fbpx
Wikipedia

Beşinci simfoniya (Bethoven)

Simfoniya No. 5 C minordaLüdviq van Bethoven tərəfindən 1804-1808-ci illərdə bəstələnmiş Op. 67 simfoniya. Bu simfoniya tez–tez ifa edilən və ən məşhur klassik musiqi əsərlərindən biridir. Əsər dörd hissədən ibarətdir: açılış sonatası, andante, attakkanın da daxil olduğu sürətli scherzo və final. Əsər ilk dəfə 1808–ci ildə Vyanada "Theater an der Wien"də ifa edilmiş və ilk ifadan sonra tezliklə məşhurlaşmışdır. E.T.A.Hoffmann simfoniyanı "tarixin ən mühüm əsərlərindən biri" adlandırmışdır.

Simfoniya No. 5
alm. 5. Sinfonie

Əsərin not nəşrinin üz qabığı
Bəstəkar Lüdviq van Bethoven
Tonallıq c-Moll
Forma simfoniya
Opus 67
Yazılma tarixi 1807
Premyera
Hissələr Allegro con brio
Andante con moto
Scherzo. Allegro
Allegro
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Simfoniya əsərin motivi olan dörd "qısa-qısa-qısa-uzun" notun iki dəfə təkrarı ilə başlayır: ( dinlə)

Simfoniya və xüsusilə onun motivi olan dörd açılış notu, bütün dünyada məşhurdur və tez–tez populyar mədəniyyətdə - diskodan roknrola, televiziya verilişlərindən filmlərə kimi müxtəlif sahələrdə dəfələrlə istifadə edilmişdir.

Tarixi

İnkişaf

 
Bethoven 1804-cü ildə, həmin il o, V simfoniyasını yazmağa başlamışdır. W.J. Mähler tərəfindən çəkilmiş portretin detalı

Beşinci simfoniyanın yazılması uzun müddət çəkmişdir. Üçüncü simfoniyanın tamamlanması zamanı bəstəkar artıq beşinci simfoniyanın ilk qeydlərini etməyə başlamışdır. Lakin Bethoven dəfələrlə beşinci simfoniya üzərində işlərini dayandıraraq başqa əsərləri – Fidelionun ilkin versiyası, Appassionata pianino sonatası, üç Razumovski simli alət kvarteti, Violançel üçün konsert, Pianino üçün dördüncü konsert, Dördüncü simfoniya və C major messiya üzərində işləmək üçün hazırlıqlarla məşğul olmuşdur. Beşinci simfoniyanın yazılması üçün son hazırlıqlar onunla birlikdə premyerası həyata keçirilmiş Altıncı simfoniya üzərində işlərin davam etdiyi 18071808–ci illərdə baş tutmuşdur.

Əsərin yazılması zamanı otuz yaşlarında olan Bethoven karlıqdan əziyyət çəkmişdir. Həmin dövrlər Avropada Napoleon Bonapartın müharibələr etdiyi, Avstriyada siyasi həyəcanların yaşandığı bir dövr idi və məhz həmin dövrdə - 1805–ci ildə Napoleonun ordusu Vyananı da işğal etmişdi.

Premyera

Beşinci simfoniyanın premyerası 22 dekabr 1808–ci ildə Vyanada, "Theater an der Wien"də Bethovenin özünün rəhbərliyi ilə həyata keçirilmişdir. Premyera konserti dörd saat davam etmişdir. Konsertdə Bethovenin iki simfoniyası ifa edilmişdir: Altıncı simfoniya birinci hissədə, Beşinci simfoniya isə ikinci hissədə ifa edilmişdir. Proqrama daxil idi:

  1. Altıncı simfoniya
  2. Ariya: "Ah, perfido", Op. 65
  3. C major Messiyanın Qloriya hissəsi
  4. Pianino üçün dördüncü konsert (Bethovenin özü tərəfindən ifa edilmişdir)
  5. (Fasilə)
  6. Beşinci simfoniya
  7. C major Messiyanın Sanktus və Benedikt hissəsi
  8. Bethoven tərəfindən ifa edilmiş solo pianino improvizasiyası
  9. Xor fantaziyası
 
"Theater an der Wien" XIX əsrin əvvəllərində

Bethoven beşinci simfoniyanı hamilərindən Şahzadə Frans Cozef von Lobkoviç və Andrey Razumovskiyə həsr etmişdir. Bu əsərin 1809–cu ildə ilk nəşri zamanı bəlli olmuşdur.

Təqdimatı və təsirləri

Tələb olunan şərtlərin bir hissəsinin təmin edilmədiyi konsert haqqında bəzi bəzi tədqiqatçılar fikirlərini bildirmişdilər. Konsertdən əvvəl yalnız bircə dəfə məşq edən orkestr konsertdə yaxşı ifa etməmişdi. Xor fantaziyasının ifası zamanı isə səhvə yol verildiyindən Bethoven ifanı yarımçıq saxlayaraq, orkestrə başdan ifa etməyi buyurmuşdu. Auditoriya konserti olduqca soyuq qarşılamış və proqramın uzunluğu yorucu təsir bağışlamışdı. Lakin E.T.A.Hoffmann "Allgemeine Musikalische Zeitung"də bildirdiyi fikirdə qeyd edir ki, il yarım sonra keçirilən konsert olduqca uğurlu olmuşdu. O, musiqini dramatik bir görüntü şəklində təsvir edir:

"Parlaq işıqlar gecənin dərinliyini yararaq hücuma keçir və biz yaxımlığımızda irəli–geri yellənən nəhəng kölgələr tərəfindən xəbərdar edilirdik və ətrafımızdakı dərin zövqün ortasında çox sevincli tonların azalması və itməsi ilə hər şey sonsuz həsrət təsiriylə məhv edilirdi. Lakin bu ağrı və acı hər şey məhv etdiyi halda sevgi, ümid və sevincə toxunmur, ürəklərimizin geniş səsin böyük tutqsusu ilə genişlənməsinə, tilsimin təsiri altında ruhlarımızın fərqinə varmağımıza səbəb olurdu."

1810–cu ildə yazdığı "Beethoven's Instrumental Music" (azərb. Bethovenin İstrumental Musiqisi‎) adlı essedə E. T. A. Hoffman əsəri "əvəzedilməz dərin, möhtəşəm C minor simfoniya" sözləri ilə dəyərləndirir.

Simfoniya tezliklə klassik musiqi konsertlərinin repertuarında özünə yer edə bilir. Beşinci simfoniya 7 dekabr 1842–ci ildə Nyu-York Filarmoniyasının və 2 noyabr 1931–ci ildə Milli Simfonik Orkestrın açılışlarında klassik musiqinin simvolu kimi ifa edilmişdir. Texniki və emosional baxımdan Beşinci simfoniya bəstəkalar və musiqi tənqidçiləri üzərində geniş təsirə malik olmaqla və Brahms, Çaykovski (xüsusilə onun Dördüncü simfoniysında bu özünü daha çox büruzə verir), Brukner, MalerHektor Berliozun yaradıcılığına təsir etmşidir. Beşinci, Üçüncü və Doqquzuncu simfoniyalar Bethovenin simfoniya yaradıcılığının ən gözəl nümunələri kimi dəyərləndirilir.

İnstrumentasiya

Simfoniya pikkolo (yalnız dördüncü hissədə), 2 fleyta, 2 qoboy, 2 B flat klarnet, 2 faqot, kontrafaqot (yalnız dördüncü hissədə), 2 E flat və C valtorna, 2 trumpet, 3 trombon trombones (alto, tenor, və bass, yalnız dördüncü hissədə), timpani (in G-C) və simli alətlər vasitəsiylə ifa edilir.

Forma

Simfoniyanın tipik ifa müddəti otuz dəqiqədir. Əsər dörd hissədən ibarətdir:

Birinci hissə: Allegro con brio

Birinci hissə yuxarıda qeyd edilən, qərb musiqisinin ən məşhur hissələrindən olan dörd notlu motivlə başlayır. Bu hissənin başlığının ifa tərzi, əsəri ifa edən orkestrları idarə edən sənətkarlar arasında önəmli müzakirə mövzularından biridir. Bəziləriləri həmin hissəni kəskin allegro tempo şəklində götürdükləri halda, başqaları azad seçimə üstünlük verərək yavaş və ya böyük tempoya üstünlük verirlər; başqaları isə həmin motivi molto ritardando (dörd notun hər biri ayrılıqda dəyərləndirilməklə) şəklində ifa edərək, başlığın bu şəkildə səsləndirilməsinin daha doğru olduğunu iddia edirlər. Bəzi tənqidçilər bir-iki və bir bölgüsünün daha önəmli olduğunu qeyd edir, bir-iki-üç-dörd bölgüsünün təkrarlanan və yanıldıcı pərdə olduğuna diqqəti çəkirlər.

