| Dermacentor variabilis | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Tipüstü: Ranqsız: Ranqsız: Tip: Klad: Yarımtip: Sinif: Dəstəüstü: Dəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Dermacentor variabilis | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Dermacentor variabilis (lat. Dermacentor variabilis) — heyvanlar aləminin buğumayaqlılar tipinin hörümçəkkimilər sinfinin dəstəsinin fəsiləsinin cinsinə aid heyvan növü.
İnsanlar üçün bir neçə xəstəliyə səbəb olan bakteriyaların daşıyıcısı olan gənə növüdür. Bu növ xüsusilə Qayalı dağlar ləkəli qızdırması və tulyaremiya (Francisella tularensis) kimi xəstəliklərin ötürülməsində rol oynayır. "Dermacentor variabilis" ən tanınmış sərt gənə növlərindən biridir. Xəstəliklər, əsasən gənə insan və ya heyvandan qan udduğu zaman yayılır və xəstədə simptomların meydana gəlməsi bir neçə gün çəkə bilər.
"Dermacentor variabilis" "" və laym xəstəliyinin səbəbkarı olan bakteriya ilə qarışdırılsa da, layk xəstəliyinin ötürülməsi üçün uyğun daşıyıcı deyil. Laym xəstəliyinin əsas daşıyıcıları ABŞ-nin şərqində "" (maral gənəsi), Kaliforniya və Oreqon ştatlarında "", Avropada isə "Ixodes ricinus" növləridir. "Dermacentor variabilis" həmçinin, "Anaplasma phagocytophilum" (insan qranülositik anaplazmozunun səbəbkarı) və "Ehrlichia chaffeensis" bakteriyalarını da daşıya bilər.
Xüsusiyyətləri
| ]"Dermacentor" cinsindən olan gənələr Giyen–Barre sindromuna bənzər, sürətlə irəliləyən "flakid kvadriparezis" (hərəkətsizlik) yaradan bir neyrotoksin istehsal edə bilər. Bu neyrotoksin sinir-əzələ bölgəsində asetilkolinin presinaptik sərbəst buraxılmasına maneə törədir.
Gənələrin həyat dövrü, növünə görə dəyişə bilər. Çox sayda gənə növü dörd mərhələdən keçir: yumurta, altıayaqlı larva, səkkizayaqlı nimf və yetkin. Yumurtadan çıxdıqdan sonra, gənə sağ qalmaq üçün hər mərhələdə qan ilə qidalanmalıdır. Gənələr məməlilər, quşlar, sürünənlər və amfibiya heyvanları ilə qidalanır. Əksər gənə növlərindən fərqli olaraq, "Dermacentor variabilis" bütün həyat mərhələlərində eyni bir fərd üzərində qidalanmağı üstün tutur.
Parazitizmi
| ]Gənələr qanla qidalanarkən patogenləri qurbana ötürür. Gənənin növünə və həyat mərhələsinə görə, qidalanmağa başlamaq üçün lazım olan vaxt 10 dəqiqədən 2 saata qədər dəyişə bilər. Gənə qidalanma yerini tapdıqda dərini tutur, üzərində kəsik açır və qidalanma borusunu yerləşdirir. Bir çox növ qidalanarkən onları möhkəm saxlamağa kömək edən, sement kimi bir maddə ifraz edir. Qidalanma borusu, gənənin yerində qalmasını təmin etmək üçün dişlərə sahibdir. Gənələr, həmçinin, qurbanın gənənin yapışdığını hiss etməməsi üçün lokal olaraq anestezik xüsusiyyətlərə malik kiçik miqdarda tüpürcək də ifraz edirlər. Buna görə də, gənənin üzərinizdə gəzdiyini görməsəniz, onu aşkar etmək çətin ola bilər. Gənə gizli bir yerdədirsə, uzun müddət qidalanmaya davam edə bilər. Qurban qanla ötürülən bir infeksiyaya sahibdirsə, gənə qanla gələn patogenləri də udacaq. Qidalanma prosesində, gənənin tüpürcəyi kiçik miqdarda qurbanın dərisinə də daxil ola bilər və əgər gənədə bir patogen varsa, bu patogen qurbana ötürülə bilər.
