Azərbaycanca AzərbaycancaБеларускі БеларускіDansk DanskDeutsch DeutschEspañola EspañolaFrançais FrançaisIndonesia IndonesiaItaliana Italiana日本語 日本語Қазақ ҚазақLietuvos LietuvosNederlands NederlandsPortuguês PortuguêsРусский Русскийසිංහල සිංහලแบบไทย แบบไทยTürkçe TürkçeУкраїнська Українська中國人 中國人United State United StateAfrikaans Afrikaans
Dəstək
www.wikimedia.az-az.nina.az
  • Vikipediya

çupikcə və ya Hooper Bay Chevak çupikcəsi öz adı Cugtun ingilis dilində Cup ik və ya Chevak Cup ik Hooper Bay Chevak Cup

Çupikcə

Çupikcə
www.wikimedia.az-az.nina.azhttps://www.wikimedia.az-az.nina.az

Çupikcə və ya Hooper Bay–Chevak çupikcəsi (öz adı Cugtun ; İngilis dilində Cup’ik və ya Chevak Cup’ik, Hooper Bay–Chevak Cup’ik ) – Alyaskada, indiki vaxtda yalnız qəsəbəsində, köhnədən bölgəsində də tərəfindən danışılan Eskimos-Aleut dil ailəsinin qrupundan bir dili olan Alyaska yupikcəsinin dialekti.

Çupikcə
Ölkələr Amerika Birləşmiş Ştatları (, Alyaska)
Təsnifatı
Çupikcə

Çupikcə təhdid altındakı dillərdəndir. İndiki vaxtda qəsəbəsində üç dillilik görülər: çupikcə, ingiliscə və hər ikisinin qarışığı olan qarışıq dil.

Təsnifatı

  • Eskimos-Aleut dil ailəsi
    • Aleut qolu
      • Aleut dili
    • Eskimos qolu
      • (öz dilində olan adı: Uqeghllistun)¹
        • ¹
        • Əsl Yupik dilləri
          • (öz dilində olan adı: Yupigestun)
          • (öz dilində olan adı: нывуӄаӷмит)
          • Alyaska yupik dili (öz adları Yugtun, Yugcetun, Cugtun)
            • Unaliq-Pastuliq yupikcəsi  : Norton Sound bölgəsində danışılır
            • Əsl Alyaska yupikcəsi : Yukon və Kuskokvim bölgələrində danışılır (öz dilində olan adı: Yugtun, Yugcetun)
            • Egegik yupikcəsi : Bristol Bay bölgəsində danışılır
            • Çupikcə : Hooper Bay və Chevak bölgələrində danışılır (öz dilində olan adı: Cugtun)
            • Nunivak çupikcəsi (öz dilində olan adı: Cugtun)
          • və ya Alyutik dili (öz dilində olan adı: Sugcestun, Sugtestun və ya Alutiitstun)
        • İnyupik dili və ya Alyaska inuit dili (öz adı Iñupiatun)
        • (öz dilində olan adı: Inuvialuktun)
        • (öz dilində olan adı: Inuktitut)
        • və ya Qrenlandiya dili (öz dilində olan adı: Kalaallisut

¹yeri qəti deyil

Təhsil

image
Çupikcənin öyrədildiyi tək məktəb. İrəlidəki yeni məktəb (mavi) və yaxındakı köhnə məktəb (qırmızı)

Dünyada yalnız bir məktəbdə, Kashunamiut Məktəb Bölgəsinə (LKSD Kashunamiut School District) bağlı olan məktəbdə Çupikcə "xarici dil" kimi öyrədilər. tərəfindən Alyaska yupikcəsindən (Yup’ik) və Nunivak çupikcəsinden (Cup’ig) ayrı olaraq Çupikcə (Cup’ik) ilə də dərs kitabı nəşr olunar.

Fonologiya

Çupik əlifbasında istifadə edilən 18 hərf (4 sait və 14 samit) var: a c e g i k l m n p q r s t u v w y.

Bu hərflər istifadə edilməz : b d f h j o x z.

