fbpx
Wikipedia

Dehli sultanlığı

Avqust 05, 2021

Dehli sultanlığı 1206-1526-cı illərdə Hindistanda iqtidarda olmuş türk dövlətidir.

Dehli sultanlığı
1206–1526
Bayrağı
Dehli sultanlığının müxtəlif dövrlərdə sərhədləri
Paytaxtı1206-1327 Dehli
1327-1334 Daulatabad
1334-1506 Dehli
1506-1526 Aqra
Rəsmi dillərifarsca, Hindistani dili
Dini
İslam
İdarəetmə formasıMonarxiya
Sultan 
Tarixi 
• Yaranması
1206
• Süqutu
1526
İndi tərkibindəHindistan Hindistan
Pakistan Pakistan
Əfqanıstan Əfqanıstan
Nepal Nepal

Dehli sultanlığının yaranması

Hindistanda racələr arasında gedən uzun­müddətli ara müharibələri ölkəni xeyli zəiflətmişdi. Hind icmaların­da sosial narazılıqların kəskinliyi, kastalar arasındakı düşmənçilik, tayfalararası çəkiş­mə­lər Hindistanın türk tayfaları tərəfindən işğalına şərait yaratdı. 1175-ci ildə sər­kərdə Səhabəddin Məhəmməd Gurlu Pəncab şəhərini tutaraq, Qəznəvilər süla­ləsinin hakimiyyətinə son qoydu. O, 1192-ci ildə hind knyazlarının birləşmiş qo­şununu məğlub edərək, bütün Doabın (Hindistanın Camna və Qanq çayları arasında yerləşən, təbii sərvətlərlə zəngin olan vilayət) hakimi oldu. 1199-cu ildə Bihar və Benqaliya vilayətləri də Gürlü sülaləsinin hakimiyyəti altına düş­dü. İşğal olunmuş əraziləri Məhəmməd Gurlu türk mənşəli sərkərdələrin ida­rəsinə verdi. İqta sahiblərinə nəzarət etmək üçün onun varisi Qütbəddin Aybəyin rəhbərliyi altında xüsusi idarə də yaradıldı.

 
Qütb Minar kompleksi Sultan Qütbəddin Aybək (1206-1210) dövründə tikilən abidə.

Hindistanın feodal dağınıqlığı keçirməsindən istifadə edən Məhəmməd 20 il ərzində bütün Şimali Hindistanı özünə tabe etdi. Onu əvəz edən Qütbəddin Aybək (1206-1210) özünü bütün Şimali Hindistanın hökmdarı elan edərək, 1206-cü ildə Dehli sultanlığının əsasını qoydu. Aybəyin ölümündən sonra haki­miyyətə Şəmsiyyə sülaləsinin nümayəndəsi Eltutmuş xan gəldi Eltutmuş Pən­cabın böyük bir hissəsini, Multanı, Lahoru və Qəznəyə qədər olan böyük bir ərazini tutaraq, öz dövlətinin tərkibinə qatdı. Eltutmuşdan sonra ölkədə feodallar arasında gedən mübarizə dövlətin güclənməsinə imkan vermirdi.

1221-ci ildə Xarəzmşah Cəlaləddini təqib edərək, sultanlığın ərazisinə daxil olan monqol qoşunları Multan, Lahor və Pişəvər vilayətlərini talan edib geri qayıtdılar. İkinci dəfə Dehli sultanlığına hücum edən monqollar Lahoru işğal etdilər. Bu vaxtdan başlayaraq monqolların sultanlığa yürüşləri ardıcıl xarakter aldı. Monqollar 1246-cı ildə Multanı və Uqemi tutduqda özlərinin hakimiyyətini qorumağa çalışan feodallar Dehli sultanı Nəsirəddin Mahmudun (1246-1265-ci illər) ətrafında birləşməyə məcbur oldular. Baş vəzir Qiyasəddin Balaban türk feodallarının və yerli kiçik və orta feodalların köməyi ilə 1265-ci ildə Sültan Nəsirəddini devirib özünü sultan elan etdi. Güclü ordu yardan və onu səlcuq ordusunun nümunəsində təşkil edən Balaban monqolları ölkədən qovmağa nail oldu. O, mərkəzi hakimiyyətə tabe olmaq istəməyən iri feodalların müqavimətini qıra bildi. Bütün diqqət monqol hücumlarının qarşısının alınmasına yönəldildi.

