fbpx
Wikipedia

Aprel işğalı

Avqust 12, 2021

Bakı əməliyyatı, Aprel inqilabı (azərb. آ ﭘﺭﻳﻞ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ‎), Aprel çevrilişi və ya Azərbaycanın işğalı  — Azərbaycan hökumətini devirmək və ölkədə Sovet hakimiyyətinin qurulması məqsədi ilə, XI Qırmızı Ordu və Volqa-Xəzər hərbi donanmasının Azərbaycan bolşevikləri ilə yaxın koordinasiyalanmış və həyata keçirilən hücum hərbi əməliyyatıdır. Bakı əməliyyatının planı Azərbaycan Kommunist (bolşeviklər) Partiyasının (AK(b)P) liderləri olan Qafqaz cəbhəsinin komandiri Mixail Tuxaçevski və İnqilabçı Hərbi Şuranın üzvü Serqo Orconikidze tərəfindən hazırlanmışdı.

Bakı əməliyyatı
Əsas münaqişə: Rusiya vətəndaş müharibəsi

Qızıl Ordunun hərbi hissələri Bakıya daxil olur.
1920-ci il
Tarix 28 aprel — may 1920
Yeri
Səbəbi Azərbaycan hökumətinin devrilməsi və Sovet hakimiyyətinin qurulması
Nəticəsi Azərbaycanın Sovet Sosialist Respublikası elan edilməsi.
Ərazi dəyişikliyi Azərbaycan
Münaqişə tərəfləri
Komandan(lar)
Tərəflərin qüvvəsi

30,000-dən çox süngülü və qılınclı nəfər

30,000 nəfər

1919-1920-ci illərdə dərin siyasi və sosial-iqtisadi böhran yaşayan Azərbaycanda daxili siyasi vəziyyət gərgin idi: ölkənin qəzalarında müxtəlif siyasi və sosial qruplar arasındakı silahlı münaqişələr baş verirdi. Eyni zamanda, 1918-ci ildə Sovet hakimiyyətinin dağılması anından etibarən, yeraltı cəmiyyətlərdə müxtəlif siyasi partiyalar və sosialist oriyentasiyalı təşkilatlar fəaliyyət göstərirdi. Onlar siyasi məqsədlərinə nail olmaq üçün 1920-ci ilin fevralında AK(b)P ilə birləşdi.

1920-ci ilin aprelində XI Qırmızı Ordu Şimali Qafqazdakı Könüllü Ordunu məğlub edərək, Azərbaycanla sərhədə yaxınlaşdı. Azərbaycan bolşevikləri aprelin 26-dan 27-sinə keçən gecəsində başlayan silahlı üsyanlara hazırlaşırdılar. Bakıda baş verən üsyanla paralel olaraq, bir sıra sovet zirehli qatarlar Azərbaycanla sərhədi keçdi və düşmən arxasında uğurlu dərin basqın etdi.

Bolşeviklər paytaxtın ən əhəmiyyətli obyektlərinə nəzarəti qurduqdan sonra hakimiyyətin təslim edilməsi haqqında Azərbaycan hökumətinə və parlamentinə ultimatum təqdim etdi. Fövqəladə toplantıda məclis Azərbaycan Kommunist Partiyasına hakimiyyəti vermək üçün səs verdi. Ölkə daxilinə daxil olan XI Qırmızı Ordunun hərbi dəstəyi ilə yeni hökumət qısa müddət ərzində Azərbaycanın qalan hissəsini də nəzarəti altına aldı. Bu hadisələrin əsas nəticəsi Azərbaycanda Sovet hakimiyyətinin qurulması (Kommunist Partiyasının rəhbərliyi ilə) və müstəqil Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının elan edilməsi idi. Azərbaycan müstəqilliyini qorusa da, 1922-ci ildə SSRİ-nin formalaşması ilə ölkə müstəqilliyini itirdi.

1918-ci ildən sonra Azərbaycanda inqilab hərəkatı

1918-ci ilin iyulunda Bakıda sovet hakimiyyəti devirilmişdi və sentyabrda Qafqaz islam ordusu tərəfindən tutulduqdan şəhər Azərbaycan Demokratik Respublikasının paytaxtı oldu. Ancaq bolşevik mövqeyində olan müxtəlif partiyalar və sosializm oriyentasiyasının ("Hümmət" və "Ədalət" təşkilatları) təşkilatları gizlin şəkildə hərəkət edirdi. Əvvəlcə onlar çox zəiflədilmişdilər. Yalnız 1918-ci il avqust-sentyabr aylarında Bakının alınması vaxtı 100 "Ədalət" üzvü öldürülmüş və 95 nəfəri əsir düşmüşdü, sağ qalanlar və həbsdən qaçanlar qeyri-leqal fəaliyyətə keçdilər. "Hümmət" təşkilatı Sovet hakimiyyətinin düşməsindən sonra demək olar ki, tam dağıdılmış oldu və yalnız 1918-ci ilin sonunda yenidən qurulmağa başlandı.