Saitlər:

  • Qısa saitlər: a i u e
  • Uzun saitlər: aa ii uu
  • Diftonglar: ai ui au iu ua ia

Samitlər:

  • Stops: p t c k q
  • Voiced fricatives: v l y g r w
  • Voiceless fricatives: vv ll ss gg rr ww
  • Voiced nasals: m [m] n [n] ng [ŋ]
  • Voiceless nasals: m [m̥] n [n̥] ng [ŋ̊]

Qrammatikası

  • Sözlərdə üç say vardır: tək, iki, cəm
  • Sözlər yalın halda çoğu zaman adlıq hal şəkilçisi qəbul edir: daha çok -q və ya -k
  • Sözlər (və ya cümlələr) 4 hissədən ibarət olur: kök (İng. stem), yapım şəkilçisi (İng. postbase), çəkim şəkilçisi (İng. ending), bağlaç (İng. enclitic)
  • Tamlama (isim və ya sifət) bulunmaz
  • Azərbaycan dilində yiyəlik forma (genitive + possessive) ilə ifadə edilən (mis: adamın evi) ifadəsi vardır, Çupik dilində yiyəlik forma olmadığı üçün ona yaxın olan digər bir formadan (relative + absolutive) istifadə edilir.

Alyaska yupikcəsinin əsl dialekti olan Yukon-Kuskokwim yupikcəsi ilə Chevak çupikcəsinin müqayisəsi:

Yukon-Kuskokwim yupikcəsi Chevak çupikcəsi mənası
elicaraq (Y) / elitnauraq (K) elicaraq
skuularaq (Çupik – İngilis qarışığı)
şagird
elicarista (Y) / elitnaurista (K) elicarta
skuularta (Çupik – İngilis qarışığı)
müəllim
yugnikek’ngaq aiparnatugaq yoldaş
yuilquq cuilquq tundra
nuussiq caviggaq bıçaq
uluaq kegginalek yarım-ay qadın bıçağı
canek evek ot sapı
ellalluk ivyuk yağış

Ədədlər

Yukon-Kuskokwim
yupikcəsi
Hooper Bay-Chevak
çupikcəsi
Nunivak
çupikcəsi
mənası
atauciq atauciq ataucir 1
malruk malruk malzrug 2
pingayun pingayun pingayun 3
cetaman citaman cetaman 4
talliman talliman talliman 5
arvinglegen / arvinelgen arvinelgen arwinleg 6
malrunlegen / malrunelgen malrunelgen malzrunleg 7
pingayunlegen / pingayunelgen pingayunelgen pingayunleg 8
qulngunritaraan qulngunritaraq qulngunrita’ar 9
qula / qulen qula qula 10
qula atauciq qula atauciq qula-ataucir 11
qula malruk qula malruk qula-malzrug 12
qula pingayun qula pingayun qula-pingayun 13
akimiarunrita’ar akimiarunritaraq akimiarunrita’ar 14
akimiaq akimiaq akimiar 15
akimiaq atauciq akimiaq atauciq akimiar ataucir 16
akimiaq malruk akimiaq malruk akimiar malzrug 17
akimiaq pingayun akimiaq pingayun akimiar pingayun 18
yuinaunrita’ar cuinaunritaraq cuinaunrita’ar 19
yuinaq cuinaq cuinar 20
yuinaq qula / yuinaq qulen cuinaq qula cuinar-qula 30
yuinaak malruk / malruk ipiaq (Yukon) malruk ipiaq malzrug-ipiar 40
yuinaak malruk qula malruk ipiaq qula . 50
yuinaat pingayun / pingayun ipiaq pingayun ipiaq pingayun ipiar 60
yuinaat pingayun qula pingayun ipiaq qula . 70
yuinaat cetaman citaman ipiaq cetaman-ipiar 80
yuinaat cetaman qula citaman ipiaq qula talliman ipiar qula 90
yuinaat talliman talliman ipiaq talliman ipiar 100
tiissitsaaq tiititsaaq / tiissitsaaq tiisiss'ar 1.000
qulen tiissitsaat . . 10.000
yuinaat talliman tiissitsaaq . . 100.000
miilicaaq . . 1.000.000
tiissitsaaq miilicaaq . . 1.000.000.000

