmiyyətini vurğulayır. Silla sülaləsinin mövcudluğunun sonunda kral qonaqları kanal boyunca əyləşirdilər və onların arasında su üzərində şərab dolu qablar üzürdü.

Geyim

 
Hanbok.

Hanbok (한복, 韓服) (əsasən KXDR-da geyinilir) kimi tanınan ənənəvi Koreya kostyumu qədim zamanlardan geyinilir. Hanbok bir bluzka (çoqopri) və yubkadan (çxima) ibarətdir. Ənənəvi şlyapa kvanmo adlanır.

Sosial vəziyyətlərinə uyğun olaraq koreyalılar fərqli geyinirlər, bu da geyimləri sosial statusun vacib əlamətinə çevirir. Etkiləyici lakin bəzən həcmli geyimlər hakim sinif və kral ailəsi tərəfindən geyilir. Yuxarı siniflər adi insanlardan fərqlənmək üçün zərgər məmulatlardan da istifadə edirlər. Qadınlar üçün ənənəvi bəzək ipək bir lent yapışdırılmış qiymətli daşlardan hazırlanmış təbiətin bəzi elementləri şəklində asqıdır.

Qışda insanlar pambıq paltarlar geyirdilər. Kürk də geniş yayılmışdır.

Hanbok geyinmə məqsədindən asılı olaraq fərqlidir: gündəlik, mərasim və xüsusi geyim. Mərasim geyimləri rəsmi hallarda, o cümlədən uşağın ilk doğum günü (toljançxi), toy və cənazə mərasimlərində geyilirdi. Xüsusi geyimlər rəsmi hallar və ya şaman ayinləri üçün hazırlanırdı. Müasir zamanda hanbok gündəlik istifadə olunmasa da, rəsmi hallarda, bayramlarda geyinilir. Ancaq yaşlı nəsil bəzən Cosen sülaləsindən qalan aristokrat ailələrin nümayəndələri kimi hanbok geyinir.

Mətbəx

 
Pibimpap

Düyü - Koreya mətbəxinin əsas qidasıdır. Son vaxtlara qədər ölkədə mahiyyətcə kənd təsərrüfatı üstünlük təşkil etdiyindən yemək reseptləri əsrlərin təcrübəsi ilə yaxşılaşdırılmışdır. Koreyada əsas məhsullar kimi düyü, arpa və lobyadan istifadə olunur. Düzdü digər paxlalılarda ənənəvi Koreya mətbəxində önəmli yer tutur. Balıq və digər dəniz məhsulları da mətbəxin vacib hissədir, çünki Koreya yarımadada yerləşir.

İstifadə edilən yemək reseptləri qədim ənənələrə malikdi. Turşuya qoyulmuş balıqlar və tərəvəzlər də ənənəvi Koreya mətbəxinə daxildir. Belə yeməklər qışda lazımi zülallar və vitaminlər təmin edirdi.

Ənənəvi mətbəxin fərqli bir xüsusiyyəti Koreyada xüsusilə beş maddənin istifadə edilməsidi: sarımsaq, yaşıl soğan, vəhşi rokambol, soğan-porey və zəncəfil. Ət yeməkləri də bu xalqın çox sevdiyi təamlardandır.

Koreyalıların ənənəvi yeməkləri bunlardır - ssambal, pulkoqi, sinsollo, kimçxi, pibimpap və kucolpxan.

