fbpx
Wikipedia

Rus-tatar məktəbləri

Avqust 17, 2021

Rus-Azərbaycan məktəbləri və ya Rus-tatar məktəbləri— XIX əsrin sonu — XX əsrin əvvəllərində Qafqaz azərbaycanlıları arasında geniş yayılmış məktəblər. Daha çox rus-müsəlman məktəbləri adı ilə tanınırdılar. Əsası 1887-ci ildə Bakıda Həbib bəy Mahmudbəyov və Sultanməcid Qənizadə tərəfindən qoyulmuşdur. Xüsusi şəkildə açılmış ilk rus-Azərbaycan məktəbi dörd il şagirdlərdən toplanmış təhsil haqqı hesabına fəaliyyət göstərmişdir.

Rus-Azərbaycan məktəbləri

1891-ci ildə Bakı əhalisinin xahişi ilə ilk xüsusi rus-Azərbaycan məktəbinin işinə xitam verilmiş, onun yerində xalq məktəbləri direktorunun nəzarəti altında şəhər bələdiyyə idarəsinin vəsaiti hesabına iki ibtidai təhsil ocağı yaradılmışdır. Birinci məktəbə S.Qənizadə müdir təyin edilmişdi.Şəhər əhalisinin təhsilə olan ehtiyacını təmin etmək üçün rus-müsəlman məktəblərinin sayı ildən ilə artırılmış, birinci rus inqilabı ərəfəsində Bakıda 12 oğlan, 4 qız rus-Azərbaycan məktəbi açılmışdı. 1898-ci ildə S.Qənizadənin təşəbbüsü ilə onun müdir olduğu ikinci rus-Azərbaycan məktəbi natamam orta təhsil verən ikinci dərəcəli məktəbə çevrilmiş, Aleksey ali ibtidai məktəbi adı ilə tanınmışdır.

Rus-Azərbaycan məktəbi xalqın təhsil maraqlarına cavab verən güclü təhsil hərəkatına çevrilmiş, onun nümunəsində Bakı, Tiflis, Gəncə, İrəvan quberniyalarında rus-Azərbaycan məktəbi açılmışdır. Rus-Azərbaycan məktəbinin təsiri ilə əski molla və məhəllə məktəblərində islahatlar aparılmış, onların böyük əksəriyyəti müasir tələblərə uyğunlaşdırılmışdır. Rus-Azərbaycan məktəbi Azərbaycanda siyasi müstəqillik və istiqlaliyyət, milli dirçəliş uğrunda mübarizə tarixində, xalq maarifınin və mədəniyyətin inkişafında misilsiz rol oynamışdır. Rus-Azərbaycan məktəbinin açılışı ilə "Əkinçi"dən sonra Bakıda azərbaycanlıların ikinci ictimai qurumu yaradılmışdır. Məktəblərin sayı artdıqca Qori, İrəvan seminariyalarında, ali pedaqoji institutlarda və gimnaziyalarda təhsil alan gənclərin Bakıya toplaşması üçün geniş imkanlar yaranmış, 19 əsrin 90-cı illərində azərbaycanlılara məxsus "Müsəlman ziyalılarının özəyi" adlı ilk ictimai təşkilat təsis olunmuş, əyalət şəhərlərində, kənd və qəsəbələrdə milli-mədəni həyat dirçəlmişdi. Rus-Azərbaycan məktəbi müəllimlərinin təşəbbüsü ilə Bakıda, Gəncədə, Naxçıvanda, Şəkidə, Qubada, Tiflisdə, İrəvanda və s. şəhərlərdə ilk teatr truppaları təşkil olunmuş, səhnə vasitəsilə maarifçilik ideyaları təbliğ olunmuşdur. 19 əsrin sonu, 20 əsrin əvvəllərində Azərbaycanın ictimai-siyasi və mədəni həyatında fəaliyyət göstərənlər, əsasən, rus-Azərbaycan məktəbi müəllimlərindən və məzunlarından ibarət olmuşdur.

Rus-müsəlman məktəbləri pedaqoji heyətinin Sultan Məcid Qənizadə, Mahmud bəy Mahmudbəyov, Süleyman Sani Axundov, Abdulla şaiq, Abdulla bəy Divanbəyoğlu, Əlisgəndər Cəfərzadə, Qafur Rəşad (Mirzəzadə), Fərhad Ağazadə (şərqli) və başqalarının istedadı sayəsində milli realist və romantik ədəbiyyat rövnəq tapmış, ilk dərsliklər yaradılmış, ilk uşaq jurnalları nəşr edilmiş və yüksək bədii təsir gücünə malik sağlam mündəricəli uşaq ədəbiyyatı təşəkkül tapmışdır.

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranmasında və fəaliyyətində rus-Azərbaycan məktəbinin xidmətləri xüsusilə əlamətdardır. Həmin məktəblərin məzunları 20 əsrin əvvəllərində siyasi mübarizədə, siyasi partiyaların təşkilində iştirak etmişlər. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Milli şurasının sədri, Məmməd Yusif Cəfərov onun fəal liderlərindən biri olmuşdur. Üzeyir bəy Hacıbəyli, Ceyhun bəy Hacıbəyli, Seyid Hüseyn, Cəfər Cabbarlı və b. milli dövlet quruculuğunda fəal iştirak etmişlər. Rus-Azərbaycan məktəbinin müəllimlərindən Sultan-məcid Qənizadə və Mustafa Mahmudov Azərbaycanın parla-mentinin üzvü olmuşlar.

Məktəblər

Ağdam

Məktəbin direktoru Əhməd bəy Abbasov olmuşdur. Zəkəriyyə bəy Aslanov məktəbin müəllimi olmuşdur. Məzunları sırasında Qaflan Muradov, Bəhram bəy Kazımbəyov, Kərim bəy Yusifbəyov, Mahmud bəy Yusifbəyov, İbrahim bəy Yusifbəyov, Murtuza bəy Yusifbəyov kimi şəxslər olmuşdur.