Dehli sultanlığının idarə edilməsi

Dehli sultanlığı feodal monarxiya dövləti idi. Dövlətin başında qeyri-məhdud səlahiyyətlərə malik olan sultan dururdu. Sultanın ən yaxın köməkçisi icraedici və nəzarətedici funksiyaları olan baş vəzir sayılırdı. Vəzir həm də çoxlu miqdarda idarələrə, həmçinin verji toplanmasına və hərbi işlərə də rəhbərlik edirdi. Dehli sultanlığı inzibati cəhətdən bir neçə vilayətə bölünmüşdü. Vilayətlərin idarə olunmasını sultan tərə­findən təyin edilən valilər həyata keçirirdilər. Valilər, adətən, sultan ailəsinə mənsub olan şahzadələrdən və tanınmış varlı feodallardan təyin olurdu. Onların əsas işi məmurlara, iqta sahiblərinə vergiləri yığmaqda kömək və nəzarət etmək, həmçinin əhalinin narazılıqlarını aradan qaldırmaq idi. Bunları həyata keçirmək üçün valilər daim muzdlu ordu saxlayırdılar. Valilər vilayətdən yığılan verginin bir hissəsini mərəkzə göndərir, qalan hissəsini isə vilayətin ehtiyacları üçün sərf edirdilər. Vilayətlərdən vergilərin yığılmasını asanlaşdırmaq üçün dairələr təşkil edilmişdi. Dairələrin başında vali tərəfindən təyin edilmiş rəislər dururdu. Ölkədə məhkəmə işlərini qazılar həyata keçirirdi. Müsəlman olmayan əhali dövlət məmurları tərəfindən mühakimə edilirdi. Qərbi Pəncabda İslamın təsiri daha güclü idi.

Dehli sultanlığının yaranması ilə razılaşan yerli əsilzadələr dövlətə vergi ödəməklə sahibkarlıq hüqunqlarını saxlamışdılar. Türk mənşəli sərkərdə və məmurlar sultandan iqta şəklində torpaq mülkləri alırdılar. Hindli feodallardan fərqli olaraq bu iqtadarlar hərbi rütbələrinə uyğun olaraq müəyyən sayda muzdlu qoşun saxlaya bilərdilər. Onlar zəmindar (hərbi xidimət müqabilində dövlətdən torpaq alan şərti mülkiyyət sahibi) adlanırdı. Sultan istədiyi vaxt iqtanı geri ala , zəmindarı başqa yerə göndərə bilərdi.

Müsəlman ruhanilərinin və məscidlərin saxlanması üçün vəqf torpaqları ayrılmış, ruhanilərin bir qisminə «imam» rütbəsi verilmişdi. Sultan ailəsinə mən­sub olan torpaqlar xass adlanırdı. Bu torpaqları becərən kəndlilərə dövlət xəzinə­sindən haqq ödənilirdi. Hind icmaları yenə də kənd təsərrüfatı məhsullarının əsas istehsalçısı olaraq qalırdı. Vergilər ayrı-ayrı adamlardan deyil, bütün icmadan natura və yaxud pul şəklində alınırdı.