İstinadlar

  1. "See «Same roots, different style» by Kim Hyun". 2008-12-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-04. (#parameter_ignored_suggest)
  2. The Koreas: a global studies handbook - Google Books
  3. (PDF). 2010-07-03 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-02-03.
  4. "The Search Engine that Does at InfoWeb.net". 2010-08-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-08-04. (#parameter_ignored_suggest)
  5. "ИСКУССТВО ДРЕВНЕЙ КОРЕИ". Медиаэнциклопедия ИЗО.
  6. M. Eckersley. ed. 2009. Drama from the Rim: Asian Pacific Drama Book (2nd ed.). Drama Victoria. Мельбурн. p.54
  7. "A rare glimpse into a closed art world". Korea Is One. 2008-12-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-06-01. (#parameter_ignored_suggest)
  8. Evelyn McCune. The Arts of Korea: An Illustrated History
  9. "Pottery in Japan". Onmarkproductions.com. 2012-04-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-06-01. (#parameter_ignored_suggest)
  10. "Архивированная копия". 2008-03-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-08-04. (#parameter_ignored_suggest)
  11. "Traditional Crafts of Japan". Kougei.or.jp. 2012-04-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-06-01. (#parameter_ignored_suggest)
  12. Purple Tigress (2005-08-11). "Review: Brighter than Gold - A Japanese Ceramic Tradition Formed by Foreign Aesthetics". BC Culture. 2012-04-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-01-10. (#parameter_ignored_suggest)
  13. "Период Муромати, 1392-1573". Метрополитен-музей. 2002. 2002-12-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2008-01-10. 1596 Тоёми Хидэёси второй раз вторгся в Корею. В дополнение к жестоким убийствам и широкомасштабным разрушением множество корейских изделий были похищены и доставлены в Японию. Изысканные корейские гончарные изделия сыграли критическую роль в формировании новых типов гончарства в Японии, таких как Сацума, Арита и Хаги. Вторжение завершилось в связи с неожиданной смертью Хидэёси. (#parameter_ignored_suggest); (#parameter_ignored_suggest)
  14. John Stewart Bowman (2002). Columbia Chronologies of Asian History and Culture. 170p. ISBN 0231110049.