"Hümmət"in bolşevik qanadından fərqli olaraq, onun demokratik qanadı Azərbaycanın müstəqillik bəyannaməsində iştirak edirdi və Milli Şurada şəxsi fraksiyasını yaratdı. 1918-ci ilin dekabrında öz işinə başlayan Azərbaycanın birinci parlamentində onun nümayəndələri (Səməd ağa Ağamalıoğlu, Əliheydər Qarayev, Əhməd bəy Pepinov, K. Camalbəyov, İbrahim Əbilov, Əkbər ağa Şeyxülislamov) Sosializm fraksiyasının üzvü oldular. Deputatlar Səməd ağa Ağamalıoğlu və Əliheydər Qarayev parlamentdə əhəmiyyətli rol oynadılar. Sosialist "Hümmət"in bəzi nümayəndələri 1920-ci ildə bolşeviklərə qoşuldular və ölkədə Sovet hakimiyyətinin qurulmasının aktiv tərəfdarı oldular.

"Müstəqil Sovet Azərbaycanı" şüarı

Azərbaycanda daxili siyasi vəziyyət

Sosial-iqtisadi mühit

Qəzalarda silahlı münaqişələr

Siyasi böhran

Ordunun parçalanması

Qiyam ərəfəsində

AK(b)P-inin yaranması

Hakimiyyət orqanlarının əleyhinə tədbirlər. Hökumət böhranı

Qiyama hazırlıq

XI Qırmızı Ordunun gəlişi ərəfəsində

1920-ci ilin yazında hərbi-siyasi vəziyyət

Əməliyyat üçün hazırlıq

Qüvvələr

XI Qırmızı Ordu

AXC

Hadisələrin xronikası

Bakıda Aprel çevrilişi

Zirehli qatarların reydi

XI Qırmızı Ordu Bakıda

Azərbaycanda sovetləşmənin tamamlanması

Kemalistlərin və türk zabitlərinin rolu

Nəticələr

  • Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Hökuməti yaxın gələcəkdə, xüsusilə 1920-ci il ərzində kənd yerlərində əhaliyə tibbi xidməti yaxşılaşdırmaq məqsədilə qəzalarda kənd xəstəxanalarının sayını 2 dəfə artırmağı, ölkəyə lazım olan dərman preparatlarının təchizi işini yaxşılaşdırmağı, tibb müəssisələrini mərkəzləşdirilmiş şəkildə dava-dərmanla təmin etməyi planlaşdırmışdı. Lakin 1920-ci il aprelin 28-də Azərbaycanın bolşevik Rusiyası tərəfindən işğalı nəticəsində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin süqutu bütün bu planların həyata keçirilməsinə imkan vermədi.
  • Aprelin 28-də sovet qoşunlarının Şimali Azərbaycana müdaxiləsi nəticəsində yaranmış vəziyyətdən istifadə edən Gürcüstan hökuməti Azərbaycan sərhədinə qoşun çıxardı. Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları irəli sürən Gürcüstan elə həmin gün Poylu körpüsünü, Poylu stansiyasını, həmçinin Tiflis-Qazax yolu üzərindəki körpünü tutdu və Ağstafa istiqamətində hücuma keçdi. Azərbaycan Hökumətinin diplomatik səylərinə baxmayaraq, sərhəddə yaranmış gərginliyi xeyli müddət aradan qaldırmaq mümkün olmadı.
  • 11-ci Qırmızı ordu aprelin 28-də Bakıya daxil olduqdan sonra Parlament və bütün siyasi partiyalar buraxıldı.
  • Azərbaycan Cümhuriyyəti süqut edən kimi 1920-ci il aprelin 28-də Türk Aktyorları İttifaqı təcili iclas çağıraraq, uzun illər uğurlu fəaliyyət göstərən truppa müdiriyyətinin guya "mövqeyi-etibarını itirdiyindən" ləğv edilməsi və İttifaqın müvəqqəti olaraq onun yerinə keçməsi barədə qərar qəbul etdi. Bütün işləri öz öhdəsinə götürmək ittifaqa tövsiyə olundu. Məmmədəli Sidqi isə İttifaq adından müvəkkil təyin edildi.
  • 1920-ci ilin əvvəllərində regionda vəziyyətin mürəkkəbləşməsi və Şimali Azərbaycanın Sovet Rusiyası tərəfindən işğalı nəticəsində ölkədə xalq maarifinin inkişafı sahəsində nəzərdə tutulan çoxsaylı tədbirlərin həyata keçirilməsi yarımçıq qaldı.
  • Aprel işğalından sonra Jurnalistlər və ədiblər ittifaqı fəaliyyətini dayandırmışdır.
  • Aprel işğalından sonra Kəndli ittifaqı fəaliyyətini dayandırmağa məcbur oldu.
  • Kustar Neftçıxaranlar Birləşmiş İttifaqı Aprel işğalından sonra fəaliyyətini dayandırmışdır.
  • Aprel işğalı və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin süqutundan sonra Qarabağ general-qubernatorluğunun fəaliyyətinə də son qoyuldu.
  • Xalq Cümhuriyyəti Nazirlər Şurasına (surəti Osmanlı sultanına) göndərdikləri məktubda Gürcüstan hökumətinin və alman qoşunlarının bölgədə törətdikləri özbaşınalığa qarşı çıxaraq, iki təklif - mərkəzi Tiflis şəhəri olmaqla, Qarapapaq xanhğının yaradılması, yaxud Tiflis şəhəri ilə birlikdə tarixi Borçalı, Başkeçid, Qaraçöp, Qarayazı torpaqlarının Azərbaycana birləşdirilməsi təklifini irəli sürdülər. Aprel işğalı nəticəsində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin süqutu problemin həmin təkliflər əsasında həll olunmasına imkan vermədi.
  • Aprel işğalından sonra Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Hökumətinin bütün qanun və qərarlarım ləğv edən Sovet hakimiyyətinin məhkəmə orqanlan Cümhuriyyət Parlamentinin 1920-ci il fevralın 9-da qəbul etdiyi amnistiya haqqında qanunu əsas götürərək, Azərbaycanda türk-müsəlman əhaliyə qarşı ermənilər tərəfindən həyata keçirilən soyqırımlarla ilə əlaqədar cinayət işinə xitam vermişdir.
  • "Lənkəran şəhəri Tələbə və Abituriyentlər İttifaqı"nın Aprel işğalından (1920) sonra fəaliyyəti dayandırılmışdır.
  • Aprel işğalı ilə əlaqədar Səməd bəy Mehmandarov vəzifəsindən istefa verdi. Azərbaycanın müstəqilliyinə qənim kəsilmiş qüvvələr onu Gəncə üsyanının təşkilində günahkar bilərək, 1920-ci il iyunun 4-də Əliağa Şıxlinski ilə birlikdə həbs etdilər.
  • Aprel işğalı Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Millətlər cəmiyyəti üzvlüyünə qəbul olunmasının reallaşdırılmasına imkan vermədi.