Dehli sultanlığının yaranmasından əvvəl Hindistanda torpaq maharac adlandırılan böyük knyaza məxsus idi. Maharacın mülklərinə daxil olmayan torpaqlar xidmət müqabilində vassallara verilirdi. Xidmət müddəti qurtardıqdan sonra həmin torpaqlar geri alınaraq knyaza qaytarılırdı. Torpaq sahələrinin bir hissəsi isə məbədlərə məxsus idi. Dehli sultanlığı yarandıqdan sonra mövcud torpaq mülkiyyət formalarında qismən dəyişikliklər edildi. Yeni tətbiq edilmiş qaydalara görə torpağın kimə mənsubluğundan asılıl olmayaraq, dövlətin xeyrinə vergi ödənilməli idi. Əsas torpaq mülkiyyətçisi dövlət hesab olunurdu.

Dehli sultanlığının tənəzzülü

Sultan Əlaəddin Xələcin dövründə (1296-1316) Dehli sultanlığı güclü muzdlu ordu hesabına monqolların üç hücu­munun qarşısını ala bildi.

Ordunun artan xərclərini ödəmək məqsədilə əsas ərzaq mallarının qiy­mət­ləri üzərinə dövlət nəzarəti qoyuldu. Dövlət torpaqlarını becərən kəndli­lər­dən becərdikləri məhsulun yarısı vergi kimi alınmağa başladı. İstifadə edliməyən torpaqlardan vergi alınması barədə fərman verildi. Hər baş mal-qaraya görə xüsusi vergi müəyyən olundu. Sultan Əlaəddin gördüyü tədbirlər nəticəsində dövlət böyük miqdarda taxıl və yem ehttyaitğı yaratdı. Fövqəladə hallarda bu məhsullar paytaxt bazarlarına çıxarılırdı.

Monqol hücumları fasilə verdikdə sultan Əlaəddin 1308-1311-ciillərdə Dekan ərazisinə yürüş edərək, Kaver çayınadək olan bölgələri sultanlığa qatdı. Beləliklə, tarixdə ilk dəfə olaraq bütün Hindistanı birləşdirməyə nail oldu. Əhali üzərinə qoyulan vergilərin ağırlığı, iri feodalların mərkəzi hakimiyyətdən nara­zılığı 1316-cıildə sultana qarşı qiyama səbəb oldu. Taxt-tac uğrunda müba­rizə mü­səlman-türk sülaləsi Tuğlaqilərin xeyrinə nəticələndi. Ölkədə gedən qarı­şıqlıq nəticəsində Dekan knyazlıqları sultanlıqdan ayrıldı. Tuğlaqilərin görkəmli nümayəndəsi Qiyasəddin Tuğlaqi (1325-1351) yenidən bu torpaqları sultanlığa qaytardı. 1326-cı ildə isə paytaxtı Dehlidən ölkənin mərkəzində yerləşən Deoqir şəhərinə köçürdü. Dehli şəhəri bundan sonra tənəzzül edərək, əvvəlki əhəmiyyətini itirdi. Mərkəzin yarımadanın içərilərinə köçürülməsi şimalda sultanın mövqeyinin zəiflməsinə səbəb oldu. Bundan monqol xanları və Dehli fe­odalları istifadə etdilər. Ölkənin şimalını bürümüş qiyamların qarşısını almaq məqsədilə Qiyasəddin böyük bir ordu yarada bildi. Bu məqsədlə əhali üzərinə yeni vergilər qoyuldu.

Qiyasəddin Tuğlaqi 1329-cu ildə vəziyyətdən çıxış kimi qoşuna gümüş pula verilməli olan məvacibi mis pullarla ödəmək haqqında fərman verdi. Lakin bu tədbirlər də boşalmış xəzinəni, ümumilikdə tənəzzülə uğramış təsərrüfatları xilas edə bilmədi. Ölkədaxili qiyamlar yenidən qızışdı. Qucaratdakı qiyamı yatır­mağa gedən Qiyasəddin Tuğlaqi üsyançılar tərəfindən öldürüldü. Sultanın əmisi oğlu Firuz iri feodallarla mübarizədən əl çəkdi. Benqaliya və Dekanın ölkədən ayrılması ilə barışmalı oldu. Lakin sultan var qüvvəsi ilə Qucaratı əlin­də saxlamağa çalışırdı. Çünki bu liman şəhəri vasitəsilə ilə Ön Asiya ölkələri ilə iqtisadi əlaqələr saxlanılırdı.

