Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Yaranması
Təriqətin banisi (vəfatı: 1429-cu il) Ankara şəhərinin yaxınlığındakı Zülfədl kəndində dünyaya gəlmişdir. Dini elmlərlə yiyələndikdən sonra mədrəsədə müəllimlik etmişdir. Lakin sonralar tədrisdən ayrılaraq məşhur sufi Əbu Hamidəd-Din Ağsarayinin (vəfatı: 1412-ci il) başçılığı altında təsəvvüf yoluna qədəm qoymuşdur. Onun ölümündən sonra Hacı Bayram Ankarada təkyə (dərgah) yaradaraq dövrünün ən hörmətli və nüfuzlu sufi şeyxlərindən birinə çevrilmişdir. Sultan II Muradın dəvəti ilə o, Ədirnəyə (Adrianopola) gələrək, burada məşhur dövlət və elm xadimləri ilə tanış olmuş, nüfuzu daha da artmışdır.
Hacı Bayram Vəlinin davamçısı (xəlifəsi) Ağ Şəmsəd-Din İstanbulu fəth etmiş böyük sultan Fatihin müəllimi olmuşdur. Bundan başqa Yazıcıoğlu Mehmet, Əhməd Bican, Ağbıyıq Sultan, Dədə Ömər Sikkini kimi tanınmış sufilər də onun xəlifələrindəndirlər. Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, öz mənəvi varisliklərini göstərən silsilələrə və metodologiyalarına görə Bayrami təriqətinin üsulları Nəqşibəndiliyin və Xəlvətiliyin üsullarını təkrarlayır və özündə birləşdirir.
Dünyagörüşləri
Bayramilərin dünyagörüşü bir çox hallarda İbn Ərəbinin dünyagörüşünə yaxındır. Öz mərasimlərində onlar çox vaxt ucadan deyilən cəhri, bəzən isə pıçıltı ilə deyilən xəfi zikrlərdən istifadə edirlər. Bayramilərin əsas doktrinaları "cəzbə, sevgi və ilahi sirr"dir. Bu təriqətin yazılı ədəbiyyatını əsasən Ağ Şəmsəddin qələmə almışdır. Hacı Bayram Vəlidən isə heç bir əsər qalmamışdır.
Bu təriqət Anadoluda və Balkan yarımadasında yayılmışdır. Mənsubları çox da hündür olmayan ağ mahuddan tikilmiş altıguşəli papaq geyinirmişlər.
Qolları
Bayramilər təriqətinin üç əsas qolu vardır:
- Ağ Şəmsəd-Dinə aid edilən Şəmsiyyə (Dövrümüzdə məhz bu qol klassik bayramilik hesab edilir);
- Dədə Ömər Sikkiniyə aid edilən Məlamiyə;
- Ağbıyığa aid edilən Cəlvətiyyə.
Cəlvətiyyə daha sonralar müstəqil sufi təriqətinə çevrilmişdir. Osmanlı imperiyasında bu təriqətin inkişafı zəmanəsinin ən savadlı və mömin insanlarından olmuş Əziz Mahmud Hüdainin (vəfatı: 1628-ci il) adı ilə bağlıdır. O, otuzdan artıq əsərin müəllifi olmuş və minlərlə tələbə yetişdirmişdir. Cəlvətiyyənin daha sonrakı inkişafında (vəfatı: 1724-cü il) da çox işlər görmüşdür.
