Ölçüləri kiçikdir, bədənin uzunluğu 110 mm, quyruğun uzunluğu 105 mm, qulağın uzunluğu 17 mm, arxa pəncəsi 19 mm-ə qədərdir. Arxa pəncənin uzunluğu meşə siçanınkına nisbətən gödəkdir. Çəkisi 30 q-a çatır. Bədənin üst hissəsinin tük örtüyü sarımtıl-qonur və kül rəngində, alt hissəsinin rəngi isə ağ və ya bədənin üst hissəsinə oxşar rəngdədir. Əmcəklərinin sayı 10-dur. Kəllənin uzunluğu 18,0 – 22,6 mm-dir. Onun burun hissəsi qısa, kəllə qutusu isə çox da böyük deyildir. Kəsici dişləri nisbətən uzun olub, uzunluğu kəllənin uzunluğunun 0,21 %-ni təşkil edir.
Ön dişlər
Yayılması
Ev siçanı bütün dünyada yayılmış növdür. O yalnız Şimal Buzlu okeanı və Uzaq Şərq dənizinin bir çox adalarında olmur. Qafqaz və Orta Asiyanın hündür dağlıq rayonlarında da yoxdur.
Yarımnövləri
Hazırda ev siçanının 130-dan çox yarımnövü təsvir edilmişdir. Onlardan əsasları aşağıdakılardır:
Mus musculus musculus - arealı şərqi Avropanı, həmçinin Rusiyanın böyük hissəsini əhatə edir.
Azərbaycanda iki forması qeydə alınmışdır: M.m.hortulanus Nordmann (düzənlik ərazilər) və M.m.abbotti Waterhouse (dağlıq ərazilər).
Həyat tərzi
Düzənliklərdən tutmuş d.s. 500 – 3000 m-ə qədər ən müxtəlif yaşayış yerlərində: yovşanlı çöllərdə, şoranotlu-yovşanlı yarımsəhralarda, meşə massivlərində, bağlarda, bostanlarda, kolluqlarda, çay vadilərində və s. rast gəlinir. Meşənin dərinliklərinə daxil olmayaraq meşə kənarlarında və seyrək meşələrdə rast gəlinir. Qurumayan bataqlıq yerlərdə, takırlardan və axar qumlu sahələrdən uzaq durur. Azərbaycan gəmiricilərinin başqa növləri ilə müqayisədə ev siçanı maksimal miqdarda biotoplarda məskunlaşır. İlin soyuq vaxtlarında populyasiyanın böyük hissəsi insan məskənlərinə köçərək yayda yenidən yabanı təbiətə qayıdır. Bu yerdəyişmələrin miqdarı 3–4 km-ə qədər çata bilər. Təbiətdə müxtəlif sığınacaqlardan istifadə etməklə yanaşı siçanlar adətən sadə quruluşlu yuvalar da qazırlar. Başqa gəmiricilərin tərk edilmiş yuvalarından istifadə edirlər. Ev siçanı yay vaxtı ala-qaranlıq – gecə həyat tərzi keçirərək sərin, tutqun günlərdə isə yalnız gündüz fəal olur. Payızda ala-qaranlıq, qışda və yazda isə yalnız gündüz vaxtı yer səthinə çıxır. Tikililərdə gündəlik fəallıq vaxtı insan fəaliyyəti ilə əks asıllıqlıdır.
Çoxalması və yaşama müddəti
Ev siçanları yaşayış binalarında bütün ili çoxaldıqları halda, təbiətdə isə qış və yayın isti aylarında bu proses tamamilə dayanır və ya zəifləyir. Boğazlıq müddəti 20 gün çəkir. Hər nəsildə balalarının miqdarı 1-dən 11-ə qədər dəyişir. Balalar bir aydan sonra sərbəst həyata keçirlər. Cinsi yetişkənliyə 2 aylıqda çatırlar. Boğaz dişilərin ən az miqdarı (2,0 – 2,4 %) dekabr və yanvarda qeydə alınmışdır. Bu göstəricinin sürətlə artması martda başlayır, apreldə daha da artaraq (15 %), iyulda maksimuma çatır (18 %). Sonra çoxalma səviyyəsi kəskin şəkildə aşağı düşür. İlboyu çoxalma düzənlik və dağətəyi ərazilərdə yayılmış populyasiyalara xasdır. Dağ meşələrində çoxalma dekabrda, dağüstü çöllərdə dekabr-fevralda, supalpda isə noyabr-martda başa çatır. Yarımsəhra ərazilərdə ən yüksək çoxalma səviyyəsi iyul-avqusta düşür. Təbiətdə ömürlərinin uzunluğu 12-18 aydan çox olmur. Lakin qəfəs şəraitində 2-3 ilə qədər yaşayırlar. Siçanların ömrünü uzada bilən tədqiqatçılara hər il Mafusaila Fondunun mükafatı verilir. 2005-ci ildəki laboratoriya siçanlarının ömrünün rekord uzunluğu 1819 gün (təqribən 5 il) təşkil etmişdir.