Sultan Firuz bütün iqtanın feodallara nəsildən-nəslə miras kimi keçməsi ba­rədə fərman verdi. Qoşuna çəkilən xərcləri azaltmaqla maliyyə böhraına son qoyuldu. Camna və Sətləc çayları arasında böyük suvarma kanalının çəkilməsi Dehli ətafında təsərrüfatın dirçəlişinə səbəb oldu. Sultan Firuz vəfat etdikdən sonra Tuğlaqilər arasında hakmiyyət uğrunda mübarizə başlandı. Mərkəzi hakimiyyətin zəifləməsindən istifadə edən Malva, Qucarat və Xandəş vilayətləri sultanlıqdan ayrıldı. Daxili çəkişmələrin şiddətli vaxtında Şimali Hindistan Əmir Teymurun hücumlarına məruz qaldı. 1398-ci ildə Teymur Dehlini tutdu. Daxili çəkişmələr, əmir Teymurun yürüşü Dehli sultanlığını zəiflətdi və onun dağılması prosesini sürətləndirdi.

Mədəniyyət

XIII əsrdə müsəlman-türk Dehli sultanlığının yaranması ilə Hindistanda müsəlman-hind mədəniyyəti formalaşdı. XIII-XV əsrdə Dehli sultanlarının sarayında hind dilində salnamələr yazılmışdır. Ən məşhur müsəlman salnaməçisi Ziyaəddin Barani idi. Hindistanda fars dilində yazan şairlər fəaliyyət göstərirdilər. Onlardan biri Nizaminin «Xəmsə»sinə nəzirə yazmış Əmir Xosrov Dəhləvi idi. Ölkədə islam yayılır və müsəlman memarlığı üslubunda saraylar, məscidlər, minarələr tikilirdi. Bunlardan Dehlidəki «Qüvvət ül-islam» məscidi (1193-1200), Qütbəddin Aybək tərəfindən tikilmiş 73 metr hündürlüyündə Qütb Minar minarəsi (1206-1210), Malvadakı məscid, Multan mavzoleyi, Dekandakı knyaz məqbərəsi diqqəti daha çox cəlb edir.

Sultanlar

Lodilər sülaləsi

  • Dövlət xan (1413 - 1414)

Seyyidlər sülaləsi (1414 - 1451)

  • Xızır xan (1414 - 1421) Əmir Teymur İmperiyasının sərkərdəsi
  • II Mübarək şah (1421 - 1435)
  • IV Məhəmməd şah (1435 - 1445)
  • Əlaəddin Alem şah (1445 - 1451)

Ludilər sülaləsi (سلطنت لودھی Soltanat-e Lodhī; 1451 - 1526)

Əsas məqalə: Ludilər sülaləsi
  • Bəhlul xan Lodi (1451-1489) Əfqan
  • İskəndər Lodi (1489-1517)
  • İbrahim şah Ludi (II. İbrahim) (1517-1526)

Surilər sülaləsi (سلطنت سوری Soltanat-e Sūrī; 1540 - 1555)

  • Şir şah Suri (1540 - 1545)
  • İslam şah (1545 - 1553)
  • V Məhəmməd (Dehli) (1553 - 1554)
  • Firuz (Dehli) ( 29 aprel - 2 may 1554)
  • II İbrahim (Dehli) (1554 - 1554/5)
  • İskəndər şah (1554/5 - 1555)

İstinadlar

Xarici keçidlər

http://tarix.info/umumitarix/orta-esrler/803-dehli-sultanl305287305.html

  • Л. Н. Гумилев. Делийский султанат в XIII в.  (rus.)