Avqust 02, 2021
koreya, mədəniyyəti, müasir, zamanda, koreyanın, yerə, şimal, cənuba, bölünməsi, mədəniyyətdə, parçalanmaya, səbəb, oldu, lakin, buna, baxmayaraq, koreyanın, ənənəvi, mədəniyyəti, 5000, ildən, çox, tarixi, olan, hər, dövləti, birləşdirir, qədimlərdən, biri, he. Muasir zamanda Koreyanin iki yere Simal ve Cenuba bolunmesi medeniyyetde de parcalanmaya sebeb oldu Lakin buna baxmayaraq Koreyanin enenevi medeniyyeti 5000 ilden cox tarixi olan her iki dovleti birlesdirir ve en qedimlerden biri hesab olunur 1 2 3 4 Tadjon Kenbok sarayinda dekorativ bezek Tarixi Namdaemun binasi Mundericat 1 Tarixi 2 Koreyanin parcalanmasi 3 Enenevi medeniyyet 3 1 Poeziya 3 2 Musiqi 3 3 Reqsler 3 4 Rengkarliq 3 5 El isleri 3 6 Heykelterasliq 3 7 Keramika 3 8 Teatr 4 Adet enene 4 1 Memarliq 4 2 Baglar 4 3 Geyim 4 4 Metbex 5 IstinadlarTarixi RedakteKoreya qedim medeniyyete malik olkedir Koreya tarixini baslangici b e e 2333 cu ile efsanevi hokmdar Tanqunun dovrune tesaduf edir O Allahin oglu kimi qebul edilib Coson dovletinin yeni Seher teraveti olkesi nin banisi hesab edilir Tarixi faktlar subut edir ki b e e I esrde bu olkede Koqurye Pekce ve Silla dovletleri de movcud olmusdur VII esrin ortalarindan Silla butun Koreya yarimadalarini birlesdirdi Bu dovletlerde medeniyyete xususi yer verilirdi Yuksek vezifeli koreyalilarin mezarlari uzerinde abideler masa seklinde dolmenler qurulurdu 5 Koreyanin parcalanmasi Redakte Esas meqale Koreyanin bolunmesiKoreya vahid olke seciyyesi kesb etmekle ozunun siyasi ve medeni ozunemexsuslugunu qoruyub saxladi Medeniyyetin ciceklenmesi Koqurye dovrune X XIV esr ve Coson XIV 1910 il dovrune tesaduf edir Koreya uzun muddet Yaponiyanin hokmranligi altinda olmus ve II Dunya muharibesinden sonra iki dovlete bolunub 1948 ci ilde iki dovlet yaradilir cenubda Cenubi Koreyaya cimalda KXDR Koreya muharibesinden 1950 1953 sonra iki yeri teskil olunan dovlet Koreya silahsizlasdirilmis zonasi ile bir birinden ayrilir Yarimadanin simalinda Kim Ir Senin diktatorlugu altinda Koreya Xalq Demokratik Respublikasi qurulur olumunden sonra oglu Kim Cen Ir varisi oldu 2011 ci ilin dekabrinda Kim Cen Irin olumunden sonra ise olkeni ucuncu oglu Kim Cen In idare edir Bir nece onillikler erzinde Cenubi Koreyada ise herbi diktatorlar olkenin modernlesdirilmesi siyaseti ile hokmranliq etdiler 1980 ci illerin sonlarinda olke demokratik bir dovlet oldu Enenevi medeniyyet RedakteKoreyanin bedii medeniyyeti dinin tesiri altinda olmusdur Ilk caglar ruhlara sitayis samanizm ve yamusok sonralar ise Konfutsicilik buddizm en baslicasi Mahayaninin tesiri ozunu tezahur etdirirdi Silla dovleti zamani buddizm Coson dovrunde ise konfutsicilik ustunluk teskil edir Poeziya Redakte Koreyanin yazili edebiyyati hele Silla dovrunde VIII esrde yaranmisdir Onun esasi idu vasitesile heyata kecirildi Bu koreya danisiq dilinin Cin ieroqlifleri ile oturulmesi demek idi Muasir gunedek idu ile 25 den artiq ser gelib catmisdir ki bunlar da xaynqo adlanirdi Kopye sulalesi dovrunde Kaye mahnilari janri daha populyar idi Bir qeder sonraki dovrde bu sulalenin daha yeni bir lirik poeziya janri sicjo meydana cixdi Bir qayda olaraq sicjo her hansi bir fikir ve hissin uc misra ile catdirilmasini nezerde tutur XV esrde xanqil elifbasinin kesfi mehebbet lirikasinin rengareng novlerinin meydana cixmasina sebeb oldu Coson dovrunun orta merhelesinde kasa adi altinda dogma dilde peyzaj lirikasi janri genis vuset tapmaga basladi