Ağdaş

Azərbaycanda açılan ilk dünyəvi təhsil ocaqlarından biri də 25 oktyabr 1882-ci ildə Ağdaşda görkəmli maarifçi Süleyman Qayıbov tərəfindən əsası qoyulan "Rus-tatar" məktəbi olmuşdur. Süleyman Qayıbov müdürü olmuşdur.

Bakı

Birinci

Birsinifli üçüncü dərəcəli xüsusi rus-tatar məktəbi. 1887-ci il oktyabrın 20 də H.Mahmudbəyov S.M.Qənizadə ilə birlikdə Bakıda "rus-müsəlman" məktəbinin əsasını qoydular. 1891-ci il sentyabrın 23-də açıldı.35 şagird qəbul edildi.

1914-cü ildə Həbib bəy Mahmudbəyovun məktəbinin fəaliyyətinin 25 illik yubileyi qeyd olunmuş, bu münasibətlə o, çar hökuməti tərəfindən təşəkkürnamə ilə də təltif edilmişdir. Haşım bəy Vəzirov bu münasibətlə "Bakıdakı rusi-müsəlmani məktəblərin iyirmi beş illik yubileyi münasibətilə" adlı kitabçasını nəşr etdirmişdir. Burada əvvəl 42 nəfər şagird vardı.

Məktəbdə ana dili, fars dili ilə yanaşı rus dili də təlim olunurdu. Buna görə də məktəb "Rus-tatar məktəbi" adlanırdı. Fars dili ona görə keçilirdi ki, ticarətlə əlaqədar bütün müəssisələrdə yazı-pozu fars dilində aparılırdı. Azərbaycanda və bütün Zaqafqaziyada şöhrət qazanan "rus-Azərbaycan" məktəbi keçmiş Spasski küçəsi ilə Kolyubakin küçələrinin tinində Hacı ağa Dadaşovun ayı 35 manata kirayə edilmiş xüsusi evində yerləşirdi. İlk illərdə məktəb təhsil haqqından toplanan vəsaitlə (ildə hər şagirddən 3 man.) idarə olunurdu. "Rus-Azərbaycan" məktəbinin rəsmən birsinifli (tədris müddəti 2 il) tədris ocağı kimi fəaliyyətə başlamasına baxmayaraq, sonralar 2 sinifli (tədris müddəti 4 il) oldu və təlimin məzmunu nisbətən genişləndirildi.

Müdürləri müxtəlif illərdə Həbib bəy Mahmudbəyov və Mustafa Mahmudov olmuşdur. Müəllimləri Sultan Məcid Qənizadə, İbrahim bəy Musabəyov (1911), Abdulla Şaiq (1906), Mustafa Mahmudov, Abbas bəy Minasazov, Mehdi bəy Hacıbababəyov (1901), Məhəmməd Tağı Atakişiyev olmuşdur. Məzunları sırasında Tağı Şahbazi Simurğ (1912), Əbülqasım Hüseynzadə, Seyid Hüseyn, Mirpaşa Sadıqov kimi şəxslər olmuşdur.

İkinci

1887-ci il oktyabrın 20-də H.Mahmudbəyov S.M.Qənizadə ilə birlikdə Bakıda "rus-müsəlman" məktəbinin əsasını qoydular.. Sultan Məcid Qənizadə müdürü olmuşdur. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə və Mirzəağa Əliyev məzunlarından olmuşdur.

Üçüncü

Xalqın təkidi ilə hökumət tərəfindən üçüncü və dördüncü "rus-tatar" məktəbləri açılır. Mahmud bəy Mahmudbəyov müdürü olmuşdur. Müəllimləri sırasında Həbib bəy Mahmudbəyov və Mustafa Mahmudov da olmuşdur. Məktəbin məzunları sırasında Hüseyn Ərəblinski də olmuşdur.

Dördüncü

Süleyman Sani Axundov və Zəkəriyyə bəy Aslanov (1912–1915) kimi müəllimləri olmuşdur.

Beşinci

2 oktyabr 1898-ci ildən "5 nömrəli Rus-tatar məktəbi" kimi fəaliyyətə başlamışdır. Məktəb neft milyonçusu Murtuza Muxtarov tərəfindən iqtisadi məqsədlə tikilmiş binada yerləşmişdir. 1905–1907-ci illərdə Üzeyir Hacıbəyov Qori seminariyasını bitirdikdən sonra burada müəllim işləmiş, rus dili, riyaziyyat, musiqi və təbiət fənlərindən dərs demişdir. Hazırda 51 nömrəli tam orta məktəb olaraq fəaliyyət göstərir... Həbib bəy Mahmudbəyov müdürü olmuşdur. Məzunları sırasında Şirəli Məmmədov da olmuşdur.

Yeddinci

 
1908-ci il 7 nömrəli Rus-tatar məktəbi. Soldan: Ağa Əli bəy Həsənov, Süleyman Sani Axundov (direktor), Abdulla Şaiq, Əliməmməd bəy Mustafayev

Süleyman Sani Axundov məktəbin müdürü olmuşdur. Müəllimləri sırasında Ağa Əli bəy Həsənov, Abdulla Şaiq , Əliməmməd bəy Mustafayev (1906–1920), Rəhim bəy Şıxlinski kimi şəxslər olmuşdur. Məzunları sırasında isə Süleyman Rüstəm, Hacıməmməd Qafqazlı, Cəfər Cabbarlı (1908) və Mirzə Bala Məmmədzadə kimi şəxslər kimi olmuşdur.

Səkkizinci

Əbdüləli bəy Vəlibəyov məktəbin müdiri olmuşdur.

Doqquzuncu

Rəhim bəy Vəkilov (1916–1917) və Mirzə Muxtar Məhəmmədov bu məktəbdə müəllim olaraq fəaliyət göstərmişdir.

Bərdə

XIX əsrin sonlarında Bərdə ərazisində üç rus məktəbi açılıb. Məktəblərdən biri Ləmbəran rus-tatar məktəbi, ikincisi Alpoud kəndində, üçüncüsü isə indiki Bərdə şəhərində fəaliyyət göstərib.

