Bədənin forması girdədir. Diametri 20 mkm-dan artıq olmur. Psevdopodiyaları enli və qısadır. Əksər növlərdə ekto və endo plazma arasında dəqiq sərhəd yoxdur. Nüvəsi iridir, ekssentrik yerləşmişdir. Entamoeba moschkovskii Ishalsia-dan başqa bütün cinslərin nümayəndələri obliqat parazitlərdir. Entamoeba moschkovskii arx sularında aşkar edilmişdir. İndiyə qədər bu növün sahibi tapılmayıb. 9-29 mkm diametrində ilbizşəkilli amöblərdir. Yetkin sistalar 4 nüvəli, ölçüsü isə 6,9-15,3 mkm-dir. İngiltərə və Rusiyanın çirkab sularında yayılmışdır. Azərbaycanda tapılmamışdır. Entamoebiade fəsiləsinin parazit amöbləri sahibin bağırsağında külli miqdarda mövcud olan bakteriya və üzvi hissəciklərlə qidalanırlar.
Həyat tərzi
Parazit həyat tərzi keçirməklə bağlı olaraq bir çox növlərdə hüceyrə orqanoidləri zəif inkişaf etmiş, ya da heç yoxdur. Amöblər sista mərhələsində qida ilə birlikdə sahibin orqanizminə düşürlər. Bir mərhələdə bir çox amöblərin nüvəsi bir neçə dəfə bölünür. Bu zaman sitoplazmanın bölünməsi baş vermir. Bir çox amöblərin sistalarında nüvələrin miqdarı sabit olur ki, bu əlamət ondan diaqnostik məqsədlə istifadə etməyə imkan verir.
Entamoebidae fəsiləsinə 4 cins daxildir:
Entamoeba
Iodamoeba
Endamoeba
Endolimax
Parazit-sahib münasibətləri
Parazit amöblərin sahibləri (qamçılılar, şirinsu hidraları, halqalı qurdlar, buğumayaqlılar və b.) onurğalılar (amfibilər, reptililət, quşlar və məməlilər), insanlardır. Məsələn, Entamoebidae fəsiləsindən olan bütöv bir sıra parazit amöblər həlqəli qurdlar və buğumayaqlılar üçün təsvir edilmişdir (Entamoeba apis).
Quyruqsuz amfibilərdə Entamoeba ranarum Grassi çox tez-tez aşkar edilir. Bəzən sahiblərində kəskin patoloji proseslər doğuran Entamoeba invandes Grassi tısbağa və ilanların bağırsağından tapılmışdır. Bu növdən fizioloji tədqiqatlarda, həmçinin parazit qurdların törətdiyi xəstəliklər zamanı patogenezin mexanizminin öyrənilməsində bir model obyekti kimi geniş istifadə olunur. Amöblərlə ən az yoluxan heyvanlar – quşlardır. Yalnız bir neçə toyuq növlərində Entamoeba gallinarum Tyzzer və ördəklərdə Ent. Anatus Fantham tapılmışdır.
Amöblər məməlilər arasında nisbətən geniş yayılmışdır. Amöblərin bir çox növləri dar uyğunlaşmaya malikdir və məhdud sayda sahibləri vardır. Məməlilərin parazitləri arasında ən yaxşı öyrənilənləri -iri və xırdabuynuzlu mal-qarada, donuzlarda, itlərdə və s. parazitlik edən amöblərdir. Trofozoitləri donuzların bağırsağının divarını zədələyən Entamoeba suis Hartmann praktik əhəmiyyətə malikdir. Kənd təsərrüfatı və başqa heyvanların amöbləri Azərbaycanda çox zəif öyrənilmişdir.
İnsanda 7 növ amöb parazitlik edir. Onların hamısı həzm sistemi ilə bağlıdır və bu systemin müxtəlif şöbələrində məskunlaşırlar. Entamoeba histolytica Zech çox ciddi xəstəlik olan amöb dizenteriyası və ya amöbiaz törədir. Entamoeba histolytica Schaudinn ilk dəfə F.Leş tərəfindən (1875) Arxangelsk quberniyasından olan bir xəstədən təsvir olunmuşdur. Amöb dizenteriyası çox ciddi və təhlükəli xəstəlikdir, daha çox isti iqlimli rayonlara aiddir. Bu xəstəlik şiddətli, bol qanaxmalar, selik ifrazı, qarın nahiyəsində kəskin ağrılarla müşayiət olunur. Azərbaycanda bu amöb insanda ilk dəfə P.D.Zdrodovski tərəfindən 1929-cu ildə, müayinə edilənlərin 32,3%-də aşkar edilmişdir. Kütləvi tədbirlərin keçirilməsindən sonra 1941-ci ildə xəstəliyə yoluxma halları xeyli azalmışdır .
