Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Elbasan (alb. Elbasani) — Albaniyada şəhər. Eyniadlı rayonun və eyniadlı dairənin inzibati mərkəzi.
| Elbasan | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| alb. Elbasani | |||||
 | |||||
 | |||||
| |||||
| HGYO | |||||
| Ölkə |  Albaniya | ||||
| Dairə | Elbasan | ||||
| Mer | Qledyan Lllayla | ||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Əvvəlki adı | Skampis | ||||
| Sahəsi | 1290 km² | ||||
| Mərkəzin hündürlüyü | 118 m | ||||
| Saat qurşağı | |||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi | 141 715 nəfər (2015) | ||||
| Sıxlığı | 77,52 nəf./km² | ||||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||||
| Poçt indeksi | 3001–3006 | ||||
| Nəqliyyat kodu | EL | ||||
| Digər | |||||
| elbasani.gov.al (alb.) | |||||
 Elbasan | |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Albaniyanın üçüncü ən böyük şəhəridir. Şkumbin çayının sağ sahilində, Albaniyanın paytaxtı Tiranadan 54 km cənub-şərqdə yerləşir.
Etmologiya
Şəhərin adı, osmanlı türkcəsində olan "İl basan" sözünün, aromun dilində tələffüz şəkli olan "Elbasani" sözündən yaranmışdır.
Tarixi
Şəhər ərazisində ilk yaşayış məntəqəsi qədim Yunanıstanın "Skampis" (q.yun. Σκαμπίς) adlı koloniyası kimi yaranmışdır.
Roma imperiyası zamanı onun yerində Eqnat yolu üzərində Roma düşərgəsi (lat. Mansio Scampa) qurulur.
Daha sonra Osmanlı sultanı II Mehmed tərəfindən 1466-cı ildə İskəndərbəyin qoşunlarına qarşı qala kimi yenidən tikdirdiyi və Elbasan adlandırdığı bir şəhər yaranır. Araşdırmalara görə, Osmanlı ordusu orada hərbi düşərgə qurana və 1466-cı ildə Fateh Sultan Mehmed dövründə şəhərin yenidən qurulmasına qədər ərazi tərk edilmişdi. Mehmet, osmanlılar və albanlar arasında davam edən qarşıdurma səbəbiylə, Skanderbeg ilə döyüşmək üçün dərin xəndəyi və üç qapısı olan dörd tərəfli nəhəng bir qala tikdirir. Elbasan adının alban dilində "düz qala" və ya türkcə "düz vilayət" mənasında olduğu düşünülür.
Sonrakı 445 il ərzində, şəhər, Osmanlı şəhər sivilizasiyasının mərkəzi olan Elbasan Sancağının iqamətgahına çevrilir. Halil İnalcık Elbasan sancağının 1466-cı ildə Elbasan qalası tikilən kimi qurulduğu fikrini bildirsə də, Tursun bəyin qeydlərinə əsaslanaraq Elbasanın əvvəlcə Ohrid Sancağının tərkibində olması ehtimalı var.
1467-ci ildə Skopye, Ohrid, Serres və Kastoriyadan bir çox xristian Elbasana sürgün edildir.
XVII əsrin sonlarında Osmanlı səyyahı Övliya Çələbi Elbasandan keçərkən qeyd edir ki, "bütün sakinlər albanca danışır" türkcə bilir, müsəlman din xadimləri farsca savadlıdır, tacirlər isə yunan və "frank" dillərindən də istifadə edirlər.
17-ci əsrin sonunda onun 2000 əhalisi var idi. Qala 1832-ci ildə Rəşit Paşa tərəfindən sökülür.
1864-cü ildə Elbasan Sancağı Monastir Vilayətinin tərkibinə daxil olur. On doqquzuncu əsrin sonlarında Elbasanda 3000 müsəlman ailəsi və 280 pravoslav xristian ailəsi yaşayırdı. Xristian əhalidən 100-ü qala daxilindəki köhnə xristian məhəlləsində yaşayan köhnə pravoslav alban ailəsi, 180 ailə isə, şəhərin kənarındakı Müqəddəs Nikolay məhəlləsində yaşayan aroman ailəsi idi.