Birinci hissə Bethovenə sələfi olan Haydn və Mosart kimi klassiklərdən miras qalmış ənənəvi sonata şəklində yazılmışdır. Bu hissədə elə ilk misralardaca bəstəkar dinləyicini əsərin ideyası, ilə tanış edərək, əsərdə tətbiq olunmuş bütün açarların istifadəsindən sonra açılış hissəsinə geri dönür. Hissə çox qüvvətli iki notla başlayır və bunun ardınca gələn məşhur dörd notlu motiv dinləyicinin bütün diqqətini əsərdə cəmləşdirir. Bir–birinin ardınca gələn ilk dörd sətirdə, Bethoven mövzunu rahat genişlədə bilmək üçün yamsılamalata və təkrar notlara yer verir ki, bu güclü təkrarlar da ritmik düzənlilik nəticəində əsərə axıcılıq verməklə dinləyicinin bütün kənar fikirlərdən uzaqlaşaraq musiqiyə ağlanmasını təmin edir. Qısa aradan sonra yenidən açılışdkı iki güclü not səsləndirilir və hornların ifası başlayır və ikinci mövzunun girişindən qısa alıntı ifa edilir. E flat major üzərində qurulmuş ikinci mövzu daha lirik olmaqla motiv olan dör notun müşayət etdiyi pianino ifası şəklində yazılmışdır. Codetta hissəsində yenidən dörd notlu motiv müraciət edilir. Bundan sonra mövzu inkişaf etdirilrək modulyasiya tətbiq edilir, yenidən təkrarlara və ardıcıl oxşar notlara yer verilir və keçiddən sonra qoboyun solo improvizəsayağı ifası başlayır və hissə ağır koda ilə tamamlanır.

İkinci hissə: Andante con moto

A flat majorda yazılmış ikinci hissə, iki fərqli mövzu anlamına gələn cüt dəyişimli işdir. Dəyişimlər uzun coda vasitəsiylə müşayət edilmişdir.

Hissə mövzunun elanı ilə başlayır və burada basseslərin müşayət etdiyi viola və violançellərin ifası eşidilir. Daha sonra bu hissəni klarnetlər, faqotlar, violinlərin, viola və bassların üçlü arpeggiosu ilə birgə səslənən ifası davam etdirir. Birinci mövzunun dəyişimi özünün təkrarı kimi səslənir. Bu vasitə üçüncü mövzuda da davam etdirilir və viola və violançellərin ifasına fleyta, qoboy və faqotların da ifası qoşulur. Ön hazırlıqdan sonra ifaya güclü orkestr ifası da əlavə edilir və hissə coda ilə tamamlanır.

Üçüncü hissə: Scherzo. Allegro

Sketsou və triodan təşkil olunmuş üçüncü hissə üçlü şəklində yazılmışdır. Klassik dövrdə simfonik musiqilərin üçüncü hissəsi üçün ənənəvi olan qəlibdə yazılmış bu parçada əsas sketsouda qarışıq trio bölməsi, sketsouya dönüş və koda bir-birini əvəz edir. Lakin ənənəvi olaraq simfoniyalarda minuet və trionun birgə işlənməsi görünsə də, Bethoven yeni sketsou və trio formasından istifadə etmək qərarına gəlmişdir. (Bu haqqda daha ətraflı məlumat üçün aşağıdakı "Mətn məsələləri" başlığına baxın).

Bu hissədə C minor açılış açarına dönülmüş və violançellər və foqotlarla eyni mövzu ila edilmişdir: (  dinlə)

XIX əsr musiqişünası Qustav Nottbom Bethovnin bu mövzusunun intervalların düzülüşü baxımından Motsartın məşhur G minor Qırxıncı simfoniyasının final hissəsinin açılış mövzusu ilə eyni olduğunu qeyd edirdi. Motsartın mövzusu burada: (  dinlə)

(Oxşarlıq ilk öncə Motsartın orijinal mövzusunu dinləyib, daha sonra Motsartın mövzusunu Bthovenin açarı üzərində ifa etdikdə daha aydın görünür, Bethovenin mövzusu burada:   dinlə.)

Bu cür bənzərlik bu günə qədər xeyli mübahisələrə səbəb olmuşdur. Nottbom bu bənzərliyi Bethovenin Beşinci simfoniyanı yazdığı zaman etdiyi qeydləri araşdırarkən ortaya çıxarmışdır. Belə ki, həmin qeydlərdə Motsarın final mövzusundan eyniylə köçürülmüş 29 ölçü var idi.

Açılış mövzusu taxta nəfəsli alətlərlə ifa edilən mövzuya cavab verir və bu ardıcıllıq davam etdirilir. Valtornalar əsas mövzunu yüksək səslə elan etdikdən sonra musiqi buradan davam etdirilir.

Kontrapunktal struktura malik olan trio hissəsi C major açarı üzərində yazılmışdır. Sketsounun sonuncu dönüşü zamanı o, aşağı səslə piççikato şəklində ifa edilir.

"Sketsou hissəsi simfoniyanın ümumi səslənməsi ilə müqayisədə daha yavaş templidir ki, bu da həmin hissə ilə trio arasında böyük fərq yaranmasına səbəb olmuşdur... Sketsou bu şəkili mərhələləi olaraq birinci hissədəki məşhur 'motto' (3 + 1) ilə qarışdırır və bu bütün hissə boyu davam edir."

Dördüncü hissə: Allegro

Qalib və şən ruhlu final olan dördüncü hissə sketsoudan sonra fasilə verilmədən başlayır. Bu hissə sonatanın qeyri-adi bir formasında yazılmışdır: inkişaf bölümünün sonunda musiqi dominant ritimlə kəsilir, fortissimo ifa edilir və musiqi qısa fasilədən sonra sakit repriza şəklində sketsou hissəsindən "valtorna mövzusu" ilə davam etdirilir. Sketsou hissəsinin son sətirlərində qısa tanıtımlardan sonra ritmik artım müşahidə olunur və musiqi açılış mövzusuna geri dönür. Final Haydının 1772–ci ildə yazdığı Qırx altıncı simfoniyasının üçüncü hissəsinə bənzər musiqi ilə kəsilir. Bethovenin Haydnın həmin əsəri ilə tanış olub–olmadığı isə bilinmir.

Beşinci simfoniyanın finalı hissənin əsas mövzusunun sıxışdırılmış olaraq ifa edildiyi çox uzun kodaya malikdir. Sona doğru irəlilədikcə tempo presto il əvəz edilir. Simfoniya C major akkordları üzərində qurulmuş 29 sətirlik fortissimo ilə tamamlanır. Çarlz Rozen qeyd edir ki, bu cür sonluq Bethovenin klassik proporsiyalarını əks etdirir: "inanılmaz uzun" təmiz C major ritmi "bu böyük əsərin verdiyi güclü gərginliyi" aradan qaldırmaq ehtiyacından doğmuşdur.

Tədqiq

Bethovenin beşinci simfoniyası haqqında çoxlu kitablar, elmi məqalələr və proqram qeydləri mövcuddur. Aşağıda bu əsərin tədqiqatçılarının fikir verdikləri əsas xüsusiyyətlər çatdırılmaqdadır.

Tale motivi

Bəzən simfoniyanın başlnğıcındakı motivin talenin (bəzən də Əzrayılın) qapını döyməsinin simvolik işarəsi olduğunu qeyd edirlər. Bu ideya uzun illər əvvəl Bethovenin ölümü haqqında yazmış, bəstəkarın katibi və köməçisi Anton Şindlerdən qaynaqlanmışdır:

Bəstəkar özü bu dərinlikdən olan açar seçmişdi, o birinci hissənin başlanğıcında buna işarə edir və bu sözlərdə öz əsərinin fundamental ideyasını ifadə edir: "Beləcə Tale qapını döyür!"

Şindlerin şahidliyində Bethovenin həyatıyla bağlı, mütəxəssislərin əleyhinə fikirlər bildirdiyi hər hansı bir qeyd yoxdur. Bundan başqa, tez–tez Şindlerin bəstəkara yüksək idelizə edilmiş mövqedən yanaşması da qeyd edilir.

