fbpx
Wikipedia

Kimya mühəndisliyi

Avqust 12, 2021

Kimya mühəndisliyi — kimya, fizika, riyaziyyat, biologiya və iqtisadiyyatın prinsiplərindən istifadə edərək enerji və materiallardan istehsalatı, istehsalatın dizaynını, nəqliyyatını və transformasiyasını təmin edən mühəndislik sahəsidir. Kimya mühəndislərinin işi laboratoriyada nano-texnologiya və nano-materialların istifadəsindən kimyəvi maddələri, xammalları, canlı hüceyrələri, mikroorqanizmləri və enerjini faydalı forma və məhsula çevirən genişmiqyaslı sənaye proseslərinə kimi ola bilər.

Kimya mühəndisləri istehsalat proseslərini layihələndirir, konstruksiyasını həyata keçirir və idarə edirlər (fraksiyalara ayırma kolonları təsvir olunmuşdur)

Kimya mühəndisləri zavod layihələşdirməsi və istismarının təhlükəsizlik və risk qiymətləndirilməsi, proses dizaynı və analizi, modelləmə, idarə etmə mühəndisliyi, kimyəvi reaksiya mühəndisliyi, nüvə mühəndisliyi, biomühəndislik, tikinti xüsusiyyətləri və idarə təlimatları kimi sahələrində xidmət edirlər.

Kimya mühəndisləri əsasən Kimya Mühəndisliyi və ya Proses Mühəndisliyi dərəcəsinə sahib olurlar. Təcrübələrlə məşğul olan mühəndislər bu sahə üzrə peşəkar qurumların sertifikatına sahib ola və ya bu orqanların üzvü ola bilirlər. Belə qurumlara Kimya Mühəndisləri İnstitutu (ing. IChemE) və ya Amerika Kimya Mühəndisləri İnstitutu (ing. AIChE) daxildir. Kimya mühəndisliyi dərəcəsi digər mühəndislik sahələri ilə birbaşa əlaqədardır.

Etimologiya

 
Corc Edvard Davis

Elm Tarixi haqqında İngilis jurnalının (ing. British Journal for the History of Science) 1996-cı ildə nəşr edilmiş artiklində Ceyms F. Donnellinin(ing. James F. Donnelly) 1839-cu ildə Sulfat turşusunun istehsalı ilə əlaqədar istinadında Kimya mühəndisliyindən bəhs etdiyi qeyd edilir. Lakin eyni nəşrdə Corc Edvard Deyvisin(ing. George Edward Davis) bu terminini yaratdığı deyilir. Devis həmçinin 1881-ci ildə Kimya Mühəndisliyi Cəmiyyətini yaratmaq istəmiş, lakin bu cəmiyyəti Kimya Sənayesi Cəmiyyəti adlandırmışdır və cəmiyyətin birinci katibi olmuşdur. ABŞ Elm Tarixi ensiklopediyası(ing. History of Science in United States: An Encyclopedia) 1890-cı illərdə bu termindən istifadə edir. 1850-ci illərdən sonra Birləşmiş Krallıqda kimya sənayesində mexaniki avadanlığın istifadəsini təsvir etmək üçün "Kimya mühəndisliyi" terminindən geniş miqyasda istifadə edilməyə başlanmışdır. Artıq 1910-cu ildən başlayaraq kimya mühəndisi peşəsi ABŞ və Birləşmiş Krallıqda geniş yayılmışdı.

