fbpx
Wikipedia

Bosniya və Herseqovina

Avqust 03, 2021

Bosniya və Herseqovina (bosn. və xorv. Bosna i Hercegovina, BiH, serb. Босна и Херцеговина, БиХ) — Balkan yarımadasına yerləşən konfederativ dövlət.

Bosniya və Herseqovina

bosn. və xorv. Bosna i Hercegovina
serb. Босна и Херцеговина, БиХ
Gerbi
Himni: Intermezzo
Paytaxtı
və ən böyük şəhəri		Sarayevo-322 min (2014-cü il)
Rəsmi dilləriBosniya, Xorvat və Serb
İdarəetmə formasıRespublika
Tarixi 
• Yaranması
1 mart 1992
Ərazisi
• Ümumi
51197 (129-cu yer)
• Su (%)
10
Əhalisi
• 2015 təxmini
3 820 min (132-ci yer)
• 1.X.2013 siyahıya alma
3 791 622
• Sıxlıq
74/km2 (191.7/kv. mil)
ÜDM (AQP)2014 təxmini
• Ümumi
38,08 milliard (114-cü)
• Adam başına
9 800 (134-cü)
ValyutasıBosniya və Herseqovina markı (BAM)
Saat qurşağıUTC+1
Telefon kodu387
İnternet domeni.ba

Ölkə bir bütünü meydana gətirən üç etnik qrupa ev sahibliyi etməkdədir: Boşnaklar, Serblər və Xorvatlar. İngiliscədə və daha bir çox dildə etnik şəxsiyyət nəzərdə tutulmadan bütün Bosniya-Hersoqovina xalqına Bosniyalı deyilir. Ancaq türkcədə tarixdən gələn yaxınlıqdan ötəri Bosniyalı deyildiyi anda Boşnaklar yəni Bosniyalı Müsəlmanlar termini nəzərdə tutular. Ayrıca ölkədə Bosniyalı və ya Hersoqovinalı olmaq da ayrı etnik şəxsiyyəti vurğulamaq üçün istifadə edilər. Bosniyalıyam demək müsəlmanam deməkdir. Hersoqovinalı demək xorvatam deməkdir. Ölkə rəhbərlik baxımından iki eyni dövlətçiliyə bölünmüş vəziyyətdədir. Bunlar, Bosniya-Hersoqovina Federasiyası və Serb Respublikasıdır.

Ölkəni, şimal, qərb və cənubdan Xorvatiya, şərqdən Serbiya, yenə cənubdan Monteneqro çevirməkdə, Adriatik dənizinə isə Nəm şəhərinin yerləşdiyi yerdə yalnız 20 km-lik (limanı olmayan) bir sahili vardır. Ölkənin coğrafiyası mərkəz və cənubda dağlıq, şimal-qərbdə təpəlik, şimal-şərqdə düzlük bir xarakter sərgiləyir. Dövlətin paytaxtı və ən böyük şəhəri Sarayevo, bir çox yüksək dağla əhatə olunmuşdur. Bu coğrafi xüsusiyyətinə görə şəhər qış turizminə əlverişlidir və 1984 Qış Olimpia Oyunlarına ev sahibliyi etmişdir.

Ölkənin əksəriyyətini örtən Bosniya bölgəsində ılıman yer iqlim görülər, bu bölgədə yayları isti, qışları qar, yağmurlu və soyuqdur. Ölkənin cənub sahillərindəki daha kiçik Hersoqovina bölgəsində isə tipik Aralıq dənizi iqlimi . Bosniya-Hersoqovina təbii sərvətlər baxımından da zəngin bir ölkədir.

Adın etimologiyası

Bosna çayının və macar dilində "herseq" ("Voyevoda" deməkdir) sözündən yaranmışdır.

