Katabatik külək (yun.κατάβασις, katabasis - enmə, eniş), həmçinin düşmə - yer səthinin yamaclarına (dağ keçidlərindən) aşağı yönəlmiş sıx və soyuq hava axını, həmçinin kumulonimbus buludlarında enən soyuq hava axınları.
Katabatik külək,buz şelfinin kənarı ilə "birləşmə"
Katabatik küləklərin əmələ gəlməsi
Bütün enmə küləkləri katabatik deyildir. Məsələn, fön, şinuk və ya berqvind kimi küləklər yağış kölgələrinin küləkləridir, burada dağ silsiləsinin küləkli tərəfindən qalxdıqda hava nəmini itirir və quru və isti tərəfdən enir. Katabatik külək dağların ətəyinə soyutma gətirir ki, bu da hava kütlələri endikdə adiabatik proses ilə kompensasiya olunmur. Katabatik küləklər qasırğa sürətinə çata bilər - Mak-Murdonun quru vadilərində saatda 320 km-ə qədər sürətlənir.
Enən küləklər bir çox dağlıq ölkələrdə və sahillərdə də bilinir. Norveçdə belə küləklər elvequst, Rio-de-Janeyroda terre-altos, Yaponiyada iros, Kaliforniyanın cənubunda Santa-Ana küləyi adlanır. Ən çox ifadə vasitələri isə bora, buzlaq küləyi, katabatik külək, mistral və başqalarıdır.
Nəzəriyyə
Antarktidada katabatik külək
Katabatik külək havanın yaylada, dağda, buzlaqda və hətta bir təpədə radiasiya ilə soyumasından qaynaqlanır. Havanın sıxlığı temperaturla tərs mütənasib olduğundan hava aşağıya doğru axacaq və endikcə təxminən adiabatik istiləşəcəkdir. Havanın temperaturu mənbə bölgəsindəki istiliyə və enmə miqdarına bağlıdır. Məsələn, Santa Ana məsələsində, külək dəniz səviyyəsinə çatana qədər istiləşə bilər (lakin həmişə belə olmur). Antarktidada isə əksinə, külək hələ də kəskin şəkildə soyuqdur.
Antarktida üzərindəki səthə yaxın bütün külək sahələri, əsasən fırtınaların öz külək sahələrini tətbiq edə biləcəyi sahil bölgələri xaricində, yay mövsümü xaricində katabatik küləklər tərəfindən müəyyən edilir.
Təsirləri
Katabatik küləklərə ən çox Antarktida və Qrenlandiyanın böyük və yüksək buz təbəqələrindən əsən təsadüf olunur. Buz təbəqələri üzərində yüksək sıxlıqlı soyuq havanın yığılması və buz təbəqələrinin hündürlüyü çox böyük cazibə enerjisini oyuna gətirir. Bu küləklər sahil vadilərindəki məhdud ərazilərdə cəmləşdiyi yerlərdə, küləklər qasırğa qüvvəsi üzərində yaxşı əsir və təxminən 300 km / saata (190 mil / saat) çatır. Qrenlandiyada bu küləklərə piteraq deyilir və aşağı təzyiq sahəsi sahilə yaxınlaşdıqda daha güclü olur.
Kontinental Antarktidanın bir neçə bölgəsində, katabatik küləklərin qüvvəsi ilə qar yuyulur və Mak-Merdo quru vadiləri kimi "quru vadilərə" (və ya "Antarktika vahələri") aparılır. Katabatik küləklər azaldığından, bölgəni qurudan aşağı nisbi rütubətə sahibdirlər. Digər bölgələr oxşar, lakin daha az təsir göstərə bilən və qarın təmizləndiyi və səthdəki buzun sublimasiya olunduğu, lakin yuxarıdan buzlaq axını ilə doldurulduğu "mavi buz" sahələrinə səbəb ola bilər.
Cənubi Amerikadakı Odlu Torpaq arxipelaqı (isp.Tierra del Fuego) ilə Şimali Amerikadakı Alyaskada villivo olaraq bilinən külək gəmilərə sığınmaları üçün xüsusi təhlükədir. Villivo, sahil dağlarının qar və buz sahələrindən qaynaqlanır və 120 düyündən (140 mil / saat; 220 km / saat) daha sürətli ola bilər.
Kaliforniyada güclü katabatik külək hadisələri 2018 Camp Fire və 2020 North Complex də daxil olmaqla bir çox meşə yanğınlarının sürətli böyüməsinə məsul olmuşdur.