Rus dilindən keçmiş bəzi sözlər

image
Çupik gənci, Hooper Bay, 1930

Rus Amerikası dövründə (1733 – 1867) 1821 ilində ilk dəfə Ruslarla və Ruscayla qarşılaşan Çupiklərin dillərində Rusca alıntılar indiki vaxtda da canlılığını davam etdirər:

  • caarralaq (< Rus. сахар) 'şəkər'
  • caayuq (< Rus. чай) 'çay'
  • cainik (< Rus. чайник) 'çaydan'
  • cap’akiq ( < Rus. сапоги) 'bot, poti'
  • cass'aq (< Rus. часы) 'saat'
  • culunaq (< Rus. солонина ?) 'duzlu balıq'
  • kalantaassaq (< Rus. карандаш) 'karandaş'
  • kalmaaniq (< Rus. карман) 'cib'
  • kelipaq (< Rus. хлеб) 'çörək'
  • luussitaq (< Rus. лошадь) 'at'
  • mass’laq (< Rus. масло) 'kərəyağı'
  • missuulleq (< Rus. мешок) 'bag; çuval'
  • muluk’uuq (< Rus. молоко) 'süd'
  • mult’uuq (< Rus. молоток) 'çəkic'
  • pal’tuuk (< Rus. пальто) 'palto'
  • pelatekaq (< Rus. палатка) 'çadır'
  • putuskaq (< Rus. подушка) 'yastıq'
  • spickaq : (< Rus. спичка) 'kibrit'
  • tiititsaaq / tiissitsaaq (< Rus. тысяча) 'min'
  • yaassiik : (< Rus. ящик) 'qutu'

İstinadlar

  1. . 2011-06-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-08.
  2. "Arxivlənmiş surət". 2012-09-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-08-08.
  3. . 2011-07-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-08.
  4. "How to count in Yup'ik". 2010-11-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-08-08.
  5. Yup’ik Eskimo Grammar, Irene Reed and all.(1977)
  6. On the Facebook: Cup'ik Word Of The Day – Chevak 2010-01-08 at the Wayback Machine by Rebecca Nayamin (Kashunamiut School Cup’ik Language Teacher)
  7. . 2012-08-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-08.

Xarici keçidlər

  • Alaskool: Chevak Cup’ik Glossary
  • Alaskool: Guidebook for Integrating Cup'ik Culture and Curriculum
  • Kashunamiut School District
  • Facebook: Cup'ik Word Of The Day – Chevak by Rebecca Nayamin (Kashunamiut School Cup’ik Language Teacher)

wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer

Cupikce ve ya Hooper Bay Chevak cupikcesi oz adi Cugtun Ingilis dilinde Cup ik ve ya Chevak Cup ik Hooper Bay Chevak Cup ik Alyaskada indiki vaxtda yalniz qesebesinde kohneden bolgesinde de terefinden danisilan Eskimos Aleut dil ailesinin qrupundan bir dili olan Alyaska yupikcesinin dialekti CupikceOlkeler Amerika Birlesmis Statlari Alyaska TesnifatiCupikce Cupikce tehdid altindaki dillerdendir Indiki vaxtda qesebesinde uc dillilik goruler cupikce ingilisce ve her ikisinin qarisigi olan qarisiq dil TesnifatiEskimos Aleut dil ailesi Aleut qolu Aleut dili Eskimos qolu oz dilinde olan adi Uqeghllistun Esl Yupik dilleri oz dilinde olan adi Yupigestun oz dilinde olan adi nyvuӄaӷmit Alyaska yupik dili oz adlari Yugtun Yugcetun Cugtun Unaliq Pastuliq yupikcesi Norton Sound bolgesinde danisilir Esl Alyaska yupikcesi Yukon ve Kuskokvim bolgelerinde danisilir oz dilinde olan adi Yugtun Yugcetun Egegik yupikcesi Bristol Bay bolgesinde danisilir Cupikce Hooper Bay ve Chevak bolgelerinde danisilir oz dilinde olan adi Cugtun Nunivak cupikcesi oz dilinde olan adi Cugtun ve ya Alyutik dili oz dilinde olan adi Sugcestun Sugtestun ve ya Alutiitstun Inyupik dili ve ya Alyaska inuit dili oz adi Inupiatun oz dilinde olan adi Inuvialuktun oz dilinde olan adi Inuktitut ve ya Qrenlandiya dili oz dilinde olan adi Kalaallisut yeri qeti deyilTehsilCupikcenin oyredildiyi tek mekteb Irelideki yeni mekteb mavi ve yaxindaki kohne mekteb qirmizi Dunyada yalniz bir mektebde Kashunamiut Mekteb Bolgesine LKSD Kashunamiut School District bagli olan mektebde Cupikce xarici dil kimi oyrediler terefinden Alyaska yupikcesinden Yup ik ve Nunivak cupikcesinden Cup ig ayri olaraq Cupikce Cup ik ile de ders kitabi nesr olunar FonologiyaCupik elifbasinda istifade edilen 18 herf 4 sait ve 14 samit var a c e g i k l m n p q r s t u v w y Bu herfler istifade edilmez b d f h j o x z Saitler Qisa saitler a i u e Uzun saitler aa ii uu Diftonglar ai ui au iu ua ia Samitler Stops p t c k q Voiced fricatives v l y g r w Voiceless fricatives vv ll ss gg rr ww Voiced nasals m m n n ng ŋ Voiceless nasals m m n n ng ŋ QrammatikasiSozlerde uc say vardir tek iki cem Sozler yalin halda cogu zaman adliq hal sekilcisi qebul edir daha cok q ve ya k Sozler ve ya cumleler 4 hisseden ibaret olur kok Ing stem yapim sekilcisi Ing postbase cekim sekilcisi Ing ending baglac Ing enclitic Tamlama isim ve ya sifet bulunmaz Azerbaycan dilinde yiyelik forma genitive possessive ile ifade edilen mis adamin evi ifadesi vardir Cupik dilinde yiyelik forma olmadigi ucun ona yaxin olan diger bir formadan relative absolutive istifade edilir Alyaska yupikcesinin esl dialekti olan Yukon Kuskokwim yupikcesi ile Chevak cupikcesinin muqayisesi Yukon Kuskokwim yupikcesi Chevak cupikcesi menasielicaraq Y elitnauraq K elicaraq skuularaq Cupik Ingilis qarisigi sagirdelicarista Y elitnaurista K elicarta skuularta Cupik Ingilis qarisigi muellimyugnikek ngaq aiparnatugaq yoldasyuilquq cuilquq tundranuussiq caviggaq bicaquluaq kegginalek yarim ay qadin bicagicanek evek ot sapiellalluk ivyuk yagisEdedlerYukon Kuskokwim yupikcesi Hooper Bay Chevak cupikcesi Nunivak cupikcesi menasiatauciq atauciq ataucir 1malruk malruk malzrug 2pingayun pingayun pingayun 3cetaman citaman cetaman 4talliman talliman talliman 5arvinglegen arvinelgen arvinelgen arwinleg 6malrunlegen malrunelgen malrunelgen malzrunleg 