Bərdə

Məktəb 25 oktyabr 1883-cü il dən fəaliyyət göstərməyə başlamışdır. Sərəncam Tiflis şəhərində verilib. İlk müəllimləri Qori Müəllimlər Seminariyasının məzunları olub. O vaxt qızları məktəbə götürmədiklərinə görə, bu məktəbin ilk şagirdləri 7 oğlan olub.

Direktorlardan Pakizə Muxtarova bildirir ki, bu məktəbin açılmasında Nəcəf Bəy Vəzirovun böyük xidmətləri olub. Bütün metodik materiallar həmin dövrlərdə Bakıda ikinci rus qız gimnaziyasının müdiri olan Nəcəf bəyin qızı Sara xanım tərəfindən göndərilib. Məktəb əvvəlcə Rus-Tatar məktəbi, ötən əsrin yetmişinci illərində beynəlmiləl məktəb, sonralar yenidən rus məktəbi adlandırılıb.İndiki Nizami Gəncəvi adına 2 saylı tam orta məktəb.

Ləmbəran

Məktəb 1883-cü il dən fəaliyyət göstərməyə başlamışdır. Rəsul bəy Tahirov müdüri olmuşdur.

Dərbənd

1902-ci ildə əsası qoyulmuş rus-tatar məktəbi Dərbənd qazısı Hacı Molla Məmməd Sadıq Pişnamazın şəhər məclisinə göndərildiyi xahişnaməyə əsasən açılmışdı. O, xahişnaməsində göstərirdi ki, Dərbənddə başqa şəhərlərdə olan yaxşı təhciz edilmiş, müsəlman gənclərin əqli-mənəvi inkişafına imkan verən məktəblər yoxdur. Ona görə də Dərbənd şəhərinin müsəlman ictimaiyyəti şəhərdə rus-müsəlman məktəbinin açılmasını xahiş edir. Şəhər idarəsi müsəlmanların xahişini nəzərə alıb, Bakı quberniyasının və Dağıstan vilayətinin xalq məktəbləri direktorluqlarının razılığını aldı və 1902-ci ildə sentyabrın 1-də rus-tatar məktəbi fəaliyyətə başladı.

Xalq məktəbləri direktoru məktəbin açılmasına razılıq verərkən şəhər başçısına bildirmişdi ki, məktəbin şagirdləri Çar hökumətinin bayramlarını və müsəlmanlar üçün əlamətdar olan aşağıdakı günləri qeyd etməlidirlər.

Bunlar Novruz bayramı (19–21 mart), Məhərrəmlik ayı (3 gün), Səfər ayı (2 gün), Ramazan bayramı (1 gün), 1–3 Şəvval, 10, 11 və 18 Zilhiccə. 1902-ci ildə qoyulmuş rus-Azərbaycan məktəbi fəaliyyət göstərirdi ki, burada 72 oğlan təhsil alırdı. 10 müsəlman məktəbi var ki, bunlarda cəmi 284 şagird təhsil alırdı. Şagirdlərin 253-ü oğlan, 31-i qız idi. 1904-cü ildə realnı məktəbin şagirdləri üçün şəhərin meri Qasım bəy Heydərovun adına 150 manat məbləğində təqaüd təyin edilmişdi. Bu təqaüdü ilk dəfə 1904-cü ildə 3-cü sinif şagirdi Mehdi bəy Məmmədbəyov almışdı. 1905-ci ildə şəhər ictimaiyyəti idarəsi tərəfindən I Pyotr adına 3 mükafat müəyyən edildi. Realnı məktəbin şagird Cavad bəy Zeynalov və Qız gimnaziyasının şagirdi A.Aslanova bu mükafatı ilk dəfə alanlardan idi.

Əlvənd

Novruzəli bəyin açdığı dördsinifli rus-tatar məktəbidir. Şirin bəy Nuriyev məzunlarından olmuşdur.

Gəncə

1899-cı ilin oktyabrında Gəncə ziyalılarının təşəbbüsü ilə iki sinifdən ibarət rus-tatar məktəbi açılmışdı..Müəllimləri sırasında Mirzə Abbas Abbaszadə, Hacı Kərim Sanılı (1902–1904), məzunları sırasında isə Cahangir Nağıyev, Əli Nəzmi, Əli Razi Şəmçizadə, Əbülfət bəy Məşədi Süleyman oğlu kimi şəxslər olmuşdur.

Gülablı

1885-ci ildən fəaliyyət göstərmişdir.

Firudin Şuşinski yazır ki, bu məktəb Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev tərəfindən inşa olunumuşdur və həmin məktəbdə rus dili dərsini də özü demişdi. Bu məktəbə əksər bölgələrdən təhsil almağa gələrmişlər. 1920-ci ildə məktəb Ağdam şəhərinə köçürülmüşdür. Sonralar isə məktəb Ağdam 2 saylı beynəlmiləl şəhər məktəbi kimi fəaliyyət göstərmişdir. Son illər məktəbin direktoru Sadıqov Əlövsət olmuşdur.. Əbdülkərim bəy Vəlibəyov isə 1896–1904-cü illərdə məktəbin müdürü olmuşdur. Müəllimləri sırasında isə Əbdürrəhimbəy Haqverdiyev və Zəkəriyyə bəy Aslanov kimi şəxslər də olmuşdur.