Reaksiya

Aprelin 28-də San-Remo konfransında iştirak etmiş Azərbaycan nümayəndələri bu xəbəri alan kimi müttəfiq dövlətlərin Ali Şurasına, İtaliya hökumətinə və xarici dövlətlərin Romada olan səfirliklərinə suveren Azərbaycan dövlətinin Sovet Rusiyasının silahlı qüvvələri tərəfindən işğal olunduğu haqqında nota təqdim etdilər. Sülh konfransına verilmiş notada qeyd olunurdu: "Azərbaycan nümayəndələri ümid edirlər ki, Sülh konfransı müstəqilliyin bərpa olunmasında Azərbaycana köməklik göstərəcəkdir". Bu məzmunda notalar və müraciətlər dəfələrlə Millətlər Cəmiyyətinə, dünya siyasətini müəyyən edən dövlətlərə verildi. Lakin bunların elə bir əhəmiyyəti olmadı. Antanta ölkələri Azərbaycanın bolşeviklər tərəfindən işğal edilməsini sükutla qarşıladılar. Müstəqilliyi böyük dövlətlər tərəfindən tanınmış Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin beynəlxalq münasibətlər sistemində iştirakı Aprel işğalı ilə sona çatdı. Onun Parisdəki nümayəndələri isə Azərbaycan siyasi mühacirlərinin ilk dəstəsinə çevrildilər.

Tarixi əhəmiyyəti

Qaliblərin və "sinif düşmənlərinin" taleyi

Daha sonrakı hadisələr

Hadisələrin qiymətləndirilməsi

Aprel işğalından 71 il sonra "Azərbaycan Respublikasının Dövlət Müstəqilliyi haqqında Konstitusiya aktı"nda (1991-ci il, 18 oktyabr) bu tarixi təcavüzə siyasi qiymət verildi: "1920-ci il aprelin 27-28-də RSFSR-in XI Qırmızı Ordusunun Azərbaycana təcavüzü, respublika ərazisini zəbt etməsi, beynəlxalq hüququn subyekti olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətini devirməsi Rusiyanın müstəqil Azərbaycanı işğal etməsi hesab edilsin".

İrsi

Sovet hakimiyyətinin Azərbaycanda qurulması tarixinin şərəfinə, Bakının küçələrindən biri "28 Aprel" adını daşıyırdı. Bakı metropoliteninin stansiyası da eyni adı daşıyırdı.

Mədəniyyətdə

  • Rəssam Fyodor Modorov "1920-ci ildə Bakıda Azadlıq" (1928) və Azərbaycan paytaxtının işçi qüvvələri tərəfindən Qırmızı Ordu ilə görüşünün təntənəsi göstərən "1920-ci ildə Bakıda "III İnternatsional" zirehli qatarın görüşü" (1933) rəsmlərini çəkmişdir.
  • 1980-ci ildə Sumqayıtdan Bakıya girişdə XI Qızıl Ordunun abidəsi tikilmişdir (memar A. Surkin, heykəltəraş Tokay Məmmədov).
  • "Əli və Nino" romanı 1920-ci ildə rusların gəlməsi və Bakının işğalı ilə bitir.