7pingayunlegen pingayunelgen pingayunelgen pingayunleg 8qulngunritaraan qulngunritaraq qulngunrita ar 9qula qulen qula qula 10qula atauciq qula atauciq qula ataucir 11qula malruk qula malruk qula malzrug 12qula pingayun qula pingayun qula pingayun 13akimiarunrita ar akimiarunritaraq akimiarunrita ar 14akimiaq akimiaq akimiar 15akimiaq atauciq akimiaq atauciq akimiar ataucir 16akimiaq malruk akimiaq malruk akimiar malzrug 17akimiaq pingayun akimiaq pingayun akimiar pingayun 18yuinaunrita ar cuinaunritaraq cuinaunrita ar 19yuinaq cuinaq cuinar 20yuinaq qula yuinaq qulen cuinaq qula cuinar qula 30yuinaak malruk malruk ipiaq Yukon malruk ipiaq malzrug ipiar 40yuinaak malruk qula malruk ipiaq qula 50yuinaat pingayun pingayun ipiaq pingayun ipiaq pingayun ipiar 60yuinaat pingayun qula pingayun ipiaq qula 70yuinaat cetaman citaman ipiaq cetaman ipiar 80yuinaat cetaman qula citaman ipiaq qula talliman ipiar qula 90yuinaat talliman talliman ipiaq talliman ipiar 100tiissitsaaq tiititsaaq tiissitsaaq tiisiss ar 1 000qulen tiissitsaat 10 000yuinaat talliman tiissitsaaq 100 000miilicaaq 1 000 000tiissitsaaq miilicaaq 1 000 000 000Rus dilinden kecmis bezi sozlerCupik genci Hooper Bay 1930 Rus Amerikasi dovrunde 1733 1867 1821 ilinde ilk defe Ruslarla ve Ruscayla qarsilasan Cupiklerin dillerinde Rusca alintilar indiki vaxtda da canliligini davam etdirer caarralaq lt Rus sahar seker caayuq lt Rus chaj cay cainik lt Rus chajnik caydan cap akiq lt Rus sapogi bot poti cass aq lt Rus chasy saat culunaq lt Rus solonina duzlu baliq kalantaassaq lt Rus karandash karandas kalmaaniq lt Rus karman cib kelipaq lt Rus hleb corek luussitaq lt Rus loshad at mass laq lt Rus maslo kereyagi missuulleq lt Rus meshok bag cuval muluk uuq lt Rus moloko sud mult uuq lt Rus molotok cekic pal tuuk lt Rus palto palto pelatekaq lt Rus palatka cadir putuskaq lt Rus podushka yastiq spickaq lt Rus spichka kibrit tiititsaaq tiissitsaaq lt Rus tysyacha min yaassiik lt Rus yashik qutu Istinadlar 2011 06 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 08 08 Arxivlenmis suret 2012 09 10 tarixinde Istifade tarixi 2011 08 08 2011 07 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 08 08 How to count in Yup ik 2010 11 14 tarixinde Istifade tarixi 2011 08 08 Yup ik Eskimo Grammar Irene Reed and all 1977 On the Facebook Cup ik Word Of The Day Chevak 2010 01 08 at the Wayback Machine by Rebecca Nayamin Kashunamiut School Cup ik Language Teacher 2012 08 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 08 08 Xarici kecidlerAlaskool Chevak Cup ik Glossary Alaskool Guidebook for Integrating Cup ik Culture and Curriculum Kashunamiut School District Facebook Cup ik Word Of The Day Chevak by Rebecca Nayamin Kashunamiut School Cup ik Language Teacher

Nəşr tarixi: İyun 17, 2024, 17:01 pm
Ən çox oxunan
  • Mart 14, 2025

    Fihi Ma Fih

  • Mart 18, 2025

    Fides-Macar vətəndaş birliyi

  • Mart 24, 2025

    Fivə qarşı yeddi

  • Fevral 28, 2025

    Fermion

  • May 04, 2025

    Ferents Salaşi

Gündəlik
  • Üçüncü Reyx

  • Avropa

  • Dart Veyder

  • Fuko kəfkiri

  • Manitoba

  • 330

  • 1906

  • İsrail

  • İlin günləri

  • 2025

NiNa.Az - Studiya

  • Vikipediya

Bülletendə Qeydiyyat

E-poçt siyahımıza abunə olmaqla siz həmişə bizdən ən son xəbərləri alacaqsınız.
Əlaqədə olmaq
Bizimlə əlaqə
DMCA Sitemap Feeds
© 2019 nina.az - Bütün hüquqlar qorunur.
Müəllif hüququ: Dadaş Mammedov
Yuxarı