Qidalanması
Ev siçanları polifaqdır. İnsan məskənlərində yaşayan siçanlar ən müxtəlif heyvani və bitki məhsulları ilə qidalanırlar. Təbiətə yaşayan heyvanlar əsasən dənli bitkilərin, mürəkkəbçiçəklilərin və paxlalıların toxumların yeyirlər. Qidalarında cücülərin qalıqlarına da rast gəlinir.
Ədəbiyyat
Azərbaycan faunası. X cild. Məməlilər. Bakı, Elm nəşriyyatı, 1978
Azərbaycanın heyvanlar aləmi. III cild, Onurğalılar.Bakı, Elm nəşriyyatı, 2004.
siçanı, musculus, gəmiricilər, dəstəsinin, siçanlar, fəsiləsinə, muridae, məməli, heyvan, növüdür, musculuselmi, təsnifataləmi, heyvanlaryarımaləm, eumetazoylarbölmə, ikitərəflisimmetriyalılaryarımbölmə, sonağızlılartip, xordalılaryarımtip, onurğalılarinfratip. Ev sicani lat Mus musculus gemiriciler destesinin Sicanlar fesilesine lat Muridae aid memeli heyvan novudur Ev sicaniMus musculusElmi tesnifatAlemi HeyvanlarYarimalem EumetazoylarBolme IkitereflisimmetriyalilarYarimbolme SonagizlilarTip XordalilarYarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerSinifustu DordayaqlilarSinif MemelilerYarimsinif Vehsi heyvanlarInfrasinif PlasentalilarDesteustu EuarxontoqlireslerDeste GemiricilerYarimdeste SicankimilerFesile SicanlarYarimfesile SicanlarCins Ev sicaniNov Ev sicaniElmi adiMus musculus L 1758 Muhafize statusuAz qaygi teleb edenlerLeast Concern IUCN 3 1 Least Concern 13972VikinovlerdesistematikaSekilaxtarisiITIS 180366NCBI 10090EOL 328450PBDB 104205Ev sicani Mus musculus Mundericat 1 Xarici gorunusu 2 Yayilmasi 3 Yarimnovleri 4 Heyat terzi 5 Coxalmasi ve yasama muddeti 6 Qidalanmasi 7 Edebiyyat 8 Xarici kecidler 9 IstinadlarXarici gorunusu RedakteOlculeri kicikdir bedenin uzunlugu 110 mm quyrugun uzunlugu 105 mm qulagin uzunlugu 17 mm arxa pencesi 19 mm e qederdir Arxa pencenin uzunlugu mese sicaninkina nisbeten godekdir Cekisi 30 q a catir Bedenin ust hissesinin tuk ortuyu sarimtil qonur ve kul renginde alt hissesinin rengi ise ag ve ya bedenin ust hissesine oxsar rengdedir Emceklerinin sayi 10 dur Kellenin uzunlugu 18 0 22 6 mm dir Onun burun hissesi qisa kelle qutusu ise cox da boyuk deyildir Kesici disleri nisbeten uzun olub uzunlugu kellenin uzunlugunun 0 21 ni teskil edir On dislerYayilmasi RedakteEv sicani butun dunyada yayilmis novdur O yalniz Simal Buzlu okeani ve Uzaq Serq denizinin bir cox adalarinda olmur Qafqaz ve Orta Asiyanin hundur dagliq rayonlarinda da yoxdur Yarimnovleri RedakteHazirda ev sicaninin 130 dan cox yarimnovu tesvir edilmisdir Onlardan esaslari asagidakilardir Mus musculus musculus areali serqi Avropani hemcinin Rusiyanin boyuk hissesini ehate edir Mus musculus castaneus Cenub serqi Asiya yayilib Mus musculus domesticus Avropa Amerika Avstraliya ve Afrikanin boyuk hissesinde yayilib Mus musculus gentilulus Erebistan yarimadasinda ve Madaqaskar adasinda rast gelinir Mus musculus homourus Mus musculus molossinus Mus musculus bactrianus Asiyada rast gelinir Mus musculus praetextus Mus musculus wagneriAzerbaycanda iki formasi qeyde alinmisdir M m hortulanus Nordmann duzenlik