20-ci əsrin əvvəllərində Elbasanda 15.000 nəfərin yaşadığı təxmin edilirdi.
1909-cu ildə İstanbuldakı Gənc Türklər inqilabından sonra Elbasanda təhsil və mədəniyyət məsələlərini öyrənmək üçün Alban Milli Konqresi keçirildi. Albaniyanın mərkəzi və cənubundan olan nümayəndələr Monastirdə (müasir Bitola, Şimali Makedoniya) keçirilən Monastir Konqresinin yazılı alban dilində ərəb qrafikası deyil, latın əlifbasından istifadə edilməsi haqqında qərarını təsdiqlədilər. O dövrdə Elbasanda albanlar, türklər, aromunlar və sefarad yəhudiləri yaşayırdılar.
2010-cu ilin avqustunda arxeoloqlar Elbasan qalasının divarları yaxınlığında illiriyalılara aid iki məzar aşkar ediblər.
Görməli yerləri
Elbasanda 15-ci əsrə aid qala var. Qala içərisində muzey də var.
Şəhərdə həmçinin 16-cı əsrə aid türk hamamları, Osmanlı dövründən qalma tarixi Namazgah, Şah məscidi (Sultan məscidi) və Nazirə məscidi var. Şəhər uzun müddət Osmanlı İmperiyasının tərkibində olduğundan, Osmanlı izləri çox yerdə görünür.
Şəhərdə xristianlıq abidələri də var. Müqəddəs Məryəm pravoslav kilsəsi buna misaldır.
Şəhər bir çox müharibələr görüb. Şəhərdə, bu müharibələrə aid eksponatların olduğu Partizan Döyüşü Muzeyi var.
Əhalisi
| Tarixi əhali | ||
|---|---|---|
| İl | Əh. | ±% |
| 1950 | 16.492 | — |
| 1960 | 29.786 | +80.6% |
| 1969 | 39.100 | +31.3% |
| 1979 | 61.200 | +56.5% |
| 1989 | 80.650 | +31.8% |
| 2001 | 86.148 | +6.8% |
| 2011 | 78.703 | −8.6% |
| 2023 | 66.834 | −15.1% |
| Mənbə: | ||
Şəhərin əhalisi İkinci Dünya müharibəsindən sonra yüksək artım tempiylə artmağa başlamışdır. Ancaq 198-ci ildə Albaniyada baş verən çevirilişdən sonra şəhər əhalisinin artım tempi azalır. 2000-ci illərdən başlayaraq isə, əhali sayının azalması baş verir.
2023-cü il siyahıyaalınmasına görə Elbasan bələdiyyəsinin əhalisi 115,101 nəfər olub. Onlardan 66,834 nəfəri şəhər əhalisidir.
Qardaşlaşmış şəhərləri
İqutos, Peru
Mitroviça, Kosova
Nyukasl-apon-Tayn, Birləşmiş Krallıq
Novi Liqure, İtaliya
Trevizo, İtaliya
Turku, Finlandiya
Dunauyvaroş, Macarıstan
Osiyek, Xorvatiya
Məşhur insanları
- Aleks Buda (1910–1993) — alban tarixçisi.
- Aleksandr Cuvani (1888–1961) — dilçi.
- Lef Nosi (1877–1946) — Alban siyasətçisi.
- Panayot Plaku (1919–1957) — kommunist general, Ənvər Hoca rejiminə qarşı siyasi qiyamın iştirakçısı.
- Todi Lubonja (1923–2005) — Kommunist dövrünün görkəmli partiya xadimi, Albaniya radio və televiziyasının baş direktoru.
- Bukuroş Sejdini (1916 – 1991) — rəssam, səhnə tərtibatçısı, ictimai xadim. Albaniyanın əməkdar müəllimi (1969), Albaniyanın əməkdar artisti (1979). Elbasan şəhərinin fəxri vətəndaşı.
- Dimiter Şuteriki (1915 – 2003) — alban yazıçısı, şairi, alimi və ədəbiyyat tarixçisi olub.
- Çlirim Ceka (1945 —) — alban rəssamı.