Əsərin motivi haqqında Entoni Hopkinsin yazdığı qeydlərdən qaynaqlanan başqa bir fikir də vardır. Karl Tsezerni (Bethovenin İmperial kosretinin premyerasını keçirmiş tələbəsi) qeyd edir ki, "Bethoven Vyanada Prater parkında gəzərkən sərçənin mahnısını eşitmiş və bu haqqda öz yazılarında qeyd etmişdir." Hopkins daha sonra vurğulayır ki, "hər nə qədər Tsezerninin qeydi yeni icada oxşasa da, kütlə sarı çəkic və tale qapını döyür motivləri arasından daha dramatik mif olan ikincisini seçmişdir."

Lakin bütün bu fikirlər hər nə qədər danışılsa belə şübhəli olaraq qalmaqdadır. "Bethovenin bu böyük əsərinin girişində 'Tale qapını döyür' mesajını vermək niyyətində olması fikri şübhəli olaraq qalmaqdadır; Bethovenin tələbəsi Ferdinand Rays bu poetik yorumun həqiqi müəllifidir və Rays bu yanaşmasını Bthovenə bildirdikdə bu fikir bəstəkarı qıcqlandırmışdı." Elizabet Şvarm Qlesner qeyd edir ki, "Bethovenin öz problemləri və şəxsi həyatı ilə bağlı məsələərini dilə gətirməyən bir adam olduğu bilinməkdədir"; ola bilsin ki, elə bu fakt simfoniyanın motivi ilə bağlı söylənən hər iki fikirin əsassız olduğunu söyləməyə əsas verir.

Bethovenin açar seçimi

Beşinci simfoniyanın açarı olan C minor, "tufanlı, qəhramanvari tonallığa" malik olmaqla, Bethovenin xüsusi açarı kimi dəyərləndirilir. Bethoven Beşinci simfoniyanın nömrələrini xaraktercə simfoniyaya olduqca yaxın olan C minor açarında yazmışdır. Yazıçı Çarl Rozen deyir, "Betoven C minor vasitəsiylə öz yaradacılıq xarakterini simvolizə etməyə çalışmışdır. İstənilən halda, o Bethoveni qəhrəman kimi təqdim edir. C minor Bethoveni çətinə salmasa da, ondan kütləyə qarşı istifadəyə imkan vermiş və bəstəkarın istənilən kompromisə qarşı səbirsiz olduğunu nümayiş etdirmidir."

Simfoniyada açılış motivinin təkrarı

Əksər tədqiqatçılar dörd notlu (qısa-qısa-qısa-uzun) ritmik açılış motivinin simfoniya boyunca onu birləşdirməsi üçün təkrar edildiyini iddia edirlər. Webdə qeyd edilir, "bu ritmik obraz olmaqla (dit-dit-dit-dot*) əsərin bütün hissələrində istifadə edilmiş və simfoniyanın bütövlüyünü, tamlığını təmin etmişdir" (Doq Brisko ); "bu yeganə motiv bütün əsəri birləşdirir" (Piter Qutmann ); "bütün simfoniyanın açar motivi" ; "məşhur açılış fiqurunun ritmi....digər hissələrin çox önəmli yeniləyici hissəsidir" (Riçard Bredbay ). Nyu Qrov ensiklopediya da bu mövqeni qəbul edərək qeyd edir ki, "məşhur açılış motivi birinci hissənin bütün misralarında eşidilir və digər hissələrdə də dəyişiklərə imkan yaradır."

Simfoniyada bu baxışa əsas verən bir neçə keçid vardır. Məsəslən, üçüncü hissədə valtornalar qısa-qısa-qısa-uzun qəlibi daxilində qısa solo ifa edir:

 

İkinci hissədə, paralel xətt eyni ritimlə ifa edilir (  dinlə):

 

Finalda, Doq Brisko (istinad yixarıda) motivin pikkoloların hissəsində eşidilməsi ilə razılaşır ki, bu da təxminən həmin keçidlərdən biri anlamına gəlir (  dinlə):

 

Daha sonra final kodasında bass alətlər eyni motivi təkrarən ifa edirlər (  dinlə)::

 

Digər tərəfdən bu bənzərlikdən təsirlənməyən və onu təsadüf kimi qəbul edən tədqiqatçılar da vardır. Entoni Hopkins sketsou mövzusuyla bağlı "heç bir musiqiçi iki ritmi dəyişik sala bilməz" deyərək, sketsounun ritminin güclü musiqi vurğusu ilə başladığını və birinci hissənin ritminin ondan daha zəif olduğunu açıqlayır. Donald Frensis Touvi isə ritmik motivin simfoniyanın hissələri arasında bağlayıcı rol oynamasıyla bağlı fikiri o qədər də ciddi qəbul etmir: "Bu dərin kəşf şübhəsiz ki,əsərin tamlığını ortaya qoyur, lakin bundan artıq heç bir məna ifadə etmir." Daha sonra o, fikrini davam etdirərək bildirir ki, eyni yanaşma ilə baxdıqda həmin motiv Bethovenin bir çox əsərlərini – "Appasionata" pianino sonatasını, Pianino üçün dörd konsertini (  dinlə) və Skripka kvarteti üçün Op. 74 konsertini də Beşinci simfoniya ilə "birləşdirməli" idi. Touvi fikrini "sadə həqiqət bundan ibarətdir ki, Bethoven bütün öz yaradıcılığı boyunca bu cür sadə ritmik fiqurlarsız keçinə bilməmişdir" sözləri ilə tamamlayır.

Touvinin fikirlərinə, "qısa-qısa-qısa-uzun" ritmik fiqurunun Bethovenin müasiri olduğu bəstəkarlar arasında da məşhur olduğunu əlavə etmək olar. Məsələn Haydnın Doxsan altı nömrəli Möcüzə simfoniyasında ((  dinlə) və Mosartın Pianino üçün No. 25, K. 503 konsertində ((  dinlə) də bu cür ritmik fiqurlardan istifadə edilmişdir. Bu cür nümunələr göstərir ki, "qısa-qısa-qısa-uzun" ritmləri Bethovenin yaşadığı dövrlərdə və ondan əvvəl də geniş istifadə olunmuşdur.

Bethovenin bu ritmik fiqurdan istifadə etməsinin isə bilərəkdən yoxsa təsadüfən olması məsələsi, Hopkinsin sözləri ilə desək "müzakirəyə açıq olan bir məsələdir".

Trombonlar və pikkolalar

Bethoven Beşinci simfoniyasının sonuncu hissəsində trombon və pikkololardan istifadə etmişdir. Bəzi tədqiqatçılar bu musiqi alətlərinin simfoniya yaradıcılığına ilk dəfə məhz Beşinci simfoniya ilə gətirildiyini iddia etmişlər. Lakin bu heç də belə deyildir. Çünki, Bethovendən əvvəl, İsveç bəstəkarı Yoahim Nikolas Eggert 1807–ci ildə yazdığı E-flat major simfoniyasında trombonlardan, Mixael Haydn isə 1773–cü ildə bəstələdiyi On doqquzuncu C major simfoniyasında pikkololardan istifadə etmişdir.

Mətn məsələləri

Üçüncü hissədəki təkrarlar

 
Beşinci simfoniyanın Bethovenin öz əliylə yazdığı partiturası

Əsərin Bethovenin əli ilə yazılmış əlyazma nüsxəsində üçüncü hissədə təkrar işarələri vardır: sketsou və trio hissələri başa çatdıqdan sonra ifaçılar yenidən başa qayıdaraq həmin hissələri təkrar ifa etməlidirlər. Sketsounun üçüncü icrasına gəldikdə, bu zaman Piççikatonun ifasından sonra birbaşa finala keçilir (yuxarıdakı təsvirə baxın). Əsərin bir çox müasir not nəşrlərində bu qeydlərə yer verilmir və həqiqətən də əksər ifalar zamanı üçüncü hissə ABA' (A = sketsou, B = trio və A = dəyişdirilmiş sketsou) kimi təqdim edilir. Halbuki, bəstəkarın original əlyazmasında üçüncü hissə ABABA' şəklində qeyd edilmişdir.

Bəstəkarın əlyazmasında təkrar işarələri heç də yalnışlıqla yazılmışa bənzəmir. ABABA' sxemindən bəstəkar başqa əsərlərində solo pianino üçün "Bagatelle"də və Dördüncü, Altıncı, Yeddinci simfoniyalarında da istifadə etmişdir. Lakin bu da mümkündür ki, Bethoven həmin hissənin sxemini ABABA' kimi düşünmüş, lakin nəşr zamanı fikrini dəyişərək ABA' kimi çap etdirmişdir.