Kinomatoqrafda

  • Bakıda Aprel çevrilişinə filmlərdən rejissor Əjdər İbrahimovun "Ulduzlar sönmür" və "İşarəni dənizdən gözləyin" filmlərini qeyd etmək olar.
  • 1919-cu ildə azərbaycanlı kəndlilərin torpaq sahiblərinə və Müsavatçılara qarşı mübarizəsi rejissor Səməd Mərdanovun "[[Kəndlilər (film, 1939)|Kəndlilər" və Rasim Ocaqovun "Qatır Məmməd (film, 1974) filmlərində təsvir edilmişdir. Muğan və Lənkəranda Sovet hakimiyyətinin qurulmasına aid rejissor Şamil Mahmudbəyovun çəkdiyi "Od içində" filmi həsr olunmuşdur.
  • Taxt oyunları serialının yeddinci mövsümün epizodlarından birində 1920-ci ildə Azərbaycanda baş vermiş tarixi hadisələr yer tapmışdı. Bu səhnələrdə dotrakiyalılar Deyeneris Tarqarienin əjdahalarının köməyi ilə Lannisterlərin ordusunu darmadağın edirlər. "The Independent" qəzetinə müsahibəsində həmin səhnələr üçün kostyumları yaradan britaniyalı dizayner Mişel Klepton qeyd edirdi ki, "Bu, dotrakiyalıların döyüş meydanında gəzişdiyi, onların Lannisterləri darmadağın etdiyi səhnədir. Onlar ilk dəfə olaraq devrilmiş düşmənin üst paltarını çıxarırlar. Mənim rusların Azərbaycana hücumu zamanı döyüş iştirakçılarının öldürülmüş düşmənin paltolarını çıxarması ideyası çox xoşuma gəlib. Bir-birinin paltarını oğurladıqları üçün, müharibənin sonunda bolşevikləri demokratlardan fərqləndirmək olmurdu".

İstinadlar

  1. "Бакинская операция 1920" (Böyük Sovet Ensiklopediyası).
  2. Гражданская война и военная интервенция в СССР. Энциклопедия. М.: Советская энциклопедия. 1983. 49–50.
  3. Большая российская энциклопедия. 2. М. 2005. 670–671.
  4. Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası. 1. Баку. 1976. 560.
  5. Кадишев А. Б. (1960). Интервенция и гражданская война в Закавказье. М.: Воениздат. 249.
  6. Quliyev C. (2004). Tarix: düşüncələr, mülahizələr, qeydlər... (1953-2003). Bakı: Elm. 505.
  7. Husejnof T. (1926). Aprel İnkı̡labı̡ (Azərbajcanda Зyra hɵqumətinin altı̡ illijinə). Baqı̡.
  8. Azərbajcanda Aprel inkilabı̡ (1920-ci il Aprelinin 28-i). „Baqı̡ Fəhləsi“ Kooperatif Nəзrijjatı̡. 1926.
  9. Гусейнов Т. (1926). Апрельская революция. К шестой годовщине установления Советской власти в Азербайджане. Баку.
  10. ﺡ. ﺏ. ﻋﻠﻰ ﺍﻛﺒﺮﻟﻰ (١٩٢٣). آ ﭘﺭﻳﻞ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ :ﻗﻴﺭﻣﻴﺯﻰ ﻋﺴﻜﺭ ﻧﻪ ﺑﻴﻠﻤﻪﻟﻰ ﺩﺭ. ﺑاﮐﻮ. (#invisible_char)
  11. Ратгаузер Я. (1928). Борьба за советский Азербайджан. К истории Апрельского переворота. Баку.
  12. Баберовски Й. (2010). Враг есть везде. Сталинизм на Кавказе. М.: Российская политическая энциклопедия (РОССПЭН), Фонд «Президентский центр Б.Н. Ельцина». 211. ISBN 978-5-8243-1435-9.
  13. Tadeuş Svetoxovski (tərc: Rəşad Bayramlı). [milliyyet.info/2018/04/28/tadeus-svetoxovski-kommunistlerin-hakimiyyeti-ele-kecirmesi-2/ "Kommunistlərin hakimiyyəti ələ keçirməsi"] (#bad_url). Milliyyət Araşdırmalar Mərkəzi. 15 iyul 2019 tarixində .
  14. Ибрагимов З. И., Исламов Т. М. (1971). "Интернационалисты в борьбе за власть Советов в Закавказье". Интернационалисты трудящиеся зарубежных стран-участники борьбы за власть советов. 2-ci (2-ci nəşr). Moskva: Elm Nəşriyyatı. səh. 211—212.
  15. ↑ Багирова И. С. (1997). Политические партии и организации Азербайджана в начале XX века. 2-ci. Bakı: Elm Nəşriyyatı. səh. 311—312.
  16. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ensiklopediyası. I və II Cild
  17. "Game of Thrones season 7: Costume designer Michele Clapton talks female power dressing, war and 'The Crown'". www.independent.co.uk. www.independent.co.uk. İstifadə tarixi: 9 fevral 2019.