Tarix

Bosniya və Herseqovina tarixi
 
Bu məqalələr ölkə seriyasındandır
Slavyanlardan öncəki dövr
İllirik • Dalmatsiya
Orta əsrlər
Bosniya banatı • Bosniya Krallığı
Osmanlı İmperiyası
Bosniya əyaləti • Bosniya vilayəti
Avstriya-Macarıstan
Bosniya və Herseqovina kondominiumu
Yuqoslaviya
Vrbas banovinası • Drina banovinası • Zeta banovinası • Xorvatiya banovinası
Müstəqil Xorvatiya Dövləti
Bosniya və Herseqovina Sosialist Respublikası
Müstəqillik dövrü
Bosniya və Herseqovina Respublikası, Xorvatiya Herseq-Bosna Respublikası, Serb Respublikası, Qərbi Bosniya Respublikası
Bosniya və Herseqovina
 

Aralıq dənizi sahilindəki digər şəhərlər kimi Bosniyada tarix səhnəsindəki yerini Roma İmperatorluğu içərisində götürmüşdür. Roma İmperatorluğunun çöküşündən sonra Bosniyanın rəhbərliyi 1200-cü illərdə müstəqilliyini əldə edənə qədər müxtəlif rollara əl dəyişdirmişdir. Müstəqilliyini 260 ildən çox bir müddət qoruyan Bosniya Krallığı bu müddət boyunca macarlar və serblərə qarşı torpaqlarını müdafiə etmək məcburiyyətində qalmışdır.

1463-cü ildə Osmanlı idarəsi altına keçən Boşnaklar eyni zamanda Müsəlmanlığı da mənimsəmişdir. Müsəlmanlığı qəbul edən boşnakların dini öhdəçiliklərini yerinə yetirməsinə icazə verən Osmanlı idarəsi Bosniya torpaqlarında tikdiyi strukturlar və məscidlərlə eyni zamanda Boşnakların ənənələri ilə mədəniyyətinə də təsir etmişdir. 1878-ci ilə qədər davam edəcək olan Osmanlı idarəsi altındakı dövrdə xeyli çox Boşnak Osmanlı idarəsində, dövlət rəhbərliyində əhəmiyyətli vəzifələrə gətirilmişdir. Zəifləyən Osmanlı İmperiyasını parçalamağa qərar verən müttəfiqlərin mali çətinliklər içərisindəki İstanbula nəşr təzyiqi nəticəsində Bosniyadakı Osmanlı idarəsi döyüşülmədən, stol başında sona çataraq Avstriya-Macarıstan İmperatorluğunun idarəsinə keçmişdir.

1918-ci ilə qədər sürəcək olan avstriya-Macarıstan İmperatorluğu idarəsi altındakı dövrdə ölkə yenidən quruluşlandırılaraq çökməkdə olan Osmanlı İmperatorluğu idarəsi altındakı dövrün sonlarında yaşadığı çətinliklərdən uzaqlaşaraq rifaha qovuşacaq. Bu inkişafların böyük Serbiya qurulmasını məqsəd qoyan Rusiyanın mali dəstəyi ilə reallaşdığı şübhəsizdir. Bosniyadakı Müsəlman nufüsun Osmanlı idarəsi altındakı digər torpaqlara köçü və onların tərk etdiyi yerlərə Serblərin yerləşməsiylə Bosniyadakı etnik quruluşun dəyişməsi bu dövrdə yaşanmışdır.

1918–1941-ci illər arasındakı dövr Yuqoslaviyanın iç qarışıqlıqları və döyüşlə keçmişdir. 1941–1945-ci illəri arasındakı İkinci Dünya Döyüşü əsnasında Nazılar Yuqoslaviyanı işğal edərək Slovenyanı Almaniyaya, Xorvatiyanı, İtaliyaya və Makedoniyanı Bolqarıstana bağlayaraq xüsusilə Yəhudi və qaraçılara qarşı bir etnik təmizlik hərəkətinə girişərək toplama düşərgələrində minlərlə insanı öldürdülər.

1945–1990-cı illər arasındakı soyuq döyüş dövrünün 35 illi Titonun liderligi altında keçdi. Bu dövrdə Bosniya – Hersoqovinanın sərhədləri 1918 əvvəli döndü və Boşnaklar mədəni şəxsiyyətlərinə yenidən qovuşdular. Qərbin dəstəyi ilə Yuqoslaviyada döyüşün izləri tez silindi. Qərbli ölkələr Yuqoslaviyanı yalnız iqtisadi deyil eyni zamanda əsgəri və siyasi sahədə də dəstəklədi. 1970-ci illərdə Sovet müdaxiləsi riski ilə qarşılaşıldığında Amerika Birləşmiş Dövlətləri Yuqoslaviyanı müdafiə etmək üçün nüvə gücə müraciət edə biləcəyini açıqladı. Soyuq döyüşün sona çatması və sona çatan kommunist rejimlə birlikdə parçalanan Sovetlər Birliyindən Yuqoslaviyada təsirləndi.