İrəvan

1896-cı il oktyabrın 21-də İrəvanda rus-tatar (Azərbaycan) məktəbi açmışdır. İlk dəfə məktəbə nəzərdə tutulan 70 şagird əvəzinə 110 şagird qəbul edilmişdi. Rusiya Xalq Maarif Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilən Məktəbin tədris planına Azərbaycan, rus, fars, ərəb dilləri, şəriət və hesab daxil idi. Ana dili səs üsulu ilə A.Çernyayevsakinin "Vətən dili", fars dili Sədi Şirazinin "Gülüstan", rus dili M.Volperin "Rus dili", hesab Yevtuşevskinin "Məsələlər kitabı", şəriət dərsləri isə Firudin bəy Köçərlinin tərtib etdiyi kitab üzrə tədris edilirdi. Rus-tatar (Azərbaycan) məktəbini təsis edən komissiyanın tərkibinə Abbasqulu xan İrəvanski (sədr), İrəvan gimnaziyasının Azərbaycan dili müəllimi İsmayıl bəy Şəfibəyov, İrəvan Müəllimlər Seminariyasının Azərbaycan dili müəllimi Rəhim Xəlilov və başqaları daxil idi. İrəvan ziyalıları məktəbə tez-tez kömək edirdilər.

1909-cu ilin "Kavkazski kalendar" məcmuəsində Haşım bəy Nərimanbəyovun Rus-tatar məktəbinin müəllimi oldugu göstərilir.Məcmuənin 1904 cü il nömrəsində isə İrəvan rus-tatar məktəbində Abbasqulu xan İrəvanski fəxri nəzarətçi olmuşdur. Və o dövürdə 106 şagir təhsil alırdı Məcmuənnin 1906-ci il nömrəsində İrəvan rus-tatar məktəbinin həyətinin genişləndiyi aydınlaşir. Buradan bəlli olur ki, 1906–1907 ci il tədris ilində İrəvan rus-tatar məktəbində Haşım bəy Nərimanov nəzarətçi, Həmid bəy Şaxtaxtinski və Rəcəbov müəllim, Axund Abdulla bəy Qazıyev şəriət müəllimi, Məmməd Vəli Qəmərlinski Azərbaycan dili müəllimi işləmişdir.

Qubadlı

1882-ci ildə Qubadlıda yaradılıb. Həmin məktəbin əsası Həsən bəy Sultanov tərəfindən qoyulmuşdur.

Qubadlı məktəbi iki sinifli, dörd illik olduğu üçün 1-ci və 3-cü sinif şagirdlərini bir sinif otağına, 2-ci və 4-cü sinif şagirdlərini isə başqa bir sinif otağına yığıb bir yerdə dərs keçərmişlər. Belə çətinlik uzun müddət davam edib. Qubadlı məktəbi ilk dəfə Xanlar bəyin atasına məxsus evdə təşkil edilib. Sonra məktəb Həşim bəyin daha yaxşı şəraitli evinə köçürülüb.

Sonra Teymur bəyin oğlu Həsən bəy Sultanovun təşəbbüsü və yerli hökumətin köməkliyi ilə qarşı tərəfdə üç otaqlı yeni məktəb binası tikilir.

1883-cü ildən müdürü Rəhim bəy Novruzov olmuşdur. Müəllimləri sırasında Üzeyir Hacıbəyov, Həşim bəy Nərimanbəyov, Mehdi bəy Məlik-Aslanov kimi şəxslər olmuşdur. Məzunları arasında Çingiz İldırım, Cabbar bəy Sultanov, Abbas bəy Sultanov, Hüseynqulu Babayev, Həsən bəy Sultanov, İsmayıl Abışov və Qulam Sultanov kimi şəxslər olmuşdur.

Salahlı

Taixitdin Mamleyev tərəfindən Qazax qəzasının Salahlı kəndində (1875-ci il) rus-tatar məktəbi açılmışdır. Səməd Vurğun bu məktəbin məzunu olmuşdur.

Şuşa

1896-cı ilin oktyabrında Şuşa ziyalılarının təşəbbüsü ilə iki sinifdən ibarət rus-tatar məktəbi açılmışdı. Şəhər əhalisi məktəbin bütün xərclərini öz üzərinə götürmüşdü. O zaman şəhər qazisinin, din xadimlərinin, eləcə də 1500-dən çox adamın imzası ilə qısa müddətdə baş məscidin həyətində yeni bir tədris binasının tikilməsini nəzərdə tutan plan hazırlanmışdı. Şahzadə Fətəli bəy Qacar və Xan qızı Natəvan bu bina tikilənədək öz evlərini təmənnasız olaraq məktəbə vermişdilər. Şuşa Realnı Məktəbi şagirdlərinin göstərdiyi iki səhnəcikdən toplanan 500 manat və şəhər ziyalılarının Xandəmirov teatrında hazırladıqları tamaşadan əldə edilən gəlir hesabına məktəb binasının tikintisi baş tutdu. Məktəb çar II Nikolayın tacqoyma mərasimi münasibətilə onun şərəfinə "Şuşa Nikolayevski rus-tatar məktəbi" adlandırılmışdı.

Məktəbin müdiri Haşım bəy Vəzirov idi. Müəllimləri isə Rasim bəy Tahirov, Mirzə Baxış Yusifzadə, Mirzə Mehdi Sarıcalinski, Mehdiqulu xan Vəfa, Ağalar bəy Əliverdibəyov, məzunları sırasında isə Cеyhun bəy Hacıbəyli, Zülfüqar Hacıbəyov, Üzeyir Hacıbəyli, Yusif Vəzir Çəmənzəminli, Fərhad bəy Vəzirov, Mirzə Xosrov Axundov, Bahadır Vəlibəyov, Mehdi bəy Həyatov, Hüsü Hacıyev, Həmid bəy Ağayev və Mirzə Vəli bəy İsmayılov kimi şəxslər olmuşdur.

Mənbə

  • Məmmədov X., ilk "Rus-müsəlman" məktəbi və onun tarixi rolu, "Azərbaycan məktəbi" jurnalı, 1964, № 5;
  • Vəzirov H., "Rus-müsəlman" məktəblərinin iyirmi beş illik yubileyi münasibətilə. "Kefim gələndə" kitabında, B., 2001.
  • Hüseyn Əhmədov. Azərbaycan məktəb və pedaqoji fikir tarixi. Bakı: Elm və təhsil, 2014. — səh. 220–229.