Bethovenin dövründən sonra bütün not nəşrlərində həmin hissə ABA' kimi göstərilmişdir. Lakin 1978–ci ildə Piter Gülke həmin hissəni ABABA' kimi bərpa və nəşr etdirmişdir. 1999–cu ildə əsərin Conatan Del Mar tərəfindən nəşr edilən versiyasında isə yenidən ABA' formasına dönülmüşdür. Kitaba yazdığı qeydlərdə Del Mar əsəri bu şəkildə çap etdirməsinin səbəbini, bu formanın Bethovenin son qərarı olması və bu ənənəvi quruluşun daha doğru olması ilə izah etmişdir.

Son dövrlərə qədər əsərin konsert ifaları zamanı ABA' formaından çox istifadə edilməkdədir. Lakin ortada Gülkünin də nəşri olduğundan konsert rəhbərlərinin iki vrsiya arasında seçim etmək imkanları vardır. Əsəri Hanover qrupunun iştirakı ilə ABABA' formasında lentə yazdırmış (Nimbus Records, #5007) Karolin Braun qeyd edir:

"Strukturun bu şəkildə yenidən bərpa edilməsi əlbəttə ki, simfoniyanı daha anlaşıqlı edir. O sketsounu keçiş elementindən daha ciddi hissəyə çevirir və dinəyicilərə sketsounun əsas motivini anlamağa imkan verir, eyni zamanda finala keçidi təmin etməklə gözlənilməz və fövqəladə intensivliyi təmin edir."

ABABA' formasına daha çox özünə güvənən konsert rəhbərləri tərəfindən üstünlük verilməkdədir. Bu cür insanlara missal olaraq daha çox Kristofer Hoqvud kimi tanınan Braunu, Con Eliot Qardineri və Nikolaus Harnonkortu missal göstərmək olar. Müasir musiqi alətləri ilə ABABA' formasında əsərin səsyazması Devid Zinmanın rəhbərliyi altında Sürixin Tonheyl Orkestrı və Klaudio Abbatonun rəhbərliyi ilə Berlin Filarmoniya Orkestrı tərəfindən də həyata keçirilmişdir.

Faqot ifalarının valtornaya uyğunlaşdırılması

Simfoniyanın birinci hissəsində ikinci mövzuya keçidi Bethoven iki valtornanın solo ifası ilə həyata keçirmişdir.

 

Həmin yerdə mövzu E flat major açarı üzərində ifa edilir. Lakin özət hissəsində eyni mövzu təkrar ifa edilərkən C major açarı üzərində təqdim edilir. Entoni Hopkins yazır ki, "bu...Bethoven üçün problem yaradırdı, klapanların kəşfindən əvvəl valtornaların ifa diapazonu xeyli limitli idi və bu həmin hissənin C major açarında ifasını mümkünsüz edirdi - ən azı zil hissələrdə dayanmadan və beləcə ton aşağı düşürdü. Buna görə də Bethoven həmin hissəni valtorna ilə müqayisədə not diapazonu daha az sinirli olan iki faqota vermişdir. Müasir ifalarda orijinal qəhrəmanlıq ruhu ikinci dərəcəli mövzu ilə müqayisədə daha çox diqqətə alınır, fraza həmişə indi rahat şəkildə bu işin öhdəsindən gələn valtornalarla ifa edilir."

Faktiki olaraq hətta Hopkinsin bu qeyedləri yazmasından əvvəl də (1981), bəzi tədqiqatçılar Bethovenin yazdığı şəkildə, əsrin orijinallığını qoruyaraq faqotların ifasını axlamağa çalışmışdılar. Buna əsərin Karolin Braunun və Simon Retlın rəhbərliyi ilə Vyana Filarmonik Orkestrının ifasında rast gəlmək mümkündür. Hər halda əsərin premyerasından qısa müddət sonra valtornalar C majoru ifa edə biləcək qədər inkişaf etdirilmş, lakin bethovenin faqotları müasir valtornalarla əvəz etməyi istəyib–istəməməsi bəlli deyil.

Hətta müasir valtornalar bu hissənin öhdəsindən gələ bildiyi halda belə, Bethovenin orijinal düzümünün saxlanması tərəfdarı olanların güclü arqumentləri vardır. Hissənin strukturu major və minorun əsasında işıq və qaranlığın dəyişimini özündə əks etdirir. Bununla belə üstün qəhrəmanlıq motivi birinci mövzuda qaranlığı dağıdır və ikinci mövzu qrupuna majoru gətirir. Lakin, Bethoven inkişaf hissəsində, 180–210–cu sətirlərdə sistematik şəkildə bu qəhrəmanlıq mövzusundan fraqmentlər verir.

İstinadlar

  1. Grove Music OnlineISBN 978-1-56159-263-0 — doi:10.1093/GMO/9781561592630.ARTICLE.40026
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q30532476"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P8591"></a>
  2. Schauffler, Robert Haven. Beethoven: The Man Who Freed Music. Doubleday, Doran, & Company. Garden City, New York. 1933; pg 211
  3. Hopkins, Antony. The Nine Symphonies of Beethoven. Scolar Press, 1977. ISBN 1-85928-246-6.
  4. Beethoven's deafness
  5. Kinderman, William. Beethoven. University of California Press. Berkeley, Los Angeles. 1995. ISBN 0-520-08796-8; pg 122
  6. Parsons, Anthony. Symphonic birth-pangs of the trombone
  7. Landon, H.C. Robbins. Beethoven: His Life, Work, and World. Thames and Hudson. New York City. 1992; pg 149
  8. Allgemeine Musikalische Zeitung, July 1810
  9. Symphony No. 5 in C minor, Op. 67 by Richard Freed
  10. Rushton, Julian. The Music of Berlioz; pg 244
  11. Scherman, Thomas K, and Louis Biancolli. The Beethoven Companion. Double & Company. Garden City, New York. 1973; p. 570
  12. Scherman, Thomas K, and Louis Biancolli. The Beethoven Companion. Double & Company. Garden City, New York. 1973; pg 572
  13. Nottebohm, Gustav (1887) Zweite Beethoviana. Leipzig: C. F. Peters, p. 531.
  14. Lockwood, Lewis. Beethoven: The Music and the Life. W.W. Norton & Company. New York. ISBN 0-393-05081-5; pg 223
  15. Rosen, Charles (1997) The Classical Style, 2nd ed. New York: Norton, p. 72
  16. Jolly, Constance. Beethoven as I Knew Him; London: Faber and Faber, 1966; as translated from Schindler's 'Biographie von Ludwig van Beethoven', 1860
  17. Cooper, Barry. The Beethoven Compendium, Ann Arbor, MI: Borders Press, 1991, ISBN 0-681-07558-9.; pg 52
  18. Classical Music Pages. Ludwig van Beethoven — Symphony No.5, Op.67 Arxivləşdirilib 2009-07-06 at the Library of Congress Web Archives
  19. Wyatt, Henry. Mason Gross Presents — Program Notes: 14 June 2003 1 sentyabr 2006 at the Wayback Machine. Mason Gross School of Arts.
  20. Rosen, Charles. Beethoven's Piano Sonatas: A Short Companion. New Haven: Yale University Press, 2002, p. 134
  21. . 2012-07-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-09-26.
  22. Classical Notes - Dit-dit-dit-daaaah.
  23. Beethoven's Symphony No. 5. The Destiny Symphony
  24. Symphony No. 5
  25. Rosen, Charles. Beethoven's Piano Sonatas: A Short Companion. New Haven: Yale University Press, 2002, p. 134
  26. Tovey, Donald Francis (1935) Essays in Musical Analysis, Volume 1: Symphonies. London: Oxford University Press.
  27. Kallai, Avishai. "Revert to Eggert". İstifadə tarixi: 28 April 2006.
  28. Ludwig van Beethoven: Symphony No. 5 in C minor, edited by Jonathan Del Mar. Kassel: Bärenreiter (1999), ISMN M-006-50054-3
  29. Del Mar, Jonathan (1999). "Jonathan Del Mar, New Urtext Edition: Beethoven Symphonies 1–9". British Academy Review. İstifadə tarixi: 23 February 2008. (#parameter_ignored_suggest)
  30. Ludwig van Beethoven: Symphony No. 5 in C minor; Critical Commentary, edited by Jonathan Del Mar. Kassel: Bärenreiter (1999)

Ədəbiyyat

  • The edition by Jonathan Del Mar mentioned above was published as follows: Ludwig van Beethoven. Symphonies 1–9. Urtext. Kassel: Bärenreiter, 1996–2000, ISMN M-006-50054-3
  • An inexpensive version of the score has been issued by Dover Publications. This is a 1989 reprint of an old edition (Braunschweig: Henry Litolff, no date). Reference: Symphonies Nos. 5, 6, and 7 in Full Score (Ludwig van Beethoven). New York: Dover Publications. ISBN 0-486-26034-8.