1986–1992-ci illər arasında yaşanan qanlı vətəndaş müharibələrinin sonrasında Yuqoslaviya parçalandı. Həddindən artıq milliyyətçi Slobodan Miloshevich və onun dəstəklədiyi xadimlər tərəfindən böyük Serbiyas(n)ı qurma xəyalları ilə sistematik bir soyqırım reallaşdırıldı. Bu dövrdə 10.000in üzərində Boşnak həyatını itirdi. Serblərin başda Saraybosna olmaq üzrə əhatə etmə altında tutduğu şəhərləri bombalamasına, sniper atəşi ilə günahsız vətəndaşları öldürməsinə, başda ziyalılar olmaq üzrə seçilmiş kəslərin toplama düşərgələrində öldürülməsi ilə reallaşdırılan etnik təmizlik hərəkətinə qərbli ölkələr uzun müddət lazım olan reaksiyanı göstərməyərək soyqırıma tamaşaçı qaldı.

1992-ci lin fevralında müstəqilliyini elan edən Bosniya – Hersoqovina 7 aprel 1992-ci ildə də ABŞ və digər qərbli ölkələr tərəfindən tanındı və 22 may 1992-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatına qəbul edildi.

Bosniyadakı döyüş 1992-ci ilin yazında başladı. Bosniyanın şimalını hədəf alan hücumların məqsədi bu bölgələrdən Boşnak və Xorvatları uzaqlaşdıraraq Serb dövlətini qurmaq idi. Serblərin bu hücumları bölgədəki digər etnik qruplar üçün tam bir fəlakətə çevrildi.

Döyüşün ilk aylarında şərqdəki xeyli çox Boşnak şəhəri serblərin hücumları nəticəs(n)i asanca düşdü. Ancaq şəhəri çevirən təpələrində köməyiylə Srebrenizka hücumlara qarşı özünü müvəffəqiyyətlə müdafiə etdi.

1993-cü ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatı altı məskunlaşma vahidini "etibarlı bölgə" elan etdi, Srebrenitsada bunlardan biri idi. Məqsəd sərhədləri qoruna bilər hala gətirərək barış üçün görüşülə bilər bir zəmin yaratmaq idi. Köməklərin etibarlı bölgələrə çatdırılması gündəmə gəlincə bu tətbiq işğalçı-təcavüzkar güclərlə Birləşmiş Millətlər Təşkilatı əsgərlərinin əməkdaşlıq etməsini tələb edərək məqsədi ilə tam bir təzad meydana gətirər hala gəldi

1995-cilin may yaında serblər Saraybosnadakı əhatə etməyi şiddətləndirdi və NATO serblərə qarşı hava hücumu təşkil edildi. Buna missilleme olaraq Serblər 6 etibarlı bölgəni bombalayaraq 300 Birləşmiş Millətlər əsgərini girov götürdü. İyul 1995-ci ildə general Mladic əmrindəki Serb gücləri Srebrenizkadakı Hollandiyalı Birləşmiş Millətlər güclərini təsirsiz hala gətirərək şəhəri hədəf aldı. Təxminən 25,000 boşnak serb hədəsi üzərinə şəhəri tərk edərək bir başqa etibarlı bölgə olan Potocariyə çatdı. 5000 mühacirin düşərgəyə girməsinin ardından Hollandiyalı barış gücü əsgərləri düşərgənin dolduğunu bildirərək düşərgənin girişini bağladı. Bu hadisə, düşərgənin yaxınlarındakı təxminən 20,000 Boşnağın Serblərin ölüm hədəsinə qarşı savunmasız qalmasına yolaçtı. Serblər bölgədəki Boşnakları çıxarmağa başladığında Hollandiyalı birliklər müdaxilə tapılmadı, hətta əməliyyatların düz bir şəkildə reallaşdırılması üçün təşkilatda köməkçi belə oldu. Qadın və uşaqlar ayrıldıqdan sonra əsgərlik çağına gəlmiş olan kişilər avtobuslara mindirildikdən sonra düşərgənin yaxınında gülləyə düzülərək öldürüldü. İkinci Dünya Döyüşündən sonrakı bu ən böyük soyqırımda 10 – 15 min Boşnakın qətl edildiyi iddia edilməkdədir. Qızılxaç səlahiyyətliləri bu hadisələr əsnasında 7.500 adamın itdiyini bildirmişdir.

