Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Eredu (şum. 𒉣𒆠) — Mesopotamiyanın cənubunda (indiki Ziqar mühafəzəsi, İraq) arxeoloji sahə. Eredu uzun müddət Cənubi Mesopotamiyanın ən erkən şəhəri hesab olunurdu. Urdan 12 km cənub-qərbdə yerləşən Eredu, məbədlərin ətrafında, demək olar ki, birgə inkişaf etdikləri Şumer şəhərlərinin ən cənubunda yerləşirdi. Burada binalar çiy kərpicdən hörülmüş və üst-üstə tikilmişdir. Məbədlərin yuxarıya doğru tikilməsi və kəndin çölə doğru böyüməsi ilə daha böyük şəhər halına gəldi. Şumer mifologiyasında Eredu əvvəlcə şəhərin əsasını qoymuş hesab edilən, sonralar akkadlar tərəfindən Ea kimi tanınan Enkinin evi idi. Onun məbədi Eabzu adlanırdı, çünki Enkinin bütün həyatın qaynaqlandığına inanılan və su təbəqəsi olan Abzuda yaşadığına inanılırdı.
| dövlət | |
| Eredu | |
|---|---|
| şum. 𒉣𒆠 | |
| | |
| Paytaxt | Eredu |
| Ərazisi | Ən çoxu 10 ha (25 akr) |
| Əhalisi |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tədqiqat tarixi
Sahədə 8 kurqan var:
- 1-ci kurqan — Ziqqurat müqəddəs ərazisi
- 2-ci kurqan — Erkən sülalə sarayı
- 3-cü kurqan — 300×150 metr sahədə, 2,5 metr hündürlükdə, Əbu Şəhreynin 2,2 kilometr cənub cənub-qərbində (İsinlarsa saxsı qabları tapıldı.)
- 4-cü kurqan — 600×300 metr sahədə, Əbu Şəhreynin 2,5 kilometr qərbində (Kassit saxsı qabları tapıldı.)
- 5-ci kurqan — 500×300 metr sahədə, 3 metr hündürlükdə, Əbu Şəhreyn, Yeni Babil və Əhəmənilər dövlətlərinin 1,5 kilometr şərqində
- 6-cı kurqan — 300×200 metr sahədə, 2 metr hündürlükdə, Əbu Şəhreyndən 2,5 kilometr cənub-qərbində
- 7-ci kurqan — 400×200 metr sahədə, 1,5 metr hündürlükdə, Əbu Şəhraindən 3 kilometr şərqində
- 8-ci kurqan — Usalla
Bəsrə yaxınlığındakı Təll Əbu Şəhreyndəki yer dörd dəfə qazılıb. Bura əvvəlcə 1855-ci ildə Con Corc Teylor, 1918-ci ildə R. Kempbell Tompson və 1919-cu ildə H. R. Holl tərəfindən qazılmışdır. Holl tərəfindən maraqlı tapıntı onun eramızdan əvvəl 2000-ci ilə aid istehsal olunmuş mavi şüşə parçası idi. Mavi rəng bu texnikanın Misirdə yaranmasından bir əsr əvvəl kobaltla əldə edilmişdir. Qazıntı işləri 1946–1949-cu illərdə İraq Qədim Əsərlər və İrs Baş İdarəsindən Fuad Səfər və Seton Lloydun rəhbərliyi altında yenidən başladıldı. Onlar 14 əvəzedici məbədin ardıcıllığını və cənub-şərqə yönəldilmiş çiy kərpic qutularından ibarət 1.000 qəbri təşkil edən Ubeyd dövrünə aid olan qəbiristanlığı tapdılar. Bu arxeoloji tədqiqatlar göstərdi ki, A. Leo Oppenheymin fikrincə, "sonda bütün cənub durğunluq dövrünə daxil oldu, siyasi təşəbbüsü şimal şəhərlərinin hökmdarlarına buraxdı", ehtimal ki, davamlı suvarma nəticəsində yaranan duzluluğun artması nəticəsində şəhər eramızdan əvvəl 600-cü ildə tərk edildi. 1990-cı ildə sahə yenidən M. T. Mur tərəfindən ziyarət edildi və öncəki araşdırmaçılar tərəfindən qeyd olunmayan yerüstü dulusçuluq sobalarının iki sahəsi də tapıldı. 2014-cü ilin oktyabrında Franko Daqostino qazıntı işlərinin növbəti mərhələsinə hazırlıq məqsədilə əraziyə baş çəkərək, səthdə bir sıra yazılar yazılmış Amarsin kərpic fraqmentlərini qeydə aldı. 2019-cu ildə İtaliya, Fransa və İraqın birgə səyi ilə Ereduda qazıntılar bərpa edildi.