İstinadlar

  1. ↑ "Rus-tatar məktəbləri". Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. II. Bakı: "Lider". 2005. səh. 313. ISBN 9952-417-44-4.
  2. * Orxan Zakiroğlu (Baharlı). Murtuza bəy ocağı (sələfləri, xələfləri). Bakı, 2015
  3. [1]
  4. ↑ [2]
  5. ↑ [3]
  6. [4]
  7. [5]
  8. [6]
  9. [7]
  10. ↑ [8]
  11. [9]
  12. [10]
  13. . 2017-12-31 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-03-11.
  14. [11]
  15. ↑ [12][ölü keçid]
  16. [13]
  17. [14][ölü keçid]
  18. http://muallim.edu.az/www.old/arxiv/2012/14/22.htm
  19. . 2020-11-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-03-12.
  20. [15]
  21. [16]
  22. Əsgər_Zeynalov "İrəvan xanlığı – gerçəkliyin aydınlığı"
  23. [17]
  24. [18]
  25. [19]
  26. [20]

Avqust 17, 2021
tatar, məktəbləri, azərbaycan, məktəbləri, əsrin, sonu, əsrin, əvvəllərində, qafqaz, azərbaycanlıları, arasında, geniş, yayılmış, məktəblər, daha, çox, müsəlman, məktəbləri, adı, ilə, tanınırdılar, əsası, 1887, ildə, bakıda, həbib, bəy, mahmudbəyov, sultanməci. Rus Azerbaycan mektebleri ve ya Rus tatar mektebleri XIX esrin sonu XX esrin evvellerinde Qafqaz azerbaycanlilari arasinda genis yayilmis mektebler Daha cox rus muselman mektebleri adi ile taninirdilar Esasi 1887 ci ilde Bakida Hebib bey Mahmudbeyov ve Sultanmecid Qenizade terefinden qoyulmusdur Xususi sekilde acilmis ilk rus Azerbaycan mektebi dord il sagirdlerden toplanmis tehsil haqqi hesabina fealiyyet gostermisdir 1 Mundericat 1 Rus Azerbaycan mektebleri 2 Mektebler 2 1 Agdam 2 2 Agdas 2 3 Baki 2 3 1 Birinci 2 3 2 Ikinci 2 3 3 Ucuncu 2 3 4 Dorduncu 2 3 5 Besinci 2 3 6 Yeddinci 2 3 7 Sekkizinci 2 3 8 Doqquzuncu 2 4 Berde 2 4 1 Berde 2 4 2 Lemberan 2 5 Derbend 2 6 Elvend 2 7 Gence 2 8 Gulabli 2 9 Irevan 2 10 Qubadli 2 11 Salahli 2 12 Susa 3 Menbe 3 1 IstinadlarRus Azerbaycan mektebleri Redakte1891 ci ilde Baki ehalisinin xahisi ile ilk xususi rus Azerbaycan mektebinin isine xitam verilmis onun yerinde xalq mektebleri direktorunun nezareti altinda seher belediyye idaresinin vesaiti hesabina iki ibtidai tehsil ocagi yaradilmisdir Birinci mektebe S Qenizade mudir teyin edilmisdi Seher ehalisinin tehsile olan ehtiyacini temin etmek ucun rus muselman mekteblerinin sayi ilden ile artirilmis birinci rus inqilabi erefesinde Bakida 12 oglan 4 qiz rus Azerbaycan mektebi acilmisdi 1898 ci ilde S Qenizadenin tesebbusu ile onun mudir oldugu ikinci rus Azerbaycan mektebi natamam orta tehsil veren ikinci dereceli mektebe cevrilmis Aleksey ali ibtidai mektebi adi ile taninmisdir 1 Rus Azerbaycan mektebi xalqin tehsil maraqlarina cavab veren guclu tehsil herekatina cevrilmis onun numunesinde Baki Tiflis Gence Irevan quberniyalarinda rus Azerbaycan mektebi acilmisdir Rus Azerbaycan mektebinin tesiri ile eski molla ve mehelle mekteblerinde islahatlar aparilmis onlarin boyuk ekseriyyeti muasir teleblere uygunlasdirilmisdir Rus Azerbaycan mektebi Azerbaycanda siyasi musteqillik ve istiqlaliyyet milli dircelis ugrunda mubarize tarixinde xalq maarifinin ve medeniyyetin inkisafinda misilsiz rol oynamisdir Rus Azerbaycan mektebinin acilisi ile Ekinci den sonra Bakida azerbaycanlilarin ikinci ictimai qurumu yaradilmisdir Mekteblerin sayi artdiqca Qori Irevan seminariyalarinda ali pedaqoji institutlarda ve gimnaziyalarda tehsil alan genclerin Bakiya toplasmasi ucun genis imkanlar yaranmis 19 esrin 90 ci illerinde azerbaycanlilara mexsus Muselman ziyalilarinin ozeyi adli ilk ictimai teskilat tesis olunmus eyalet seherlerinde kend ve qesebelerde milli medeni heyat dircelmisdi Rus Azerbaycan mektebi muellimlerinin tesebbusu ile Bakida Gencede Naxcivanda Sekide Qubada Tiflisde Irevanda ve s seherlerde ilk teatr truppalari teskil olunmus sehne vasitesile maarifcilik ideyalari teblig olunmusdur 19 esrin sonu 20 esrin evvellerinde Azerbaycanin ictimai siyasi ve medeni heyatinda fealiyyet gosterenler esasen rus Azerbaycan mektebi muellimlerinden ve mezunlarindan ibaret olmusdur Rus muselman mektebleri pedaqoji heyetinin Sultan Mecid Qenizade Mahmud bey Mahmudbeyov Suleyman Sani Axundov Abdulla saiq Abdulla bey Divanbeyoglu Elisgender Ceferzade Qafur Resad Mirzezade Ferhad Agazade serqli ve basqalarinin istedadi sayesinde milli realist ve romantik edebiyyat rovneq tapmis ilk derslikler yaradilmis ilk usaq jurnallari nesr edilmis ve yuksek bedii tesir gucune malik saglam mundericeli usaq edebiyyati tesekkul tapmisdir 1 