Coğrafiya

İqlim

Bosna-Hersoqovinada yerli iqlim hakimdir. Hava istilikləri, ən isti aylar olan İyul və Avqustda 30 dərəcəyə qədər çıxarkən, ən soyuq günlər isə, Dekabr və Yanvar aylarında yaşanmaqda və istilik −20 dərəcəyə qədər düşməkdədir. Ümumiyyətlə 4 mövsüm bol yağış alan/sahə ölkədə ən yağışlı ay İyun (110–115 mm), ən quraq ay isə Dekabrdır (40–70 mm). Ölkənin cənub-qərb seqmentində və Neretva Vadisində Aralıq dənizi iqlimi görülər. Bu bölgələrdə meyvə-tərəvəz bağçaları, üzüm bağları vardır. Heyvandarlıq isə, ölkənin bütünündə edilməkdədir.

Başlıca çayları Una, Sənə, Drina, Sova, Bosniya və Mostar Körpüsünün altından axan Neretvadır.

Başlıca təbii qaynaqları kömür, dəmir, boksit, manqan, meşələr, mis, xrom, sink, güllə, duz, barit, asbest, kaolin və gipsdir.

Ölkədəki əlavəs(n)ilə bilər torpaqların nisbəti %14, otlaq və meraların nisbəti %20, meşə və ağaclıq sahələrin nisbəti %39, digər torpaqların nisbəti də %27'dir. Sulana bilən ərazi 20 km2 dir.

Şəhərlər

  Əsas məqalə: Bosniya və Hersoqovina şəhərlərinin siyahısı

İnzibati ərazilər

 
çəhrayı — Serb Respublikası, mavi — Bosniya və Herseqovina Federasiyası, yaşıl — Brçko dairəsi

Dövlət ayrı fəaliyyət göstərən Bosniya və Herseqovina Federasiyası,Serb Respublikası və Brçko dairəsindən ibarətdir.

  Bosniya və Herseqovina Federasiyası

Bosniya və Herseqovina Federasiyası 10 kantondan ibarətdir

  1. Unsk-San
  2. Posav
  3. Tuzla
  4. Zenitsa-Doboy
  5. Bosna-Podrin
  6. Orta Bosniya
  7. Herseqovina-Neretvan
  8. Qərbi Herseqovina
  9. Sarayevo
  10. Qərbi Bosniya

  Serb Respublikası

Serb Respublikası 7 bölgə və 63 bələdiyyədən ibarətdir.

  1. Banya-Luka
  2. Doboy
  3. Bielina
  4. Zvornik
  5. Sarayevo-Romaniya
  6. Foça
  7. Trebinye

Brçko dairəsi

Hökumət

Ali qanunverici orqan – Milli palata; Xalq palatası.

Siyasət

Siyasi partiyalar:

  1. . Demokratik Hərəkat Partiyası, lideri S.Tixiç;
  2. . Bosniya və Herseqovina Uğrunda Partiya, lideri S.Xəliloviç;
  3. . Demokratik Xalq İttifaqı (bosniyalılar), lideri F.Abdıç;
  4. . Demokratik Xorvat Birliyi, lideri B.Kolak;
  5. . Serb Demokrat Partiyası, lideri D.Kaviç;
  6. . Bosniya və Herseqovina Sosial – Demokratik Partiyası, lideri Z.Laqumciya.

Brçko Dairəsi

Brçko dairəsi eyni zamanda həm Bosniya və Herseqovina federasiyasının həm də Serb Respublikasının tərkib hissəsidir.

Xarici əlaqələr

Silahlı qüvvələr

  • Bosniya-Herseqovina Silahlı Qüvvələri

İqtisadiyyat

  • İxracat: Paltar, kimyəvi maddələr, mebel.
  • İdxal: Maşın və avadanlıqlar alıcı təlabatı malları, ərzaq malları.

Daşınma və kommunikasiyalar

Demoqrafiya

2007-ci ilin iyun ayının 30 – na olan rəsmi təxminlərə əsasən ölkədə 3.842.942 nəfər əhali yaşayır.

Millətlər

Dil

Boşnak dili, Serb dili, Xorvat dili

Din

Müsəlmanlar – 40% Pravoslavlar – 31% Katoliklər və Protestantlar – 19%

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. . 2010-12-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-04-24.