Lövhə mübahisəsi
2006-cı ilin martında Romaa Sapientsa Universitetindən Covanni Pettinato və S. Kiod Ereduda səthdə 500 erkən sülalə dövrünə aid mixi yazı lövhəsi aşkar etdiklərini iddia etdilər. Lövhələrin eramızdan əvvəl 2600–2100-cü illərə aid olduğu və kitabxananın bir hissəsi olduğu deyilirdi. İraqın Dövlət Qədim Əsərlər və İrs İdarəsi tərəfindən əraziyə qrup göndərildi və orada heç bir lövhə aşkar edilmədi. Bu dövrdə heç bir qruma ərazidə qazıntı aparmaq üçün icazə verilmədi.
Mif və əfsanə
Şumer kral siyahılarının bütün versiyalarında olmasa da, bəzilərində Eredu daşqından əvvəl krallığı əhatə edən beş şəhərdən birincisi olaraq göstərilir. Şumer kral siyahılarında Eredunun iki padşahının adı çəkilir: 28.800 il hökmranlıq edən Alulim və 36.000 il hökmranlıq edən Alalnqar. Eredu adamı olan Adapa erkən mədəniyyət qəhrəmanı kimi təsvir edilmişdir. O, padşah Alulim dövründə şəhərə sivilizasiya gətirmiş hesab olunurdu.
Şumer mifologiyasında Eredu, dərin sular, hikmət və sehr tanrısı olan Akkad allahı Eanın Şumerdəki həmkarı olan Enki tanrısının Abzu məbədinin evi idi. Bütün Şumer və Babil tanrıları kimi, Enki/Ea da, sonrakı kosmologiyaya görə, Anu və Enlil ilə kosmosun hökmranlığını bölüşməyə gələn yerli tanrıya çevrildi. Onun səltənəti yerin altında yatan şirin sular idi (şumercə ab=su; zu=uzaq).
Uruk ilahəsi İnannanın hekayələri onun sivilizasiya hədiyyələrini almaq üçün Ereduya necə getməli olduğunu təsvir edir. Əvvəlcə Eredu tanrısı Enki öz gücünün bu mənbələrini almağa çalışdı, lakin sonralar Urukun torpağın mərkəzi olduğunu qəbul etdi. Bu, hakimiyyətin şimala ötürülməsinə mifik istinad kimi görünür.
Babil mətnləri Eredunun tanrı Marduk tərəfindən qurulduğundan ilk şəhər, "müqəddəs şəhər, onların [digər tanrıların] zövqünün məskəni" kimi bəhs edilir.
Assuriya sarayında, uzaq cənubda yerləşən Eredu qədim irfanında təlim keçmiş xüsusi həkimlər, xəstənin bədənindəki əlamətlərdən xəstəliyin gedişatını qabaqcadan xəbər verir, müvafiq sehr və sehrli qaynaqları dərman kimi təklif edirdilər.
Eredu ağlaşması
Erkən Mesopotamiya şəhərlərinin və imperiyalarının süqutunun adətən tanrıların rəğbətini itirməsinin nəticəsi olduğuna inanılırdı. Şəhər ağlaşmaları adlı janr İsinlarsa dövründə inkişaf etmişdir ki, onlardan ən məşhuru Ur ağlaşmasıdır. Bu ağlaşmaların bir sıra bölmələri (kiruqu) var idi ki, onlardan yalnız fraqmentlər tapılıb. Ur və ya Akkaddan fərqli olaraq, Eredunun əslində necə və ya erkən sülalə dövründən başqa nə vaxt yıxıldığı barədə təsəvvürümüz yoxdur. Şumer kral siyahısında sadəcə olaraq deyilir: "Eredu yıxıldı və krallıq Bad-tibiraya aparıldı".