- Magir Domi (1915–2000) — alban dilçisi, akademik olub.
İstinadlar
- "Arumunët Albania, nr. 40". Arumunët Albania (alban və aroman) (40). 2014. səh. 15. İstifadə tarixi: 8 aprel 2025.
- Elsie, Robert. Robert Elsie: Historical dictionary of Albania (ingilis). Scarecrow Press. 2010-03-19. ISBN . İstifadə tarixi: 8 aprel 2025.
- Pospelov Yevgeni Mixayloviç. Elbasan // Toponimik lüğət: Təxminən 1500 vahid. Moskva: Astrel: AST. E. M. Pospelov. 2002. səh. 329. ISBN .
- Inalcik, Halil. The Ottoman Turks and the Crusades, 1451–1522 // Hazard, Harry; Zacour, Norman (redaktorlar ). A History of the Crusades: The Impact of the Crusades on Europe (ingilis). University of Wisconsin Press. 1989. 327. ISBN .
- "Blue Albania - We help you to explore Albania... - Portali me i madh turistik Shqiptar" (ingilis və alban). İstifadə tarixi: 8 aprel 2025.
- Kiel, Machiel, Ottoman architecture in Albania, 1385-1912, Istanbul: Research Centre for Islamic History, Art and Culture, 1990, səh. 39, ISBN , İstifadə tarixi: 9 January 2012,
...states that Elbasan became a sandjak capital right after 1466 but the usually well informed Tursun Beg noted for 1466: "The sultan attached this fortress of Elbasan to the Sancak of Ohrid and returned to Edirne..."
- Shukarova, Aneta; Mitko B. Panov; Dragi Georgiev; Krste Bitovski; Academician Ivan Katardžiev; Vanche Stojchev; Novica Veljanovski; Todor Chepreganov, Todor Chepreganov (redaktor), History of the Macedonian People, Skopje: Institute of National History, 2008, səh. 133, ISBN , OCLC 276645834, İstifadə tarixi: 8 aprel 2025
- Dankoff, Robert; Elsie, Robert. Evliya Çelebi in Albania and Adjacent Regions: Kossovo, Montenegro, Ohrid (ingilis). Brill. 2000. 179. ISBN .
- Koukoudis, Asterios. The Vlachs: Metropolis and Diaspora (ingilis). Thessaloniki: Zitros Publications. 2003. 358. ISBN .
- Raza, Moonis. Geographical Dictionary Of The World In The Early 20th Century (ingilis). Logos Press. 1906. səh. 588. ISBN . İstifadə tarixi: 8 aprel 2025.
- Popja, Fatmir. "Elbasan, zbulohen dy varre ilire në muret e kalasë" [Elbasan, qala divarlarında iki İlirya məzarı tapıldı]. 12 iyul 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 aprel 2025.
- "Cities of Albania".
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Elbasan alb Elbasani Albaniyada seher Eyniadli rayonun ve eyniadli dairenin inzibati merkezi Elbasanalb ElbasaniBayraq Gerb41 06 45 sm e 20 04 56 s u H G Y OOlke AlbaniyaDaire ElbasanMer Qledyan LllaylaTarixi ve cografiyasiEvvelki adi SkampisSahesi 1290 km Merkezin hundurluyu 118 mSaat qursagi UTC 1EhalisiEhalisi 141 715 nefer 2015 Sixligi 77 52 nef km Reqemsal identifikatorlarPoct indeksi 3001 3006Neqliyyat kodu ELDigerelbasani gov al alb Elbasan Vikianbarda elaqeli mediafayllar Albaniyanin ucuncu en boyuk seheridir Skumbin cayinin sag sahilinde Albaniyanin paytaxti Tiranadan 54 km cenub serqde yerlesir EtmologiyaSeherin adi osmanli turkcesinde olan Il basan sozunun aromun dilinde teleffuz sekli olan Elbasani sozunden yaranmisdir TarixiSeher erazisinde ilk yasayis menteqesi qedim Yunanistanin Skampis q yun Skampis adli koloniyasi kimi yaranmisdir Roma imperiyasi zamani onun yerinde Eqnat yolu uzerinde