Xarici keçidlər

Avqust 12, 2021
aprel, işğalı, bakı, əməliyyatı, aprel, inqilabı, azərb, ﭘﺭﻳﻞ, ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ, aprel, çevrilişi, azərbaycanın, işğalı, azərbaycan, hökumətini, devirmək, ölkədə, sovet, hakimiyyətinin, qurulması, məqsədi, ilə, qırmızı, ordu, volqa, xəzər, hərbi, donanmasının, azərbayca. Baki emeliyyati 1 2 3 4 5 Aprel inqilabi 6 7 8 9 azerb آ ﭘﺭﻳﻞ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ 10 Aprel cevrilisi 11 ve ya Azerbaycanin isgali 12 Azerbaycan hokumetini devirmek ve olkede Sovet hakimiyyetinin qurulmasi meqsedi ile XI Qirmizi Ordu ve Volqa Xezer herbi donanmasinin Azerbaycan bolsevikleri ile yaxin koordinasiyalanmis ve heyata kecirilen hucum herbi emeliyyatidir Baki emeliyyatinin plani Azerbaycan Kommunist bolsevikler Partiyasinin AK b P liderleri olan Qafqaz cebhesinin komandiri Mixail Tuxacevski ve Inqilabci Herbi Suranin uzvu Serqo Orconikidze terefinden hazirlanmisdi 13 Baki emeliyyatiEsas munaqise Rusiya vetendas muharibesiQizil Ordunun herbi hisseleri Bakiya daxil olur 1920 ci ilTarix 28 aprel may 1920Yeri Cenubi QafqazSebebi Azerbaycan hokumetinin devrilmesi ve Sovet hakimiyyetinin qurulmasiNeticesi Azerbaycanin Sovet Sosialist Respublikasi elan edilmesi Erazi deyisikliyi AzerbaycanMunaqise terefleriRSFSR AK b P Azerbaycan Xalq CumhuriyyetiKomandan lar Mixail Levandovski Mixail Yefremov Cingiz Ildirim Semed bey MehmandarovTereflerin quvvesi30 000 den cox sungulu ve qilincli nefer 30 000 nefer1919 1920 ci illerde derin siyasi ve sosial iqtisadi bohran yasayan Azerbaycanda daxili siyasi veziyyet gergin idi olkenin qezalarinda muxtelif siyasi ve sosial qruplar arasindaki silahli munaqiseler bas verirdi Eyni zamanda 1918 ci ilde Sovet hakimiyyetinin dagilmasi anindan etibaren yeralti cemiyyetlerde muxtelif siyasi partiyalar ve sosialist oriyentasiyali teskilatlar fealiyyet gosterirdi Onlar siyasi meqsedlerine nail olmaq ucun 1920 ci ilin fevralinda AK b P ile birlesdi 1920 ci ilin aprelinde XI Qirmizi Ordu Simali Qafqazdaki Konullu Ordunu meglub ederek Azerbaycanla serhede yaxinlasdi Azerbaycan bolsevikleri aprelin 26 dan 27 sine kecen gecesinde baslayan silahli usyanlara hazirlasirdilar Bakida bas veren usyanla paralel olaraq bir sira sovet zirehli qatarlar Azerbaycanla serhedi kecdi ve dusmen arxasinda ugurlu derin basqin etdi Bolsevikler paytaxtin en ehemiyyetli obyektlerine nezareti qurduqdan sonra hakimiyyetin teslim edilmesi haqqinda Azerbaycan hokumetine ve parlamentine ultimatum teqdim etdi Fovqelade toplantida meclis Azerbaycan Kommunist Partiyasina hakimiyyeti vermek ucun ses verdi Olke daxiline daxil olan XI Qirmizi Ordunun herbi desteyi ile yeni hokumet qisa muddet erzinde Azerbaycanin qalan hissesini de nezareti altina aldi Bu hadiselerin esas neticesi Azerbaycanda Sovet hakimiyyetinin qurulmasi Kommunist Partiyasinin rehberliyi ile ve musteqil Azerbaycan Sovet Sosialist Respublikasinin elan edilmesi idi Azerbaycan musteqilliyini qorusa da 1922 ci ilde SSRI nin formalasmasi ile olke musteqilliyini itirdi Mundericat 1 1918 ci ilden sonra Azerbaycanda inqilab herekati 1 1 Musteqil Sovet Azerbaycani suari 2 Azerbaycanda daxili siyasi veziyyet 2 1 Sosial iqtisadi muhit 2 2 Qezalarda silahli munaqiseler 2 3 Siyasi bohran 2 4 Ordunun parcalanmasi 3 Qiyam erefesinde 3 1 AK b P inin yaranmasi 3 2 Hakimiyyet orqanlarinin eleyhine tedbirler Hokumet bohrani 3 3 Qiyama hazirliq 4 XI Qirmizi Ordunun gelisi erefesinde 4 1 1920 ci ilin yazinda herbi siyasi veziyyet 4 2 Emeliyyat ucun hazirliq 5 Quvveler 5 1 XI Qirmizi Ordu 5 2 AXC 6 Hadiselerin xronikasi 6 1 Bakida Aprel cevrilisi 6 2 Zirehli qatarlarin reydi 6 3 XI Qirmizi Ordu Bakida 6 4 Azerbaycanda sovetlesmenin tamamlanmasi 7 Kemalistlerin ve turk zabitlerinin rolu 8 Neticeler 8 1 Reaksiya 8 2 Tarixi ehemiyyeti 8 3 Qaliblerin ve sinif dusmenlerinin taleyi 8 4 Daha sonraki hadiseler 9 