Həmçinin bax

Avqust 05, 2021
dehli, sultanlığı, 1206, 1526, illərdə, hindistanda, iqtidarda, olmuş, türk, dövlətidir, 1206, 1526bayrağının, müxtəlif, dövrlərdə, sərhədləripaytaxtı1206, 1327, dehli, 1327, 1334, daulatabad, 1334, 1506, dehli, 1506, 1526, aqrarəsmi, dillərifarsca, hindistani. Dehli sultanligi 1206 1526 ci illerde Hindistanda iqtidarda olmus turk dovletidir Dehli sultanligi1206 1526BayragiDehli sultanliginin muxtelif dovrlerde serhedleriPaytaxti1206 1327 Dehli 1327 1334 Daulatabad 1334 1506 Dehli 1506 1526 AqraResmi dillerifarsca Hindistani diliDiniIslamIdareetme formasiMonarxiyaSultan Tarixi Yaranmasi1206 Suqutu1526XelefiBoyuk Mogol imperiyasiPortuqaliya HindistaniIndi terkibindeHindistan Hindistan Pakistan Pakistan Efqanistan Efqanistan Nepal Nepal Mundericat 1 Dehli sultanliginin yaranmasi 2 Dehli sultanliginin idare edilmesi 3 Dehli sultanliginin tenezzulu 4 Medeniyyet 5 Sultanlar 5 1 Lodiler sulalesi 5 2 Seyyidler sulalesi 1414 1451 5 3 Ludiler sulalesi سلطنت لودھی Soltanat e Lodhi 1451 1526 5 4 Suriler sulalesi سلطنت سوری Soltanat e Suri 1540 1555 6 Istinadlar 7 Xarici kecidler 8 Hemcinin baxDehli sultanliginin yaranmasi RedakteHindistanda raceler arasinda geden uzun muddetli ara muharibeleri olkeni xeyli zeifletmisdi Hind icmalarin da sosial naraziliqlarin keskinliyi kastalar arasindaki dusmencilik tayfalararasi cekis me ler Hindistanin turk tayfalari terefinden isgalina serait yaratdi 1175 ci ilde ser kerde Sehabeddin Mehemmed Gurlu Pencab seherini tutaraq Qezneviler sula lesinin hakimiyyetine son qoydu O 1192 ci ilde hind knyazlarinin birlesmis qo sununu meglub ederek butun Doabin Hindistanin Camna ve Qanq caylari arasinda yerlesen tebii servetlerle zengin olan vilayet hakimi oldu 1199 cu ilde Bihar ve Benqaliya vilayetleri de Gurlu sulalesinin hakimiyyeti altina dus du Isgal olunmus erazileri Mehemmed Gurlu turk menseli serkerdelerin ida resine verdi Iqta sahiblerine nezaret etmek ucun onun varisi Qutbeddin Aybeyin rehberliyi altinda xususi idare de yaradildi Qutb Minar kompleksi Sultan Qutbeddin Aybek 1206 1210 dovrunde tikilen abide Hindistanin feodal daginiqligi kecirmesinden istifade eden Mehemmed 20 il erzinde butun Simali Hindistani ozune tabe etdi Onu evez eden Qutbeddin Aybek 1206 1210 ozunu butun Simali Hindistanin hokmdari elan ederek 1206 cu ilde Dehli sultanliginin esasini qoydu Aybeyin olumunden sonra haki miyyete Semsiyye sulalesinin numayendesi Eltutmus xan geldi Eltutmus Pen cabin boyuk bir hissesini Multani Lahoru ve Qezneye qeder olan boyuk bir erazini tutaraq oz dovletinin terkibine qatdi Eltutmusdan sonra olkede feodallar arasinda geden mubarize dovletin guclenmesine imkan vermirdi 1221 ci ilde Xarezmsah Celaleddini teqib ederek sultanligin erazisine daxil olan monqol qosunlari Multan Lahor ve Pisever vilayetlerini talan edib geri qayitdilar Ikinci defe Dehli sultanligina hucum eden monqollar Lahoru isgal