Roma dusergesi lat Mansio Scampa qurulur Daha sonra Osmanli sultani II Mehmed terefinden 1466 ci ilde Iskenderbeyin qosunlarina qarsi qala kimi yeniden tikdirdiyi ve Elbasan adlandirdigi bir seher yaranir Arasdirmalara gore Osmanli ordusu orada herbi duserge qurana ve 1466 ci ilde Fateh Sultan Mehmed dovrunde seherin yeniden qurulmasina qeder erazi terk edilmisdi Mehmet osmanlilar ve albanlar arasinda davam eden qarsidurma sebebiyle Skanderbeg ile doyusmek ucun derin xendeyi ve uc qapisi olan dord terefli neheng bir qala tikdirir Elbasan adinin alban dilinde duz qala ve ya turkce duz vilayet menasinda oldugu dusunulur Nazire mescidi Sonraki 445 il erzinde seher Osmanli seher sivilizasiyasinin merkezi olan Elbasan Sancaginin iqametgahina cevrilir Halil Inalcik Elbasan sancaginin 1466 ci ilde Elbasan qalasi tikilen kimi quruldugu fikrini bildirse de Tursun beyin qeydlerine esaslanaraq Elbasanin evvelce Ohrid Sancaginin terkibinde olmasi ehtimali var 1467 ci ilde Skopye Ohrid Serres ve Kastoriyadan bir cox xristian Elbasana surgun edildir XVII esrin sonlarinda Osmanli seyyahi Ovliya Celebi Elbasandan kecerken qeyd edir ki butun sakinler albanca danisir turkce bilir muselman din xadimleri farsca savadlidir tacirler ise yunan ve frank dillerinden de istifade edirler 17 ci esrin sonunda onun 2000 ehalisi var idi Qala 1832 ci ilde Resit Pasa terefinden sokulur 1864 cu ilde Elbasan Sancagi Monastir Vilayetinin terkibine daxil olur On doqquzuncu esrin sonlarinda Elbasanda 3000 muselman ailesi ve 280 pravoslav xristian ailesi yasayirdi Xristian ehaliden 100 u qala daxilindeki kohne xristian mehellesinde yasayan kohne pravoslav alban ailesi 180 aile ise seherin kenarindaki Muqeddes Nikolay mehellesinde yasayan aroman ailesi idi 20 ci esrin evvellerinde Elbasanda 15 000 neferin yasadigi texmin edilirdi 1909 cu ilde Istanbuldaki Genc Turkler inqilabindan sonra Elbasanda tehsil ve medeniyyet meselelerini oyrenmek ucun Alban Milli Konqresi kecirildi Albaniyanin merkezi ve cenubundan olan numayendeler Monastirde muasir Bitola Simali Makedoniya kecirilen Monastir Konqresinin yazili alban dilinde ereb qrafikasi deyil latin elifbasindan istifade edilmesi haqqinda qerarini tesdiqlediler O dovrde Elbasanda albanlar turkler aromunlar ve sefarad yehudileri yasayirdilar 2010 cu ilin avqustunda arxeoloqlar Elbasan qalasinin divarlari yaxinliginda illiriyalilara aid iki mezar askar edibler Gormeli yerleriElbasan qalasi Elbasanda 15 ci esre aid qala var Qala icerisinde muzey de var Seherde hemcinin 16 ci esre aid turk hamamlari Osmanli dovrunden qalma tarixi Namazgah Sah mescidi Sultan mescidi ve Nazire mescidi var Seher uzun muddet Osmanli Imperiyasinin terkibinde oldugundan Osmanli izleri cox yerde gorunur Seherde xristianliq abideleri de var Muqeddes Meryem pravoslav kilsesi buna misaldir Seher bir cox muharibeler gorub Seherde bu muharibelere aid eksponatlarin oldugu Partizan Doyusu Muzeyi var EhalisiTarixi ehaliIlEh 195016 492 196029 786 80 6 196939 100 31 3 197961 200 56 5 198980 650 31 8 200186 148 6 8 201178 703 8 6 202366 834 15 1 Menbe Seherin ehalisi Ikinci Dunya muharibesinden sonra yuksek artim tempiyle artmaga baslamisdir Ancaq 198 ci