Hadiselerin qiymetlendirilmesi 10 Irsi 10 1 Medeniyyetde 10 2 Kinomatoqrafda 11 Istinadlar 12 Xarici kecidler1918 ci ilden sonra Azerbaycanda inqilab herekati Redakte1918 ci ilin iyulunda Bakida sovet hakimiyyeti devirilmisdi ve sentyabrda Qafqaz islam ordusu terefinden tutulduqdan seher Azerbaycan Demokratik Respublikasinin paytaxti oldu Ancaq bolsevik movqeyinde olan muxtelif partiyalar ve sosializm oriyentasiyasinin Hummet ve Edalet teskilatlari teskilatlari gizlin sekilde hereket edirdi Evvelce onlar cox zeifledilmisdiler Yalniz 1918 ci il avqust sentyabr aylarinda Bakinin alinmasi vaxti 100 Edalet uzvu oldurulmus ve 95 neferi esir dusmusdu sag qalanlar ve hebsden qacanlar qeyri leqal fealiyyete kecdiler 14 Hummet teskilati Sovet hakimiyyetinin dusmesinden sonra demek olar ki tam dagidilmis oldu ve yalniz 1918 ci ilin sonunda yeniden qurulmaga baslandi Hummet in bolsevik qanadindan ferqli olaraq onun demokratik qanadi Azerbaycanin musteqillik beyannamesinde istirak edirdi ve Milli Surada sexsi fraksiyasini yaratdi 15 1918 ci ilin dekabrinda oz isine baslayan Azerbaycanin birinci parlamentinde onun numayendeleri Semed aga Agamalioglu Eliheyder Qarayev Ehmed bey Pepinov K Camalbeyov Ibrahim Ebilov Ekber aga Seyxulislamov Sosializm fraksiyasinin uzvu oldular 15 Deputatlar Semed aga Agamalioglu ve Eliheyder Qarayev parlamentde ehemiyyetli rol oynadilar Sosialist Hummet in bezi numayendeleri 1920 ci ilde bolseviklere qosuldular ve olkede Sovet hakimiyyetinin qurulmasinin aktiv terefdari oldular Musteqil Sovet Azerbaycani suari RedakteAzerbaycanda daxili siyasi veziyyet RedakteSosial iqtisadi muhit Redakte Qezalarda silahli munaqiseler Redakte Siyasi bohran Redakte Ordunun parcalanmasi RedakteQiyam erefesinde RedakteAK b P inin yaranmasi Redakte Hakimiyyet orqanlarinin eleyhine tedbirler Hokumet bohrani Redakte Qiyama hazirliq RedakteXI Qirmizi Ordunun gelisi erefesinde Redakte1920 ci ilin yazinda herbi siyasi veziyyet Redakte Emeliyyat ucun hazirliq RedakteQuvveler RedakteXI Qirmizi Ordu Redakte AXC RedakteHadiselerin xronikasi RedakteBakida Aprel cevrilisi Redakte Zirehli qatarlarin reydi Redakte XI Qirmizi Ordu Bakida Redakte Azerbaycanda sovetlesmenin tamamlanmasi RedakteKemalistlerin ve turk zabitlerinin rolu RedakteNeticeler RedakteAzerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Hokumeti yaxin gelecekde xususile 1920 ci il erzinde kend yerlerinde ehaliye tibbi xidmeti yaxsilasdirmaq meqsedile qezalarda kend xestexanalarinin sayini 2 defe artirmagi olkeye lazim olan derman preparatlarinin techizi isini yaxsilasdirmagi tibb muessiselerini merkezlesdirilmis sekilde dava dermanla temin etmeyi planlasdirmisdi Lakin 1920 ci il aprelin 28 de Azerbaycanin bolsevik Rusiyasi terefinden isgali neticesinde Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin suqutu butun bu planlarin heyata kecirilmesine imkan vermedi Aprelin 28 de sovet qosunlarinin Simali Azerbaycana mudaxilesi neticesinde yaranmis veziyyetden istifade eden Gurcustan hokumeti Azerbaycan serhedine qosun cixardi Azerbaycana qarsi erazi iddialari ireli suren Gurcustan ele hemin gun Poylu korpusunu Poylu stansiyasini hemcinin Tiflis Qazax yolu uzerindeki korpunu tutdu ve Agstafa istiqametinde hucuma kecdi Azerbaycan Hokumetinin diplomatik seylerine baxmayaraq serhedde yaranmis gerginliyi xeyli muddet aradan qaldirmaq mumkun olmadi 11 ci Qirmizi ordu aprelin 28 de Bakiya daxil olduqdan sonra Parlament ve butun siyasi partiyalar buraxildi Azerbaycan Cumhuriyyeti suqut eden kimi 1920 ci il aprelin 28 de Turk Aktyorlari Ittifaqi tecili iclas cagiraraq uzun iller ugurlu fealiyyet gosteren truppa mudiriyyetinin guya movqeyi etibarini itirdiyinden legv edilmesi ve Ittifaqin muveqqeti olaraq onun yerine kecmesi barede qerar qebul etdi Butun isleri oz ohdesine goturmek ittifaqa tovsiye olundu Memmedeli Sidqi ise Ittifaq adindan muvekkil teyin edildi 1920 