Zerif serlerde sairler dogma tebietin gozelliklerini vesf edirdiler Yazili edebiyyatin inkisafi ve kitab nesri VIII esre tesaduf edir 751 ci ilde ksiloqrafik usul ile buddaya dair tesvir Daharapi sutranin temiz havasi adli eser cap edilir Musiqi Redakte Qedim Koreya musiqi medeniyyeti iki kateqoriyadan ibaretdir cxanok cemiyyetin yuksek tebeqelerinin musiqi enenelerinin toplusu ve sonak sade insanlarin musiqisi Cxanok melodiyalari bir qayda olaraq asta tenteneli ve uzun musiqi frazalarini birlesdiren murekkeb kompozisiyalardan ibaretdir Bunlardan muasir dovrumuze qeder gelib cixan Sucjecxon pyesidir Qedim dovrde onlar saray tenteneleri bayramlarinda ifa olunurdu Xalq musiqisi ise ozunde saman negmelerini ehate ederek sancjo janrini zerb aletleri musiqisi ve pxansorini musiqili dram yaradirdi Reqsler Redakte Cincu qommu Musiqinin bir sahesi olan reqsler Koreyada bir nece novdur saman saray xalq ve maskalarla reqs Xoreoqrafik ciceklenme buddizminin hokmranligi dovrune tesaduf edir Bu reqslerin ifasi zamani esas diqqet tamasaciya ekstaz vech hissini catdirmaqdir Hereketlerin plastikasi qeyri cismani hesab edilirdi Yaponlarin esareti dovrunden baslayaraq hemin reqsler tenezzule ugramisdi Kommu qilinclarin reqsi xanmu durnalarin reqsi cxunenmu yazda oxuyan bulbullerin reqsi cxunyancjmon reqsleri medeniyyet deyerleri silsilesine aid olan servetlerdendir Bir cox kostyumlu tamasalar ve ya reqsler Koreyanin muxtelif yerlerinde ifa olunur 6 Rengkarliq Redakte Tano gunu menzeresi Rengkarligin erken numuneleri oz tezahurunu Koqurye sulalesine aid serdabelerin divar tesvirlerinde tapmisdir Bu abidelere Mancuriyanin cenubunda Phenyanin alt hissesinde III IV esr Kyonca VI esr erazilerindedir Korye dovru buddizmin ciceklenmesine aid olub Koreya tesviri senetinin qizil esri adlandirilir Bu dovrun ressamlari ecazkar mebed freskalari budda kitablarina illustrasiyalar muasirlerinin portretlerinin hemcinin dord mohtesem hakimin gavali sebleh payizgulu ve bambukun tesvirine baslica yer vermisler Coson sulalesi dovrunde konfutsiciliyin hokmranligi ile elaqedar cin rengkarliq kanonlari daha cox qabardilmaba basladi ve bu uzun muddet XVIII esre qeder davam etdi Hazirda Simali Koreyada senet enene ve realizmden tesirlenir Cjon Sonun Kimgan daglarinin Cxon zirvesi sekli dumanin gizlediyi yuksek qayalarla Koreya menzeresinin klassik bir numunesidir 7 El isleri Redakte Inci mozaikasi olan lakli sandiq Koreya Milli Muzeyi Seul Koreyada bir sira nadir el isleri mehsullari istehsal edilir Onlarin ekseriyyeti gundelik istifade ucun nezerde tutulmusdur buna gore praktiklik bu islerin estetikasindan daha vacibdir Enenevi olaraq en populyar materiallar metal agac parca lak ve gildir Lakin bezi hallarda bu yaxinlarda kagiz suse ve ya deri istifade edilmisdir Qirmizi ve qara keramikadan olan qedim el isleri Cinin Xuanxe dovru dulusculuq mektebine cox oxsardir Tunc dovrune aid tapintilar cox ferqlidir ve daha bacariqli duzeldilmisdir Qazintilar zamani zerif taclar qablar ve muxtelif naxislar olan qablar da daxil olmaqla bir cox gozel arxeoloji numuneler tapilmisdir Koryo dovrunde buruncden istifade cox yayilmisdi Mis erintisi ve sinkin ucde birinden elde edilen burunc de kifayet qeder populyar material idi Sulale hemcinin oz seladon mehsullari ile daha yaxsi taninir Coson dovrunde mavi naxislarla bezedilmis cini qablar daha meshur idi Eyni zamanda agac emali inkisaf etdirdi ki bu da suni sekilde hazirlanmis mebellerinin