İstinadlar
The NASA Scope and Subject Category Guide. NASA SP. 7603. National Aeronautics and Space Administration, Scientific and Technical Information Office, Center for Aerospace Information. 2000. səh. 71. İstifadə tarixi: 2018-01-17. Katabatic winds (also catabatic)
Climate: The South Pole 2008-09-18 at the Wayback Machine Stanford Humanities Lab Arxivləşdirilib 2006-09-12 at Archive.today, Retrieved 2008-10-01
Trewby, M. (Ed., 2002): Antarctica. An encyclopedia from Abbott Ice Shelf to Zooplankton Firefly Books Ltd. ISBN1-55297-590-8
Giles, Bill. Weather A-Z - Katabatic Winds By Bill Giles OBE 2003-12-08 at the Wayback Machine, BBC, Retrieved 2008-10-14
McKnight, TL & Hess, Darrel (2000). Katabatic Winds. In Physical Geography: A Landscape Appreciation, pp. 131–2. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall. ISBN0-13-020263-0
Parish, Thomas R.; Bromwich, David H. "Continental-Scale Simulation of the Antarctic Katabatic Wind Regime". Journal of Climate. 4 (2). 1991: 135–46. Bibcode:1991JCli....4..135P. doi:10.1175/1520-0442(1991)004<0135:CSSOTA>2.0.CO;2.
Bromwich, David H. "Satellite Analyses of Antarctic Katabatic Wind Behavior". Bulletin of the American Meteorological Society. 70 (7). 1989: 738–49. Bibcode:1989BAMS...70..738B. doi:10.1175/1520-0477(1989)070<0738:SAOAKW>2.0.CO;2.
Bromwich, David H. "An Extraordinary Katabatic Wind Regime at Terra Nova Bay, Antarctica". Monthly Weather Review. 117 (3). 1989: 688–95. Bibcode:1989MWRv..117..688B. doi:10.1175/1520-0493(1989)117<0688:AEKWRA>2.0.CO;2.
Xarici keçidlər
KÜLƏKLƏR VƏ TƏZYİQ GRADYAN GÜCÜ
Vikianbarda Katabatic wind ilə əlaqədar mediafayllar var
Fevral 11, 2022
katabatik, külək, κατάβασις, katabasis, enmə, eniş, həmçinin, düşmə, səthinin, yamaclarına, dağ, keçidlərindən, aşağı, yönəlmiş, sıx, soyuq, hava, axını, həmçinin, kumulonimbus, buludlarında, enən, soyuq, hava, axınları, şelfinin, kənarı, ilə, birləşmə, lərin,. Katabatik kulek yun katabasis katabasis enme enis hemcinin dusme yer sethinin yamaclarina dag kecidlerinden asagi yonelmis six ve soyuq hava axini hemcinin kumulonimbus buludlarinda enen soyuq hava axinlari Katabatik kulek buz selfinin kenari ile birlesme Katabatik kuleklerin emele gelmesi Butun enme kulekleri katabatik deyildir Meselen fon sinuk ve ya berqvind kimi kulekler yagis kolgelerinin kulekleridir burada dag silsilesinin kulekli terefinden qalxdiqda hava nemini itirir ve quru ve isti terefden enir Katabatik kulek daglarin eteyine soyutma getirir ki bu da hava kutleleri endikde adiabatik proses ile kompensasiya olunmur Katabatik kulekler qasirga suretine cata biler Mak Murdonun quru vadilerinde saatda 320 km e qeder suretlenir 1 Enen kulekler bir cox dagliq olkelerde ve sahillerde de bilinir Norvecde bele kulekler elvequst Rio de Janeyroda terre altos Yaponiyada iros Kaliforniyanin cenubunda Santa Ana kuleyi adlanir En cox ifade vasiteleri ise bora buzlaq kuleyi katabatik kulek mistral ve basqalaridir Mundericat 1 Nezeriyye 2 Tesirleri 3 Istinadlar 4 Hemcinin bax 5 Edebiyyat 6 Xarici kecidlerNezeriyye Redakte Antarktidada katabatik kulek Katabatik kulek havanin yaylada dagda buzlaqda ve hetta bir tepede radiasiya ile soyumasindan qaynaqlanir Havanin sixligi temperaturla ters mutenasib oldugundan hava asagiya dogru axacaq ve endikce texminen adiabatik istilesecekdir Havanin temperaturu menbe bolgesindeki istiliye ve enme miqdarina baglidir Meselen Santa Ana meselesinde kulek deniz seviyyesine catana qeder istilese biler lakin hemise bele olmur Antarktidada ise eksine kulek