ci ilin evvellerinde regionda veziyyetin murekkeblesmesi ve Simali Azerbaycanin Sovet Rusiyasi terefinden isgali neticesinde olkede xalq maarifinin inkisafi sahesinde nezerde tutulan coxsayli tedbirlerin heyata kecirilmesi yarimciq qaldi Aprel isgalindan sonra Jurnalistler ve edibler ittifaqi fealiyyetini dayandirmisdir Aprel isgalindan sonra Kendli ittifaqi fealiyyetini dayandirmaga mecbur oldu Kustar Neftcixaranlar Birlesmis Ittifaqi Aprel isgalindan sonra fealiyyetini dayandirmisdir Aprel isgali ve Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin suqutundan sonra Qarabag general qubernatorlugunun fealiyyetine de son qoyuldu Xalq Cumhuriyyeti Nazirler Surasina sureti Osmanli sultanina gonderdikleri mektubda Gurcustan hokumetinin ve alman qosunlarinin bolgede toretdikleri ozbasinaliga qarsi cixaraq iki teklif merkezi Tiflis seheri olmaqla Qarapapaq xanhginin yaradilmasi yaxud Tiflis seheri ile birlikde tarixi Borcali Baskecid Qaracop Qarayazi torpaqlarinin Azerbaycana birlesdirilmesi teklifini ireli surduler Aprel isgali neticesinde Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin suqutu problemin hemin teklifler esasinda hell olunmasina imkan vermedi Aprel isgalindan sonra Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Hokumetinin butun qanun ve qerarlarim legv eden Sovet hakimiyyetinin mehkeme orqanlan Cumhuriyyet Parlamentinin 1920 ci il fevralin 9 da qebul etdiyi amnistiya haqqinda qanunu esas goturerek Azerbaycanda turk muselman ehaliye qarsi ermeniler terefinden heyata kecirilen soyqirimlarla ile elaqedar cinayet isine xitam vermisdir Lenkeran seheri Telebe ve Abituriyentler Ittifaqi nin Aprel isgalindan 1920 sonra fealiyyeti dayandirilmisdir Aprel isgali ile elaqedar Semed bey Mehmandarov vezifesinden istefa verdi Azerbaycanin musteqilliyine qenim kesilmis quvveler onu Gence usyaninin teskilinde gunahkar bilerek 1920 ci il iyunun 4 de Eliaga Sixlinski ile birlikde hebs etdiler Aprel isgali Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Milletler cemiyyeti uzvluyune qebul olunmasinin reallasdirilmasina imkan vermedi 16 Reaksiya Redakte Aprelin 28 de San Remo konfransinda istirak etmis Azerbaycan numayendeleri bu xeberi alan kimi muttefiq dovletlerin Ali Surasina Italiya hokumetine ve xarici dovletlerin Romada olan sefirliklerine suveren Azerbaycan dovletinin Sovet Rusiyasinin silahli quvveleri terefinden isgal olundugu haqqinda nota teqdim etdiler Sulh konfransina verilmis notada qeyd olunurdu Azerbaycan numayendeleri umid edirler ki Sulh konfransi musteqilliyin berpa olunmasinda Azerbaycana komeklik gosterecekdir Bu mezmunda notalar ve muracietler defelerle Milletler Cemiyyetine dunya siyasetini mueyyen eden dovletlere verildi Lakin bunlarin ele bir ehemiyyeti olmadi Antanta olkeleri Azerbaycanin bolsevikler terefinden isgal edilmesini sukutla qarsiladilar Musteqilliyi boyuk dovletler terefinden taninmis Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin beynelxalq munasibetler sisteminde istiraki Aprel isgali ile sona catdi Onun Parisdeki numayendeleri ise Azerbaycan siyasi muhacirlerinin ilk destesine cevrildiler Tarixi ehemiyyeti Redakte Qaliblerin ve sinif dusmenlerinin taleyi Redakte Daha sonraki hadiseler RedakteHadiselerin qiymetlendirilmesi RedakteAprel isgalindan 71 il sonra Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Musteqilliyi haqqinda Konstitusiya akti nda 1991 ci il 18 oktyabr bu tarixi tecavuze siyasi qiymet verildi 1920 ci il aprelin 27 28 de RSFSR in XI Qirmizi Ordusunun Azerbaycana tecavuzu respublika erazisini zebt etmesi beynelxalq huququn subyekti olan Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetini devirmesi Rusiyanin musteqil Azerbaycani isgal etmesi hesab edilsin Irsi RedakteSovet hakimiyyetinin Azerbaycanda qurulmasi tarixinin serefine Bakinin kucelerinden biri 28 Aprel adini dasiyirdi Baki metropoliteninin stansiyasi da eyni adi dasiyirdi