dolab sandiq ve masalarin gorunmesine sebeb oldu Heykelterasliq Redakte Koreya heykelterasligina qedim fiqurlari numune gostermek olar Meselen Panqude Simali Konsan eyaleti qayasi uzerinde yonulmus fiqurlarini neolit dovrunun tapintilari olan das ve sumukden insan heyvan fiqurlari gostermek olar Buruncden hazirlanmis fiqurlar ise burunc dovrunun mehsullari hesab edilir Yalniz uc dovlet in hakim oldugu zamanlarda heykelterasliq sicrayis elde etdi Bu dovrde buddaya hesr olunmus heykeller mebed ve paqodalarda ustunluk teskil etmeye basladi Budda heykellerinin en gozel numuneleri VIII esrde Gonce yaxinligindaki Sokkuram magara mebedinde qalmaqdadir XIV esrin sonunda Coson sulalesinin hakimiyyeti dovrunde heykelterasliq tenezzule ugradi Hele qedimden koreyalilar metalin asilanmasi uzre meshur idiler Koreya erazisinde buruncden hazirlanmis bir cox mehsullar guzgu balta bicaq zeng orijinal hendesi ve zoomorf ornamentlerle bezedilmis zinet esyalari burunc merhelesine tesaduf edir Metallarin asilanmasi seneti demir dovrunun ilk merhelesine tesaduf ederek uc dovlet hakimiyyeti caglarinda ozunun kamillik seviyyesine catmisdir Silla dovrunun esyalari kolleksiyalari tac sirga boyunbagi bel kemeri ve s oz unikal bezeyi ile zerifliyi ile secilirdi Taclarin bezedilmesi xususi unikal senetkarliqla yerine yetirilirdi dalgavari cizgi ve xetler relyef ornamentleri qizil simlerle bir birine calaqlasdirilmis yarpaqciqlar zinyet esyalarina xususi gozellik verirdi Zengler oz zahiri gorunusu ve seslenmesine gore meshur idi Beleleri mebedleri bezeyi kimi boyuk dini ve estetik ehemiyyet kesb edirdi Bele zenglerin biri VIII esrin sonlarinda tokulmus Emille zengleri kimi meshur olan mebed zengleridir Bu zengler lotos formasinda gozel medalyonlarla hemcinin su perileri cicek tesvirleri ile bezedilmisdir Keramika Redakte Kore sulalesi dovru keramik numune Koreya keramikasi da meshur idi Bu senetin ozunun derin eneneleri movcuddur neolit dovrunde qedim dulusculuq qablari xususi imzalarla bezedilmis vazalarin hazirlanmasi ve s Neolit dovrunun erken keramikasi dar qablarda paralel xett ve noqtelerle bezedilmis tesvirlerden ibaretdir Bir qeder sonra renglenmis gilden fiqurlar yaradilmaga basladi Bu qedim keramik mehsullar serbest terzde orijinal formada ozunde samanizmi numayis etdirirdi Silla dovrunun keramikasnda qelibcilik metoduna daha cox ustunluk verilirdi Dulusculuq sahesinde yuksek inkisaf dovru XII XIII esre tesaduf edir Bu zaman Koreya senetkarlari mavi yasil rengli kasidan istifade ve bunlarin mehsul uzerinde tesvirine yer verdiler Bu texnika Koreyaya Cinden daxil olmusdur 8 Coson sulalesi dovrunde keramikada aparici movqeyi kobalt tesvirleri ile ag cini uzerinde neqsler teskil edirdi Bu texnika indiyedek oz varligin saxlamaqdadir Bu usulla muasir yemek cay destleri hazirlanir 16 ci esrde Imcin muharibesi zamani bir cox saxsi qablar yaponlar terefinden ogurlandi Gundogar olkeye aparilan bu numuneler Yaponiya keramikasina guclu tesir gostermisdi 9 10 11 Taninmis bir cox yapon dulusculuq seneti ustalarinin faliyyetlerinde hele de Koreya yarimadasinin fethininden sonra Yaponiyaya getirilen numunelerin tesirini gore bilerik 12 13 14 Teatr Redakte Koreya taekvondo yaris tamasasi Koreya teatrinin daha qedim koklere gedib cixdigini gostermek lazimdir Bele ki bu teatr ibtidai dovrun dini enenelerine soykenir Teatrin ayrilmaz terkib hissesini ise musiqi ve reqs teskil edirdi Bunun en parlaq numunesi txalcum yeni