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin yaranmasinda ve fealiyyetinde rus Azerbaycan mektebinin xidmetleri xususile elametdardir Hemin mekteblerin mezunlari 20 esrin evvellerinde siyasi mubarizede siyasi partiyalarin teskilinde istirak etmisler Mehemmed Emin Resulzade Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Milli surasinin sedri Memmed Yusif Ceferov onun feal liderlerinden biri olmusdur Uzeyir bey Hacibeyli Ceyhun bey Hacibeyli Seyid Huseyn Cefer Cabbarli ve b milli dovlet quruculugunda feal istirak etmisler Rus Azerbaycan mektebinin muellimlerinden Sultan mecid Qenizade ve Mustafa Mahmudov Azerbaycanin parla mentinin uzvu olmuslar 1 Mektebler RedakteAgdam Redakte Mektebin direktoru Ehmed bey Abbasov olmusdur Zekeriyye bey Aslanov mektebin muellimi olmusdur Mezunlari sirasinda Qaflan Muradov Behram bey Kazimbeyov Kerim bey Yusifbeyov Mahmud bey Yusifbeyov Ibrahim bey Yusifbeyov Murtuza bey Yusifbeyov 2 kimi sexsler olmusdur Agdas Redakte Azerbaycanda acilan ilk dunyevi tehsil ocaqlarindan biri de 25 oktyabr 1882 ci ilde Agdasda gorkemli maarifci Suleyman Qayibov terefinden esasi qoyulan Rus tatar mektebi olmusdur 3 Suleyman Qayibov muduru olmusdur Baki Redakte Birinci Redakte Birsinifli ucuncu dereceli xususi rus tatar mektebi 4 1887 ci il oktyabrin 20 de H Mahmudbeyov S M Qenizade ile birlikde Bakida rus muselman mektebinin esasini qoydular 1891 ci il sentyabrin 23 de acildi 35 sagird qebul edildi 5 1914 cu ilde Hebib bey Mahmudbeyovun mektebinin fealiyyetinin 25 illik yubileyi qeyd olunmus bu munasibetle o car hokumeti terefinden tesekkurname ile de teltif edilmisdir Hasim bey Vezirov bu munasibetle Bakidaki rusi muselmani mekteblerin iyirmi bes illik yubileyi munasibetile adli kitabcasini nesr etdirmisdir 5 Burada evvel 42 nefer sagird vardi 6 Mektebde ana dili fars dili ile yanasi rus dili de telim olunurdu Buna gore de mekteb Rus tatar mektebi adlanirdi Fars dili ona gore kecilirdi ki ticaretle elaqedar butun muessiselerde yazi pozu fars dilinde aparilirdi 7 Azerbaycanda ve butun Zaqafqaziyada sohret qazanan rus Azerbaycan mektebi kecmis Spasski kucesi ile Kolyubakin kucelerinin tininde Haci aga Dadasovun ayi 35 manata kiraye edilmis xususi evinde yerlesirdi Ilk illerde mekteb tehsil haqqindan toplanan vesaitle ilde her sagirdden 3 man idare olunurdu Rus Azerbaycan mektebinin resmen birsinifli tedris muddeti 2 il tedris ocagi kimi fealiyyete baslamasina baxmayaraq sonralar 2 sinifli tedris muddeti 4 il oldu ve telimin mezmunu nisbeten genislendirildi 4 Mudurleri muxtelif illerde Hebib bey Mahmudbeyov ve Mustafa Mahmudov olmusdur Muellimleri Sultan Mecid Qenizade Ibrahim bey Musabeyov 1911 Abdulla Saiq 1906 Mustafa Mahmudov Abbas bey Minasazov Mehdi bey Hacibababeyov 1901 Mehemmed Tagi Atakisiyev olmusdur Mezunlari sirasinda Tagi Sahbazi Simurg 1912 Ebulqasim Huseynzade Seyid Huseyn Mirpasa Sadiqov kimi sexsler olmusdur Ikinci Redakte 1887 ci il oktyabrin 20 de H Mahmudbeyov S M Qenizade ile birlikde Bakida rus muselman mektebinin esasini qoydular 5 Sultan Mecid Qenizade muduru olmusdur Mehemmed Emin Resulzade 8 ve Mirzeaga Eliyev mezunlarindan olmusdur Ucuncu Redakte Xalqin tekidi ile hokumet terefinden ucuncu ve dorduncu rus tatar mektebleri acilir 9 Mahmud bey Mahmudbeyov muduru olmusdur Muellimleri sirasinda Hebib bey Mahmudbeyov ve Mustafa Mahmudov da olmusdur Mektebin mezunlari sirasinda Huseyn Ereblinski de olmusdur Dorduncu Redakte Suleyman Sani Axundov ve Zekeriyye bey Aslanov 1912 1915 10 kimi muellimleri olmusdur Besinci Redakte 2 oktyabr 1898 ci ilden 5 nomreli Rus tatar mektebi kimi fealiyyete baslamisdir Mekteb neft milyoncusu Murtuza Muxtarov terefinden iqtisadi meqsedle tikilmis binada yerlesmisdir 1905 1907 ci illerde Uzeyir Hacibeyov Qori seminariyasini bitirdikden sonra burada muellim islemis rus dili riyaziyyat musiqi ve tebiet fenlerinden ders demisdir Hazirda 51 nomreli tam orta mekteb olaraq fealiyyet gosterir 11 Hebib bey Mahmudbeyov muduru olmusdur Mezunlari sirasinda Sireli Memmedov da olmusdur Yeddinci Redakte 1908 ci il 7 nomreli Rus tatar mektebi Soldan Aga Eli bey Hesenov Suleyman Sani Axundov direktor Abdulla Saiq Elimemmed bey MustafayevSuleyman Sani Axundov mektebin muduru olmusdur Muellimleri sirasinda Aga Eli bey Hesenov Abdulla Saiq Elimemmed bey Mustafayev 1906 1920 12 Rehim bey Sixlinski kimi sexsler olmusdur Mezunlari sirasinda ise Suleyman Rustem Hacimemmed Qafqazli