 | Onun padşahı yad bir şəhər kimi öz şəhərinin kənarında qaldı. Acı göz yaşları tökdü. Ata Enki öz şəhərinin kənarında, sanki yad bir şəhərmiş kimi qaldı. Acı göz yaşları tökdü. Zərər çəkdiyi şəhərin xatirinə acı göz yaşları tökdü. Onun xanımı uçan quş kimi öz şəhərini tərk etdi. Emahinin anası müqəddəs Damqalnuna şəhərini tərk etdi. Ən müqəddəs ilahi güclər şəhərinin ilahi gücləri alt-üst edildi. Ən böyük ilahi güclərin ayinlərinin ilahi gücləri dəyişdirildi. Ereduqda hər şey xarabaya çevrildi, çaşqınlıq içində oldu. |  |
Tarixi
Eredu bölgədəki ən erkən yaşayış məskənlərindən biri kimi görünür, təxminən e.ə. 5400-cü ildə, Fərat çayının mənsəbinə yaxın Fars körfəzinə qurulub. Minilliklər boyu sahil zolağında lil yığıldığına görə, Eredu qalıqları hazırda İraqdakı Əbu Şəhreyn körfəzindən bir qədər aralıdadır və qazıntılar şəhərin heç bir korreziyaya məruz qalmamış qum təpəsində qurulduğunu göstərdi. Piotr Steinkeller belə bir fərziyyə irəli sürdü ki, Eredudakı ən qədim ilahə var idi, daha sonra Yer İlahəsi Ninhursaq (nin=xanım, hur=dağ, sag=müqəddəs) kimi ortaya çıxdı və sonralar Enkidə kişi ilahi olaraq böyüməsi ilə nəticələndi.
Qvendolin Leykə görə, Eredu səhra mühitində şirin suya çıxış haqqında razılığa gələn üç fərqli həyat tərzini dəstəkləyən üç ayrı ekosistemin qovuşduğu yerdə yaranıb. Görünür, ən qədim aqrar məskən, kanalların və çiy kərpicdən tikilmiş binaların tikintisi ilə səciyyələnən şimalda Samarra mədəniyyətindən qaynaqlanan intensiv yaşayışlı suvarma əkinçiliyinə əsaslanırdı. Ərəb sahillərindəki balıqçı-ovçu mədəniyyətləri Ərəbistan sahilləri boyunca geniş peyin sahələrinə cavabdeh idi və ola bilsin ki, onlar əsl şumerlər idilər. Görünür, onlar qamışdan tikilmiş daxmalarda məskunlaşıblar. Eredunun qurulmasına töhfə verən üçüncü mədəniyyət yarımsəhra ərazilərində çadırlarda yaşayan qoyun və keçi sürülərinin semit dilli köçəri çobanları idi. Hər üç mədəniyyətin şəhərin ən erkən səviyyələrinə aid olduğu görünür. Şəhər qəsəbəsi suyun toplanmasına imkan verən kiçik çökəkliyin içərisində çiy kərpicdən tikilmiş böyük məbəd kompleksinin mərkəzində yerləşirdi.
Keyt Filden bildirir ki, "Ən erkən kənd yaşayış məntəqəsi (e.ə. 5000-ci il) eramızdan əvvəl 2900-cü ilə qədər 8–10 ha (20–25 akr) ərazini əhatə edən çiy kərpicdən və qamış evlərdən ibarət əhəmiyyətli şəhərə çevrilmişdi". Mallouen yazır ki, Übeyd dövründə bu, ərazidə "qeyri-adi böyük şəhər" idi. Yakobsen təsvir edir ki, "Eredu bütün praktiki məqsədlər üçün Übeyd dövründən sonra tərk edilmişdi", baxmayaraq ki, orada qismən qazılmış II Erkən Sülalə Sarayı (hər istiqamətdə 100 metr) olduğu üçün II Erkən Sülalə tərəfindən bərpa edilmişdir. Rut Uaythaus onu "böyük erkən sülalə şəhəri" adlandırdı; çünki həmin tarixdən sonra işğala dair çox az dəlil var. Buradakı on səkkiz çiy kərpicdən tikilmiş məbəd tamamlanmamış Amarsin Ziqquratının (e.ə. 2047–2039) altında yerləşir. Ziqquratın tarixi Amarsinə yazılmış kərpic əsasında qoyulmuşdur. Bundan sonra kərpicin Nuradad (e.ə. 1801–1785) tərəfindən yenidən istifadə edildiyi irəli sürülür. Ən erkən səviyyələrlə əlaqəli geniş balıq sümüyü yataqlarının tapılması da sonralar Enki və Ea ilə əlaqəli Abzu mədəniyyətinin davamlılığını göstərir.