maskalarda komediya tamasalaridir Bunlar pantomima ve reqsleri xatirladir Daha genis vuset tapmis mahni dramatik tamasalardan pxansorini gostermek olar Bu tamasa populyar sujetler esasinda hazirlanirdi Kuce aktyorlarinin ifasinda kukla teatr tamasalarini da gostermek olar Kut adli zamam merasimleri de dini xarakter kesb ederek eylencevi mahiyyete malik idi Adet enene RedakteMemarliq Redakte Xanok enenevi Koreya evi Incesenetin muhum novu olan Koreya memarliginda iki esas uslub baslica yer tuturdu birincisi saraymebed uslubudur ki burada cin kanonlarinin guclu tesiri ozunu gosterirdi ikincisi ise xalq uslubudur ki buraya adi insanlarin menzil tikilileri aid edilir Sade insanlarin menzil tikilileri ucun samandan cardagin salinmasi enenevi seciyye kesb edirdi Varlilar ise boyuk ve gozel evler tikmekle yanasi cardaqlarini kiremitle doseyirdiler ki bu da eve xususi gozellik bexs edirdi Memarliqda tebiet landsaftina cox boyuk ustunluk verilirdi Bir cox budda monastrlari tebiet qoynunda insa edilmisdir Bunlarin xususile dag doslerinde tikintisi xususi peyzajin yaradilmasina genis imkan acirdi Koreya memarliginin en qedim ve diqqetelayiq numunesi 1394 cu ilde insa edilen Seuldaki Kenbokun sarayidir gunes ve xosbextlik sarayi Saray kompleksi bir nece hisseye pavilyonlara bolunur Kinconcujon taxt otaginin etrafinda Ceson sulalesinin banisi olan kral Txeconun 1392 1398 ci illerde hakimiyyetde olub xususi otaqlari yerlesirdi Kosklerden biri olan Kenxveru lotus golmecesinin merkezinde yerlesir Baglar Redakte Xyanvoncon Kenbokkunda bag Seul seheri Hem mebed hem de ozel baglarin qurulmasi prinsipleri eynilik teskil edir Esasen baglarin qurulmasi uslubuna samanizm tesir etmisdir Samanizm tebiet ve mistisizmle elaqelendirilir ve menzerenin detallarina en cox diqqet yetirir Insanlarin hazirladigi elementlerin oldugu Cin ve Yaponiyanin baglarindan ferqli olaraq Koreya baglarinda sunilikden cekinilir tebietin ozunden daha da tebii gorunmeye calisilir Lotus golmecesi Koreya bagcasinda ehemiyyetli bir detaldir Eger bagda heqiqi bir golmece varsa o zaman adeten yaxinliqda bir kosk qurulur ki bu da suyu memnuniyyetle seyr etmeye imkan verir Hemcinin tez tez cox seviyyeli cicek yataqlarina da rast gelinir Kencu yaninda olan Pxosokcon Silla sulalesi dovrunde teskil edilmisdir Burada enenevi baglarda suyun ehemiyyetini vurgulayir Silla sulalesinin movcudlugunun sonunda kral qonaqlari kanal boyunca eylesirdiler ve onlarin arasinda su uzerinde serab dolu qablar uzurdu Geyim Redakte Hanbok Hanbok 한복 韓服 esasen KXDR da geyinilir kimi taninan enenevi Koreya kostyumu qedim zamanlardan geyinilir Hanbok bir bluzka coqopri ve yubkadan cxima ibaretdir Enenevi slyapa kvanmo adlanir Sosial veziyyetlerine uygun olaraq koreyalilar ferqli geyinirler bu da geyimleri sosial statusun vacib elametine cevirir Etkileyici lakin bezen hecmli geyimler hakim sinif ve kral ailesi terefinden geyilir Yuxari sinifler adi insanlardan ferqlenmek ucun zerger memulatlardan da istifade edirler Qadinlar ucun enenevi bezek ipek bir lent yapisdirilmis qiymetli daslardan hazirlanmis tebietin bezi elementleri seklinde asqidir Qisda insanlar pambiq paltarlar geyirdiler Kurk de genis yayilmisdir Hanbok geyinme meqsedinden asili olaraq ferqlidir gundelik merasim ve xususi geyim Merasim geyimleri resmi hallarda o cumleden usagin ilk dogum gunu toljancxi toy ve cenaze merasimlerinde geyilirdi Xususi geyimler resmi hallar ve ya saman ayinleri ucun