ilde Albaniyada bas veren cevirilisden sonra seher ehalisinin artim tempi azalir 2000 ci illerden baslayaraq ise ehali sayinin azalmasi bas verir 2023 cu il siyahiyaalinmasina gore Elbasan belediyyesinin ehalisi 115 101 nefer olub Onlardan 66 834 neferi seher ehalisidir Qardaslasmis seherleriIqutos Peru Mitrovica Kosova Nyukasl apon Tayn Birlesmis Kralliq Novi Liqure Italiya Trevizo Italiya Turku Finlandiya Dunauyvaros Macaristan Osiyek XorvatiyaMeshur insanlariAleks Buda 1910 1993 alban tarixcisi Aleksandr Cuvani 1888 1961 dilci Lef Nosi 1877 1946 Alban siyasetcisi Panayot Plaku 1919 1957 kommunist general Enver Hoca rejimine qarsi siyasi qiyamin istirakcisi Todi Lubonja 1923 2005 Kommunist dovrunun gorkemli partiya xadimi Albaniya radio ve televiziyasinin bas direktoru Bukuros Sejdini 1916 1991 ressam sehne tertibatcisi ictimai xadim Albaniyanin emekdar muellimi 1969 Albaniyanin emekdar artisti 1979 Elbasan seherinin fexri vetendasi Dimiter Suteriki 1915 2003 alban yazicisi sairi alimi ve edebiyyat tarixcisi olub Clirim Ceka 1945 alban ressami Magir Domi 1915 2000 alban dilcisi akademik olub Istinadlar Arumunet Albania nr 40 Arumunet Albania alban ve aroman 40 2014 seh 15 Istifade tarixi 8 aprel 2025 Elsie Robert Robert Elsie Historical dictionary of Albania ingilis Scarecrow Press 2010 03 19 ISBN 9780810873803 Istifade tarixi 8 aprel 2025 Pospelov Yevgeni Mixaylovic Elbasan Toponimik luget Texminen 1500 vahid Moskva Astrel AST E M Pospelov 2002 seh 329 ISBN 5 17 016407 6 Inalcik Halil The Ottoman Turks and the Crusades 1451 1522 Hazard Harry Zacour Norman redaktorlar A History of the Crusades The Impact of the Crusades on Europe ingilis University of Wisconsin Press 1989 327 ISBN 9780299107444 Blue Albania We help you to explore Albania Portali me i madh turistik Shqiptar ingilis ve alban Istifade tarixi 8 aprel 2025 Kiel Machiel Ottoman architecture in Albania 1385 1912 Istanbul Research Centre for Islamic History Art and Culture 1990 seh 39 ISBN 978 92 9063 330 3 Istifade tarixi 9 January 2012 states that Elbasan became a sandjak capital right after 1466 but the usually well informed Tursun Beg noted for 1466 The sultan attached this fortress of Elbasan to the Sancak of Ohrid and returned to Edirne Shukarova Aneta Mitko B Panov Dragi Georgiev Krste Bitovski Academician Ivan Katardziev Vanche Stojchev Novica Veljanovski Todor Chepreganov Todor Chepreganov redaktor History of the Macedonian People Skopje Institute of National History 2008 seh 133 ISBN 978 9989 159 24 4 OCLC 276645834 Istifade tarixi 8 aprel 2025 Dankoff Robert Elsie Robert Evliya Celebi in Albania and Adjacent Regions Kossovo Montenegro Ohrid ingilis Brill 2000 179 ISBN 9789004116245 Koukoudis Asterios The Vlachs Metropolis and Diaspora ingilis Thessaloniki Zitros Publications 2003 358 ISBN 9789607760869 Raza Moonis Geographical Dictionary Of The World In The Early 20th Century ingilis Logos Press 1906 seh 588 ISBN 9788172680114 Istifade tarixi 8 aprel 2025 Popja Fatmir Elbasan zbulohen dy varre ilire ne muret e kalase Elbasan qala divarlarinda iki Ilirya mezari tapildi 12 iyul 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 aprel 2025 Cities of Albania