Qayalı dağlar ləkəli qızdırması simptomları 3–12 gün ərzində baş verir və adətən ani baş ağrısı və qızdırma ilə başlayır, 2–4 gün sonra isə əl və ayaq biləklərində bir ləkə yaranır. Ləkə tədricən bütün bədənə yayılır. Digər simptomlara, ürəkbulanma, iştah itməsi, qarın ağrısı və ya əzələ ağrıları daxildir. "Rocky Mountain" ləkəli qızdırması müalicə olunmasa, simptomlar başladıqdan sonra bir neçə gün ərzində ölümə səbəb ola bilər.
Ani gənə sancması xəstəlikləri qurbana ötürmür. Gənə qurbana bir müddət (ümumiyyətlə 6–8 saat) yapışmalıdır ki, xəstəlikləri ötürə bilsin. Gənəni nə qədər tez çıxartsanız, xəstəlikdən yoluxma riski də o qədər az olar.
İstinadlar
| ]- Guglielmone A. A., Robbins R. G., Apanaskevich D. A., Petney T. N., Estrada-Peña A., Horak I. G., (not translated to en), Barker S. C. The Argasidae, Ixodidae and Nuttalliellidae (Acari: Ixodida) of the world: a list of valid species names (ing.). // Zootaxa / Z. Zhang Magnolia Press, 2010. Vol. 2528, Iss. 1. P. 1–28. ISSN 1175-5334; 1175-5326 doi:10.11646/ZOOTAXA.2528.1.1
- Kevin Holden; John T. Boothby; Sulekha Anand; Robert F. Massung. "Detection of Borrelia burgdorferi, Ehrlichia chaffeensis, and Anaplasma phagocytophilum in Ticks (Acari: Ixodidae) from a Coastal Region of California". Journal of Medical Entomology. 40 (4). 2003: 534–9. doi:10.1603/0022-2585-40.4.534. PMID 14680123.
- Joseph Piesman; Christine M. Happ. "Ability of the Lyme disease spirochete Borrelia burgdorferi to infect rodents and three species of human-biting ticks (blacklegged tick, American dog tick, lone star tick) (Acari:Ixodidae)". Journal of Medical Entomology. 34 (4). 1997: 451–6. doi:10.1093/jmedent/34.4.451. PMID 9220680.
- F. H. Sanders; J. H. Oliver. "Evaluation of Ixodes scapularis, Amblyomma americanum, and Dermacentor variabilis (Acari: Ixodidae) from Georgia as vectors of a Florida strain of the Lyme disease spirochete, Borrelia burgdorferi". Journal of Medical Entomology. 32 (4). 1995: 402–426. doi:10.1093/jmedent/32.4.402. PMID 7650697.
- Stanley W. Mukolwe; A. Alan Kocan; Robert W. Barker; Katherine M. Kocan; George L. Murphy. "Attempted transmission of Borrelia burgdorferi (Spirochaetales: Spirochaetaceae) (JDI strain) by Ixodes scapularis (Acari: Ixodidae), Dermacentor variabilis, and Amblyomma americanum". Journal of Medical Entomology. 29 (4). 1992: 673–7. doi:10.1093/jmedent/29.4.673. PMID 1495078.
- WGME. "How can Mainers tell the difference between a dog tick and a deer tick?". WGME. 5 may 2021. 1 oktyabr 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 oktyabr 2021.
- "How ticks spread disease | Ticks | CDC". www.cdc.gov (ingilis). 9 aprel 2019. 9 dekabr 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 aprel 2019.
- "Signs and symptoms of RMSF for healthcare providers | CDC". 19 fevral 2019. 15 dekabr 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 dekabr 2024.
- "American dog tick - Dermacentor variabilis (Say)". entnemdept.ufl.edu. 22 yanvar 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 may 2016.
- "How to Remove a Tick from Your Dog". American Kennel Club (ingilis). 24 aprel 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 aprel 2019.