Cefer Cabbarli 1908 13 ve Mirze Bala Memmedzade kimi sexsler kimi olmusdur Sekkizinci Redakte Ebduleli bey Velibeyov 14 mektebin mudiri olmusdur Doqquzuncu Redakte Rehim bey Vekilov 1916 1917 ve Mirze Muxtar Mehemmedov bu mektebde muellim olaraq fealiyet gostermisdir Berde Redakte XIX esrin sonlarinda Berde erazisinde uc rus mektebi acilib Mekteblerden biri Lemberan rus tatar mektebi ikincisi Alpoud kendinde ucuncusu ise indiki Berde seherinde fealiyyet gosterib Berde Redakte Mekteb 25 oktyabr 1883 cu il den fealiyyet gostermeye baslamisdir 15 Serencam Tiflis seherinde verilib Ilk muellimleri Qori Muellimler Seminariyasinin mezunlari olub O vaxt qizlari mektebe goturmediklerine gore bu mektebin ilk sagirdleri 7 oglan olub Direktorlardan Pakize Muxtarova bildirir ki bu mektebin acilmasinda Necef Bey Vezirovun boyuk xidmetleri olub Butun metodik materiallar hemin dovrlerde Bakida ikinci rus qiz gimnaziyasinin mudiri olan Necef beyin qizi Sara xanim terefinden gonderilib Mekteb evvelce Rus Tatar mektebi oten esrin yetmisinci illerinde beynelmilel mekteb sonralar yeniden rus mektebi adlandirilib Indiki Nizami Gencevi adina 2 sayli tam orta mekteb 16 Lemberan Redakte Mekteb 1883 cu il den fealiyyet gostermeye baslamisdir 15 Resul bey Tahirov 10 muduri olmusdur Derbend Redakte 1902 ci ilde esasi qoyulmus rus tatar mektebi Derbend qazisi Haci Molla Memmed Sadiq Pisnamazin seher meclisine gonderildiyi xahisnameye esasen acilmisdi O xahisnamesinde gosterirdi ki Derbendde basqa seherlerde olan yaxsi tehciz edilmis muselman genclerin eqli menevi inkisafina imkan veren mektebler yoxdur Ona gore de Derbend seherinin muselman ictimaiyyeti seherde rus muselman mektebinin acilmasini xahis edir Seher idaresi muselmanlarin xahisini nezere alib Baki quberniyasinin ve Dagistan vilayetinin xalq mektebleri direktorluqlarinin raziligini aldi ve 1902 ci ilde sentyabrin 1 de rus tatar mektebi fealiyyete basladi Xalq mektebleri direktoru mektebin acilmasina raziliq vererken seher bascisina bildirmisdi ki mektebin sagirdleri Car hokumetinin bayramlarini ve muselmanlar ucun elametdar olan asagidaki gunleri qeyd etmelidirler Bunlar Novruz bayrami 19 21 mart Meherremlik ayi 3 gun Sefer ayi 2 gun Ramazan bayrami 1 gun 1 3 Sevval 10 11 ve 18 Zilhicce 1902 ci ilde qoyulmus rus Azerbaycan mektebi fealiyyet gosterirdi ki burada 72 oglan tehsil alirdi 10 muselman mektebi var ki bunlarda cemi 284 sagird tehsil alirdi Sagirdlerin 253 u oglan 31 i qiz idi 1904 cu ilde realni mektebin sagirdleri ucun seherin meri Qasim bey Heyderovun adina 150 manat mebleginde teqaud teyin edilmisdi Bu teqaudu ilk defe 1904 cu ilde 3 cu sinif sagirdi Mehdi bey Memmedbeyov almisdi 1905 ci ilde seher ictimaiyyeti idaresi terefinden I Pyotr adina 3 mukafat mueyyen edildi Realni mektebin sagird Cavad bey Zeynalov ve Qiz gimnaziyasinin sagirdi A Aslanova bu mukafati ilk defe alanlardan idi 17 Elvend Redakte Novruzeli beyin acdigi dordsinifli rus tatar mektebidir Sirin bey Nuriyev mezunlarindan olmusdur Gence Redakte 1899 ci ilin oktyabrinda Gence ziyalilarinin tesebbusu ile iki sinifden ibaret rus tatar mektebi acilmisdi 18 Muellimleri sirasinda Mirze Abbas Abbaszade Haci Kerim Sanili 1902 1904 mezunlari sirasinda ise Cahangir Nagiyev Eli Nezmi Eli Razi Semcizade Ebulfet bey Mesedi Suleyman oglu kimi sexsler olmusdur Gulabli Redakte 1885 ci ilden fealiyyet gostermisdir 19 Firudin Susinski yazir ki bu mekteb Ebdurrehim bey Haqverdiyev terefinden insa olunumusdur ve hemin mektebde rus dili dersini de ozu demisdi Bu mektebe ekser bolgelerden tehsil almaga gelermisler 1920 ci ilde mekteb Agdam seherine kocurulmusdur Sonralar ise mekteb Agdam 2 sayli beynelmilel seher mektebi kimi fealiyyet gostermisdir Son iller mektebin direktoru Sadiqov Elovset olmusdur 20 Ebdulkerim bey Velibeyov ise 1896 1904 cu illerde mektebin muduru olmusdur Muellimleri sirasinda ise Ebdurrehimbey Haqverdiyev ve Zekeriyye bey Aslanov kimi sexsler de olmusdur Irevan Redakte 1896 ci il oktyabrin 21 de Irevanda rus tatar Azerbaycan mektebi acmisdir Ilk defe mektebe nezerde tutulan 70 sagird evezine 110 sagird qebul edilmisdi Rusiya Xalq Maarif Nazirliyi terefinden tesdiq edilen Mektebin tedris planina Azerbaycan rus fars ereb dilleri seriet ve hesab daxil idi Ana dili ses usulu ile A Cernyayevsakinin Veten dili fars dili Sedi Sirazinin Gulustan rus dili M Volperin Rus dili hesab Yevtusevskinin Meseleler kitabi