Xarici keçidlər

  • Agency for Statistics of Bosnia and Herzegovina : Demography 2009-10-04 at the Wayback Machine
  • News[ölü keçid]
   Bosniya və Herseqovina ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

Avqust 03, 2021
bosniya, herseqovina, bosn, xorv, bosna, hercegovina, serb, Босна, Херцеговина, БиХ, balkan, yarımadasına, yerləşən, konfederativ, dövlət, bosn, xorv, bosna, hercegovina, serb, Босна, Херцеговина, БиХbayrağı, gerbihimni, intermezzopaytaxtıvə, böyük, şəhərisara. Bosniya ve Herseqovina bosn ve xorv Bosna i Hercegovina BiH serb Bosna i Hercegovina BiH Balkan yarimadasina yerlesen konfederativ dovlet Bosniya ve Herseqovinabosn ve xorv Bosna i Hercegovina serb Bosna i Hercegovina BiHBayragi GerbiHimni IntermezzoPaytaxtive en boyuk seheriSarayevo 322 min 2014 cu il Resmi dilleriBosniya Xorvat ve SerbIdareetme formasiRespublikaTarixi Yaranmasi1 mart 1992Erazisi Umumi51197 129 cu yer Su 10Ehalisi 2015 texmini3 820 min 132 ci yer 1 X 2013 siyahiya alma3 791 622 Sixliq74 km2 191 7 kv mil UDM AQP 2014 texmini Umumi38 08 milliard 114 cu Adam basina9 800 134 cu ValyutasiBosniya ve Herseqovina marki BAM Saat qursagiUTC 1Telefon kodu387Internet domeni baOlke bir butunu meydana getiren uc etnik qrupa ev sahibliyi etmekdedir Bosnaklar Serbler ve Xorvatlar Ingiliscede ve daha bir cox dilde etnik sexsiyyet nezerde tutulmadan butun Bosniya Hersoqovina xalqina Bosniyali deyilir Ancaq turkcede tarixden gelen yaxinliqdan oteri Bosniyali deyildiyi anda Bosnaklar yeni Bosniyali Muselmanlar termini nezerde tutular Ayrica olkede Bosniyali ve ya Hersoqovinali olmaq da ayri etnik sexsiyyeti vurgulamaq ucun istifade ediler Bosniyaliyam demek muselmanam demekdir Hersoqovinali demek xorvatam demekdir Olke rehberlik baximindan iki eyni dovletciliye bolunmus veziyyetdedir Bunlar Bosniya Hersoqovina Federasiyasi ve Serb Respublikasidir Olkeni simal qerb ve cenubdan Xorvatiya serqden Serbiya yene cenubdan Monteneqro cevirmekde Adriatik denizine ise Nem seherinin yerlesdiyi yerde yalniz 20 km lik limani olmayan bir sahili vardir Olkenin cografiyasi merkez ve cenubda dagliq simal qerbde tepelik simal serqde duzluk bir xarakter sergileyir Dovletin paytaxti ve en boyuk seheri Sarayevo bir cox yuksek dagla ehate olunmusdur Bu cografi xususiyyetine gore seher qis turizmine elverislidir ve 1984 Qis Olimpia Oyunlarina ev sahibliyi etmisdir Olkenin ekseriyyetini orten Bosniya bolgesinde iliman yer iqlim goruler bu bolgede yaylari isti qislari qar yagmurlu ve soyuqdur Olkenin cenub sahillerindeki daha kicik Hersoqovina bolgesinde ise tipik Araliq denizi iqlimi Bosniya Hersoqovina tebii servetler baximindan da zengin bir olkedir Mundericat 1 Adin etimologiyasi 2 Tarix 3 Cografiya 3 1 Iqlim 4 Seherler 4 1 Inzibati eraziler 4 2 Bosniya ve Herseqovina Federasiyasi 4 3 Serb Respublikasi 4 4 Brcko dairesi 5 Hokumet 6 Siyaset 7 Brcko Dairesi 8 Xarici elaqeler 9 Silahli quvveler 10 Iqtisadiyyat 11 Dasinma ve kommunikasiyalar 12 Demoqrafiya 12 1 Milletler 13 Dil 14 Din 15 Hemcinin bax 16 Istinadlar 17 Xarici kecidlerAdin etimologiyasi RedakteBosna cayinin ve macar dilinde herseq Voyevoda demekdir sozunden yaranmisdir Tarix RedakteBosniya ve Herseqovina tarixi Bu meqaleler olke