Eredu uzun müddətə tərk edildi, nəhayət tamamilə boşaldı və eramızdan əvvəl 6-cı əsrdə xarabalığa çevrildi. Qonşu qum təpələrinin işğalı və duzlu su səviyyəsinin yüksəlməsi onun kənd təsərrüfatı bazasına erkən məhdudiyyətlər qoydu, belə ki, sonrakı Yeni Babil İmperiyası dövründəki inkişafında Eredu ən erkən tarixinin şərəfinə məbəd yeri kimi yenidən quruldu.
Arxitekturası
Eredunun şəhər mərkəzi Enki Məbədi idi, sonralar tarixdə Sular Evi adlanan Akifer Evi adlandırıldı. Bu ad Enki səltənətinə aiddir. Onun həyat yoldaşı Ninhursaqın Übeyd yaxınlığında məbədi var idi.
III Ur dövründə Urnammuda əvvəlki məbədlərin qalıqları üzərində yeni ziqqurat tikdirdi.
Uruklu Enmerkardan başqa (Aratta dastanlarında qeyd edildiyi kimi) bir neçə sonrakı tarixi Şumer padşahlarının burada tapılan kitabələrdə Eabzu Məbədinin üzərində işlədikləri və ya yenilədikləri deyilir, o cümlədən Urlu Elili; Urnammu, III Ur sülaləsindən Şulqi və Amarsin və larsalı Nuradad.
Həmçinin bax
İstinadlar
- https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B7%D6%80%D5%AB%D5%A4%D5%B8%D6%82.
- "Arxivlənmiş surət". 2021-08-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-06-29.
- "Arxivlənmiş surət". 2023-07-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-06-29.
- "Arxivlənmiş surət". 2023-07-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-06-29.
- "Arxivlənmiş surət". 2023-07-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-06-29.
- "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2022-01-14 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-06-29.
- "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2017-10-10 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-06-29.
- "Arxivlənmiş surət". 2023-07-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-06-29.
- "Arxivlənmiş surət". 2021-10-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-06-29.
- "Arxivlənmiş surət". 2021-11-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-06-29.
- "Arxivlənmiş surət". 2022-07-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-06-29.
- "Arxivlənmiş surət". 2023-07-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-06-29.
- "Arxivlənmiş surət". 2021-08-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-06-29.
- "Arxivlənmiş surət". 2022-06-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-07-01.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Eredu sum 𒉣𒆠 Mesopotamiyanin cenubunda indiki Ziqar muhafezesi Iraq arxeoloji sahe Eredu uzun muddet Cenubi Mesopotamiyanin en erken seheri hesab olunurdu 2 Urdan 12 km cenub qerbde yerlesen Eredu mebedlerin etrafinda demek olar ki birge inkisaf etdikleri Sumer seherlerinin en cenubunda yerlesirdi 3 Burada binalar ciy kerpicden horulmus ve ust uste tikilmisdir 4 Mebedlerin yuxariya dogru tikilmesi ve kendin cole dogru boyumesi ile daha boyuk seher halina geldi Sumer mifologiyasinda Eredu evvelce seherin esasini qoymus hesab edilen sonralar akkadlar terefinden Ea kimi taninan Enkinin evi idi Onun mebedi Eabzu adlanirdi cunki Enkinin butun heyatin qaynaqlandigina inanilan ve su tebeqesi olan Abzuda yasadigina inanilirdi dovletEredusum 𒉣𒆠 Paytaxt Eredu Erazisi En coxu 10 ha 25 akr Ehalisi 5 000 nbsp nef 8183 1 nbsp Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Tedqiqat tarixi 1 1 Lovhe mubahisesi 2 Mif ve efsane 2 1 Eredu aglasmasi 3 Tarixi 4 Arxitekturasi 5 Hemcinin bax 6 Istinadlar 7 Xarici kecidlerTedqiqat tarixiredakteSahede 8 kurqan var 1 ci kurqan