Tarixi

Kimya mühəndisliyi, əsas anlayışı olan vahid bölmə əməliyyatlarının (ing. unit operations) inkişafı ilə ortaya çıxmışdır. Əksər müəlliflər Deyvisin vahid bölmə əməliyyatlarını icad etdiyi barəsində həmfikirdirlər, əlbəttə bu anlayışın daha əvvəldə var olduğu və Deyvisin bu anlayışı əhəmiyyətli dərəcədə inkişaf etdirdiyini düşünənlərdə var. 1887-ci ildə kimya mühəndisliyi haqqında Manchester Texniki Məktəbində (sonradan Mançester Elm və Texnologiya İnstitutu Universitetinin və indi Mançester Universitetinin bir hissəsi) verdiyi mühazirələr bu sahədə ən ilklərdən sayılır. Deyvisin mühazirələrindən 3 il öncə Henri Edvard Armstronq(ing. Henry Edward Armstrong) London şəhər İnstitutunda kimya mühəndisliyi dərəcəsi tədris etmişdir. Armstronqun kursu uğursuz oldu, bunun səbəbi işə götürənlərin bu kursun məzunlarına iş vermək istəklərinin olmaması idi. Həmin dövrün işə götürənləri kimyaçı və mexanika mühəndislərini işə götürməyi daha üstün tuturdular. ABŞ-da yerləşən Massaçusets Texnologiya İnstitutu (ing. Massachusetts Institute of Technology), Mançesterdə yerləşən Ovens kolleci (ing. Owens College) və London Kollec Universitetindəki(ing. University College London) kimya mühəndisliyi kursları eyni problemlə qarşılaşmışdılar.

1888-ci ildən başlayaraq Lewis M. Norton ABŞ-da ilk kimya mühəndisliyi kursunu MIT-də tədris edirdi. Nortonun kursu çağdaş və mahiyyətcə Armstrong kursuna bənzər idi. Lakin hər iki kurs kimya və mühəndislik fənlərini birləşdirir və bu fənlərlə yanaşı məhsul dizaynı tədris edirdilər. "Kimya mühəndisləri digər mühəndisləri həm mühəndis, həm də kimyaçı olduqlarına, yalnız kimyaçı olmadıqlarına inandırmaqda çətinlik çəkirdilər" Vahid bölmə əməliyyatları (ing. unit operations) 1905-ci ildə Vilyam Hults Volker (ing. William Hultz Walker) tərəfindən kimya mühəndisliyi kursuna daxil edilmişdir. 1920-ci illərin əvvəllərində vahid bölmə əməliyyatları MIT və ABŞ-ın digər universitetlərində, həmçinin London İmperial Kollecində (ing. Imperial College London) kimya mühəndisliyinin vacib bir istiqaməti oldu. 1908-ci ildə qurulmuş Amerika Kimya Mühəndisləri İnstitutu (ing. AIChE) kimya mühəndisliyinin müstəqil bir elm hesab edilməsi və vahid bölmə əməliyyatlarının (ing. unit operations) əsas əməliyyat olmasında mühim rol oynadı. Məsələn, 1922-ci ildəki hesabatların birində kimya mühəndisliyini "əsasını vahid bölmə əməliyyatlarının təşkil etidiyi elm" kimi təsvir etmişdir və bu prinsiplə kimya mühəndisliyi kursunu yetərincə yaxşı səviyyədə tədris edən akademik qurumların siyahısını dərc etmişdir. Kimya mühəndisliyinin İngiltərədə fərqli bir elm olaraq təbliğ edilməsi 1922-ci ildə Kimya Mühəndisləri İnstitutu (ing. IChemE) yaradılmasına səbəb oldu. Bu institut vahid bölmə əməliyyatlarının kimya mühəndisliyi intizamı üçün zəruriyyətinin təbliği üçün bir sıra işlər görmüşdür.

Yeni anlayışlar və kəşflər

 
Metanol birbaşa yanacaq kamerasının nümayiş modeli. Yanacaq hüceyrələrinin yığını, görüntünün ortasında laylı kub şəklindədir

1940-cı illərdə sadəcə vahid bölmə əməliyyatlarının kimyəvi reaktorların inkişafı üçün yetərli olmadığı anlaşıldı. Birləşmiş Krallıq və ABŞ-da vahid bölmə əməliyyatlarının üstünlüyü 1960-cı illərə qədər davam etməsinə baxmayaraq, nəql hadisələrinə (əsasən kütlə və enerji daşınması) daha çox fikir verilməyə başlandı. Proses sistem mühəndisliyi(PSM) kimi digər yeni anlayışlarla yanaşı, İkinci Paradigma müəyyən edildi. Nəql hadisələri kimya mühəndisliynə analitik yanaşma qatdı, PSM isə idarəetmə sistemləri və proses konstruksiyası kimi sintetik elementlərə diqqət yetirmişdir. Baxmayaraqki digər sahələrdə də inkişaf müşahidə edilmişdir,İkinci Dünya müharibəsindən əvvəl və sonra kimya mühəndisliyindəki inkişaf əsasən neft-kimya sənayesi ilə bağlıdır. 1940-cı illərdə biokimya mühəndisliyindəki irəliləyişlər, dərman sənayesində tətbiq olundu və penisilin və streptomisin də daxil olmaqla müxtəlif antibiotiklərin kütləvi istehsalına şərait yaratdı. 1950-ci illərdə polimer elmindəki irəliləyişlər "plastik əsri" üçün yol açdı.