seriyasindandirSlavyanlardan onceki dovrIllirik DalmatsiyaOrta esrlerBosniya banati Bosniya KralligiOsmanli ImperiyasiBosniya eyaleti Bosniya vilayetiAvstriya MacaristanBosniya ve Herseqovina kondominiumuYuqoslaviyaVrbas banovinasi Drina banovinasi Zeta banovinasi Xorvatiya banovinasiMusteqil Xorvatiya DovletiBosniya ve Herseqovina Sosialist RespublikasiMusteqillik dovruBosniya ve Herseqovina Respublikasi Xorvatiya Herseq Bosna Respublikasi Serb Respublikasi Qerbi Bosniya RespublikasiBosniya ve Herseqovina bmrAraliq denizi sahilindeki diger seherler kimi Bosniyada tarix sehnesindeki yerini Roma Imperatorlugu icerisinde goturmusdur Roma Imperatorlugunun cokusunden sonra Bosniyanin rehberliyi 1200 cu illerde musteqilliyini elde edene qeder muxtelif rollara el deyisdirmisdir Musteqilliyini 260 ilden cox bir muddet qoruyan Bosniya Kralligi bu muddet boyunca macarlar ve serblere qarsi torpaqlarini mudafie etmek mecburiyyetinde qalmisdir 1463 cu ilde Osmanli idaresi altina kecen Bosnaklar eyni zamanda Muselmanligi da menimsemisdir Muselmanligi qebul eden bosnaklarin dini ohdeciliklerini yerine yetirmesine icaze veren Osmanli idaresi Bosniya torpaqlarinda tikdiyi strukturlar ve mescidlerle eyni zamanda Bosnaklarin eneneleri ile medeniyyetine de tesir etmisdir 1878 ci ile qeder davam edecek olan Osmanli idaresi altindaki dovrde xeyli cox Bosnak Osmanli idaresinde dovlet rehberliyinde ehemiyyetli vezifelere getirilmisdir Zeifleyen Osmanli Imperiyasini parcalamaga qerar veren muttefiqlerin mali cetinlikler icerisindeki Istanbula nesr tezyiqi neticesinde Bosniyadaki Osmanli idaresi doyusulmeden stol basinda sona cataraq Avstriya Macaristan Imperatorlugunun idaresine kecmisdir 1918 ci ile qeder surecek olan avstriya Macaristan Imperatorlugu idaresi altindaki dovrde olke yeniden quruluslandirilaraq cokmekde olan Osmanli Imperatorlugu idaresi altindaki dovrun sonlarinda yasadigi cetinliklerden uzaqlasaraq rifaha qovusacaq Bu inkisaflarin boyuk Serbiya qurulmasini meqsed qoyan Rusiyanin mali desteyi ile reallasdigi subhesizdir Bosniyadaki Muselman nufusun Osmanli idaresi altindaki diger torpaqlara kocu ve onlarin terk etdiyi yerlere Serblerin yerlesmesiyle Bosniyadaki etnik qurulusun deyismesi bu dovrde yasanmisdir 1918 1941 ci iller arasindaki dovr Yuqoslaviyanin ic qarisiqliqlari ve doyusle kecmisdir 1941 1945 ci illeri arasindaki Ikinci Dunya Doyusu esnasinda Nazilar Yuqoslaviyani isgal ederek Slovenyani Almaniyaya Xorvatiyani Italiyaya ve Makedoniyani Bolqaristana baglayaraq xususile Yehudi ve qaracilara qarsi bir etnik temizlik hereketine giriserek toplama dusergelerinde minlerle insani oldurduler 1945 1990 ci iller arasindaki soyuq doyus dovrunun 35 illi Titonun liderligi altinda kecdi Bu dovrde Bosniya Hersoqovinanin serhedleri 1918 evveli dondu ve Bosnaklar medeni sexsiyyetlerine yeniden qovusdular Qerbin desteyi ile Yuqoslaviyada doyusun izleri tez silindi Qerbli olkeler Yuqoslaviyani yalniz iqtisadi deyil eyni zamanda esgeri ve siyasi sahede de destekledi 1970 ci illerde Sovet mudaxilesi riski ile qarsilasildiginda Amerika Birlesmis Dovletleri Yuqoslaviyani mudafie etmek ucun nuve guce muraciet ede bileceyini aciqladi Soyuq doyusun sona catmasi ve sona catan kommunist rejimle