Xarici keçidlər

  • Simfoniyanın lent yazıları ilə bağlı əsas fikir və diskussiyalar
  • Əsas strukturun analizi 2004-06-05 at the Wayback Machine
  • All About Ludwig van Beethoven saytında Beşinci simfoniyanın tədqiqi
  • Vaşinqton Simfonik Orkestrının ifası üçün hazırlanmış proqram notları

beşinci, simfoniya, bethoven, adın, digər, istifadə, formaları, üçün, beşinci, simfoniya, simfoniya, minorda, lüdviq, bethoven, tərəfindən, 1804, 1808, illərdə, bəstələnmiş, simfoniya, simfoniya, edilən, məşhur, klassik, musiqi, əsərlərindən, biridir, əsər, dö. Bu adin diger istifade formalari ucun bax Besinci simfoniya Simfoniya No 5 C minorda Ludviq van Bethoven terefinden 1804 1808 ci illerde bestelenmis Op 67 simfoniya Bu simfoniya tez tez ifa edilen ve en meshur klassik musiqi eserlerinden biridir 2 Eser dord hisseden ibaretdir acilis sonatasi andante attakkanin da daxil oldugu suretli scherzo ve final Eser ilk defe 1808 ci ilde Vyanada Theater an der Wien de ifa edilmis ve ilk ifadan sonra tezlikle meshurlasmisdir E T A Hoffmann simfoniyani tarixin en muhum eserlerinden biri adlandirmisdir Simfoniya No 5alm 5 Sinfonie Eserin not nesrinin uz qabigiBestekar Ludviq van BethovenTonalliq c MollForma simfoniyaOpus 67Yazilma tarixi 1807 1 Premyera 22 dekabr 1808Theater an der Wien VyanaHisseler Allegro con brioAndante con motoScherzo AllegroAllegro Vikianbarda elaqeli mediafayllarSimfoniya eserin motivi olan dord qisa qisa qisa uzun notun iki defe tekrari ile baslayir dinle dd Simfoniya ve xususile onun motivi olan dord acilis notu butun dunyada meshurdur ve tez tez populyar medeniyyetde diskodan roknrola televiziya verilislerinden filmlere kimi muxtelif sahelerde defelerle istifade edilmisdir Mundericat 1 Tarixi 1 1 Inkisaf 1 2 Premyera 1 3 Teqdimati ve tesirleri 2 Instrumentasiya 3 Forma 3 1 Birinci hisse Allegro con brio 3 2 Ikinci hisse Andante con moto 3 3 Ucuncu hisse Scherzo Allegro 3 4 Dorduncu hisse Allegro 4 Tedqiq 4 1 Tale motivi 4 2 Bethovenin acar secimi 4 3 Simfoniyada acilis motivinin tekrari 4 4 Trombonlar ve pikkolalar 5 Metn meseleleri 5 1 Ucuncu hissedeki tekrarlar 5 2 Faqot ifalarinin valtornaya uygunlasdirilmasi 6 Istinadlar 7 Edebiyyat 8 Xarici kecidlerTarixi RedakteInkisaf Redakte Bethoven 1804 cu ilde hemin il o V simfoniyasini yazmaga baslamisdir W J Mahler terefinden cekilmis portretin detali Besinci simfoniyanin yazilmasi uzun muddet cekmisdir Ucuncu simfoniyanin tamamlanmasi zamani bestekar artiq besinci simfoniyanin ilk qeydlerini etmeye baslamisdir 3 Lakin Bethoven defelerle besinci simfoniya uzerinde islerini dayandiraraq basqa eserleri Fidelionun ilkin versiyasi Appassionata pianino sonatasi uc Razumovski simli alet kvarteti Violancel ucun konsert Pianino ucun dorduncu konsert Dorduncu simfoniya ve C major messiya uzerinde islemek ucun hazirliqlarla mesgul olmusdur Besinci simfoniyanin yazilmasi ucun son hazirliqlar onunla birlikde premyerasi heyata kecirilmis Altinci simfoniya uzerinde islerin davam etdiyi 1807 1808 ci illerde bas tutmusdur Eserin yazilmasi zamani otuz yaslarinda olan Bethoven karliqdan eziyyet cekmisdir 4 Hemin dovrler Avropada Napoleon Bonapartin muharibeler etdiyi Avstriyada siyasi heyecanlarin yasandigi bir dovr idi ve mehz hemin dovrde 1805 ci ilde Napoleonun ordusu Vyanani da isgal etmisdi Premyera Redakte Besinci simfoniyanin premyerasi 22 dekabr 1808 ci ilde Vyanada Theater an der Wien de Bethovenin ozunun rehberliyi ile heyata kecirilmisdir 5 Premyera konserti dord saat davam etmisdir Konsertde Bethovenin iki simfoniyasi ifa edilmisdir Altinci simfoniya birinci hissede Besinci simfoniya ise ikinci hissede ifa edilmisdir 6 Proqrama daxil idi Altinci simfoniya Ariya Ah perfido Op 65 C major Messiyanin Qloriya hissesi Pianino ucun dorduncu konsert Bethovenin ozu terefinden ifa edilmisdir Fasile Besinci simfoniya C major Messiyanin Sanktus ve Benedikt hissesi Bethoven terefinden ifa edilmis solo pianino improvizasiyasi Xor fantaziyasi Theater an der Wien XIX esrin evvellerinde Bethoven besinci simfoniyani hamilerinden Sahzade Frans Cozef von Lobkovic ve Andrey Razumovskiye hesr etmisdir Bu eserin 1809 cu ilde ilk nesri zamani belli olmusdur Teqdimati ve tesirleri Redakte Teleb olunan sertlerin bir hissesinin temin edilmediyi konsert haqqinda bezi bezi tedqiqatcilar fikirlerini bildirmisdiler Konsertden evvel yalniz birce defe mesq eden orkestr konsertde yaxsi ifa etmemisdi Xor fantaziyasinin ifasi zamani ise sehve yol verildiyinden Bethoven ifani yarimciq saxlayaraq orkestre basdan ifa etmeyi buyurmusdu 7 Auditoriya konserti olduqca soyuq qarsilamis ve proqramin uzunlugu yorucu tesir bagislamisdi Lakin E T A Hoffmann Allgemeine Musikalische Zeitung de bildirdiyi fikirde qeyd edir ki il yarim sonra kecirilen konsert olduqca ugurlu olmusdu O musiqini dramatik bir goruntu seklinde tesvir edir Parlaq isiqlar gecenin derinliyini yararaq hucuma kecir ve biz yaximligimizda ireli geri yellenen neheng kolgeler terefinden xeberdar edilirdik ve etrafimizdaki derin zovqun ortasinda cox sevincli tonlarin azalmasi ve itmesi ile her sey sonsuz hesret tesiriyle mehv edilirdi Lakin bu agri ve aci her sey mehv etdiyi halda sevgi umid ve sevince toxunmur ureklerimizin genis sesin boyuk tutqsusu ile genislenmesine tilsimin tesiri altinda ruhlarimizin ferqine varmagimiza sebeb olurdu 8 1810 cu ilde yazdigi Beethoven s Instrumental Music azerb Bethovenin Istrumental Musiqisi adli essede E T A Hoffman eseri evezedilmez derin mohtesem C minor simfoniya sozleri ile deyerlendirir Simfoniya tezlikle klassik musiqi konsertlerinin repertuarinda ozune yer ede bilir Besinci simfoniya 7 dekabr 1842 ci ilde Nyu York Filarmoniyasinin ve 2 noyabr 1931 ci ilde Milli Simfonik Orkestrin acilislarinda klassik musiqinin simvolu kimi ifa edilmisdir Texniki ve emosional baximdan Besinci simfoniya bestekalar ve musiqi tenqidcileri uzerinde genis tesire malik olmaqla ve Brahms Caykovski xususile onun Dorduncu simfoniysinda bu ozunu daha cox buruze verir 9 Brukner Maler ve Hektor Berliozun 10 yaradiciligina tesir etmsidir Besinci Ucuncu ve Doqquzuncu simfoniyalar Bethovenin simfoniya yaradiciliginin en gozel numuneleri kimi deyerlendirilir Instrumentasiya RedakteSimfoniya pikkolo yalniz dorduncu hissede 2 fleyta 2 qoboy 2 B flat klarnet 2 faqot kontrafaqot yalniz dorduncu hissede 2 E flat ve C valtorna 2 trumpet 3 trombon trombones alto tenor ve bass yalniz dorduncu hissede timpani in G C ve simli aletler vasitesiyle ifa edilir Forma RedakteSimfoniyanin tipik ifa muddeti otuz deqiqedir Eser dord hisseden ibaretdir Birinci hisse Allegro con brio Redakte Birinci hisse Allegro con brio source source Sikdmor Kollec Orkstri terefinden ifa edilir Musiqi Musopen terefinden yayimlanib Birinci hisse Allegro con brio source source Fulda Simfonik Orkestri terefinden ifa edilir Bu fayllarin oxunmasinda problem var Bax media komek Birinci hisse yuxarida qeyd