Təhlükəsizlik sahəsində inkişaflar

Bu dövrdə irimiqyaslı kimyəvi istehsal müəssisələrinin təhlükəsizliyi və ətraf mühitə təsiri ilə bağlı narahatlıqlar artmışdır. 1962-ci ildə nəşr edilmiş Səssiz Bahar(ing. Silent Spring) qüvvətli antifidant olan DDT-nin(C14H9Cl5) zərərli təsirləri barədə oxucularını xəbərdar etmişdir. 1974-cü ildə İngiltərədə baş vermiş Flixborough fəlakəti 28 nəfərin ölümü ilə nəticələndi, eyni zamanda bir kimyəvi zavoda və yaxınlıqdakı üç kəndə ziyan dəydi. 1984-cü ildə Hindistandakı Bhopal fəlakəti 4000 nəfərin ölümü ilə nəticələndi. Bu hadisələr, digər hadisələrlə yanaşı, bu sahədəki ticarətin nüfuzuna təsir etdi və çsənaye təhlükəsizliyi və ətraf mühitin qorunmasına daha çox diqqət yetirilməsinə səbəb oldu. Buna cavab olaraq Kimya Mühəndisləri İnstitutu təhlükəsizlik dərslərinin 1982-ci ildən sonra akkreditə etdiyi bütün kimya mühəndisliyi dərəcə kurslarının bir hissəsi olmasını tələb etdi. 1970-ci illərdə Fransa, Almaniya, ABŞ və digər ölkələrdə bu sahədə qanunvericilik və monitorinq agentlikləri təsis edildi.

Son inkişaflar

Kompüter elmindəki irəliləyişlər zavod dizaynı və idarə edilməsi, əvvəllər əl ilə edilməli olan hesablamaları və rəsmləri asanlaşdıran tətbiqlərin yaradılmasına təkan verdi. İnsan Genomu Layihəsinin tamamlanması təkcə kimya mühəndisliyini deyil, həm də gen mühəndisliyini və genomikanı inkişafına böyük töhfə vermişdir. Kimya mühəndisliyinin prinsipləri böyük miqdarda DNT zənciri istehsal etmək üçün istifadə edilmişdir.

Anlayışlar

Kimya mühəndisliyi bir çox prinsiplərin tətbiq edilməsini əhatə edir. Əsas anlayışlar aşağıda təqdim olunmuşdur.

Zavod tərtibatı və tikintisi

Kimya mühəndisliyi dizaynına pilot zavodların, yeni zavodların və ya zavod dəyişiklikləri üçün planların, spesifikasiyanın və iqtisadi analizlərin yaradılması aiddir. Dizayn mühəndisləri tez-tez müştəri ehtiyaclarını ödəmək üçün zavod layihələri hazırlayaraq məsləhətçi rolunda çalışırlar. Dizayn maliyyələşdirmə, hökumət qaydaları və təhlükəsizlik standartları da daxil olmaqla bir sıra amillərlə məhdudlaşır.Bu məhdudiyyətlər bir zavodun proses, material və avadanlıq seçimini diktə edir.

Zavod tikintisi investisiya həcmindən asılı olaraq layihə mühəndisləri və layihə rəhbərləri tərəfindən əlaqələndirilir. Kimya mühəndisi layihə mühəndislərinin işini görə bilər və ya hal-hazırda xidmət göstərən qruplara məsləhətçi olaraq xidmət göstərə bilər, lakin bu hallarda əlavə təlim və bacarıqlara ehtiyac olur. ABŞ-da ABET tərəfindən akkreditə olunmuş kimya mühəndisliyi bakalavr proqramları ümumiyyətlə layihə mühəndisliyini tədris prosesində vurğulamır, lakin bu bacarıqlar daha sonra müxtəlif təlimlərlə inkişaf etdirilə bilər. Layihə mühəndisliyi işləri kimya mühəndisləri üçün ən geniş iş imkanlarının olan sahələrdən biridir.