birlikde parcalanan Sovetler Birliyinden Yuqoslaviyada tesirlendi 1986 1992 ci iller arasinda yasanan qanli vetendas muharibelerinin sonrasinda Yuqoslaviya parcalandi Heddinden artiq milliyyetci Slobodan Miloshevich ve onun desteklediyi xadimler terefinden boyuk Serbiyas n i qurma xeyallari ile sistematik bir soyqirim reallasdirildi Bu dovrde 10 000in uzerinde Bosnak heyatini itirdi Serblerin basda Saraybosna olmaq uzre ehate etme altinda tutdugu seherleri bombalamasina sniper atesi ile gunahsiz vetendaslari oldurmesine basda ziyalilar olmaq uzre secilmis keslerin toplama dusergelerinde oldurulmesi ile reallasdirilan etnik temizlik hereketine qerbli olkeler uzun muddet lazim olan reaksiyani gostermeyerek soyqirima tamasaci qaldi 1992 ci lin fevralinda musteqilliyini elan eden Bosniya Hersoqovina 7 aprel 1992 ci ilde de ABS ve diger qerbli olkeler terefinden tanindi ve 22 may 1992 ci ilde Birlesmis Milletler Teskilatina qebul edildi Bosniyadaki doyus 1992 ci ilin yazinda basladi Bosniyanin simalini hedef alan hucumlarin meqsedi bu bolgelerden Bosnak ve Xorvatlari uzaqlasdiraraq Serb dovletini qurmaq idi Serblerin bu hucumlari bolgedeki diger etnik qruplar ucun tam bir felakete cevrildi Doyusun ilk aylarinda serqdeki xeyli cox Bosnak seheri serblerin hucumlari netices n i asanca dusdu Ancaq seheri ceviren tepelerinde komeyiyle Srebrenizka hucumlara qarsi ozunu muveffeqiyyetle mudafie etdi 1993 cu ilde Birlesmis Milletler Teskilati alti meskunlasma vahidini etibarli bolge elan etdi Srebrenitsada bunlardan biri idi Meqsed serhedleri qoruna biler hala getirerek baris ucun gorusule biler bir zemin yaratmaq idi Komeklerin etibarli bolgelere catdirilmasi gundeme gelince bu tetbiq isgalci tecavuzkar guclerle Birlesmis Milletler Teskilati esgerlerinin emekdasliq etmesini teleb ederek meqsedi ile tam bir tezad meydana getirer hala geldi1995 cilin may yainda serbler Saraybosnadaki ehate etmeyi siddetlendirdi ve NATO serblere qarsi hava hucumu teskil edildi Buna missilleme olaraq Serbler 6 etibarli bolgeni bombalayaraq 300 Birlesmis Milletler esgerini girov goturdu Iyul 1995 ci ilde general Mladic emrindeki Serb gucleri Srebrenizkadaki Hollandiyali Birlesmis Milletler guclerini tesirsiz hala getirerek seheri hedef aldi Texminen 25 000 bosnak serb hedesi uzerine seheri terk ederek bir basqa etibarli bolge olan Potocariye catdi 5000 muhacirin dusergeye girmesinin ardindan Hollandiyali baris gucu esgerleri dusergenin doldugunu bildirerek dusergenin girisini bagladi Bu hadise dusergenin yaxinlarindaki texminen 20 000 Bosnagin Serblerin olum hedesine qarsi savunmasiz qalmasina yolacti Serbler bolgedeki Bosnaklari cixarmaga basladiginda Hollandiyali birlikler mudaxile tapilmadi hetta emeliyyatlarin duz bir sekilde reallasdirilmasi ucun teskilatda komekci bele oldu Qadin ve usaqlar ayrildiqdan sonra esgerlik cagina gelmis olan kisiler avtobuslara mindirildikden sonra dusergenin yaxininda gulleye duzulerek olduruldu Ikinci Dunya Doyusunden sonraki bu en boyuk soyqirimda 10 15 min Bosnakin qetl edildiyi iddia edilmekdedir Qizilxac selahiyyetlileri bu hadiseler esnasinda 7 500 adamin itdiyini bildirmisdir Cografiya RedakteIqlim Redakte Bosna Hersoqovinada yerli iqlim hakimdir Hava