Ziqqurat muqeddes erazisi 2 ci kurqan Erken sulale sarayi 3 cu kurqan 300 150 metr sahede 2 5 metr hundurlukde Ebu Sehreynin 2 2 kilometr cenub cenub qerbinde Isinlarsa saxsi qablari tapildi 4 cu kurqan 600 300 metr sahede Ebu Sehreynin 2 5 kilometr qerbinde Kassit saxsi qablari tapildi 5 ci kurqan 500 300 metr sahede 3 metr hundurlukde Ebu Sehreyn Yeni Babil ve Ehemeniler dovletlerinin 1 5 kilometr serqinde 6 ci kurqan 300 200 metr sahede 2 metr hundurlukde Ebu Sehreynden 2 5 kilometr cenub qerbinde 7 ci kurqan 400 200 metr sahede 1 5 metr hundurlukde Ebu Sehrainden 3 kilometr serqinde 8 ci kurqan Usalla nbsp Eredu Eabzu mebedi Besre yaxinligindaki Tell Ebu Sehreyndeki yer dord defe qazilib Bura evvelce 1855 ci ilde Con Corc Teylor 1918 ci ilde R Kempbell Tompson ve 1919 cu ilde H R Holl terefinden qazilmisdir Holl terefinden maraqli tapinti onun eramizdan evvel 2000 ci ile aid istehsal olunmus mavi suse parcasi idi Mavi reng bu texnikanin Misirde yaranmasindan bir esr evvel kobaltla elde edilmisdir 5 Qazinti isleri 1946 1949 cu illerde Iraq Qedim Eserler ve Irs Bas Idaresinden Fuad Sefer ve Seton Lloydun rehberliyi altinda yeniden basladildi 6 Onlar 14 evezedici mebedin ardicilligini ve cenub serqe yoneldilmis ciy kerpic qutularindan ibaret 1 000 qebri teskil eden Ubeyd dovrune aid olan qebiristanligi tapdilar Bu arxeoloji tedqiqatlar gosterdi ki A Leo Oppenheymin fikrince sonda butun cenub durgunluq dovrune daxil oldu siyasi tesebbusu simal seherlerinin hokmdarlarina buraxdi ehtimal ki davamli suvarma neticesinde yaranan duzlulugun artmasi neticesinde seher eramizdan evvel 600 cu ilde terk edildi 7 1990 ci ilde sahe yeniden M T Mur terefinden ziyaret edildi ve onceki arasdirmacilar terefinden qeyd olunmayan yerustu dulusculuq sobalarinin iki sahesi de tapildi 8 2014 cu ilin oktyabrinda Franko Daqostino qazinti islerinin novbeti merhelesine hazirliq meqsedile eraziye bas cekerek sethde bir sira yazilar yazilmis Amarsin kerpic fraqmentlerini qeyde aldi 2019 cu ilde Italiya Fransa ve Iraqin birge seyi ile Ereduda qazintilar berpa edildi Lovhe mubahisesiredakte 2006 ci ilin martinda Romaa Sapientsa Universitetinden Covanni Pettinato ve S Kiod Ereduda sethde 500 erken sulale dovrune aid mixi yazi lovhesi askar etdiklerini iddia etdiler Lovhelerin eramizdan evvel 2600 2100 cu illere aid oldugu ve kitabxananin bir hissesi oldugu deyilirdi Iraqin Dovlet Qedim Eserler ve Irs Idaresi terefinden eraziye qrup gonderildi ve orada hec bir lovhe askar edilmedi Bu dovrde hec bir qruma erazide qazinti aparmaq ucun icaze verilmedi Mif ve efsaneredakteSumer kral siyahilarinin butun versiyalarinda olmasa da bezilerinde Eredu dasqindan evvel kralligi ehate eden bes seherden birincisi olaraq gosterilir 9 Sumer kral siyahilarinda Eredunun iki padsahinin adi cekilir 28 800 il hokmranliq eden Alulim ve 36 000 il hokmranliq eden Alalnqar 10 Eredu adami olan Adapa erken medeniyyet qehremani kimi tesvir edilmisdir O padsah Alulim dovrunde sehere sivilizasiya getirmis hesab olunurdu Sumer mifologiyasinda Eredu derin sular hikmet ve sehr tanrisi olan Akkad allahi Eanin Sumerdeki hemkari olan Enki tanrisinin Abzu mebedinin evi idi Butun Sumer ve Babil tanrilari kimi Enki Ea da sonraki kosmologiyaya gore Anu ve Enlil ile kosmosun hokmranligini bolusmeye gelen yerli tanriya cevrildi Onun selteneti yerin altinda yatan sirin sular idi sumerce ab su zu uzaq Uruk ilahesi Inannanin hekayeleri onun sivilizasiya hediyyelerini almaq ucun Ereduya