Qalan amöb növləri patogen deyildirlər və onların bədəndə olması, görünür, sahib üçün əhəmiyyət daşımır. Patogen olmayan bağırsaq amöblərindən Entamoeba coli Loch, Ent. Hartamnni Prowasek, Iodamoeba butschlii Dobeii, Endolimax nana Wenyon et O’Connor insan orqanizmində daha geniş yayılmışdır. Bütün bu növlər Azərbaycanda qeydə alınmışdır (Popov, 1951). Bundan başqa, Azərbaycanda insan damağında bir amöb növü – Entamoeba gingivalis Gross qeyd olunmuşdur .
208 nəfərin müayinəsi zamanı ağız boşluğu (damaq) xəstəlikləri olmayan 58 nəfərdə (25,4%), diş və damaq xəstəlikləri olanların isə 70%-ində bu amöb aşkar edilmişdir. Parodontozlu xəstələrdə bütün hallarda ağız amöbü aşkar edilir.
İstinadlar
Azərbaycanın heyvanlar aləmi. I cild. Bakı, Elm, 2002, 268 s.
Azərbaycanın heyvanlar aləmi. I cild. Bakı, Elm, 2002, 268 s.
Popov, 1951
Musayev, 1969
Ədəbiyyat
Azərbaycanın heyvanlar aləmi. I cild. Bakı, Elm, 2002, 268 s.
Avqust 12, 2021
entamoeba, elmi, təsnifataləmi, amoebozoasinif, archamoebaefəsilə, entamoebidaevikinnövlərdətəsnifatvikianbardaaxtarütms, ncbi, ibtidailərin, amöbozoylar, tipinin, fəsiləsidir, mündəricat, ümumi, xarakterik, əlamətləri, həyat, tərzi, parazit, sahib, münasibətl. EntamoebaElmi tesnifatAlemi Tip AmoebozoaSinif ArchamoebaeFesile EntamoebidaeVikinnovlerdetesnifatVikianbardaaxtarUTMS 1 NCBI 1 Entamoeba lat Entamoeba ibtidailerin amobozoylar tipinin fesilesidir Mundericat 1 Umumi xarakterik elametleri 2 Heyat terzi 3 Parazit sahib munasibetleri 4 Istinadlar 5 EdebiyyatUmumi xarakterik elametleri RedakteBedenin formasi girdedir Diametri 20 mkm dan artiq olmur Psevdopodiyalari enli ve qisadir Ekser novlerde ekto ve endo plazma arasinda deqiq serhed yoxdur Nuvesi iridir ekssentrik yerlesmisdir Entamoeba moschkovskii Ishalsia dan basqa butun cinslerin numayendeleri obliqat parazitlerdir Entamoeba moschkovskii arx sularinda askar edilmisdir Indiye qeder bu novun sahibi tapilmayib 9 29 mkm diametrinde ilbizsekilli amoblerdir Yetkin sistalar 4 nuveli olcusu ise 6 9 15 3 mkm dir Ingiltere ve Rusiyanin cirkab sularinda yayilmisdir Azerbaycanda tapilmamisdir Entamoebiade fesilesinin parazit amobleri sahibin bagirsaginda kulli miqdarda movcud olan bakteriya ve uzvi hisseciklerle qidalanirlar 1 Heyat terzi RedakteParazit heyat terzi kecirmekle bagli olaraq bir cox novlerde huceyre orqanoidleri zeif inkisaf etmis ya da hec yoxdur Amobler sista merhelesinde qida ile birlikde sahibin orqanizmine dusurler Bir merhelede bir cox amoblerin nuvesi bir nece defe bolunur Bu zaman sitoplazmanin bolunmesi bas vermir Bir cox amoblerin sistalarinda nuvelerin miqdari sabit olur ki bu elamet ondan diaqnostik meqsedle istifade etmeye imkan verir 2 Entamoebidae fesilesine 4 cins daxildir Entamoeba Iodamoeba Endamoeba EndolimaxParazit sahib munasibetleri RedakteParazit amoblerin sahibleri qamcililar sirinsu hidralari halqali qurdlar bugumayaqlilar ve b onurgalilar amfibiler reptililet quslar ve