edilen qerb musiqisinin en meshur hisselerinden olan dord notlu motivle baslayir Bu hissenin basliginin ifa terzi eseri ifa eden orkestrlari idare eden senetkarlar arasinda onemli muzakire movzularindan biridir Bezilerileri hemin hisseni keskin allegro tempo seklinde goturdukleri halda basqalari azad secime ustunluk vererek yavas ve ya boyuk tempoya ustunluk verirler basqalari ise hemin motivi molto ritardando dord notun her biri ayriliqda deyerlendirilmekle seklinde ifa ederek basligin bu sekilde seslendirilmesinin daha dogru oldugunu iddia edirler 11 Bezi tenqidciler bir iki ve bir bolgusunun daha onemli oldugunu qeyd edir bir iki uc dord bolgusunun tekrarlanan ve yanildici perde olduguna diqqeti cekirler Birinci hisse Bethovene selefi olan Haydn ve Mosart kimi klassiklerden miras qalmis enenevi sonata seklinde yazilmisdir Bu hissede ele ilk misralardaca bestekar dinleyicini eserin ideyasi ile tanis ederek eserde tetbiq olunmus butun acarlarin istifadesinden sonra acilis hissesine geri donur Hisse cox quvvetli iki notla baslayir ve bunun ardinca gelen meshur dord notlu motiv dinleyicinin butun diqqetini eserde cemlesdirir Bir birinin ardinca gelen ilk dord setirde Bethoven movzunu rahat genislede bilmek ucun yamsilamalata ve tekrar notlara yer verir ki bu guclu tekrarlar da ritmik duzenlilik neticeinde esere axiciliq vermekle dinleyicinin butun kenar fikirlerden uzaqlasaraq musiqiye aglanmasini temin edir Qisa aradan sonra yeniden acilisdki iki guclu not seslendirilir ve hornlarin ifasi baslayir ve ikinci movzunun girisinden qisa alinti ifa edilir E flat major uzerinde qurulmus ikinci movzu daha lirik olmaqla motiv olan dor notun musayet etdiyi pianino ifasi seklinde yazilmisdir Codetta hissesinde yeniden dord notlu motiv muraciet edilir Bundan sonra movzu inkisaf etdirilrek modulyasiya tetbiq edilir yeniden tekrarlara ve ardicil oxsar notlara yer verilir ve kecidden sonra qoboyun solo improvizesayagi ifasi baslayir ve hisse agir koda ile tamamlanir Ikinci hisse Andante con moto Redakte Ikinci hisse Andante con moto source source Sikdmor Kollec Orkstri terefinden ifa edilir Musiqi Musopen terefinden yayimlanib Ikinci hisse Andante con moto source source Fulda Simfonik Orkestri terefinden ifa edilir Bu fayllarin oxunmasinda problem var Bax media komek A flat majorda yazilmis ikinci hisse iki ferqli movzu anlamina gelen cut deyisimli isdir Deyisimler uzun coda vasitesiyle musayet edilmisdir Hisse movzunun elani ile baslayir ve burada basseslerin musayet etdiyi viola ve violancellerin ifasi esidilir Daha sonra bu hisseni klarnetler faqotlar violinlerin viola ve basslarin uclu arpeggiosu ile birge seslenen ifasi davam etdirir Birinci movzunun deyisimi ozunun tekrari kimi seslenir Bu vasite ucuncu movzuda da davam etdirilir ve viola ve violancellerin ifasina fleyta qoboy ve faqotlarin da ifasi qosulur On hazirliqdan sonra ifaya guclu orkestr ifasi da elave edilir ve hisse coda ile tamamlanir 12 Ucuncu hisse Scherzo Allegro Redakte Ucuncu hisse Scherzo Allegro source source Sikdmor Kollec Orkstri terefinden ifa edilir Musiqi Musopen terefinden yayimlanib Ucuncu hisse Scherzo Allegro source source Fulda Simfonik Orkestri terefinden ifa edilir Bu fayllarin oxunmasinda problem var Bax media komek Sketsou ve triodan teskil olunmus ucuncu hisse uclu seklinde yazilmisdir Klassik dovrde simfonik musiqilerin ucuncu hissesi ucun enenevi olan qelibde yazilmis bu parcada esas sketsouda qarisiq trio bolmesi sketsouya donus ve koda bir birini evez edir Lakin enenevi olaraq simfoniyalarda minuet ve trionun birge islenmesi gorunse de Bethoven yeni sketsou ve trio formasindan istifade etmek qerarina gelmisdir Bu haqqda daha etrafli melumat ucun asagidaki Metn meseleleri basligina baxin Bu hissede C minor acilis acarina donulmus ve violanceller ve foqotlarla eyni movzu ila edilmisdir dinle XIX esr musiqisunasi Qustav Nottbom Bethovnin bu movzusunun intervallarin duzulusu baximindan Motsartin meshur G minor Qirxinci simfoniyasinin final hissesinin acilis movzusu ile eyni oldugunu qeyd edirdi Motsartin movzusu burada dinle Oxsarliq ilk once Motsartin orijinal movzusunu dinleyib daha sonra Motsartin movzusunu Bthovenin acari uzerinde ifa etdikde daha aydin gorunur Bethovenin movzusu burada dinle Bu cur benzerlik bu gune qeder xeyli mubahiselere sebeb olmusdur Nottbom bu benzerliyi Bethovenin Besinci simfoniyani yazdigi zaman etdiyi qeydleri arasdirarken ortaya cixarmisdir Bele ki hemin qeydlerde Motsarin final movzusundan eyniyle kocurulmus 29 olcu var idi 13 Acilis movzusu taxta nefesli aletlerle ifa edilen movzuya cavab verir ve bu ardicilliq davam etdirilir Valtornalar esas movzunu yuksek sesle elan etdikden sonra musiqi buradan davam etdirilir Kontrapunktal struktura malik olan trio hissesi C major acari uzerinde yazilmisdir Sketsounun sonuncu donusu zamani o asagi sesle piccikato seklinde ifa edilir Sketsou hissesi simfoniyanin umumi seslenmesi ile muqayisede daha yavas templidir ki bu da hemin hisse ile trio arasinda boyuk ferq yaranmasina sebeb olmusdur Sketsou bu sekili merhelelei olaraq birinci hissedeki meshur motto 3 1 ile qarisdirir ve bu butun hisse boyu davam edir 14 Dorduncu hisse Allegro Redakte Dorduncu hisse Allegro source source Sikdmor Kollec Orkstri terefinden ifa edilir Musiqi Musopen terefinden yayimlanib Dorduncu hisse Allegro source source Fulda Simfonik Orkestri terefinden ifa edilir Bu fayllarin oxunmasinda problem var Bax media komek Qalib ve sen ruhlu final olan dorduncu hisse sketsoudan sonra fasile verilmeden baslayir Bu hisse sonatanin qeyri adi bir formasinda yazilmisdir inkisaf bolumunun sonunda musiqi dominant ritimle kesilir fortissimo ifa edilir ve musiqi qisa fasileden sonra sakit repriza seklinde sketsou hissesinden valtorna movzusu ile davam etdirilir Sketsou hissesinin son setirlerinde qisa tanitimlardan sonra ritmik artim musahide olunur ve musiqi acilis movzusuna geri donur Final Haydinin 1772 ci ilde yazdigi Qirx altinci simfoniyasinin ucuncu hissesine benzer musiqi ile kesilir Bethovenin Haydnin hemin eseri ile tanis olub olmadigi ise bilinmir Besinci simfoniyanin finali hissenin esas movzusunun sixisdirilmis olaraq ifa edildiyi cox uzun kodaya malikdir Sona dogru ireliledikce tempo presto il evez edilir Simfoniya C major akkordlari uzerinde qurulmus 29 setirlik fortissimo ile tamamlanir Carlz Rozen qeyd edir ki bu cur sonluq Bethovenin klassik proporsiyalarini eks etdirir inanilmaz uzun temiz C major ritmi bu boyuk eserin verdiyi guclu gerginliyi aradan qaldirmaq ehtiyacindan dogmusdur 15 Tedqiq RedakteBethovenin besinci simfoniyasi haqqinda coxlu kitablar elmi meqaleler ve proqram qeydleri movcuddur Asagida bu eserin tedqiqatcilarinin fikir verdikleri esas xususiyyetler catdirilmaqdadir Tale motivi Redakte Bezen simfoniyanin baslngicindaki motivin talenin bezen de Ezrayilin qapini doymesinin simvolik isaresi oldugunu qeyd edirler