etdiler Bu vaxtdan baslayaraq monqollarin sultanliga yurusleri ardicil xarakter aldi Monqollar 1246 ci ilde Multani ve Uqemi tutduqda ozlerinin hakimiyyetini qorumaga calisan feodallar Dehli sultani Nesireddin Mahmudun 1246 1265 ci iller etrafinda birlesmeye mecbur oldular Bas vezir Qiyaseddin Balaban turk feodallarinin ve yerli kicik ve orta feodallarin komeyi ile 1265 ci ilde Sultan Nesireddini devirib ozunu sultan elan etdi Guclu ordu yardan ve onu selcuq ordusunun numunesinde teskil eden Balaban monqollari olkeden qovmaga nail oldu O merkezi hakimiyyete tabe olmaq istemeyen iri feodallarin muqavimetini qira bildi Butun diqqet monqol hucumlarinin qarsisinin alinmasina yoneldildi Dehli sultanliginin idare edilmesi RedakteDehli sultanligi feodal monarxiya dovleti idi Dovletin basinda qeyri mehdud selahiyyetlere malik olan sultan dururdu Sultanin en yaxin komekcisi icraedici ve nezaretedici funksiyalari olan bas vezir sayilirdi Vezir hem de coxlu miqdarda idarelere hemcinin verji toplanmasina ve herbi islere de rehberlik edirdi Dehli sultanligi inzibati cehetden bir nece vilayete bolunmusdu Vilayetlerin idare olunmasini sultan tere finden teyin edilen valiler heyata kecirirdiler Valiler adeten sultan ailesine mensub olan sahzadelerden ve taninmis varli feodallardan teyin olurdu Onlarin esas isi memurlara iqta sahiblerine vergileri yigmaqda komek ve nezaret etmek hemcinin ehalinin naraziliqlarini aradan qaldirmaq idi Bunlari heyata kecirmek ucun valiler daim muzdlu ordu saxlayirdilar Valiler vilayetden yigilan verginin bir hissesini merekze gonderir qalan hissesini ise vilayetin ehtiyaclari ucun serf edirdiler Vilayetlerden vergilerin yigilmasini asanlasdirmaq ucun daireler teskil edilmisdi Dairelerin basinda vali terefinden teyin edilmis reisler dururdu Olkede mehkeme islerini qazilar heyata kecirirdi Muselman olmayan ehali dovlet memurlari terefinden muhakime edilirdi Qerbi Pencabda Islamin tesiri daha guclu idi Dehli sultanliginin yaranmasi ile razilasan yerli esilzadeler dovlete vergi odemekle sahibkarliq huqunqlarini saxlamisdilar Turk menseli serkerde ve memurlar sultandan iqta seklinde torpaq mulkleri alirdilar Hindli feodallardan ferqli olaraq bu iqtadarlar herbi rutbelerine uygun olaraq mueyyen sayda muzdlu qosun saxlaya bilerdiler Onlar zemindar herbi xidimet muqabilinde dovletden torpaq alan serti mulkiyyet sahibi adlanirdi Sultan istediyi vaxt iqtani geri ala zemindari basqa yere gondere bilerdi Muselman ruhanilerinin ve mescidlerin saxlanmasi ucun veqf torpaqlari ayrilmis ruhanilerin bir qismine imam rutbesi verilmisdi Sultan ailesine men sub olan torpaqlar xass adlanirdi Bu torpaqlari beceren kendlilere dovlet xezine sinden haqq odenilirdi Hind icmalari yene de kend teserrufati mehsullarinin esas istehsalcisi olaraq qalirdi Vergiler ayri ayri adamlardan deyil butun icmadan natura ve yaxud pul seklinde alinirdi Dehli sultanliginin yaranmasindan