İstinadlar

  1. Cohen, 1996. səh. 172
  2. Cohen, 1996. səh. 174
  3. Swindin, N. (1953). "George E. Davis memorial lecture". Transactions of the Institution of Chemical Engineers. 31.
  4. Flavell-While, Claudia (2012). (PDF). The Chemical Engineer. 52-54. 28 October 2016 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 October 2016.
  5. ↑ Reynolds, 2001. səh. 176
  6. Cohen, 1996. səh. 186
  7. Perkins, 2003. səh. 20
  8. Cohen, 1996. səh. 172–173
  9. Cohen, 1996. səh. 175
  10. Cohen, 1996. səh. 178
  11. Cohen, 1996. səh. 183
  12. Cohen, 1996. səh. 184
  13. Cohen, 1996. səh. 187
  14. Cohen, 1996. səh. 189
  15. Cohen, 1996. səh. 190
  16. Cohen, 1996. səh. 185
  17. Ogawa, 2007. səh. 2
  18. Perkins, 2003. səh. 29
  19. Perkins, 2003. səh. 30
  20. Perkins, 2003. səh. 31
  21. Reynolds, 2001. səh. 177
  22. Perkins, 2003. səh. 32–33
  23. Kim, 2002. səh. 7S
  24. Kim, 2002. səh. 8S
  25. Perkins, 2003. səh. 35
  26. Kim, 2002. səh. 9S
  27. American Institute of Chemical Engineers, 2003a
  28. Towler, Sinnott, 2008. səh. 2–3
  29. Herbst, Andrew; Hans Verwijs (Oct. 19-22)."Project Engineering: Interdisciplinary Coordination and Overall Engineering Quality Control". Proc. of the Annual IAC conference of the American Society for Engineering Management 1 (ISBN 9781618393616): 15–21

Biblioqrafiya

  • American Institute of Chemical Engineers (2003-01-17), , 2011-08-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2011-08-13.
  • Bird, R. Byron; Stewart, Warren E.; Lightfoot, Edwin N. (2002), Kulek, Petrina (ed.), Transport Phenomena (2nd), United States: John Wiley & Sons, ISBN 0-471-41077-2.
  • Carberry, James J., Chemical and Catalytic Reaction Engineering, McGraw-Hill Chemical Engineering Series, Canada: General Publishing Company, ISBN 0-486-41736-0.
  • Cohen, Clive (June 1996), (PDF), Br. J. Hist. Sci., Cambridge University Press, 29 (2): 171–194, doi:10.1017/S000708740003421X, JSTOR 4027832, 2012-06-01 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib.
  • , Rays Universiteti, 2010-07-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2011-08-07.
  • Garner, Geraldine O. (2003), Careers in engineering, VGM Professional Career Series (2nd), United States: McGraw-Hill, ISBN 0-07-139041-3.
  • Kim, Irene (January 2002), (PDF), Chemical Engineering Progress, Philadelphia: American Institute of Chemical Engineers, 98 (1), ISSN 0360-7275, 2004-08-21 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib.
  • McCabe, Warren L.; Smith, Julian C.; Hariott, Peter (1993), Clark, B.J.; Castellano, Eleanor (eds.), Unit Operations of Chemical Engineering, McGraw-Hill Chemical Engineering Series (5th), Singapore: McGraw-Hill, ISBN 0-07-044844-2.
  • Ogawa, Kōhei (2007), "Chapter 1: Information Entropy", Chemical engineering: a new perspective (1st), Netherlands: Elsevier, ISBN 978-0-444-53096-7.
  • Perkins, J.D. (2003), "Chapter 2: Chemical Engineering — the First 100 Years", in Darton, R.C.; Prince, R.G.H.; Wood, D.G. (eds.), Chemical Engineering: Visions of the World (1st), Netherlands: Elsevier Science, ISBN 0-444-51309-4.
  • Reynolds, Terry S. (2001), "Engineering, Chemical", in Rothenberg, Marc (ed.), History of Science in United States: An Encyclopedia, New York City: Garland Publishing, ISBN 0-8153-0762-4.
  • Silla, Harry (2003), Chemical Process Engineering: Design and Economics, New York City: Marcel Dekker, ISBN 0-8247-4274-5.
  • American Institute of Chemical Engineers (2003a), (PDF), Chemical Engineering Progress, Philadelphia, 99 (1), ISSN 0360-7275, 2004-08-21 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib.
  • Towler, Gavin; Sinnott, Ray (2008), Chemical engineering design: principles, practice and economics of plant and process design, United States: Elsevier, ISBN 978-0-7506-8423-1.