Medeniyyetde Redakte Ressam Fyodor Modorov 1920 ci ilde Bakida Azadliq 1928 ve Azerbaycan paytaxtinin isci quvveleri terefinden Qirmizi Ordu ile gorusunun tentenesi gosteren 1920 ci ilde Bakida III Internatsional zirehli qatarin gorusu 1933 resmlerini cekmisdir 1980 ci ilde Sumqayitdan Bakiya girisde XI Qizil Ordunun abidesi tikilmisdir memar A Surkin heykelteras Tokay Memmedov Eli ve Nino romani 1920 ci ilde ruslarin gelmesi ve Bakinin isgali ile bitir Kinomatoqrafda Redakte Bakida Aprel cevrilisine filmlerden rejissor Ejder Ibrahimovun Ulduzlar sonmur ve Isareni denizden gozleyin filmlerini qeyd etmek olar 1919 cu ilde azerbaycanli kendlilerin torpaq sahiblerine ve Musavatcilara qarsi mubarizesi rejissor Semed Merdanovun Kendliler film 1939 Kendliler ve Rasim Ocaqovun Qatir Memmed film 1974 filmlerinde tesvir edilmisdir Mugan ve Lenkeranda Sovet hakimiyyetinin qurulmasina aid rejissor Samil Mahmudbeyovun cekdiyi Od icinde filmi hesr olunmusdur Taxt oyunlari serialinin yeddinci movsumun epizodlarindan birinde 1920 ci ilde Azerbaycanda bas vermis tarixi hadiseler yer tapmisdi Bu sehnelerde dotrakiyalilar Deyeneris Tarqarienin ejdahalarinin komeyi ile Lannisterlerin ordusunu darmadagin edirler The Independent qezetine musahibesinde hemin sehneler ucun kostyumlari yaradan britaniyali dizayner Misel Klepton qeyd edirdi ki Bu dotrakiyalilarin doyus meydaninda gezisdiyi onlarin Lannisterleri darmadagin etdiyi sehnedir Onlar ilk defe olaraq devrilmis dusmenin ust paltarini cixarirlar Menim ruslarin Azerbaycana hucumu zamani doyus istirakcilarinin oldurulmus dusmenin paltolarini cixarmasi ideyasi cox xosuma gelib Bir birinin paltarini ogurladiqlari ucun muharibenin sonunda bolsevikleri demokratlardan ferqlendirmek olmurdu 17 Istinadlar Redakte Bakinskaya operaciya 1920 Boyuk Sovet Ensiklopediyasi Grazhdanskaya vojna i voennaya intervenciya v SSSR Enciklopediya M Sovetskaya enciklopediya 1983 49 50 Bolshaya rossijskaya enciklopediya 2 M 2005 670 671 Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 1 Baku 1976 560 Kadishev A B 1960 Intervenciya i grazhdanskaya vojna v Zakavkaze M Voenizdat 249 Quliyev C 2004 Tarix dusunceler mulahizeler qeydler 1953 2003 Baki Elm 505 Husejnof T 1926 Aprel Inki labi Azerbajcanda Zyra hɵqumetinin alti illijine Baqi Azerbajcanda Aprel inkilabi 1920 ci il Aprelinin 28 i Baqi Fehlesi Kooperatif Nezrijjati 1926 Gusejnov T 1926 Aprelskaya revolyuciya K shestoj godovshine ustanovleniya Sovetskoj vlasti v Azerbajdzhane Baku ﺡ ﺏ ﻋﻠﻰ ﺍﻛﺒﺮﻟﻰ ١٩٢٣ آ ﭘﺭﻳﻞ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﻗﻴﺭﻣﻴﺯﻰ ﻋﺴﻜﺭ ﻧﻪ ﺑﻴﻠﻤﻪﻟﻰ ﺩﺭ ﺑاﮐﻮ invisible char Ratgauzer Ya 1928 Borba za sovetskij Azerbajdzhan K istorii Aprelskogo perevorota Baku Baberovski J 2010 Vrag est vezde Stalinizm na Kavkaze M Rossijskaya politicheskaya enciklopediya ROSSPEN Fond Prezidentskij centr B N Elcina 211 ISBN 978 5 8243 1435 9 Tadeus Svetoxovski terc Resad Bayramli milliyyet info 2018 04 28 tadeus svetoxovski kommunistlerin hakimiyyeti ele kecirmesi 2 Kommunistlerin hakimiyyeti ele kecirmesi bad url Milliyyet Arasdirmalar Merkezi 15 iyul 2019 tarixinde arxivlesdirilib Ibragimov Z I Islamov T M 1971 Internacionalisty v borbe za vlast Sovetov v Zakavkaze Internacionalisty trudyashiesya zarubezhnyh stran uchastniki borby za vlast sovetov 2 ci 2 ci nesr Moskva Elm Nesriyyati seh 211 212 1 2 Bagirova I S 1997 Politicheskie partii i organizacii Azerbajdzhana v nachale XX veka 2 ci Baki Elm Nesriyyati seh 311 312 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti ensiklopediyasi I ve II Cild Game of Thrones season 7 Costume designer Michele Clapton talks female power dressing war and The Crown www independent co uk www independent co uk Istifade tarixi 9 fevral 2019 Xarici kecidler RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Aprel isgali amp oldid 5884425, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.