nece getmeli oldugunu tesvir edir Evvelce Eredu tanrisi Enki oz gucunun bu menbelerini almaga calisdi lakin sonralar Urukun torpagin merkezi oldugunu qebul etdi Bu hakimiyyetin simala oturulmesine mifik istinad kimi gorunur Babil metnleri Eredunun tanri Marduk terefinden quruldugundan ilk seher muqeddes seher onlarin diger tanrilarin zovqunun meskeni kimi behs edilir Assuriya sarayinda uzaq cenubda yerlesen Eredu qedim irfaninda telim kecmis xususi hekimler xestenin bedenindeki elametlerden xesteliyin gedisatini qabaqcadan xeber verir muvafiq sehr ve sehrli qaynaqlari derman kimi teklif edirdiler Eredu aglasmasiredakte Erken Mesopotamiya seherlerinin ve imperiyalarinin suqutunun adeten tanrilarin regbetini itirmesinin neticesi olduguna inanilirdi Seher aglasmalari adli janr Isinlarsa dovrunde inkisaf etmisdir ki onlardan en meshuru Ur aglasmasidir Bu aglasmalarin bir sira bolmeleri kiruqu var idi ki onlardan yalniz fraqmentler tapilib Ur ve ya Akkaddan ferqli olaraq Eredunun eslinde nece ve ya erken sulale dovrunden basqa ne vaxt yixildigi barede tesevvurumuz yoxdur Sumer kral siyahisinda sadece olaraq deyilir Eredu yixildi ve kralliq Bad tibiraya aparildi 11 12 nbsp Onun padsahi yad bir seher kimi oz seherinin kenarinda qaldi Aci goz yaslari tokdu Ata Enki oz seherinin kenarinda sanki yad bir sehermis kimi qaldi Aci goz yaslari tokdu Zerer cekdiyi seherin xatirine aci goz yaslari tokdu Onun xanimi ucan qus kimi oz seherini terk etdi Emahinin anasi muqeddes Damqalnuna seherini terk etdi En muqeddes ilahi gucler seherinin ilahi gucleri alt ust edildi En boyuk ilahi guclerin ayinlerinin ilahi gucleri deyisdirildi Ereduqda her sey xarabaya cevrildi casqinliq icinde oldu nbsp 13 Tarixiredakte nbsp Eredudan Amarsin III Ur adi ile mohurlenmis bismis gil kerpic hazirda Britaniya Muzeyinde saxlanilir Eredu bolgedeki en erken yasayis meskenlerinden biri kimi gorunur texminen e e 5400 cu ilde Ferat cayinin mensebine yaxin Fars korfezine qurulub Minillikler boyu sahil zolaginda lil yigildigina gore Eredu qaliqlari hazirda Iraqdaki Ebu Sehreyn korfezinden bir qeder aralidadir ve qazintilar seherin hec bir korreziyaya meruz qalmamis qum tepesinde quruldugunu gosterdi Piotr Steinkeller bele bir ferziyye ireli surdu ki Eredudaki en qedim ilahe var idi daha sonra Yer Ilahesi Ninhursaq nin xanim hur dag sag muqeddes kimi ortaya cixdi ve sonralar Enkide kisi ilahi olaraq boyumesi ile neticelendi Qvendolin Leyke gore Eredu sehra muhitinde sirin suya cixis haqqinda raziliga gelen uc ferqli heyat terzini destekleyen uc ayri ekosistemin qovusdugu yerde yaranib Gorunur en qedim aqrar mesken kanallarin ve ciy kerpicden tikilmis binalarin tikintisi ile seciyyelenen simalda Samarra medeniyyetinden qaynaqlanan intensiv yasayisli suvarma ekinciliyine esaslanirdi Ereb sahillerindeki baliqci ovcu medeniyyetleri Erebistan sahilleri boyunca genis peyin sahelerine cavabdeh idi ve ola bilsin ki onlar esl sumerler idiler Gorunur onlar qamisdan tikilmis daxmalarda meskunlasiblar Eredunun qurulmasina tohfe veren ucuncu medeniyyet yarimsehra erazilerinde cadirlarda yasayan qoyun ve keci surulerinin semit dilli koceri cobanlari idi Her uc medeniyyetin seherin en erken seviyyelerine aid oldugu gorunur Seher qesebesi suyun toplanmasina imkan veren kicik cokekliyin icerisinde ciy kerpicden tikilmis boyuk mebed kompleksinin merkezinde yerlesirdi Keyt Filden bildirir ki En erken kend yasayis menteqesi e e 5000 ci il eramizdan evvel 2900 cu ile