Bu ideya uzun iller evvel Bethovenin olumu haqqinda yazmis bestekarin katibi ve komecisi Anton Sindlerden qaynaqlanmisdir Bestekar ozu bu derinlikden olan acar secmisdi o birinci hissenin baslangicinda buna isare edir ve bu sozlerde oz eserinin fundamental ideyasini ifade edir Belece Tale qapini doyur 16 Sindlerin sahidliyinde Bethovenin heyatiyla bagli mutexessislerin eleyhine fikirler bildirdiyi her hansi bir qeyd yoxdur 17 Bundan basqa tez tez Sindlerin bestekara yuksek idelize edilmis movqeden yanasmasi da qeyd edilir Eserin motivi haqqinda Entoni Hopkinsin yazdigi qeydlerden qaynaqlanan basqa bir fikir de vardir 3 Karl Tsezerni Bethovenin Imperial kosretinin premyerasini kecirmis telebesi qeyd edir ki Bethoven Vyanada Prater parkinda gezerken sercenin mahnisini esitmis ve bu haqqda oz yazilarinda qeyd etmisdir Hopkins daha sonra vurgulayir ki her ne qeder Tsezerninin qeydi yeni icada oxsasa da kutle sari cekic ve tale qapini doyur motivleri arasindan daha dramatik mif olan ikincisini secmisdir Lakin butun bu fikirler her ne qeder danisilsa bele subheli olaraq qalmaqdadir Bethovenin bu boyuk eserinin girisinde Tale qapini doyur mesajini vermek niyyetinde olmasi fikri subheli olaraq qalmaqdadir Bethovenin telebesi Ferdinand Rays bu poetik yorumun heqiqi muellifidir ve Rays bu yanasmasini Bthovene bildirdikde bu fikir bestekari qicqlandirmisdi 11 Elizabet Svarm Qlesner qeyd edir ki Bethovenin oz problemleri ve sexsi heyati ile bagli meseleerini dile getirmeyen bir adam oldugu bilinmekdedir 18 ola bilsin ki ele bu fakt simfoniyanin motivi ile bagli soylenen her iki fikirin esassiz oldugunu soylemeye esas verir Bethovenin acar secimi Redakte Besinci simfoniyanin acari olan C minor tufanli qehramanvari tonalliga malik olmaqla Bethovenin xususi acari kimi deyerlendirilir 19 Bethoven Besinci simfoniyanin nomrelerini xarakterce simfoniyaya olduqca yaxin olan C minor acarinda yazmisdir Yazici Carl Rozen deyir Betoven C minor vasitesiyle oz yaradaciliq xarakterini simvolize etmeye calismisdir Istenilen halda o Bethoveni qehreman kimi teqdim edir C minor Bethoveni cetine salmasa da ondan kutleye qarsi istifadeye imkan vermis ve bestekarin istenilen kompromise qarsi sebirsiz oldugunu numayis etdirmidir 20 Simfoniyada acilis motivinin tekrari Redakte Ekser tedqiqatcilar dord notlu qisa qisa qisa uzun ritmik acilis motivinin simfoniya boyunca onu birlesdirmesi ucun tekrar edildiyini iddia edirler Webde qeyd edilir bu ritmik obraz olmaqla dit dit dit dot eserin butun hisselerinde istifade edilmis ve simfoniyanin butovluyunu tamligini temin etmisdir Doq Brisko 21 bu yegane motiv butun eseri birlesdirir Piter Qutmann 22 butun simfoniyanin acar motivi 23 meshur acilis fiqurunun ritmi diger hisselerin cox onemli yenileyici hissesidir Ricard Bredbay 24 Nyu Qrov ensiklopediya da bu movqeni qebul ederek qeyd edir ki meshur acilis motivi birinci hissenin butun misralarinda esidilir ve diger hisselerde de deyisiklere imkan yaradir 25 Simfoniyada bu baxisa esas veren bir nece kecid vardir Meseslen ucuncu hissede valtornalar qisa qisa qisa uzun qelibi daxilinde qisa solo ifa edir Ikinci hissede paralel xett eyni ritimle ifa edilir dinle Finalda Doq Brisko istinad yixarida motivin pikkololarin hissesinde esidilmesi ile razilasir ki bu da texminen hemin kecidlerden biri anlamina gelir dinle Daha sonra final kodasinda bass aletler eyni motivi tekraren ifa edirler dinle dd Diger terefden bu benzerlikden tesirlenmeyen ve onu tesaduf kimi qebul eden tedqiqatcilar da vardir Entoni Hopkins 3 sketsou movzusuyla bagli hec bir musiqici iki ritmi deyisik sala bilmez deyerek sketsounun ritminin guclu musiqi vurgusu ile basladigini ve birinci hissenin ritminin ondan daha zeif oldugunu aciqlayir Donald Frensis Touvi 26 ise ritmik motivin simfoniyanin hisseleri arasinda baglayici rol oynamasiyla bagli fikiri o qeder de ciddi qebul etmir Bu derin kesf subhesiz ki eserin tamligini ortaya qoyur lakin bundan artiq hec bir mena ifade etmir Daha sonra o fikrini davam etdirerek bildirir ki eyni yanasma ile baxdiqda hemin motiv Bethovenin bir cox eserlerini Appasionata pianino sonatasini Pianino ucun dord konsertini dinle ve Skripka kvarteti ucun Op 74 konsertini de Besinci simfoniya ile birlesdirmeli idi Touvi fikrini sade heqiqet bundan ibaretdir ki Bethoven butun oz yaradiciligi boyunca bu cur sade ritmik fiqurlarsiz kecine bilmemisdir sozleri ile tamamlayir Touvinin fikirlerine qisa qisa qisa uzun ritmik fiqurunun Bethovenin muasiri oldugu bestekarlar arasinda da meshur oldugunu elave etmek olar Meselen Haydnin Doxsan alti nomreli Mocuze simfoniyasinda dinle ve Mosartin Pianino ucun No 25 K 503 konsertinde dinle de bu cur ritmik fiqurlardan istifade edilmisdir Bu cur numuneler gosterir ki qisa qisa qisa uzun ritmleri Bethovenin yasadigi dovrlerde ve ondan evvel de genis istifade olunmusdur Bethovenin bu ritmik fiqurdan istifade etmesinin ise bilerekden yoxsa tesadufen olmasi meselesi Hopkinsin sozleri ile desek muzakireye aciq olan bir meseledir 3 Trombonlar ve pikkolalar Redakte Bethoven Besinci simfoniyasinin sonuncu hissesinde trombon ve pikkololardan istifade etmisdir Bezi tedqiqatcilar bu musiqi aletlerinin simfoniya yaradiciligina ilk defe mehz Besinci simfoniya ile getirildiyini iddia etmisler Lakin bu hec de bele deyildir Cunki Bethovenden evvel Isvec bestekari Yoahim Nikolas Eggert 1807 ci ilde yazdigi E flat major simfoniyasinda trombonlardan 27 Mixael Haydn ise 1773 cu ilde bestelediyi On doqquzuncu C major simfoniyasinda pikkololardan istifade etmisdir Metn meseleleri RedakteUcuncu hissedeki tekrarlar Redakte Besinci simfoniyanin Bethovenin oz eliyle yazdigi partiturasi Eserin Bethovenin eli ile yazilmis elyazma nusxesinde ucuncu hissede tekrar isareleri vardir sketsou ve trio hisseleri basa catdiqdan sonra ifacilar yeniden basa qayidaraq hemin hisseleri tekrar ifa etmelidirler Sketsounun ucuncu icrasina geldikde bu zaman Piccikatonun ifasindan sonra birbasa finala kecilir yuxaridaki tesvire baxin Eserin bir cox muasir not nesrlerinde bu qeydlere yer verilmir ve heqiqeten de ekser ifalar zamani ucuncu hisse ABA A sketsou B trio ve A deyisdirilmis sketsou kimi teqdim edilir Halbuki bestekarin original elyazmasinda ucuncu hisse ABABA seklinde qeyd edilmisdir Bestekarin elyazmasinda tekrar isareleri hec de yalnisliqla yazilmisa benzemir ABABA sxeminden bestekar basqa eserlerinde solo pianino ucun Bagatelle de ve Dorduncu Altinci Yeddinci simfoniyalarinda da istifade etmisdir Lakin bu da mumkundur ki Bethoven hemin hissenin sxemini ABABA kimi dusunmus lakin nesr zamani fikrini deyiserek ABA kimi cap etdirmisdir Bethovenin dovrunden sonra butun not nesrlerinde hemin hisse ABA kimi gosterilmisdir Lakin 1978 ci ilde Piter Gulke hemin hisseni ABABA kimi berpa ve nesr etdirmisdir 1999 cu ilde eserin Conatan Del Mar terefinden nesr edilen versiyasinda ise yeniden ABA formasina donulmusdur 