Həmçinin bax
| ] Heyvan haqqında olan bu məqalə . Məqaləni Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Dermacentor variabilisElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad AmorpheaKlad ObazoaKlad OpisthokontaKlad HolozoaKlad FilozoaKlad Alem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad NephrozoaRanqsiz IlkagizlilarTipustu TuleyenlerRanqsiz PanarthropodaRanqsiz TactopodaTip BugumayaqlilarKlad ArachnomorphaYarimtip XeliserlilerSinif HorumcekkimilerDesteustu ParasitiformesDeste Fesileustu Fesile Yarimfesile Cins Nov Dermacentor variabilisBeynelxalq elmi adiDermacentor variabilis Say 1821Sekil axtarisiITIS 1117171NCBI 34621EOL 514561 Dermacentor variabilis lat Dermacentor variabilis heyvanlar aleminin bugumayaqlilar tipinin horumcekkimiler sinfinin destesinin fesilesinin cinsine aid heyvan novu Insanlar ucun bir nece xesteliye sebeb olan bakteriyalarin dasiyicisi olan gene novudur Bu nov xususile Qayali daglar lekeli qizdirmasi ve tulyaremiya Francisella tularensis kimi xesteliklerin oturulmesinde rol oynayir Dermacentor variabilis en taninmis sert gene novlerinden biridir Xestelikler esasen gene insan ve ya heyvandan qan uddugu zaman yayilir ve xestede simptomlarin meydana gelmesi bir nece gun ceke biler Dermacentor variabilis ve laym xesteliyinin sebebkari olan bakteriya ile qarisdirilsa da layk xesteliyinin oturulmesi ucun uygun dasiyici deyil Laym xesteliyinin esas dasiyicilari ABS nin serqinde maral genesi Kaliforniya ve Oreqon statlarinda Avropada ise Ixodes ricinus novleridir Dermacentor variabilis hemcinin Anaplasma phagocytophilum insan qranulositik anaplazmozunun sebebkari ve Ehrlichia chaffeensis bakteriyalarini da dasiya biler Xususiyyetleri span Dermacentor cinsinden olan geneler Giyen Barre sindromuna benzer suretle irelileyen flakid kvadriparezis hereketsizlik yaradan bir neyrotoksin istehsal ede biler Bu neyrotoksin sinir ezele bolgesinde asetilkolinin presinaptik serbest buraxilmasina manee toredir Genelerin heyat dovru novune gore deyise biler Cox sayda gene novu dord merheleden kecir yumurta altiayaqli larva sekkizayaqli nimf ve yetkin Yumurtadan cixdiqdan sonra gene sag qalmaq ucun her merhelede qan ile qidalanmalidir Geneler memeliler quslar surunenler ve amfibiya heyvanlari ile qidalanir Ekser gene novlerinden ferqli olaraq Dermacentor variabilis butun heyat merhelelerinde eyni bir ferd uzerinde qidalanmagi ustun tutur Parazitizmi span Geneler qanla qidalanarken patogenleri qurbana oturur Genenin novune ve heyat merhelesine gore qidalanmaga baslamaq ucun lazim olan vaxt 10 deqiqeden 2 saata qeder deyise biler Gene qidalanma yerini tapdiqda derini tutur uzerinde kesik acir ve qidalanma borusunu yerlesdirir Bir cox nov qidalanarken onlari mohkem saxlamaga komek eden sement kimi bir madde ifraz edir Qidalanma borusu genenin yerinde qalmasini temin etmek ucun dislere sahibdir Geneler hemcinin qurbanin genenin yapisdigini hiss etmemesi ucun lokal olaraq anestezik xususiyyetlere malik kicik miqdarda tupurcek de ifraz edirler Buna gore de genenin uzerinizde gezdiyini gormeseniz onu askar etmek cetin ola biler Gene gizli bir yerdedirse uzun muddet qidalanmaya davam ede biler Qurban qanla oturulen bir infeksiyaya sahibdirse gene qanla gelen patogenleri de udacaq Qidalanma prosesinde genenin tupurceyi kicik miqdarda qurbanin derisine de daxil ola biler ve eger genede bir patogen varsa bu patogen qurbana oturule biler Qayali daglar lekeli qizdirmasi simptomlari 3 12 gun erzinde bas verir ve adeten ani bas agrisi ve qizdirma ile baslayir 2 4 gun sonra ise