Mənbə
- Müəllif: Aydın Əlizadə - "Cəmiyyət və Din" qəzeti
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Islam Islam TarixiImanin sertleriTovhid Melekler Kitablar Peygemberler Mead Axiret Qeza ve TalehIslamin bes sertiKelmeyi sehadet Namaz Oruc Hecc ZekatEseriler Maturidiler Qederiler Motezililer Cebriler Murciler Cehmiyye Musebbihiler SelefilerFiqh mezhebleriSunniler Henefiler Malikiler Safiiler Henbeliler Yox olmus mezhebler Zahiriler Auzailer Leysiler Sevriler Ceririler Sieler Imamiler Ceferiler Exbariler Usuliler Seyxiler Eleviler Ensariler Qizilbaslar Zeydiler Ismaililer Qermetiler Xasxasiler Fethiler Xettabiler Vaqifiyye Rafiziler Batiniler Qeysaniler Xurremiler Bazigiyye Qurabiyye Xariciler Muhakkime Ecrediler Meymuniler Seelebiler Ezraqiler Beyhesiler Ibadiler Necdatiler SufrilerHemcinin baxSufiler Yesevilik Neqsibendilik Suhreverdilik Xelvetilik Sefevilik Bayramilik Bektasilik Celvetilik Cerrahilik Cistiyye Ehqaqiye Gulsenilik Hurufilik Kubravilik Melametilik Movlevilik Nemetullahiyye Noqtevilik Qelenderilik Qadiriyye Rahmaniyye Rifailik Rovseniler Senusiler Saziliyye Zahidiyye Nuseyriler Druzlar Islam felsefesi Bayramilik Sufi Islam teriqetidir YaranmasiTeriqetin banisi vefati 1429 cu il Ankara seherinin yaxinligindaki Zulfedl kendinde dunyaya gelmisdir Dini elmlerle yiyelendikden sonra medresede muellimlik etmisdir Lakin sonralar tedrisden ayrilaraq meshur sufi Ebu Hamided Din Agsarayinin vefati 1412 ci il basciligi altinda tesevvuf yoluna qedem qoymusdur Onun olumunden sonra Haci Bayram Ankarada tekye dergah yaradaraq dovrunun en hormetli ve nufuzlu sufi seyxlerinden birine cevrilmisdir Sultan II Muradin deveti ile o Edirneye Adrianopola gelerek burada meshur dovlet ve elm xadimleri ile tanis olmus nufuzu daha da artmisdir Haci Bayram Velinin davamcisi xelifesi Ag Semsed Din Istanbulu feth etmis boyuk sultan Fatihin muellimi olmusdur Bundan basqa Yazicioglu Mehmet Ehmed Bican Agbiyiq Sultan Dede Omer Sikkini kimi taninmis sufiler de onun xelifelerindendirler Tedqiqatcilar hesab edirler ki oz menevi varisliklerini gosteren silsilelere ve metodologiyalarina gore Bayrami teriqetinin usullari Neqsibendiliyin ve Xelvetiliyin usullarini tekrarlayir ve ozunde birlesdirir DunyagorusleriBayramilerin dunyagorusu bir cox hallarda Ibn Erebinin dunyagorusune yaxindir Oz merasimlerinde onlar cox vaxt ucadan deyilen cehri bezen ise picilti ile deyilen xefi zikrlerden istifade edirler Bayramilerin esas doktrinalari cezbe sevgi ve ilahi sirr dir Bu teriqetin yazili edebiyyatini esasen Ag Semseddin qeleme almisdir Haci Bayram Veliden ise hec bir eser qalmamisdir Bu teriqet Anadoluda ve Balkan yarimadasinda yayilmisdir Mensublari cox da hundur olmayan ag mahuddan tikilmis altiguseli papaq geyinirmisler QollariBayramiler teriqetinin uc esas qolu vardir Ag Semsed Dine aid edilen Semsiyye Dovrumuzde mehz bu qol klassik bayramilik hesab edilir Dede Omer Sikkiniye aid edilen Melamiye Agbiyiga aid edilen Celvetiyye Celvetiyye daha sonralar musteqil sufi teriqetine cevrilmisdir Osmanli imperiyasinda bu teriqetin inkisafi zemanesinin en savadli ve momin insanlarindan olmus Eziz Mahmud Hudainin vefati 1628 ci il adi ile baglidir O otuzdan artiq eserin muellifi olmus ve minlerle telebe yetisdirmisdir Celvetiyyenin daha sonraki inkisafinda vefati 1724 cu il da cox isler gormusdur MenbeMuellif Aydin Elizade Cemiyyet ve Din qezeti