hazirlanirdi Muasir zamanda hanbok gundelik istifade olunmasa da resmi hallarda bayramlarda geyinilir Ancaq yasli nesil bezen Cosen sulalesinden qalan aristokrat ailelerin numayendeleri kimi hanbok geyinir Metbex Redakte Pibimpap Duyu Koreya metbexinin esas qidasidir Son vaxtlara qeder olkede mahiyyetce kend teserrufati ustunluk teskil etdiyinden yemek reseptleri esrlerin tecrubesi ile yaxsilasdirilmisdir Koreyada esas mehsullar kimi duyu arpa ve lobyadan istifade olunur Duzdu diger paxlalilarda enenevi Koreya metbexinde onemli yer tutur Baliq ve diger deniz mehsullari da metbexin vacib hissedir cunki Koreya yarimadada yerlesir Istifade edilen yemek reseptleri qedim enenelere malikdi Tursuya qoyulmus baliqlar ve terevezler de enenevi Koreya metbexine daxildir Bele yemekler qisda lazimi zulallar ve vitaminler temin edirdi Enenevi metbexin ferqli bir xususiyyeti Koreyada xususile bes maddenin istifade edilmesidi sarimsaq yasil sogan vehsi rokambol sogan porey ve zencefil Et yemekleri de bu xalqin cox sevdiyi teamlardandir Koreyalilarin enenevi yemekleri bunlardir ssambal pulkoqi sinsollo kimcxi pibimpap ve kucolpxan Istinadlar Redakte See Same roots different style by Kim Hyun 2008 12 11 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 08 04 parameter ignored suggest The Koreas a global studies handbook Google Books Center for International Rehabilitation Research Information amp Exchange Rehabilitation Science University at Buffalo PDF 2010 07 03 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 02 03 The Search Engine that Does at InfoWeb net 2010 08 01 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 08 04 parameter ignored suggest ISKUSSTVO DREVNEJ KOREI Mediaenciklopediya IZO M Eckersley ed 2009 Drama from the Rim Asian Pacific Drama Book 2nd ed Drama Victoria Melburn p 54 A rare glimpse into a closed art world Korea Is One 2008 12 11 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 06 01 parameter ignored suggest Evelyn McCune The Arts of Korea An Illustrated History Pottery in Japan Onmarkproductions com 2012 04 17 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 06 01 parameter ignored suggest Arhivirovannaya kopiya 2008 03 09 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 08 04 parameter ignored suggest Traditional Crafts of Japan Kougei or jp 2012 04 17 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 06 01 parameter ignored suggest Purple Tigress 2005 08 11 Review Brighter than Gold A Japanese Ceramic Tradition Formed by Foreign Aesthetics BC Culture 2012 04 17 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2008 01 10 parameter ignored suggest Period Muromati 1392 1573 Metropoliten muzej 2002 2002 12 20 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2008 01 10 1596 Toyomi Hideyosi vtoroj raz vtorgsya v Koreyu V dopolnenie k zhestokim ubijstvam i shirokomasshtabnym razrusheniem mnozhestvo korejskih izdelij byli pohisheny i dostavleny v Yaponiyu Izyskannye korejskie goncharnye izdeliya sygrali kriticheskuyu rol v formirovanii novyh tipov goncharstva v Yaponii takih kak Sacuma Arita i Hagi Vtorzhenie zavershilos v svyazi s neozhidannoj smertyu Hideyosi parameter ignored suggest parameter ignored suggest John Stewart Bowman 2002 Columbia Chronologies of Asian History and Culture 170p ISBN 0231110049 Menbe https az wikipedia org w index php title Koreya medeniyyeti amp oldid 6016201, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.