Avqust 12, 2021
kimya, mühəndisliyi, kimya, fizika, riyaziyyat, biologiya, iqtisadiyyatın, prinsiplərindən, istifadə, edərək, enerji, materiallardan, istehsalatı, istehsalatın, dizaynını, nəqliyyatını, transformasiyasını, təmin, edən, mühəndislik, sahəsidir, kimya, mühəndislə. Kimya muhendisliyi kimya fizika riyaziyyat biologiya ve iqtisadiyyatin prinsiplerinden istifade ederek enerji ve materiallardan istehsalati istehsalatin dizaynini neqliyyatini ve transformasiyasini temin eden muhendislik sahesidir Kimya muhendislerinin isi laboratoriyada nano texnologiya ve nano materiallarin istifadesinden kimyevi maddeleri xammallari canli huceyreleri mikroorqanizmleri ve enerjini faydali forma ve mehsula ceviren genismiqyasli senaye proseslerine kimi ola biler Kimya muhendisleri istehsalat proseslerini layihelendirir konstruksiyasini heyata kecirir ve idare edirler fraksiyalara ayirma kolonlari tesvir olunmusdur Kimya muhendisleri zavod layihelesdirmesi ve istismarinin tehlukesizlik ve risk qiymetlendirilmesi proses dizayni ve analizi modelleme idare etme muhendisliyi kimyevi reaksiya muhendisliyi nuve muhendisliyi biomuhendislik tikinti xususiyyetleri ve idare telimatlari kimi sahelerinde xidmet edirler Kimya muhendisleri esasen Kimya Muhendisliyi ve ya Proses Muhendisliyi derecesine sahib olurlar Tecrubelerle mesgul olan muhendisler bu sahe uzre pesekar qurumlarin sertifikatina sahib ola ve ya bu orqanlarin uzvu ola bilirler Bele qurumlara Kimya Muhendisleri Institutu ing IChemE ve ya Amerika Kimya Muhendisleri Institutu ing AIChE daxildir Kimya muhendisliyi derecesi diger muhendislik saheleri ile birbasa elaqedardir Mundericat 1 Etimologiya 2 Tarixi 2 1 Yeni anlayislar ve kesfler 2 2 Tehlukesizlik sahesinde inkisaflar 2 3 Son inkisaflar 3 Anlayislar 3 1 Zavod tertibati ve tikintisi 4 Istinadlar 5 BiblioqrafiyaEtimologiya Redakte Corc Edvard Davis Elm Tarixi haqqinda Ingilis jurnalinin ing British Journal for the History of Science 1996 ci ilde nesr edilmis artiklinde Ceyms F Donnellinin ing James F Donnelly 1839 cu ilde Sulfat tursusunun istehsali ile elaqedar istinadinda Kimya muhendisliyinden behs etdiyi qeyd edilir 1 Lakin eyni nesrde Corc Edvard Deyvisin ing George Edward Davis bu terminini yaratdigi deyilir 2 Devis hemcinin 1881 ci ilde Kimya Muhendisliyi Cemiyyetini yaratmaq istemis lakin bu cemiyyeti Kimya Senayesi Cemiyyeti adlandirmisdir ve cemiyyetin birinci katibi olmusdur 3 4 ABS Elm Tarixi ensiklopediyasi ing History of Science in United States An Encyclopedia 1890 ci illerde bu terminden istifade edir 5 1850 ci illerden sonra Birlesmis Kralliqda kimya senayesinde mexaniki avadanligin istifadesini tesvir etmek ucun Kimya muhendisliyi termininden genis miqyasda istifade edilmeye baslanmisdir 6 Artiq 1910 cu ilden baslayaraq kimya muhendisi pesesi ABS ve Birlesmis Kralliqda genis yayilmisdi 7 Tarixi RedakteKimya muhendisliyi esas anlayisi olan vahid bolme emeliyyatlarinin ing unit operations inkisafi ile ortaya cixmisdir Ekser muellifler Deyvisin vahid bolme emeliyyatlarini icad etdiyi baresinde hemfikirdirler elbette bu anlayisin daha evvelde var oldugu ve Deyvisin bu anlayisi ehemiyyetli derecede inkisaf etdirdiyini dusunenlerde var 8 1887 ci ilde kimya muhendisliyi haqqinda Manchester Texniki Mektebinde sonradan Mancester Elm ve Texnologiya Institutu