evvel Hindistanda torpaq maharac adlandirilan boyuk knyaza mexsus idi Maharacin mulklerine daxil olmayan torpaqlar xidmet muqabilinde vassallara verilirdi Xidmet muddeti qurtardiqdan sonra hemin torpaqlar geri alinaraq knyaza qaytarilirdi Torpaq sahelerinin bir hissesi ise mebedlere mexsus idi Dehli sultanligi yarandiqdan sonra movcud torpaq mulkiyyet formalarinda qismen deyisiklikler edildi Yeni tetbiq edilmis qaydalara gore torpagin kime mensublugundan asilil olmayaraq dovletin xeyrine vergi odenilmeli idi Esas torpaq mulkiyyetcisi dovlet hesab olunurdu Dehli sultanliginin tenezzulu RedakteSultan Elaeddin Xelecin dovrunde 1296 1316 Dehli sultanligi guclu muzdlu ordu hesabina monqollarin uc hucu munun qarsisini ala bildi Ordunun artan xerclerini odemek meqsedile esas erzaq mallarinin qiy met leri uzerine dovlet nezareti qoyuldu Dovlet torpaqlarini beceren kendli ler den becerdikleri mehsulun yarisi vergi kimi alinmaga basladi Istifade edlimeyen torpaqlardan vergi alinmasi barede ferman verildi Her bas mal qaraya gore xususi vergi mueyyen olundu Sultan Elaeddin gorduyu tedbirler neticesinde dovlet boyuk miqdarda taxil ve yem ehttyaitgi yaratdi Fovqelade hallarda bu mehsullar paytaxt bazarlarina cixarilirdi Monqol hucumlari fasile verdikde sultan Elaeddin 1308 1311 ciillerde Dekan erazisine yurus ederek Kaver cayinadek olan bolgeleri sultanliga qatdi Belelikle tarixde ilk defe olaraq butun Hindistani birlesdirmeye nail oldu Ehali uzerine qoyulan vergilerin agirligi iri feodallarin merkezi hakimiyyetden nara ziligi 1316 ciilde sultana qarsi qiyama sebeb oldu Taxt tac ugrunda muba rize mu selman turk sulalesi Tuglaqilerin xeyrine neticelendi Olkede geden qari siqliq neticesinde Dekan knyazliqlari sultanliqdan ayrildi Tuglaqilerin gorkemli numayendesi Qiyaseddin Tuglaqi 1325 1351 yeniden bu torpaqlari sultanliga qaytardi 1326 ci ilde ise paytaxti Dehliden olkenin merkezinde yerlesen Deoqir seherine kocurdu Dehli seheri bundan sonra tenezzul ederek evvelki ehemiyyetini itirdi Merkezin yarimadanin icerilerine kocurulmesi simalda sultanin movqeyinin zeiflmesine sebeb oldu Bundan monqol xanlari ve Dehli fe odallari istifade etdiler Olkenin simalini burumus qiyamlarin qarsisini almaq meqsedile Qiyaseddin boyuk bir ordu yarada bildi Bu meqsedle ehali uzerine yeni vergiler qoyuldu Qiyaseddin Tuglaqi 1329 cu ilde veziyyetden cixis kimi qosuna gumus pula verilmeli olan mevacibi mis pullarla odemek haqqinda ferman verdi Lakin bu tedbirler de bosalmis xezineni umumilikde tenezzule ugramis teserrufatlari xilas ede bilmedi Olkedaxili qiyamlar yeniden qizisdi Qucaratdaki qiyami yatir maga geden Qiyaseddin Tuglaqi usyancilar terefinden olduruldu Sultanin emisi oglu Firuz iri feodallarla mubarizeden el cekdi Benqaliya ve Dekanin olkeden ayrilmasi ile barismali oldu Lakin sultan var quvvesi ile Qucarati elin de saxlamaga calisirdi Cunki bu liman seheri vasitesile ile On