seriet dersleri ise Firudin bey Kocerlinin tertib etdiyi kitab uzre tedris edilirdi Rus tatar Azerbaycan mektebini tesis eden komissiyanin terkibine Abbasqulu xan Irevanski sedr Irevan gimnaziyasinin Azerbaycan dili muellimi Ismayil bey Sefibeyov Irevan Muellimler Seminariyasinin Azerbaycan dili muellimi Rehim Xelilov ve basqalari daxil idi Irevan ziyalilari mektebe tez tez komek edirdiler 21 1909 cu ilin Kavkazski kalendar mecmuesinde Hasim bey Nerimanbeyovun Rus tatar mektebinin muellimi oldugu gosterilir Mecmuenin 1904 cu il nomresinde ise Irevan rus tatar mektebinde Abbasqulu xan Irevanski fexri nezaretci olmusdur Ve o dovurde 106 sagir tehsil alirdi Mecmuennin 1906 ci il nomresinde Irevan rus tatar mektebinin heyetinin genislendiyi aydinlasir Buradan belli olur ki 1906 1907 ci il tedris ilinde Irevan rus tatar mektebinde Hasim bey Nerimanov nezaretci Hemid bey Saxtaxtinski ve Recebov muellim Axund Abdulla bey Qaziyev seriet muellimi Memmed Veli Qemerlinski Azerbaycan dili muellimi islemisdir 22 Qubadli Redakte 1882 ci ilde Qubadlida yaradilib Hemin mektebin esasi Hesen bey Sultanov terefinden qoyulmusdur 23 Qubadli mektebi iki sinifli dord illik oldugu ucun 1 ci ve 3 cu sinif sagirdlerini bir sinif otagina 2 ci ve 4 cu sinif sagirdlerini ise basqa bir sinif otagina yigib bir yerde ders kecermisler Bele cetinlik uzun muddet davam edib Qubadli mektebi ilk defe Xanlar beyin atasina mexsus evde teskil edilib Sonra mekteb Hesim beyin daha yaxsi seraitli evine kocurulub Sonra Teymur beyin oglu Hesen bey Sultanovun tesebbusu ve yerli hokumetin komekliyi ile qarsi terefde uc otaqli yeni mekteb binasi tikilir 24 1883 cu ilden muduru Rehim bey Novruzov olmusdur Muellimleri sirasinda Uzeyir Hacibeyov Hesim bey Nerimanbeyov Mehdi bey Melik Aslanov kimi sexsler olmusdur Mezunlari arasinda Cingiz Ildirim Cabbar bey Sultanov Abbas bey Sultanov Huseynqulu Babayev Hesen bey Sultanov Ismayil Abisov ve Qulam Sultanov kimi sexsler olmusdur Salahli Redakte Taixitdin Mamleyev terefinden Qazax qezasinin Salahli kendinde 1875 ci il rus tatar mektebi acilmisdir Semed Vurgun bu mektebin mezunu olmusdur Susa Redakte 1896 ci ilin oktyabrinda Susa ziyalilarinin tesebbusu ile iki sinifden ibaret rus tatar mektebi acilmisdi Seher ehalisi mektebin butun xerclerini oz uzerine goturmusdu O zaman seher qazisinin din xadimlerinin elece de 1500 den cox adamin imzasi ile qisa muddetde bas mescidin heyetinde yeni bir tedris binasinin tikilmesini nezerde tutan plan hazirlanmisdi Sahzade Feteli bey Qacar ve Xan qizi Natevan bu bina tikilenedek oz evlerini temennasiz olaraq mektebe vermisdiler Susa Realni Mektebi sagirdlerinin gosterdiyi iki sehnecikden toplanan 500 manat ve seher ziyalilarinin Xandemirov teatrinda hazirladiqlari tamasadan elde edilen gelir hesabina mekteb binasinin tikintisi bas tutdu Mekteb car II Nikolayin tacqoyma merasimi munasibetile onun serefine Susa Nikolayevski rus tatar mektebi adlandirilmisdi 25 Mektebin mudiri Hasim bey Vezirov idi Muellimleri ise Rasim bey Tahirov Mirze Baxis Yusifzade Mirze Mehdi Saricalinski Mehdiqulu xan Vefa Agalar bey Eliverdibeyov mezunlari sirasinda ise Ceyhun bey Hacibeyli Zulfuqar Hacibeyov Uzeyir Hacibeyli Yusif Vezir Cemenzeminli Ferhad bey Vezirov Mirze Xosrov Axundov Bahadir Velibeyov Mehdi bey Heyatov Husu Haciyev Hemid bey Agayev ve Mirze Veli bey Ismayilov 26 kimi sexsler olmusdur Menbe RedakteMemmedov X ilk Rus muselman mektebi ve onun tarixi rolu Azerbaycan mektebi jurnali 1964 5 Vezirov H Rus muselman mekteblerinin iyirmi bes illik yubileyi munasibetile Kefim gelende kitabinda B 2001 Huseyn Ehmedov Azerbaycan mekteb ve pedaqoji fikir tarixi Baki Elm ve tehsil 2014 seh 220 229 Istinadlar Redakte 1 2 3 4 Rus tatar mektebleri Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi II Baki Lider 2005 seh 313 ISBN 9952 417 44 4 Orxan Zakiroglu Baharli Murtuza bey ocagi selefleri xelefleri Baki 2015 1 1 2 2 1 2 3 3 4 5 6 7 1 2 8 9 10 Arxivlenmis suret 2017 12 31 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 03 11 11 1 2 12 olu kecid 13 14 olu kecid http muallim edu az www old arxiv 2012 14 22 htm Arxivlenmis suret 2020 11 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 03 12 15 16 Esger Zeynalov Irevan xanligi gercekliyin aydinligi 17 18 19 20 Menbe https az wikipedia org w index php title Rus tatar mektebleri amp oldid 6025389, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.