Universitetinin ve indi Mancester Universitetinin bir hissesi verdiyi muhazireler bu sahede en ilklerden sayilir 9 Deyvisin muhazirelerinden 3 il once Henri Edvard Armstronq ing Henry Edward Armstrong London seher Institutunda kimya muhendisliyi derecesi tedris etmisdir Armstronqun kursu ugursuz oldu bunun sebebi ise goturenlerin bu kursun mezunlarina is vermek isteklerinin olmamasi idi Hemin dovrun ise goturenleri kimyaci ve mexanika muhendislerini ise goturmeyi daha ustun tuturdular 5 ABS da yerlesen Massacusets Texnologiya Institutu ing Massachusetts Institute of Technology Mancesterde yerlesen Ovens kolleci ing Owens College ve London Kollec Universitetindeki ing University College London kimya muhendisliyi kurslari eyni problemle qarsilasmisdilar 10 1888 ci ilden baslayaraq Lewis M Norton ABS da ilk kimya muhendisliyi kursunu MIT de tedris edirdi Nortonun kursu cagdas ve mahiyyetce Armstrong kursuna benzer idi Lakin her iki kurs kimya ve muhendislik fenlerini birlesdirir ve bu fenlerle yanasi mehsul dizayni tedris edirdiler Kimya muhendisleri diger muhendisleri hem muhendis hem de kimyaci olduqlarina yalniz kimyaci olmadiqlarina inandirmaqda cetinlik cekirdiler 5 Vahid bolme emeliyyatlari ing unit operations 1905 ci ilde Vilyam Hults Volker ing William Hultz Walker terefinden kimya muhendisliyi kursuna daxil edilmisdir 11 1920 ci illerin evvellerinde vahid bolme emeliyyatlari MIT ve ABS in diger universitetlerinde hemcinin London Imperial Kollecinde ing Imperial College London kimya muhendisliyinin vacib bir istiqameti oldu 12 1908 ci ilde qurulmus Amerika Kimya Muhendisleri Institutu ing AIChE kimya muhendisliyinin musteqil bir elm hesab edilmesi ve vahid bolme emeliyyatlarinin ing unit operations esas emeliyyat olmasinda muhim rol oynadi Meselen 1922 ci ildeki hesabatlarin birinde kimya muhendisliyini esasini vahid bolme emeliyyatlarinin teskil etidiyi elm kimi tesvir etmisdir ve bu prinsiple kimya muhendisliyi kursunu yeterince yaxsi seviyyede tedris eden akademik qurumlarin siyahisini derc etmisdir 13 Kimya muhendisliyinin Ingilterede ferqli bir elm olaraq teblig edilmesi 1922 ci ilde Kimya Muhendisleri Institutu ing IChemE yaradilmasina sebeb oldu 14 Bu institut vahid bolme emeliyyatlarinin kimya muhendisliyi intizami ucun zeruriyyetinin tebligi ucun bir sira isler gormusdur 15 Yeni anlayislar ve kesfler Redakte Metanol birbasa yanacaq kamerasinin numayis modeli Yanacaq huceyrelerinin yigini goruntunun ortasinda layli kub seklindedir 1940 ci illerde sadece vahid bolme emeliyyatlarinin kimyevi reaktorlarin inkisafi ucun yeterli olmadigi anlasildi Birlesmis Kralliq ve ABS da vahid bolme emeliyyatlarinin ustunluyu 1960 ci illere qeder davam etmesine baxmayaraq neql hadiselerine esasen kutle ve enerji dasinmasi daha cox fikir verilmeye baslandi 16 Proses sistem muhendisliyi PSM kimi diger yeni anlayislarla yanasi Ikinci Paradigma mueyyen edildi 17 18 Neql hadiseleri kimya muhendisliyne analitik yanasma qatdi 19 PSM ise idareetme sistemleri ve proses konstruksiyasi kimi sintetik elementlere diqqet yetirmisdir 20 Baxmayaraqki diger sahelerde de inkisaf musahide edilmisdir Ikinci Dunya muharibesinden evvel ve sonra kimya muhendisliyindeki inkisaf esasen neft kimya senayesi ile baglidir 21 1940 ci illerde biokimya muhendisliyindeki irelileyisler derman senayesinde tetbiq