Asiya olkeleri ile iqtisadi elaqeler saxlanilirdi Sultan Firuz butun iqtanin feodallara nesilden nesle miras kimi kecmesi ba rede ferman verdi Qosuna cekilen xercleri azaltmaqla maliyye bohraina son qoyuldu Camna ve Setlec caylari arasinda boyuk suvarma kanalinin cekilmesi Dehli etafinda teserrufatin dircelisine sebeb oldu Sultan Firuz vefat etdikden sonra Tuglaqiler arasinda hakmiyyet ugrunda mubarize baslandi Merkezi hakimiyyetin zeiflemesinden istifade eden Malva Qucarat ve Xandes vilayetleri sultanliqdan ayrildi Daxili cekismelerin siddetli vaxtinda Simali Hindistan Emir Teymurun hucumlarina meruz qaldi 1398 ci ilde Teymur Dehlini tutdu Daxili cekismeler emir Teymurun yurusu Dehli sultanligini zeifletdi ve onun dagilmasi prosesini suretlendirdi Medeniyyet RedakteXIII esrde muselman turk Dehli sultanliginin yaranmasi ile Hindistanda muselman hind medeniyyeti formalasdi XIII XV esrde Dehli sultanlarinin sarayinda hind dilinde salnameler yazilmisdir En meshur muselman salnamecisi Ziyaeddin Barani idi Hindistanda fars dilinde yazan sairler fealiyyet gosterirdiler Onlardan biri Nizaminin Xemse sine nezire yazmis Emir Xosrov Dehlevi idi Olkede islam yayilir ve muselman memarligi uslubunda saraylar mescidler minareler tikilirdi Bunlardan Dehlideki Quvvet ul islam mescidi 1193 1200 Qutbeddin Aybek terefinden tikilmis 73 metr hundurluyunde Qutb Minar minaresi 1206 1210 Malvadaki mescid Multan mavzoleyi Dekandaki knyaz meqberesi diqqeti daha cox celb edir Sultanlar RedakteSultan Qutbeddin Aybek 1206 1210 Sultan Aram sah 1210 1211 Sultan Semseddin El Tutmus 1211 1236 Sultan Rukneddin Firuz 1236 Sultan Raziye beyim 1236 1240 Eltutmusun qizi Sultan Muezzeddin Behram 1240 1242 Sultan Elaeddin Mesud 1242 1246 Sultan Nasireddin Mahmud 1246 1266 Eltutmusun oglu Sultan Qiyaseddin Balaban 1266 1286 Sultan Muezzeddin Keyqubad 1286 1290 Sultan Qiyaseddin Balabanin boyuk oglu Sultan Keyumers 1290 Lodiler sulalesi Redakte Dovlet xan 1413 1414 Seyyidler sulalesi 1414 1451 Redakte Xizir xan 1414 1421 Emir Teymur Imperiyasinin serkerdesi II Mubarek sah 1421 1435 IV Mehemmed sah 1435 1445 Elaeddin Alem sah 1445 1451 Ludiler sulalesi سلطنت لودھی Soltanat e Lodhi 1451 1526 Redakte Esas meqale Ludiler sulalesiBehlul xan Lodi 1451 1489 Efqan Iskender Lodi 1489 1517 Ibrahim sah Ludi II Ibrahim 1517 1526 Suriler sulalesi سلطنت سوری Soltanat e Suri 1540 1555 Redakte Sir sah Suri 1540 1545 Islam sah 1545 1553 V Mehemmed Dehli 1553 1554 Firuz Dehli 29 aprel 2 may 1554 II Ibrahim Dehli 1554 1554 5 Iskender sah 1554 5 1555 Istinadlar RedakteXarici kecidler Redaktehttp tarix info umumitarix orta esrler 803 dehli sultanl305287305 html L N Gumilev Delijskij sultanat v XIII v rus Hemcinin bax RedakteXelecler sulalesi Muezziler dovleti Tugluqogullari sulalesiMenbe https az wikipedia org w index php title Dehli sultanligi amp oldid 5605760, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.