istilikleri en isti aylar olan Iyul ve Avqustda 30 dereceye qeder cixarken en soyuq gunler ise Dekabr ve Yanvar aylarinda yasanmaqda ve istilik 20 dereceye qeder dusmekdedir Umumiyyetle 4 movsum bol yagis alan sahe olkede en yagisli ay Iyun 110 115 mm en quraq ay ise Dekabrdir 40 70 mm Olkenin cenub qerb seqmentinde ve Neretva Vadisinde Araliq denizi iqlimi goruler Bu bolgelerde meyve terevez bagcalari uzum baglari vardir Heyvandarliq ise olkenin butununde edilmekdedir Baslica caylari Una Sene Drina Sova Bosniya ve Mostar Korpusunun altindan axan Neretvadir Baslica tebii qaynaqlari komur demir boksit manqan meseler mis xrom sink gulle duz barit asbest kaolin ve gipsdir Olkedeki elaves n ile biler torpaqlarin nisbeti 14 otlaq ve meralarin nisbeti 20 mese ve agacliq sahelerin nisbeti 39 diger torpaqlarin nisbeti de 27 dir Sulana bilen erazi 20 km2 dir Seherler Redakte Esas meqale Bosniya ve Hersoqovina seherlerinin siyahisiInzibati eraziler Redakte cehrayi Serb Respublikasi mavi Bosniya ve Herseqovina Federasiyasi yasil Brcko dairesi Dovlet ayri fealiyyet gosteren Bosniya ve Herseqovina Federasiyasi Serb Respublikasi ve Brcko dairesinden ibaretdir Bosniya ve Herseqovina Federasiyasi Redakte Bosniya ve Herseqovina Federasiyasi 10 kantondan ibaretdir Unsk San Posav Tuzla Zenitsa Doboy Bosna Podrin Orta Bosniya Herseqovina Neretvan Qerbi Herseqovina Sarayevo Qerbi Bosniya Serb Respublikasi Redakte Serb Respublikasi 7 bolge ve 63 belediyyeden ibaretdir Banya Luka Doboy Bielina Zvornik Sarayevo Romaniya Foca TrebinyeBrcko dairesi RedakteHokumet RedakteAli qanunverici orqan Milli palata Xalq palatasi Siyaset RedakteSiyasi partiyalar Demokratik Herekat Partiyasi lideri S Tixic Bosniya ve Herseqovina Ugrunda Partiya lideri S Xelilovic Demokratik Xalq Ittifaqi bosniyalilar lideri F Abdic Demokratik Xorvat Birliyi lideri B Kolak Serb Demokrat Partiyasi lideri D Kavic Bosniya ve Herseqovina Sosial Demokratik Partiyasi lideri Z Laqumciya Brcko Dairesi RedakteBrcko dairesi eyni zamanda hem Bosniya ve Herseqovina federasiyasinin hem de Serb Respublikasinin terkib hissesidir Xarici elaqeler RedakteSilahli quvveler RedakteBosniya Herseqovina Silahli QuvveleriIqtisadiyyat RedakteIxracat Paltar kimyevi maddeler mebel Idxal Masin ve avadanliqlar alici telabati mallari erzaq mallari Dasinma ve kommunikasiyalar RedakteDemoqrafiya Redakte2007 ci ilin iyun ayinin 30 na olan resmi texminlere esasen olkede 3 842 942 nefer ehali yasayir 1 Milletler Redakte Bosnaklar 48 2 184 960 Serbler 37 1 1 684 240 Xorvatlar 14 3 637 000 Dil RedakteBosnak dili Serb dili Xorvat diliDin RedakteIslam 51 2 321 520 Xristianliq 47 2 139 440 Muselmanlar 40 Pravoslavlar 31 Katolikler ve Protestantlar 19 Hemcinin bax RedakteBosniya ve Herseqovina Silahli QuvveleriIstinadlar Redakte Bosniya ve Hersoqovina Dovlet Statistika Agentliyi 2010 12 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2009 04 24 Xarici kecidler RedakteAgency for Statistics of Bosnia and Herzegovina Demography Arxivlesdirilib 2009 10 04 at the Wayback Machine News olu kecid Bosniya ve Herseqovina ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Bosniya ve Herseqovina amp oldid 6080251, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.