olundu ve penisilin ve streptomisin de daxil olmaqla muxtelif antibiotiklerin kutlevi istehsalina serait yaratdi 22 1950 ci illerde polimer elmindeki irelileyisler plastik esri ucun yol acdi 23 Tehlukesizlik sahesinde inkisaflar Redakte Bu dovrde irimiqyasli kimyevi istehsal muessiselerinin tehlukesizliyi ve etraf muhite tesiri ile bagli narahatliqlar artmisdir 1962 ci ilde nesr edilmis Sessiz Bahar ing Silent Spring quvvetli antifidant olan DDT nin C14H9Cl5 zererli tesirleri barede oxucularini xeberdar etmisdir 1974 cu ilde Ingilterede bas vermis Flixborough felaketi 28 neferin olumu ile neticelendi eyni zamanda bir kimyevi zavoda ve yaxinliqdaki uc kende ziyan deydi 1984 cu ilde Hindistandaki Bhopal felaketi 4000 neferin olumu ile neticelendi Bu hadiseler diger hadiselerle yanasi bu sahedeki ticaretin nufuzuna tesir etdi ve csenaye tehlukesizliyi ve etraf muhitin qorunmasina daha cox diqqet yetirilmesine sebeb oldu 24 Buna cavab olaraq Kimya Muhendisleri Institutu tehlukesizlik derslerinin 1982 ci ilden sonra akkredite etdiyi butun kimya muhendisliyi derece kurslarinin bir hissesi olmasini teleb etdi 1970 ci illerde Fransa Almaniya ABS ve diger olkelerde bu sahede qanunvericilik ve monitorinq agentlikleri tesis edildi 25 Son inkisaflar Redakte Komputer elmindeki irelileyisler zavod dizayni ve idare edilmesi evveller el ile edilmeli olan hesablamalari ve resmleri asanlasdiran tetbiqlerin yaradilmasina tekan verdi Insan Genomu Layihesinin tamamlanmasi tekce kimya muhendisliyini deyil hem de gen muhendisliyini ve genomikani inkisafina boyuk tohfe vermisdir 26 Kimya muhendisliyinin prinsipleri boyuk miqdarda DNT zenciri istehsal etmek ucun istifade edilmisdir 27 Anlayislar RedakteKimya muhendisliyi bir cox prinsiplerin tetbiq edilmesini ehate edir Esas anlayislar asagida teqdim olunmusdur Zavod tertibati ve tikintisi Redakte Kimya muhendisliyi dizaynina pilot zavodlarin yeni zavodlarin ve ya zavod deyisiklikleri ucun planlarin spesifikasiyanin ve iqtisadi analizlerin yaradilmasi aiddir Dizayn muhendisleri tez tez musteri ehtiyaclarini odemek ucun zavod layiheleri hazirlayaraq meslehetci rolunda calisirlar Dizayn maliyyelesdirme hokumet qaydalari ve tehlukesizlik standartlari da daxil olmaqla bir sira amillerle mehdudlasir Bu mehdudiyyetler bir zavodun proses material ve avadanliq secimini dikte edir 28 Zavod tikintisi investisiya hecminden asili olaraq layihe muhendisleri ve layihe rehberleri terefinden elaqelendirilir 29 Kimya muhendisi layihe muhendislerinin isini gore biler ve ya hal hazirda xidmet gosteren qruplara meslehetci olaraq xidmet gostere biler lakin bu hallarda elave telim ve bacariqlara ehtiyac olur ABS da ABET terefinden akkredite olunmus kimya muhendisliyi bakalavr proqramlari umumiyyetle layihe muhendisliyini tedris prosesinde vurgulamir lakin bu bacariqlar daha sonra muxtelif telimlerle inkisaf etdirile biler Layihe muhendisliyi isleri kimya muhendisleri ucun en genis is imkanlarinin olan sahelerden biridir Istinadlar Redakte Cohen 1996 seh 172 Cohen 1996 seh 174 Swindin N 1953 George E Davis memorial lecture Transactions of the Institution of Chemical Engineers 31 Flavell While Claudia 2012 Chemical Engineers Who Changed the World Meet the Daddy PDF The Chemical Engineer 52 54 28 October 2016 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 27 