memeliler insanlardir Meselen Entamoebidae fesilesinden olan butov bir sira parazit amobler helqeli qurdlar ve bugumayaqlilar ucun tesvir edilmisdir Entamoeba apis Quyruqsuz amfibilerde Entamoeba ranarum Grassi cox tez tez askar edilir Bezen sahiblerinde keskin patoloji prosesler doguran Entamoeba invandes Grassi tisbaga ve ilanlarin bagirsagindan tapilmisdir Bu novden fizioloji tedqiqatlarda hemcinin parazit qurdlarin toretdiyi xestelikler zamani patogenezin mexanizminin oyrenilmesinde bir model obyekti kimi genis istifade olunur Amoblerle en az yoluxan heyvanlar quslardir Yalniz bir nece toyuq novlerinde Entamoeba gallinarum Tyzzer ve ordeklerde Ent Anatus Fantham tapilmisdir Amobler memeliler arasinda nisbeten genis yayilmisdir Amoblerin bir cox novleri dar uygunlasmaya malikdir ve mehdud sayda sahibleri vardir Memelilerin parazitleri arasinda en yaxsi oyrenilenleri iri ve xirdabuynuzlu mal qarada donuzlarda itlerde ve s parazitlik eden amoblerdir Trofozoitleri donuzlarin bagirsaginin divarini zedeleyen Entamoeba suis Hartmann praktik ehemiyyete malikdir Kend teserrufati ve basqa heyvanlarin amobleri Azerbaycanda cox zeif oyrenilmisdir Insanda 7 nov amob parazitlik edir Onlarin hamisi hezm sistemi ile baglidir ve bu systemin muxtelif sobelerinde meskunlasirlar Entamoeba histolytica Zech cox ciddi xestelik olan amob dizenteriyasi ve ya amobiaz toredir Entamoeba histolytica Schaudinn ilk defe F Les terefinden 1875 Arxangelsk quberniyasindan olan bir xesteden tesvir olunmusdur Amob dizenteriyasi cox ciddi ve tehlukeli xestelikdir daha cox isti iqlimli rayonlara aiddir Bu xestelik siddetli bol qanaxmalar selik ifrazi qarin nahiyesinde keskin agrilarla musayiet olunur Azerbaycanda bu amob insanda ilk defe P D Zdrodovski terefinden 1929 cu ilde muayine edilenlerin 32 3 de askar edilmisdir Kutlevi tedbirlerin kecirilmesinden sonra 1941 ci ilde xesteliye yoluxma hallari xeyli azalmisdir 3 Qalan amob novleri patogen deyildirler ve onlarin bedende olmasi gorunur sahib ucun ehemiyyet dasimir Patogen olmayan bagirsaq amoblerinden Entamoeba coli Loch Ent Hartamnni Prowasek Iodamoeba butschlii Dobeii Endolimax nana Wenyon et O Connor insan orqanizminde daha genis yayilmisdir Butun bu novler Azerbaycanda qeyde alinmisdir Popov 1951 Bundan basqa Azerbaycanda insan damaginda bir amob novu Entamoeba gingivalis Gross qeyd olunmusdur 4 208 neferin muayinesi zamani agiz boslugu damaq xestelikleri olmayan 58 neferde 25 4 dis ve damaq xestelikleri olanlarin ise 70 inde bu amob askar edilmisdir Parodontozlu xestelerde butun hallarda agiz amobu askar edilir Istinadlar Redakte Azerbaycanin heyvanlar alemi I cild Baki Elm 2002 268 s Azerbaycanin heyvanlar alemi I cild Baki Elm 2002 268 s Popov 1951 Musayev 1969Edebiyyat RedakteAzerbaycanin heyvanlar alemi I cild Baki Elm 2002 268 s Menbe https az wikipedia org w index php title Entamoeba amp oldid 4391244, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