hele de keskin sekilde soyuqdur Antarktida uzerindeki sethe yaxin butun kulek saheleri esasen firtinalarin oz kulek sahelerini tetbiq ede bileceyi sahil bolgeleri xaricinde yay movsumu xaricinde katabatik kulekler terefinden mueyyen edilir Tesirleri RedakteKatabatik kuleklere en cox Antarktida ve Qrenlandiyanin boyuk ve yuksek buz tebeqelerinden esen tesaduf olunur Buz tebeqeleri uzerinde yuksek sixliqli soyuq havanin yigilmasi ve buz tebeqelerinin hundurluyu cox boyuk cazibe enerjisini oyuna getirir Bu kulekler sahil vadilerindeki mehdud erazilerde cemlesdiyi yerlerde 2 kulekler qasirga quvvesi uzerinde yaxsi esir ve texminen 300 km saata 190 mil saat catir 3 Qrenlandiyada bu kuleklere piteraq deyilir ve asagi tezyiq sahesi sahile yaxinlasdiqda daha guclu olur Kontinental Antarktidanin bir nece bolgesinde katabatik kuleklerin quvvesi ile qar yuyulur ve Mak Merdo quru vadileri kimi quru vadilere ve ya Antarktika vaheleri aparilir Katabatik kulekler azaldigindan bolgeni qurudan asagi nisbi rutubete sahibdirler Diger bolgeler oxsar lakin daha az tesir gostere bilen ve qarin temizlendiyi ve sethdeki buzun sublimasiya olundugu lakin yuxaridan buzlaq axini ile dolduruldugu mavi buz sahelerine sebeb ola biler Cenubi Amerikadaki Odlu Torpaq arxipelaqi isp Tierra del Fuego ile Simali Amerikadaki Alyaskada villivo olaraq bilinen kulek gemilere siginmalari ucun xususi tehlukedir Villivo sahil daglarinin qar ve buz sahelerinden qaynaqlanir ve 120 duyunden 140 mil saat 220 km saat daha suretli ola biler 4 Kaliforniyada guclu katabatik kulek hadiseleri 2018 Camp Fire ve 2020 North Complex de daxil olmaqla bir cox mese yanginlarinin suretli boyumesine mesul olmusdur Istinadlar Redakte The NASA Scope and Subject Category Guide NASA SP 7603 National Aeronautics and Space Administration Scientific and Technical Information Office Center for Aerospace Information 2000 seh 71 Istifade tarixi 2018 01 17 Katabatic winds also catabatic Climate The South Pole Arxivlesdirilib 2008 09 18 at the Wayback Machine Stanford Humanities Lab Arxivlesdirilib 2006 09 12 at Archive today Retrieved 2008 10 01 Trewby M Ed 2002 Antarctica An encyclopedia from Abbott Ice Shelf to Zooplankton Firefly Books Ltd ISBN 1 55297 590 8 Williwaw weatheronline co uk Accessed 2013 04 29 Hemcinin bax RedakteFon Bora Qerb kulekleri MussonEdebiyyat RedakteGiles Bill Weather A Z Katabatic Winds By Bill Giles OBE Arxivlesdirilib 2003 12 08 at the Wayback Machine BBC Retrieved 2008 10 14 McKnight TL amp Hess Darrel 2000 Katabatic Winds In Physical Geography A Landscape Appreciation pp 131 2 Upper Saddle River NJ Prentice Hall ISBN 0 13 020263 0 Parish Thomas R Bromwich David H Continental Scale Simulation of the Antarctic Katabatic Wind Regime Journal of Climate 4 2 1991 135 46 Bibcode 1991JCli 4 135P doi 10 1175 1520 0442 1991 004 lt 0135 CSSOTA gt 2 0 CO 2 Bromwich David H Satellite Analyses of Antarctic Katabatic Wind Behavior Bulletin of the American Meteorological Society 70 7 1989 738 49 Bibcode 1989BAMS 70 738B doi 10 1175 1520 0477 1989 070 lt 0738 SAOAKW gt 2 0 CO 2 Bromwich David H An Extraordinary Katabatic Wind Regime at Terra Nova Bay Antarctica Monthly Weather Review 117 3 1989 688 95 Bibcode 1989MWRv 117 688B doi 10 1175 1520 0493 1989 117 lt 0688 AEKWRA gt 2 0 CO 2 Xarici kecidler RedakteKULEKLER VE TEZYIQ GRADYAN GUCU Vikianbarda Katabatic wind ile elaqedar mediafayllar var Menbe https az wikipedia org w index php title Katabatik kulek amp oldid 5983230, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