qeder 8 10 ha 20 25 akr erazini ehate eden ciy kerpicden ve qamis evlerden ibaret ehemiyyetli sehere cevrilmisdi Mallouen yazir ki Ubeyd dovrunde bu erazide qeyri adi boyuk seher idi Yakobsen tesvir edir ki Eredu butun praktiki meqsedler ucun Ubeyd dovrunden sonra terk edilmisdi 14 baxmayaraq ki orada qismen qazilmis II Erken Sulale Sarayi her istiqametde 100 metr oldugu ucun II Erken Sulale terefinden berpa edilmisdir Rut Uaythaus onu boyuk erken sulale seheri adlandirdi cunki hemin tarixden sonra isgala dair cox az delil var Buradaki on sekkiz ciy kerpicden tikilmis mebed tamamlanmamis Amarsin Ziqquratinin e e 2047 2039 altinda yerlesir Ziqquratin tarixi Amarsine yazilmis kerpic esasinda qoyulmusdur Bundan sonra kerpicin Nuradad e e 1801 1785 terefinden yeniden istifade edildiyi ireli surulur En erken seviyyelerle elaqeli genis baliq sumuyu yataqlarinin tapilmasi da sonralar Enki ve Ea ile elaqeli Abzu medeniyyetinin davamliligini gosterir Eredu uzun muddete terk edildi nehayet tamamile bosaldi ve eramizdan evvel 6 ci esrde xarabaliga cevrildi Qonsu qum tepelerinin isgali ve duzlu su seviyyesinin yukselmesi onun kend teserrufati bazasina erken mehdudiyyetler qoydu bele ki sonraki Yeni Babil Imperiyasi dovrundeki inkisafinda Eredu en erken tarixinin serefine mebed yeri kimi yeniden quruldu Arxitekturasiredakte nbsp Merkezlesdirilmis hokumeti ehate eden iri binalar tikilmeye baslandi Eredu Mebedi son Ubeyd dovru Eredunun seher merkezi Enki Mebedi idi sonralar tarixde Sular Evi adlanan Akifer Evi adlandirildi Bu ad Enki seltenetine aiddir Onun heyat yoldasi Ninhursaqin Ubeyd yaxinliginda mebedi var idi III Ur dovrunde Urnammuda evvelki mebedlerin qaliqlari uzerinde yeni ziqqurat tikdirdi Uruklu Enmerkardan basqa Aratta dastanlarinda qeyd edildiyi kimi bir nece sonraki tarixi Sumer padsahlarinin burada tapilan kitabelerde Eabzu Mebedinin uzerinde isledikleri ve ya yeniledikleri deyilir o cumleden Urlu Elili Urnammu III Ur sulalesinden Sulqi ve Amarsin ve larsali Nuradad 15 Hemcinin baxredakteIstinadlarredakte https hy wikipedia org wiki D4 B7 D6 80 D5 AB D5 A4 D5 B8 D6 82 Arxivlenmis suret 2021 08 16 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 06 29 Arxivlenmis suret 2023 07 09 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 06 29 Arxivlenmis suret 2023 07 09 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 06 29 Arxivlenmis suret 2023 07 09 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 06 29 Arxivlenmis suret PDF 2022 01 14 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 2022 06 29 Arxivlenmis suret PDF 2017 10 10 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 2022 06 29 Arxivlenmis suret 2023 07 09 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 06 29 Arxivlenmis suret 2021 10 30 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 06 29 Arxivlenmis suret 2021 11 08 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 06 29 Arxivlenmis suret 2022 07 07 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 06 29 Arxivlenmis suret 2023 07 09 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 06 29 Arxivlenmis suret 2021 08 31 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 06 29 https web archive org web 20140519232105 https faculty washington edu modelski WCITI2 html Arxivlenmis suret 2022 06 25 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 07 01 Xarici kecidlerredakte Menbe https az wikipedia org w index php title Eredu amp oldid 7947029