28 29 Kitaba yazdigi qeydlerde 30 Del Mar eseri bu sekilde cap etdirmesinin sebebini bu formanin Bethovenin son qerari olmasi ve bu enenevi qurulusun daha dogru olmasi ile izah etmisdir Son dovrlere qeder eserin konsert ifalari zamani ABA formaindan cox istifade edilmekdedir Lakin ortada Gulkunin de nesri oldugundan konsert rehberlerinin iki vrsiya arasinda secim etmek imkanlari vardir Eseri Hanover qrupunun istiraki ile ABABA formasinda lente yazdirmis Nimbus Records 5007 Karolin Braun qeyd edir Strukturun bu sekilde yeniden berpa edilmesi elbette ki simfoniyani daha anlasiqli edir O sketsounu kecis elementinden daha ciddi hisseye cevirir ve dineyicilere sketsounun esas motivini anlamaga imkan verir eyni zamanda finala kecidi temin etmekle gozlenilmez ve fovqelade intensivliyi temin edir ABABA formasina daha cox ozune guvenen konsert rehberleri terefinden ustunluk verilmekdedir Bu cur insanlara missal olaraq daha cox Kristofer Hoqvud kimi taninan Braunu Con Eliot Qardineri ve Nikolaus Harnonkortu missal gostermek olar Muasir musiqi aletleri ile ABABA formasinda eserin sesyazmasi Devid Zinmanin rehberliyi altinda Surixin Tonheyl Orkestri ve Klaudio Abbatonun rehberliyi ile Berlin Filarmoniya Orkestri terefinden de heyata kecirilmisdir Faqot ifalarinin valtornaya uygunlasdirilmasi Redakte Simfoniyanin birinci hissesinde ikinci movzuya kecidi Bethoven iki valtornanin solo ifasi ile heyata kecirmisdir Hemin yerde movzu E flat major acari uzerinde ifa edilir Lakin ozet hissesinde eyni movzu tekrar ifa edilerken C major acari uzerinde teqdim edilir Entoni Hopkins yazir ki bu Bethoven ucun problem yaradirdi klapanlarin kesfinden evvel valtornalarin ifa diapazonu xeyli limitli idi ve bu hemin hissenin C major acarinda ifasini mumkunsuz edirdi en azi zil hisselerde dayanmadan ve belece ton asagi dusurdu Buna gore de Bethoven hemin hisseni valtorna ile muqayisede not diapazonu daha az sinirli olan iki faqota vermisdir Muasir ifalarda orijinal qehremanliq ruhu ikinci dereceli movzu ile muqayisede daha cox diqqete alinir fraza hemise indi rahat sekilde bu isin ohdesinden gelen valtornalarla ifa edilir 3 Faktiki olaraq hetta Hopkinsin bu qeyedleri yazmasindan evvel de 1981 bezi tedqiqatcilar Bethovenin yazdigi sekilde esrin orijinalligini qoruyaraq faqotlarin ifasini axlamaga calismisdilar Buna eserin Karolin Braunun ve Simon Retlin rehberliyi ile Vyana Filarmonik Orkestrinin ifasinda rast gelmek mumkundur Her halda eserin premyerasindan qisa muddet sonra valtornalar C majoru ifa ede bilecek qeder inkisaf etdirilms lakin bethovenin faqotlari muasir valtornalarla evez etmeyi isteyib istememesi belli deyil Hetta muasir valtornalar bu hissenin ohdesinden gele bildiyi halda bele Bethovenin orijinal duzumunun saxlanmasi terefdari olanlarin guclu arqumentleri vardir Hissenin strukturu major ve minorun esasinda isiq ve qaranligin deyisimini ozunde eks etdirir Bununla bele ustun qehremanliq motivi birinci movzuda qaranligi dagidir ve ikinci movzu qrupuna majoru getirir Lakin Bethoven inkisaf hissesinde 180 210 cu setirlerde sistematik sekilde bu qehremanliq movzusundan fraqmentler verir Istinadlar Redakte Grove Music Online ISBN 978 1 56159 263 0 doi 10 1093 GMO 9781561592630 ARTICLE 40026 lt a href https wikidata org wiki Track Q30532476 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P8591 gt lt a gt Schauffler Robert Haven Beethoven The Man Who Freed Music Doubleday Doran amp Company Garden City New York 1933 pg 211 1 2 3 4 5 Hopkins Antony The Nine Symphonies of Beethoven Scolar Press 1977 ISBN 1 85928 246 6 Beethoven s deafness Kinderman William Beethoven University of California Press Berkeley Los Angeles 1995 ISBN 0 520 08796 8 pg 122 Parsons Anthony Symphonic birth pangs of the trombone Landon H C Robbins Beethoven His Life Work and World Thames and Hudson New York City 1992 pg 149 Allgemeine Musikalische Zeitung July 1810 Symphony No 5 in C minor Op 67 by Richard Freed Rushton Julian The Music of Berlioz pg 244 1 2 Scherman Thomas K and Louis Biancolli The Beethoven Companion Double amp Company Garden City New York 1973 p 570 Scherman Thomas K and Louis Biancolli The Beethoven Companion Double amp Company Garden City New York 1973 pg 572 Nottebohm Gustav 1887 Zweite Beethoviana Leipzig C F Peters p 531 Lockwood Lewis Beethoven The Music and the Life W W Norton amp Company New York ISBN 0 393 05081 5 pg 223 Rosen Charles 1997 The Classical Style 2nd ed New York Norton p 72 Jolly Constance Beethoven as I Knew Him London Faber and Faber 1966 as translated from Schindler s Biographie von Ludwig van Beethoven 1860 Cooper Barry The Beethoven Compendium Ann Arbor MI Borders Press 1991 ISBN 0 681 07558 9 pg 52 Classical Music Pages Ludwig van Beethoven Symphony No 5 Op 67 Arxivlesdirilib 2009 07 06 at the Library of Congress Web Archives Wyatt Henry Mason Gross Presents Program Notes 14 June 2003 Arxivlesdirilib 1 sentyabr 2006 at the Wayback Machine Mason Gross School of Arts Rosen Charles Beethoven s Piano Sonatas A Short Companion New Haven Yale University Press 2002 p 134 Program Notes Celebrating Harry Orchestral Favorites Honoring the Late Harry Ellis Dickson 2012 07 17 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 09 26 Classical Notes Dit dit dit daaaah Beethoven s Symphony No 5 The Destiny Symphony Symphony No 5 Rosen Charles Beethoven s Piano Sonatas A Short Companion New Haven Yale University Press 2002 p 134 Tovey Donald Francis 1935 Essays in Musical Analysis Volume 1 Symphonies London Oxford University Press Kallai Avishai Revert to Eggert Istifade tarixi 28 April 2006 Ludwig van Beethoven Symphony No 5 in C minor edited by Jonathan Del Mar Kassel Barenreiter 1999 ISMN M 006 50054 3 Del Mar Jonathan 1999 Jonathan Del Mar New Urtext Edition Beethoven Symphonies 1 9 British Academy Review Istifade tarixi 23 February 2008 parameter ignored suggest Ludwig van Beethoven Symphony No 5 in C minor Critical Commentary edited by Jonathan Del Mar Kassel Barenreiter 1999 Edebiyyat RedakteThe edition by Jonathan Del Mar mentioned above was published as follows Ludwig van Beethoven Symphonies 1 9 Urtext Kassel Barenreiter 1996 2000 ISMN M 006 50054 3 An inexpensive version of the score has been issued by Dover Publications This is a 1989 reprint of an old edition Braunschweig Henry Litolff no date Reference Symphonies Nos 5 6 and 7 in Full Score Ludwig van Beethoven New York Dover Publications ISBN 0 486 26034 8 Xarici kecidler RedakteSimfoniyanin lent yazilari ile bagli esas fikir ve diskussiyalar Esas strukturun analizi Arxivlesdirilib 2004 06 05 at the Wayback Machine All About Ludwig van Beethoven saytinda Besinci simfoniyanin tedqiqi Vasinqton Simfonik Orkestrinin ifasi ucun hazirlanmis proqram notlariMenbe https az wikipedia org w index php title Besinci simfoniya Bethoven amp oldid 5959719, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.