October 2016 1 2 3 Reynolds 2001 seh 176 Cohen 1996 seh 186 Perkins 2003 seh 20 Cohen 1996 seh 172 173 Cohen 1996 seh 175 Cohen 1996 seh 178 Cohen 1996 seh 183 Cohen 1996 seh 184 Cohen 1996 seh 187 Cohen 1996 seh 189 Cohen 1996 seh 190 Cohen 1996 seh 185 Ogawa 2007 seh 2 Perkins 2003 seh 29 Perkins 2003 seh 30 Perkins 2003 seh 31 Reynolds 2001 seh 177 Perkins 2003 seh 32 33 Kim 2002 seh 7S Kim 2002 seh 8S Perkins 2003 seh 35 Kim 2002 seh 9S American Institute of Chemical Engineers 2003a Towler Sinnott 2008 seh 2 3 Herbst Andrew Hans Verwijs Oct 19 22 Project Engineering Interdisciplinary Coordination and Overall Engineering Quality Control Proc of the Annual IAC conference of the American Society for Engineering Management 1 ISBN 9781618393616 15 21Biblioqrafiya RedakteAmerican Institute of Chemical Engineers 2003 01 17 AIChE Constitution 2011 08 13 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 08 13 Bird R Byron Stewart Warren E Lightfoot Edwin N 2002 Kulek Petrina ed Transport Phenomena 2nd United States John Wiley amp Sons ISBN 0 471 41077 2 Carberry James J Chemical and Catalytic Reaction Engineering McGraw Hill Chemical Engineering Series Canada General Publishing Company ISBN 0 486 41736 0 Cohen Clive June 1996 The Early History of Chemical Engineering A Reassessment PDF Br J Hist Sci Cambridge University Press 29 2 171 194 doi 10 1017 S000708740003421X JSTOR 4027832 2012 06 01 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Engineering the Future of Biology and Biotechnology Rays Universiteti 2010 07 25 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 08 07 Garner Geraldine O 2003 Careers in engineering VGM Professional Career Series 2nd United States McGraw Hill ISBN 0 07 139041 3 Kim Irene January 2002 Chemical engineering A rich and diverse history PDF Chemical Engineering Progress Philadelphia American Institute of Chemical Engineers 98 1 ISSN 0360 7275 2004 08 21 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib McCabe Warren L Smith Julian C Hariott Peter 1993 Clark B J Castellano Eleanor eds Unit Operations of Chemical Engineering McGraw Hill Chemical Engineering Series 5th Singapore McGraw Hill ISBN 0 07 044844 2 Ogawa Kōhei 2007 Chapter 1 Information Entropy Chemical engineering a new perspective 1st Netherlands Elsevier ISBN 978 0 444 53096 7 Perkins J D 2003 Chapter 2 Chemical Engineering the First 100 Years in Darton R C Prince R G H Wood D G eds Chemical Engineering Visions of the World 1st Netherlands Elsevier Science ISBN 0 444 51309 4 Reynolds Terry S 2001 Engineering Chemical in Rothenberg Marc ed History of Science in United States An Encyclopedia New York City Garland Publishing ISBN 0 8153 0762 4 Silla Harry 2003 Chemical Process Engineering Design and Economics New York City Marcel Dekker ISBN 0 8247 4274 5 American Institute of Chemical Engineers 2003a Speeding up the human genome project PDF Chemical Engineering Progress Philadelphia 99 1 ISSN 0360 7275 2004 08 21 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Towler Gavin Sinnott Ray 2008 Chemical engineering design principles practice and economics of plant and process design United States Elsevier ISBN 978 0 7506 8423 1 Menbe https az wikipedia org w index php title Kimya muhendisliyi amp oldid 5501639, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.