el ve ayaq bileklerinde bir leke yaranir Leke tedricen butun bedene yayilir Diger simptomlara urekbulanma istah itmesi qarin agrisi ve ya ezele agrilari daxildir Rocky Mountain lekeli qizdirmasi mualice olunmasa simptomlar basladiqdan sonra bir nece gun erzinde olume sebeb ola biler Ani gene sancmasi xestelikleri qurbana oturmur Gene qurbana bir muddet umumiyyetle 6 8 saat yapismalidir ki xestelikleri oture bilsin Geneni ne qeder tez cixartsaniz xestelikden yoluxma riski de o qeder az olar Istinadlar span Guglielmone A A Robbins R G Apanaskevich D A Petney T N Estrada Pena A Horak I G not translated to en Barker S C The Argasidae Ixodidae and Nuttalliellidae Acari Ixodida of the world a list of valid species names ing Zootaxa Z Zhang Magnolia Press 2010 Vol 2528 Iss 1 P 1 28 ISSN 1175 5334 1175 5326 doi 10 11646 ZOOTAXA 2528 1 1 Kevin Holden John T Boothby Sulekha Anand Robert F Massung Detection of Borrelia burgdorferi Ehrlichia chaffeensis and Anaplasma phagocytophilum in Ticks Acari Ixodidae from a Coastal Region of California Journal of Medical Entomology 40 4 2003 534 9 doi 10 1603 0022 2585 40 4 534 PMID 14680123 Joseph Piesman Christine M Happ Ability of the Lyme disease spirochete Borrelia burgdorferi to infect rodents and three species of human biting ticks blacklegged tick American dog tick lone star tick Acari Ixodidae Journal of Medical Entomology 34 4 1997 451 6 doi 10 1093 jmedent 34 4 451 PMID 9220680 F H Sanders J H Oliver Evaluation of Ixodes scapularis Amblyomma americanum and Dermacentor variabilis Acari Ixodidae from Georgia as vectors of a Florida strain of the Lyme disease spirochete Borrelia burgdorferi Journal of Medical Entomology 32 4 1995 402 426 doi 10 1093 jmedent 32 4 402 PMID 7650697 Stanley W Mukolwe A Alan Kocan Robert W Barker Katherine M Kocan George L Murphy Attempted transmission of Borrelia burgdorferi Spirochaetales Spirochaetaceae JDI strain by Ixodes scapularis Acari Ixodidae Dermacentor variabilis and Amblyomma americanum Journal of Medical Entomology 29 4 1992 673 7 doi 10 1093 jmedent 29 4 673 PMID 1495078 WGME How can Mainers tell the difference between a dog tick and a deer tick WGME 5 may 2021 1 oktyabr 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 1 oktyabr 2021 How ticks spread disease Ticks CDC www cdc gov ingilis 9 aprel 2019 9 dekabr 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 aprel 2019 Signs and symptoms of RMSF for healthcare providers CDC 19 fevral 2019 15 dekabr 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 dekabr 2024 American dog tick Dermacentor variabilis Say entnemdept ufl edu 22 yanvar 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 may 2016 How to Remove a Tick from Your Dog American Kennel Club ingilis 24 aprel 2019 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 aprel 2019 Hemcinin bax span Takson eynilesdirmeleriDermacentor variabilisWikidata Q4297977 Wikispecies Dermacentor variabilis BOLD 33017 15489 EoL 514561 EPPO DERCVA GBIF 2183465 iNaturalist 52155 IRMNG 11246890 ITIS 1117171 NCBI 34621Ixodes variabilisWikidata Q109540863 GBIF 5174434 ITIS 1117789 Heyvan haqqinda olan bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Kateqoriyalar DermacentorHeyvan qaralamalariGizli kateqoriyalar Imtina edilmis goruntu basliqlarina malik sehifelerVikipediya Kartockasinda yanlis alem gosterilen biologiya meqaleleriVikipediya Vikidatada menbeleri olan meqalelerVikinovlere istinadi olmayan meqalelerTakson sablonu istifade olunan meqalelerTaxonbars with automatically added original combinations