eraziler ve M m abbotti Waterhouse dagliq eraziler Heyat terzi RedakteDuzenliklerden tutmus d s 500 3000 m e qeder en muxtelif yasayis yerlerinde yovsanli collerde soranotlu yovsanli yarimsehralarda mese massivlerinde baglarda bostanlarda kolluqlarda cay vadilerinde ve s rast gelinir Mesenin derinliklerine daxil olmayaraq mese kenarlarinda ve seyrek meselerde rast gelinir Qurumayan bataqliq yerlerde takirlardan ve axar qumlu sahelerden uzaq durur Azerbaycan gemiricilerinin basqa novleri ile muqayisede ev sicani maksimal miqdarda biotoplarda meskunlasir Ilin soyuq vaxtlarinda populyasiyanin boyuk hissesi insan meskenlerine kocerek yayda yeniden yabani tebiete qayidir Bu yerdeyismelerin miqdari 3 4 km e qeder cata biler Tebietde muxtelif siginacaqlardan istifade etmekle yanasi sicanlar adeten sade quruluslu yuvalar da qazirlar Basqa gemiricilerin terk edilmis yuvalarindan istifade edirler Ev sicani yay vaxti ala qaranliq gece heyat terzi kecirerek serin tutqun gunlerde ise yalniz gunduz feal olur Payizda ala qaranliq qisda ve yazda ise yalniz gunduz vaxti yer sethine cixir Tikililerde gundelik fealliq vaxti insan fealiyyeti ile eks asilliqlidir Coxalmasi ve yasama muddeti RedakteEv sicanlari yasayis binalarinda butun ili coxaldiqlari halda tebietde ise qis ve yayin isti aylarinda bu proses tamamile dayanir ve ya zeifleyir Bogazliq muddeti 20 gun cekir Her nesilde balalarinin miqdari 1 den 11 e qeder deyisir Balalar bir aydan sonra serbest heyata kecirler Cinsi yetiskenliye 2 ayliqda catirlar Bogaz disilerin en az miqdari 2 0 2 4 dekabr ve yanvarda qeyde alinmisdir Bu gostericinin suretle artmasi martda baslayir aprelde daha da artaraq 15 iyulda maksimuma catir 18 Sonra coxalma seviyyesi keskin sekilde asagi dusur Ilboyu coxalma duzenlik ve dageteyi erazilerde yayilmis populyasiyalara xasdir Dag meselerinde coxalma dekabrda dagustu collerde dekabr fevralda supalpda ise noyabr martda basa catir Yarimsehra erazilerde en yuksek coxalma seviyyesi iyul avqusta dusur Tebietde omurlerinin uzunlugu 12 18 aydan cox olmur Lakin qefes seraitinde 2 3 ile qeder yasayirlar Sicanlarin omrunu uzada bilen tedqiqatcilara her il Mafusaila Fondunun mukafati verilir 2005 ci ildeki laboratoriya sicanlarinin omrunun rekord uzunlugu 1819 gun teqriben 5 il teskil etmisdir 1 Qidalanmasi RedakteEv sicanlari polifaqdir Insan meskenlerinde yasayan sicanlar en muxtelif heyvani ve bitki mehsullari ile qidalanirlar Tebiete yasayan heyvanlar esasen denli bitkilerin murekkebciceklilerin ve paxlalilarin toxumlarin yeyirler Qidalarinda cuculerin qaliqlarina da rast gelinir Edebiyyat RedakteAzerbaycan faunasi X cild Memeliler Baki Elm nesriyyati 1978 Azerbaycanin heyvanlar alemi III cild Onurgalilar Baki Elm nesriyyati 2004 Xarici kecidler RedakteMus musculus http www iucnredlist org details 13972 0Istinadlar Redakte http newizv ru news id news 21901 amp date 2005 03 25Menbe https az wikipedia org w index php title Ev sicani amp oldid 5329025, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
